Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XXVIII/168/2017 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 30 marca 2017 r. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata Marzec 2017

2 Projekt Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna oraz ze środków budżetu państwa przyznanych w ramach konkursu dotacji na działania wspierające gminy w zakresie przygotowania programów rewitalizacji na terenie Województwa Małopolskiego. InicjatywaLokalna.pl ul. Targowa 18/609, Kielce tel./fax biuro@inicjatywalokalna.pl 2

3 Spis treści Wstęp... 5 I. Część wprowadzająca Metodologia prac nad dokumentem Powiązanie programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Powiązanie programu z dokumentami strategiczno-programowymi na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i subregionalnym II. Część diagnostyczno-analityczna Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Zasięg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych III. Część programowa Założenia gminnego programu rewitalizacji Misja i wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Cele rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne w latach Lista planowanych podstawowych projektów/przedsięwzięć Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć Mechanizmy zapewnienia komplementarności oraz integrowania działań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych Szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem źródeł finansowania 101 IV. Część wdrożeniowa System realizacji gminnego programu rewitalizacji Struktura zarządzania dokumentem wraz z jego kosztami Harmonogram realizacji programu Public relations dokumentu System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu Sposoby monitorowania i sprawozdawczości Sposób ewaluacji i wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu Mechanizmy włączenia różnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji

4 4. Procedura strategicznej oceny oddziaływania dokumentu na środowisko oraz opiniowania przez właściwe instytucje Specjalna Strefa Rewitalizacji Sposób realizacji dokumentu a polityka mieszkaniowa i planowanie przestrzenne w gminie Niezbędne zmiany w polityce mieszkaniowej Niezbędne zmiany w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego 128 Spis wykresów Spis tabel Spis map Spis schematów Spis fotografii Załącznik graficzny przedstawiający podstawowe kierunki zmian funkcjonalno- -przestrzennych obszaru rewitalizacji

5 Wstęp Rewitalizacja stanowi odpowiedź na szereg zjawisk kryzysowych występujących na obszarach gmin, takich jak degradacja techniczna oraz narastające problemy w sferach społecznej i gospodarczej. W związku z tym niezbędne jest planowanie i realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych odpowiadających na zidentyfikowane problemy oraz potencjały danego obszaru zdegradowanego, a także wynikającą z nich skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.), rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji (...). Podstawowym narzędziem tworzącym ramy operacyjne i płaszczyznę koordynacji działań rewitalizacyjnych jest gminny program rewitalizacji, który jest inicjowany, sporządzany oraz uchwalany przez Radę Gminy na podstawie art. 14 ust. 1 Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji. Jest to wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji 1. Dokument obejmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów współfinansowanych ze środków UE oraz innych publicznych lub prywatnych), ponieważ tylko taka różnorodna konstrukcja warunkuje osiągnięcie efektów. Objęcie danego obszaru zdegradowanego gminnym programem rewitalizacji będzie stanowiło podstawę wspierania go poprzez instrumenty i narzędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe) lub korzystania z preferencji w innych instrumentach, programach i działaniach sektorowych. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata (GPR) stanowi spójny dokument strategiczny mający na celu wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszaru zdegradowanego, mającego istotne znaczenie dla rozwoju gminy poprzez 1 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Minister Rozwoju, Warszawa, , s

6 przedsięwzięcia kompleksowe (uwzględniające aspekt społeczny, gospodarczy, przestrzennofunkcjonalny, techniczny i środowiskowy), skoncentrowane terytorialnie oraz prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany. Niniejszy dokument opracowany został zgodnie z Ustawą z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji, Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , wydanymi przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku, a także z uwzględnieniem zapisów dotyczących obszaru strategicznej interwencji państwa miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji zawartych w rozdziale Umowy Partnerstwa 2. Dokument składa się z czterech zasadniczych części, a mianowicie: części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej, programowej oraz wdrożeniowej. Część wprowadzająca zawiera ogólne informacje dotyczące metodologii opracowania dokumentu, a także jego uwarunkowania zewnętrzne, tj. strategiczno-programowe wskazujące na powiązanie rewitalizacji z całościową wizją rozwoju gminy. Część diagnostyczno-analityczna obejmuje metodologię delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz określenie ich zasięgów przestrzennych poprzez wskazanie przebiegu granic na terenie gminy. Ponadto zawiera szczegółową diagnozę wyznaczonego obszaru rewitalizacji w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej wraz ze skwantyfikowanymi danymi i ich analizą w celu przedstawienia skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych. Część programowa przedstawia najważniejsze założenia procesu rewitalizacji na wyznaczonym obszarze rewitalizacji Gminy Wietrzychowice w latach , tj. wizję wyprowadzenia go ze stanu kryzysowego, cele rewitalizacji wraz z kierunkami działań mającymi na celu eliminację lub ograniczenie zidentyfikowanych negatywnych zjawisk i wykorzystanie potencjałów lokalnych. Ponadto zostały tutaj zawarte podstawowe (główne) oraz uzupełniające (komplementarne) projekty rewitalizacyjne powiązane ze sobą i wspólnie oddziałujące na obszar rewitalizacji. Ważnym elementem są również szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem różnych źródeł ich finansowania. Część wdrożeniowa składa się z systemu realizacji (wdrażania) dokumentu, a także systemu monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu w reakcji na zmiany w otoczeniu. Ponadto w niniejszej części zawarte zostały mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i innych 2 Umowa Partnerstwa, Programowanie perspektywy finansowej , Ministerstwo Rozwoju, Warszawa, grudzień

7 podmiotów oraz grup nieformalnych aktywnych na terenie gminy na każdym etapie procesu rewitalizacji, tj. diagnozowania, programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji. Przedstawiony został tutaj również przebieg procesu zaopiniowania dokumentu przez instytucje zewnętrzne oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ostatnim elementem jest sposób realizacji założeń dokumentu w odniesieniu do polityki mieszkaniowej oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego w gminie wraz z załącznikiem graficznym przedstawiającym kierunki zmian funkcjonalno-przestrzennych na obszarze rewitalizacji. 7

8 I. Część wprowadzająca 1. Metodologia prac nad dokumentem Metodologię sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji warunkowały przede wszystkim Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.), a także obowiązujące Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , wydane przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku. Dokument opracowany został z wykorzystaniem modelu ekspercko-partycypacyjnego, polegającego na możliwie szerokim udziale wszystkich interesariuszy we wszystkich etapach prac, przy jednoczesnym zaangażowaniu ekspertów zewnętrznych, odpowiadających między innymi za zorganizowanie procesu konsultacji społecznych oraz przygotowanie końcowej wersji dokumentu. Na wybór takiego podejścia decydujący wpływ miała idea rewitalizacji, w której kluczową rolę odgrywa realizacja zasady partnerstwa i partycypacji społecznej. Metodologia prac obejmowała dwie zasadnicze części, składające się na efekt końcowy w postaci dokumentu Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata , a mianowicie: I. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice obejmowało następujące etapy: 1) zgromadzenie danych statystycznych do diagnozy w podziale na ustalone jednostki referencyjne gminy (sołectwa) we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej zarówno z Urzędu Gminy Wietrzychowice, jak i instytucji zewnętrznych; 2) wykonanie wielokryterialnej analizy przestrzennej ustalonych wskaźników oraz opracowanie diagnozy gminy na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wraz z mapami poglądowymi koncentracji problemów we wszystkich ww. sferach; 3) przeprowadzenie w dniach od roku do roku konsultacji społecznych projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice wraz z opracowaną diagnozą gminy oraz mapami przedstawiającymi granice ww. obszarów; 8

9 4) przedstawienie Radzie Gminy Wietrzychowice przez Wójta Gminy Wietrzychowice wniosku o wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie gminy wraz z projektem uchwały, diagnozą gminy na potrzeby wyznaczenia ww. obszarów i mapami przedstawiającymi ich granice w skali 1:5 000 z wykorzystaniem treści mapy ewidencyjnej w rozumieniu Ustawy z dnia 17 maja 1989 roku Prawo Geodezyjne i Kartograficzne, a także informacją podsumowującą przeprowadzone konsultacje społeczne; 5) podjęcie na sesji przez Radę Gminy Wietrzychowice Uchwały nr XXII/129/2016 z dnia 30 sierpnia 2016 roku w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice; 6) przekazanie oraz opublikowanie w dniu roku ww. uchwały wraz z załącznikami, tj. diagnozą gminy i mapami obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego jako poz. 5151, z uwagi na fakt, że jest to akt prawa miejscowego. II. Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji wraz z przeprowadzeniem procesu zaopiniowania dokumentu i Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko obejmowało następujące etapy: 1) podjęcie na sesji przez Radę Gminy Wietrzychowice Uchwały nr XXIII/137/2016 z dnia 5 października 2016 roku w sprawie przystąpienia do sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata (po uprawomocnieniu się uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice, która jest aktem prawa miejscowego 14 dni); 2) ogłoszenie o podjęciu uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji na stronie podmiotowej gminy w Biuletynie Informacji Publicznej (w zakładce Gminny Program Rewitalizacji w dniu roku), w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości (na tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy Wietrzychowice w dniu roku), w prasie o zasięgu ponadlokalnym ( Miasto i ludzie w terminie od do roku) oraz przez obwieszczenie; 3) przeprowadzenie różnorodnych form partycypacji społecznej służących wspólnemu wypracowaniu przez wszystkich interesariuszy rewitalizacji głównych założeń 9

10 dokumentu (wizji, celów, kierunków działań), a także zbudowaniu bazy planowanych do realizacji projektów (w tym partnerskich), mających na celu wyprowadzenie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego; 4) opracowanie i przeprowadzenie konsultacji projektu 1.0 dokumentu z Komitetem Rewitalizacji; 5) opracowanie i przeprowadzenie w dniach r. zewnętrznych konsultacji społecznych projektu 2.0 dokumentu; 6) wystąpienie w dniu r. o zaopiniowanie projektu GPR przez instytucje wskazane w art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rewitalizacji wraz z uzyskaniem opinii w terminie 14 dni ustalonego przez Wójta Gminy Wietrzychowice; 7) wystąpienie z wnioskiem do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (RDOŚ) o uzgodnienie braku konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko na podstawie art. 47 i 49 Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.) wraz z uzyskaniem stanowiska ww. instytucji; 8) przekazanie i uchwalenie projektu dokumentu na sesji przez Radę Gminy Wietrzychowice. Szczegółowy opis działań partycypacyjnych przeprowadzonych na poszczególnych etapach prac przedstawiono w części IV niniejszego dokumentu w rozdziale pn. Mechanizmy włączenia różnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji. Dokument powstał w wyniku prac przedstawicieli samorządu, instytucji publicznych oraz kluczowych dla rozwoju gminy partnerów z sektorów społecznego i gospodarczego przy współudziale (w postaci wsparcia merytorycznego) ekspertów i specjalistów zewnętrznych, a także mieszkańców wyznaczonego obszaru, jako głównych interesariuszy procesu rewitalizacji. 2. Powiązanie programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy 10

11 Gminny Program Rewitalizacji odnosząc się w swych założeniach do określonych problemów społecznych mieszkańców na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, realizuje założenia innych dokumentów strategicznych i planistycznych na szczeblu lokalnym (m.in. Strategii Rozwoju, Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju gminy. W związku z tym komplementarność z celami, działaniami czy priorytetami innych dokumentów wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. Strategia Rozwoju Gminy Wietrzychowice na lata wskazuje, iż głównymi problemami wymagającymi najszybszego rozwiązania, a przez to mogącymi spowodować przyspieszenie lokalnego rozwoju, są: aktywizacja lokalnej społeczności wraz z rozwojem usług publicznych prowadząca do ożywienia gospodarczego gminy i spadku bezrobocia; poprawa dostępności komunikacyjnej; rozwój i poprawa dostępności do usług społecznych, w tym publicznych; wykorzystanie potencjału położenia geograficznego i miejscowej przyrody na cele sportowe i rekreacyjne oraz wypoczynku weekendowego; poprawa ładu przestrzennego i zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego gminy; wykorzystanie potencjału obszarów wiejskich i tradycyjnego rolnictwa. Odpowiedzią na powyższe problemy są zaplanowane w Strategii obszary kluczowe: I. Gospodarka, II. Infrastruktura techniczna i dostępność komunikacyjna, III. Przestrzeń społeczna i kapitał społeczny, IV. Środowisko i ład przestrzenny. Składające się na nie cele strategiczne i operacyjne są głównymi środkami warunkującymi osiągnięcie wizji rozwoju Gminy Wietrzychowice określonej w dokumencie, która brzmi: w 2023 roku Gmina Wietrzychowice to obszar aktywności gospodarczej i obywatelskiej, przyjazne, wygodne i bezpieczne miejsce do życia i wypoczynku mieszkańców. Gmina Wietrzychowice życzliwie nastawiona do inwestorów, będzie miejscem aktywności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości, rolnictwa towarowego i warzywnictwa oraz produkcji zdrowej żywności. Atrakcyjne warunki przyrodnicze staną się bazą do tworzenia oferty turystyczno-rekreacyjnej. Wysoki poziom infrastruktury i usług publicznych oraz nieskażone środowisko zapewnią wysoki standard życia mieszkańców i zachęcą do osiedlania się na jej terenie. 3 Strategia przyjęta Uchwałą Nr XXXIV/254/2014 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 27 sierpnia 2014 r. 11

12 Szczególnie ważnymi, z punktu widzenia planowanej rewitalizacji w Gminie Wietrzychowice, są cele strategiczne i przyporządkowane do nich cele operacyjne Strategii, zakładające: rozwój społeczny mieszkańców gminy (cel strategiczny III.1 Zwiększenie dostępności mieszkańców do wysokiej jakości usług); rozwój gospodarczy mieszkańców gminy (cel strategiczny I.1 Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności gospodarczej gminy); dostęp do wysokiej jakości usług (cel strategiczny III.1 Zwiększenie dostępności mieszkańców do wysokiej jakości usług); ochronę środowiska (cel strategiczny IV.1 Zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego oraz IV.2 Racjonalizacja gospodarki energetycznej w gminie); ład przestrzenny (cel strategiczny IV.3 Kształtowanie ładu przestrzennego gminy). Ponadto konieczność przeprowadzenia rewitalizacji została wskazana w zadaniu IV Budowa, rewitalizacja centralnych miejsc o funkcjach publicznych w sołectwach (odnowa centrów miejscowości) koordynowanym przez Urząd Gminy, przy udziale partnerów. Realizacja powyższych celów strategicznych i operacyjnych osadzona będzie w procesie rewitalizacji planowanym do przeprowadzenia na wyznaczonym obszarze rewitalizacji w Gminie Wietrzychowice. Poprzez zaplanowane działania (opisane szeroko w III części dokumentu programowej) zostaną zrealizowane cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju dotyczące rozwoju społeczno-gospodarczego mieszkańców, dostępu do wysokiej jakości usług publicznych przy zachowaniu ładu przestrzennego i ochrony środowiska, prowadzące do wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wietrzychowice 4 w swojej treści wskazuje liczne problemy obszaru, ujęte w części diagnostycznej, stanowiącej załącznik do powyższego dokumentu. Kryzysowe zjawiska zostały sklasyfikowane w czterech grupach, zaprezentowanych poniżej. Priorytetowymi problemami na terenie Gminy Wietrzychowice wskazanymi w Studium, a kluczowymi w kontekście planowanej rewitalizacji, są: I. W sferze gospodarczej: stagnacja gospodarcza, 4 Studium przyjęte Uchwałą Nr XX/139/2013 Radu Gminy Wietrzychowice z dnia 30 stycznia 2013 roku. 12

13 bezrobocie jawne i ukryte, bariery psychologiczno-kulturowe związane z nieufnością do zmian, niskim poziomem wykształcenia oraz niekorzystną strukturą wieku mieszkańców, oddalenie od większych ośrodków miejskich i przemysłowych. II. W sferze środowiska naturalnego i kulturowego: zagrożenie powodziowe całej gminy, wysoki stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych i wgłębnych oraz gleb związany z niskim skanalizowaniem gminy, chemizacją rolnictwa oraz nieprawidłową gospodarką odpadami, słabo zachowane dziedzictwo kulturowe. III. W sferze warunków życia mieszkańców: częściowe niedoinwestowanie obszaru gminy w urządzenia i usługi publiczne oraz sieć i urządzenia infrastruktury technicznej, niedostateczne wykorzystanie istniejących obiektów komunalnych na cele usług publicznych bądź komercyjnych. IV. W sferze przestrzennej: zaburzenie ładu przestrzennego, w szczególności w centrach jednostek osadniczych. Zgodnie z określonymi politykami przestrzennymi gminy, mającymi za zadnie ukierunkowanie skoordynowanych działań, określono dziedziny, których celem jest rozwój Gminy Wietrzychowice. W kontekście planowanego procesu rewitalizacji kluczowe obszary interwencji obejmują m.in.: ochronę jakości wód podziemnych i powierzchniowych, politykę przestrzenną ukierunkowaną na ograniczenia w lokalizacji obiektów będących źródłem zanieczyszczenia wód, powietrza oraz emisji hałasu, odpadów itp., promowanie działań ograniczających niską emisję, zachowanie wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego, krajobrazowego, tworzenie warunków do powstania na terenie gminy pozarolniczych miejsc pracy, rozwój infrastruktury technicznej, kreowanie estetycznej, wysokiej jakości przestrzeni publicznej, poprawę dostępności do podstawowych usług publicznych, 13

14 tworzenie infrastruktury sportowej i rekreacyjnej oraz wywieranie inicjatyw na rzecz rozwoju aktywności fizycznej. Polityka przestrzenna gminy opiera się na lokalnych potencjałach, które zostały wskazane w dokumencie jako m.in.: nieskażone środowisko, atrakcyjne położenie w widłach rzek Dunajca i Wisły, istnienie urokliwych starorzeczy i lasów, możliwość wykorzystania i adaptacji obiektów szkolnych oraz kultury (np. domy ludowe) na najpilniejsze potrzeby publiczne i rozwój gospodarczy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w gminie określa ogólną politykę przestrzenną i lokalne zasady zagospodarowania. Realizacja planowanych założeń rewitalizacyjnych w Gminie Wietrzychowice zostanie przeprowadzona zgodnie z politykami przestrzennymi gminy, rozwiązując negatywne zjawiska skupione w następujących sferach: gospodarczej, środowiska naturalnego i kulturowego, warunków życia mieszkańców oraz przestrzennej przy wykorzystaniu lokalnych potencjałów. Pozwoli to na rozwój przestrzenno-funkcjonalny jednostki przy wykorzystaniu obecnej infrastruktury oraz zachowaniu ładu przestrzennego oraz dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wietrzychowice na lata to dokument określający najważniejsze działania, jakie należy przedsięwziąć w celu umożliwienia mieszkańcom gminy przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych. Diagnoza zawarta w dokumencie wskazała szereg problemów w sferze społecznej występujących wśród lokalnej społeczności, takich jak: ubóstwo, niepełnosprawność, długotrwała choroba, negatywne skutki starości, bezrobocie (w tym długotrwale bezrobotni) oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Określone w dokumencie cele strategiczne i cele szczegółowe zostały przyporządkowane głównym problemom wymienionym powyżej. Wskazują one m.in. na: złagodzenie i ograniczenie skutków ubóstwa, ograniczenie negatywnych skutków starości, niepełnosprawności i długotrwałej choroby, zwiększenie aktywności i zaangażowania osób bezrobotnych w działaniach służących usamodzielnieniu, 5 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych przyjęta Uchwałą Nr XXX/226/2014 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 28 marca 2014 r. 14

15 wparcie rodzin we właściwym pełnieniu funkcji wychowawczych i opiekuńczych wobec dzieci. Podmiotami odpowiedzialnym za realizację zaplanowanych w ramach celów zadań są w szczególności: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach, Urząd Gminy Wietrzychowice, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Gminny Ośrodek Kultury w Wietrzychowicach, Publiczne Przedszkole w Wietrzychowicach, Szkoła Podstawowa w Jadownikach Mokrych, Szkoła Podstawowa w Wietrzychowicach oraz Gimnazjum w Miechowicach Wielkich. Wdrożenie wszystkich przedsięwzięć rewitalizacyjnych, których podstawą jest niwelowanie i zahamowanie negatywnych procesów w sferze społecznej, przyczyni się do realizacji celów strategicznych i szczegółowych zawartych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Pozwoli to na ogólną poprawę jakości życia mieszkańców, w szczególności tych wykluczonych społecznie i zagrożonych marginalizacją. Ostatecznym efektem działań jest wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców, budowanie więzi społecznych oraz zwiększenie stopnia integracji mieszkańców. Szeroki opis dokumentów strategicznych obowiązujących w Gminie Wietrzychowice: Strategii Rozwoju Gminy Wietrzychowice na lata , Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wietrzychowice i Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wietrzychowice na lata oraz powiązanie ich z założeniami rewitalizacji pozwoliło na osadzenie tego elementu w wizjach i celach rozwoju gminy wskazanych w powyższych opracowaniach. Znaleźć można zatem potwierdzenie słuszności i priorytetowości podjęcia niezbędnych działań rewitalizacyjnych zaplanowanych w Gminnym Programie Rewitalizacji w celu zniwelowania negatywnych zjawisk przy wykorzystaniu istniejących potencjałów wskazanych w częściach diagnostycznych dokumentów. Zaplanowany proces ma nieść trwałą i realną zmianę, uwzględniając wszelkie dotychczas obowiązujące polityki w gminie, stanowiąc ich syntetyczne zebranie w jednym opracowaniu. 3. Powiązanie programu z dokumentami strategiczno-programowymi na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i subregionalnym Gminny Program Rewitalizacji w swoich założeniach odnosi się do zidentyfikowanych negatywnych zjawisk oraz lokalnych potencjałów mających na celu 15

16 przeprowadzenie procesu wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów wskazanych do rewitalizacji. Wykazanie komplementarności założeń GPR do innych dokumentów strategicznych regulujących działania na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i subregionalnym wpłynie na skuteczność i efektywność realizacji zaplanowanych działań w ramach dokumentu oraz osadzenie ich wśród wymienionych opracowań. Zestawienie powiązań przedstawiono w tabeli 1. 16

17 Lp. Tabela 1 Nawiązanie Gminnego Programu Rewitalizacji do dokumentów strategiczno-programowych Nazwa dokumentu Nawiązanie GPR do zapisów dokumentu strategiczno-programowego 6 POZIOM EUROPEJSKI Priorytet III. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Ponadto, wpływa na osiągnięcie 3 z 5 celów głównych: 1. Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu CEL 1 Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku lata. CEL 4 Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie do co najmniej 40% osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. CEL 5 Wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli Polska Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Strategia Rozwoju Kraju 2020 POZIOM KRAJOWY Obszar Konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna: Cel 3 Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki; Kapitał Ludzki: Cel 6 Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state ; Obszar Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: Rozwój regionalny: Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Obszar Efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny: Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju. Obszar strategiczny: Sprawne i efektywne państwo, Cel 3 Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywateli, kierunek interwencji: rozwój kapitału społecznego. Obszar strategiczny: Konkurencyjna gospodarka, Cel 4 Rozwój kapitału ludzkiego, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności zawodowej oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego. Obszar strategiczny: Spójność społeczna i terytorialna, Cel 1 Integracja społeczna, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej zagrożonych. 6 Zapis założeń dokumentów przytoczono w niezmienionej formie. 17

18 4. 5. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 Cel główny: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Cel 2 Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ). Cel główny: Polska Południowa nowoczesnym i atrakcyjnym regionem Europy. Cel strategiczny 2: Polska Południowa przestrzenią partnerskiej współpracy na rzecz efektywnego wykorzystania możliwości rozwojowych. Kierunek interwencji 2.1 Współpraca podmiotów nakierowana na rozwijanie kapitału ludzkiego makroregionu. POZIOM REGIONALNY I SUBREGIONALNY Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Misja: Małopolska atrakcyjnym miejscem życia, pracy i spędzania czasu wolnego, europejskim regionem wiedzy i aktywności, silnym wartościami uniwersalnymi, tożsamością i aspiracjami swoich mieszkańców, świadomie czerpiącym z dziedzictwa i przestrzeni regionalnej, tworzącym szanse na rozwój ludzi i nowoczesnej gospodarki. Cele rewitalizacji są spójne w szczególności z następującymi elementami struktury celów Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata : Cel główny: Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim; Cel strategiczny: Silna pozycja Małopolski jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców; 1.1 Rozwój kapitału intelektualnego; 1.4 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia; Cel strategiczny: Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym; 6.2 Poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego: profilaktyka i ochrona zdrowia; 6.3 Poprawa bezpieczeństwa społecznego: integrująca polityka społeczna; Cel generalny: Harmonijne gospodarowanie przestrzenią jako podstawa dynamicznego i zrównoważonego rozwoju województwa. Pole Strategii Mieszkańcy: A.1 Elastyczny, łatwo dostosowujący się do zmian społecznogospodarczych system edukacji. A.2 Środowisko promujące przedsiębiorczość i aktywność obywateli. A.3 Spójne, solidarne i bezpieczne społeczności. A.4 Silna rodzina i zdrowy styl życia. Pole Strategii Pejzaż: B.1 Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska. B.2 Racjonalne gospodarowanie środowiskiem. B.4 Kształtowanie krajobrazu kulturowego. 18

19 8. 9. Program Strategiczny Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego 2020 Pole Strategii Gospodarstwo: C.4 Rozwinięte przemysły regionalnej szansy. Pole Strategii Więzi: D.3 Infrastruktura konieczna dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Priorytet 2. Rozwój infrastruktury gospodarki opartej na wiedzy. Działanie D. System zachęt dla rozwoju przedsiębiorczości. Priorytet 3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego. Działanie G. Rozwój usług elektronicznych oraz interoperacyjnych platform cyfrowych. Wizja powiatu: Powiat tarnowski to miejsce przyjazne dla mieszkańców i atrakcyjne dla przyjezdnych, gdzie rozwój i nowoczesność idzie w parze z poszanowaniem tożsamości regionalnej i rodzimych tradycji. Cele rewitalizacji są spójne w szczególności z następującymi elementami struktury celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Tarnowskiego na lata : Obszar kluczowy I: Aktywność zawodowa i przedsiębiorczość; Cel główny: I.1 Wzrost konkurencyjności gospodarczej i atrakcyjności inwestycyjnej powiatu; Cel cząstkowy I.1.4: Podniesienie poziomu przedsiębiorczości wśród mieszkańców powiatu; Strategia Cel cząstkowy I.1.5: Łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja Zrównoważonego zawodowa uwzględniająca zmiany na rynku pracy; Rozwoju Powiatu Obszar kluczowy III: Tarnowskiego Dostępność do usług publicznych wysokiej jakości; na lata Cel główny III.1 Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa; Cel cząstkowy III.1.1: Wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego w zakresie ochrony mieszkańców powiatu przed przestępczością; Cel główny III.2 Zapewnienie mieszkańcom dostępu do wysokiej jakości podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, świadczeń rehabilitacyjnych, pielęgnacyjnych i opiekuńczych; Cel cząstkowy III.2.3: Wzmocnienie integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych; Cel główny III.3 Zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym; Cel cząstkowy III.3.2: Systematyczne podnoszenie poziomu wykształcenia dorosłych mieszkańców obszarów wiejskich. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wskazanych w tabeli dokumentów strategicznych 19

20 II. Część diagnostyczno-analityczna 1. Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opiera się na Ustawie z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.) oraz Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata zatwierdzonych w dniu 2 sierpnia 2016 roku przez Ministra Rozwoju. Szczegółowy przebieg procesu diagnostycznego gminy zawiera Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice 7. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ww. ustawy rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, dlatego przy wyznaczaniu zasięgu obszaru zdegradowanego wzięto pod uwagę zestaw kryteriów zawarty w art. 9 ust. 1 ustawy i w ww. Wytycznych, które wskazują na istnienie stanu kryzysowego na danym terenie. Stan kryzysowy zdefiniowany został jako stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: 1) gospodarczej w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; 2) środowiskowej w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi bądź stanu środowiska; 3) przestrzenno-funkcjonalnej w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych; 7 Diagnoza stanowi załącznik 3 do Uchwały nr XXII/129/2016 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 30 sierpnia 2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego z 2016 r. poz. 5151), edziennik.malopolska.uw.gov.pl/#/legalact/2016/5151/. 20

21 4) technicznej w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy 8. W związku z powyższym, w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Gmina Wietrzychowice podzielona została na jednostki strukturalne (referencyjne), w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym. W procesie diagnostycznym przyjęto podział na sołectwa. Analiza danych ilościowych w ustalonych jednostkach strukturalnych pozwoliła na stosunkowo łatwe zidentyfikowanie lokalizacji problemów i wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego. Zgodnie z ww. ustawą i Wytycznymi w przeprowadzonej diagnozie dokonano analizy porównawczej jednostek referencyjnych, opartej na zestawie wskaźników cząstkowych oraz syntetycznych wskaźników degradacji we wszystkich sferach pozwalających na obiektywne określenie stopnia zróżnicowania zjawisk kryzysowych i potencjałów lokalnych na terenie gminy. Jako główne kryteria delimitacji obszaru zdegradowanego przyjęto 33 wskaźniki (tabela 2) ustalone na podstawie danych statystycznych gromadzonych w zasobach Urzędu Gminy Wietrzychowice, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach oraz instytucji zewnętrznych, m.in.: Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie, Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, a także na podstawie ogólnodostępnych danych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego i Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Część pozyskanych danych została wykorzystana do porównawczej analizy ilościowej wskaźników ze średnią wartością dla całej gminy, a część posłużyła do dokonania analizy jakościowej charakteryzującej ważne dla rewitalizacji deficyty i problemy obszarów oraz lokalne potencjały. Ponadto ze względu na brak danych zagregowanych do poziomu jednostek referencyjnych (sołectw), sytuację na terenie gminy w sferze środowiskowej w zakresie oceny jakości powietrza dokonano poprzez analizę jakościową dostępnych informacji i wskazanie problemów. 8 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Minister Rozwoju, , s

22 SPOŁECZNA Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata W procesie delimitacji obszaru zdegradowanego wykorzystano różnorodne źródła informacji, dzięki czemu zastosowane podejście ma charakter kompleksowy i łączy wykorzystanie metod ilościowych z jakościowymi. \ Sfera Tabela 2 Wskaźniki obrazujące sytuację na terenie Gminy Wietrzychowice w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej Cechy szczegółowe sfery Trendy demograficzne Sytuacja na rynku pracy/bezrobocie Opieka społeczna Skala problemów społecznych Poziom edukacji i wychowania Lp Nazwa wskaźnika Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem Udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w % ludności ogółem Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym (wskaźnik obciążenia demograficznego) Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem Udział dzieci do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu przemocy w rodzinie na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności na mieszkańców Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej (dane dla gminy) Jednostka miary % % % szt. % % % % szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. % Źródło danych Urząd Gminy Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Okręgowa Komisja 22

23 ŚRODOWISKOWA TECHNICZNA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA GOSPODARCZA Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata przedszkolnego Stan bezpieczeństwa i porządku publicznego Udział w życiu publicznym Aktywność społeczna/kulturalna mieszkańców Przedsiębiorczość mieszkańców Sytuacja gospodarcza Wyposażenie w infrastrukturę społeczną Poziom obsługi komunikacyjnej Średnie % wyniki z egzaminów gimnazjalnych (dane dla gminy) Odsetek dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (dane dla gminy) Liczba przestępstw stwierdzonych przez Policję na mieszkańców Wskaźnik wykrywalności przestępstw stwierdzonych przez Policję Frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 roku Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców (dane dla gminy) Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców (dane dla gminy) Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców (dane dla gminy) Powierzchnia terenów zagospodarowanych po działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na mieszkańców Udział budynków mieszkalnych mających bezpośredni dostęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków ogółem % % szt. % % szt. szt. szt. szt. km 2 % Egzaminacyjna w Krakowie Główny Urząd Statystyczny (BDL) Komenda Wojewódzka Policji w Krakowie Urząd Gminy Główny Urząd Statystyczny (BDL) Urząd Gminy Główny Urząd Statystyczny (BDL) Mieszkalnictwo 28. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną Budynki mieszkalne nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych szt. % % Główny Urząd Statystyczny (BDL) Zieleń urządzona 31. Formy ochrony przyrody Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu 32. Objęcie formami ochrony przyrody TAK/NIE Tereny zalewowe 33. Położenie na terenach zalewowych TAK/NIE Źródło: Opracowanie własne % Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 23

24 Na potrzeby wyznaczenia granic zasięgu obszaru zdegradowanego, posłużono się jego definicją w art. 9 ust. 1 ustawy o rewitalizacji, zgodnie z którą obszar zdegradowany charakteryzuje się koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz stanem kryzysu w co najmniej jednej ze sfer dotyczących zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Delimitacja obszaru rewitalizacji dokonana została natomiast przy uwzględnieniu zapisów art. 10 ustawy o rewitalizacji, który stanowi, że jest to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Zgodnie z powyższym, wyznaczenie granic obszaru rewitalizacji nastąpiło w oparciu o dwie przesłanki. Pierwszą z nich było stwierdzenie, że na wybranym obszarze uznanym wcześniej jako zdegradowany istnieje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk. Drugą z przesłanek było uznanie, że wybrany obszar ma istotne znaczenie dla rozwoju gminy. Takie uzasadnienie obejmuje przedstawienie możliwych do wykorzystania w procesie rewitalizacji lokalnych potencjałów. Niezamieszkałe fragmenty znajdujące się w wyznaczonych granicach obszaru rewitalizacji są funkcjonalnie powiązane z terenami zamieszkałymi, stanowią przestrzenie publiczne oraz charakteryzują się negatywnymi zjawiskami, o których mowa w art. 9 pkt 1 4. Ponadto zaplanowane działania w ramach procesu rewitalizacji przyczynią się do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym, o których mowa w art. 9 ust.1. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a następnie obszaru rewitalizacji w Gminie Wietrzychowice przedstawiona została na schemacie 1. 24

25 Schemat 1 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne 2. Zasięg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o rewitalizacji obszar zdegradowany charakteryzuje się koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz stanem kryzysu w co najmniej jednej ze sfer dotyczących zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Ponadto ust. 2 wskazuje, że obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Na podstawie przeprowadzonego audytu gminnego wyznaczono obszar zdegradowany, na który składają się jednostki referencyjne charakteryzujące się przede wszystkim kumulacją problemów w sferze społecznej przy jednoczesnym występowaniu problemów przynajmniej w jednej innej sferze oraz największą liczbą zidentyfikowanych negatywnych zjawisk, tj. 13. Kluczowym elementem delimitacji i uzasadnieniem dla 25

26 takiego zasięgu obszaru zdegradowanego jest fakt nakładania się stanów kryzysowych w poszczególnych sferach na negatywne zjawiska w sferze społecznej. Zgodnie z przedstawionymi założeniami obszar zdegradowany na terenie Gminy Wietrzychowice obejmuje sołectwa: Nowopole 13 (w tym 6 problemów społecznych), Miechowice Małe 13 (w tym 9 problemów społecznych), Miechowice Wielkie 15 (w tym 9 problemów społecznych) oraz Jadowniki Mokre 17 (w tym 11 problemów społecznych). Wskazany obszar zajmuje 27,6 km 2, co stanowi 57,1% powierzchni gminy i jest zamieszkiwany przez osób, tj. 51,9% ogółu mieszkańców gminy (dane na koniec 2014 roku). Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o rewitalizacji, obszar rewitalizacji to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację ( ). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. W związku z art. 10 ww. ustawy wyznaczony został obszar, na którym występuje wysokie natężenie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz technicznej, a jednocześnie mający istotne znaczenie dla rozwoju gminy i planowane jest na nim przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych. W wyniku przeprowadzonej diagnozy, w podziale na jednostki referencyjne gminy i delimitacji obszaru zdegradowanego, wyznaczono obszar rewitalizacji, będący zamieszkałymi częściami sołectw Miechowice Małe i Miechowice Wielkie. W granicach wyznaczonego obszaru rewitalizacji nie występują tereny o charakterze poprzemysłowym, powojskowym i pokolejowym. Wyznaczony obszar rewitalizacji zajmuje powierzchnię 2,22 km 2 (4,59% ogólnej powierzchni gminy) i w 2014 roku był zamieszkały przez osób (24,88% ludności ogółem gminy), więc nie przekracza limitów określonych w art. 10 ust. 2 ustawy o rewitalizacji. Wyznaczony obszar rewitalizacji usytuowany jest w centralnej części Gminy Wietrzychowice, obejmuje swoim zasięgiem zamieszkałe części sołectw Miechowice Małe i Miechowice Wielkie, skupiając na swym terenie niemal 25% ludności całej gminy. 26

27 Wykazuje on kumulację problemów związanych w szczególności ze sferą społeczną. Zaobserwowane negatywne zjawiska prowadzą do marginalizacji społecznej jej mieszkańców, występowania patologii społecznych, nasilania się wyuczonej bezradności, niewielkiej aktywności społecznej i gospodarczej oraz niedostatecznej możliwości zaspokajania potrzeb w zakresie świadczonych usług społecznych, kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych. Niewątpliwymi potencjałami tego obszaru jest zaangażowanie mieszkańców w życie społeczności lokalnej, położenie w bardzo atrakcyjnej okolicy, bogate dziedzictwo kulturowe i naturalne, występowanie obiektów stanowiących centra kulturalno-integracyjne. Wykorzystanie tychże elementów do podjęcia działań rewitalizacyjnych pozwoli na zniwelowanie negatywnych zjawisk kryzysowych na wyznaczonym obszarze, co będzie oddziaływać na teren całej gminy, wpisując się w wizję rozwoju Gminy Wietrzychowice. Wpłynie to również na ogólną poprawę jakości życia mieszkańców. Lokalizację obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego przedstawia mapa 1 (występuje rozbieżność w stosunku do przyjętego podziału na sołectwa miejscowość Jagodniki wchodzi w skład sołectwa Wola Rogowska), natomiast szczegółowy przebieg granic obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice prezentuje mapa 2. 27

28 Mapa 1 Obszar rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne 28

29 Mapa 2 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie bing.com 29

30 3. Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Jednym z najważniejszych elementów gminnego programu rewitalizacji, wynikającym z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o rewitalizacji jest szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji ( ) obejmująca analizę negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, oraz lokalnych potencjałów występujących na terenie tego obszaru. Zgodnie z powyższym pogłębiona diagnoza wyznaczonego obszaru rewitalizacji obejmowała analizę problemów w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzennofunkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, zgodnie z ich charakterystyką zawartą w Wytycznych w zakresie rewitalizacji. Problemy analizowane w ramach wszystkich aspektów wzajemnie się przenikają i podział na sfery tematyczne ma charakter umowny. Takie szerokie rozpoznanie oraz identyfikacja skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych pozwoli na przygotowanie projektów o bardziej złożonym, kompleksowym charakterze i większym oddziaływaniu (schemat 2). Schemat 2 Sfery tematyczne analizowane w szczegółowej diagnozie obszaru rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne

31 Według danych Urzędu Gminy Wietrzychowice liczba mieszkańców zgodna z faktycznym miejscem zamieszkania na wyznaczonym obszarze rewitalizacji w 2014 roku wyniosła ogółem osób (24,88% ludności ogółem gminy). W latach liczba ludności nieznacznie zmalała (wykres 1), co świadczy o wyludnianiu się tego obszaru. Wykres 1 Liczba ludności na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Procesy demograficzne związane z ruchem naturalnym (urodzenia, zgony i migracje) wpływają nie tylko na zmianę liczby ludności, ale także na jej strukturę wiekową. W ciągu kilku następnych lat na obszarze rewitalizacji będzie można zauważyć znaczny spadek kapitału ludzkiego stanowiącego osoby młode. Potwierdzeniem tego jest zmniejszający się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w liczbie ludności ogółem, co świadczy o spadku potencjału kapitału społecznego wyznaczonego obszaru, a co za tym idzie starzeniu się społeczeństwa. Wskaźnik ten na przestrzeni lat zmniejszył się z 21,1% do 17,8% (wykres 2). 31

32 Wykres 2 Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach ,0 20,0 15,0 10,0 21,1 20,2 19,0 18,7 17,8 5,0 0, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Analiza udziału ludności według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludności obszaru rewitalizacji ogółem w latach roku wskazuje, iż udział ludności w wieku produkcyjnym systematycznie wzrastał, natomiast udział ludności w wieku poprodukcyjnym w latach spadał, by w 2014 roku wzrosnąć i osiągnąć wartość 17,1 (wykres 3). W porównaniu do średnich wartości dla Gminy Wietrzychowice w 2014 roku, wskaźniki te dla obszaru rewitalizacji wypadły korzystnie, co świadczy o stosunkowo korzystnej strukturze wieku w badanych grupach ekonomicznych (wykres 4). Potwierdzeniem tej sytuacji jest wskaźnik obciążenia demograficznego (liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym), którego wartość dla obszaru rewitalizacji wyniosła w 2014 roku 53 i była niższa niż średnia dla gminy (57). 32

33 Wykres 3 Udział ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym w % ludności ogółem na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach ,0 60,0 50,0 40,0 30,0 61,0 62,5 64,2 64,7 65,2 20,0 10,0 0,0 17,9 17,4 16,8 16,6 17, wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Wykres 4 Udział ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym w % ludności ogółem porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice w 2014 roku 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 65,2 63,9 20,0 10,0 0,0 obszar rewitalizacji 17,1 18,9 Gmina Wietrzychowice wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Procesy demograficzne wpływające na starzenie się mieszkańców obszaru rewitalizacji są ściśle powiązane z sytuacją na rynku pracy. Na uwadze należy mieć również fakt, iż obszar rewitalizacji jest terenem o charakterze rolniczym, co wiąże się z występowaniem zjawiska tzw. ukrytego bezrobocia grupy mieszkańców nieaktywnych zawodowo, często zamieszkujących z rodzinami prowadzącymi niewielkie gospodarstwa rolne i zatrudnionych w tychże działalnościach. Problem ten wskazywali interesariusze rewitalizacji podczas spotkań w ramach działań partycypacyjnych. Powyższa sytuacja powoduje niedostosowanie 33

34 w strukturze kompetencji i kwalifikacji potencjalnych pracowników, wskazywane również przez interesariuszy rewitalizacji podczas spotkań i warsztatów. W latach odsetek bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym systematycznie wzrastał i osiągnął na koniec tego okresu poziom 13,5%. W kolejnym roku wskaźnik ten spadł do poziomu 9,1% (wykres 5), mimo to był wyższy niż średnia dla Gminy Wietrzychowice wynosił 7,2% (mapa 3, wykres 6). Wykres 5 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach ,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 9,7 11,6 11,9 13,5 9,1 2,0 0, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie Mapa 3 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku porównanie wyznaczonego obszaru rewitalizacji, jednostek referencyjnych Gminy Wietrzychowice oraz średniej dla gminy 34

35 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie Wykres 6 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice w 2014 roku 9,1 obszar rewitalizacji 7,2 Gmina Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie Zgodnie z danymi pozyskanymi z Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie, znaczną część osób pozostających bez pracy na obszarze rewitalizacji stanowiły osoby długotrwale bezrobotne. W latach wskaźnik ten systematycznie wzrastał i w ostatnim badanym roku wyniósł 48,3% (wykres 7). Wartość ta była wyższa niż średnia dla Gminy Wietrzychowice, która w tym roku stanowiła 43,3% (mapa 4, wykres 8). 35

36 Wykres 7 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach ,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 36,1 32,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie 39,7 44,9 48, Mapa 4 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem porównanie wyznaczonego obszaru rewitalizacji, jednostek referencyjnych Gminy Wietrzychowice oraz średniej dla gminy w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie Wykres 8 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice w 2014 roku 36

37 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 48,3 obszar rewitalizacji 43,3 Gmina Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie Zgodnie z danymi pochodzącymi z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach zbadano skalę problemów społecznych i poziom ubóstwa na obszarze rewitalizacji. Negatywne zjawiska społeczne występują wewnątrz tego terenu z różną intensywnością i nieco inne są także ich przyczyny. Nie zmienia to faktu, że rozproszenie koncentracji problemów społecznych wpływa na jakość życia całej społeczności i osób korzystających z różnych usług czy aktywności na jego terenie. Najczęstsze powody korzystania ze świadczeń na obszarze rewitalizacji zostały przedstawione w tabeli 3. Lp. Tabela 3 Skala problemów społecznych na wyznaczonym obszarze rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice w latach porównanie ze średnią dla gminy w 2014 roku Skala problemów społecznych na wyznaczonym obszarze rewitalizacji w poszczególnych latach Średnia Nazwa wskaźnika dla gminy Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem Udział dzieci do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ,7 4,5 4,9 4,8 4,9 3,9 64,8 64,4 75,4 58,1 51,1 48,1 34,7 23,3 31,2 30,3 42,4 31,7 15,4 16,5 22,4 22,5 18,7 15,7 8,7 10,7 12,7 9,8 12,8 10,8 37

38 6. 7. niepełnosprawności na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu długotrwałej 15,4 15,5 23,4 19,6 19,7 18,3 lub ciężkiej choroby na mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 12,5 19,4 22,4 21,5 19,7 13,8 i prowadzenia gospodarstwa domowego na mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach Długotrwała choroba oraz niepełnosprawność dezorganizują życie osoby oraz jej rodziny, a natężenie zjawiska nasila się wraz z wiekiem. Choroba może całkowicie sparaliżować aktywność społeczną i zawodową osoby, w wyniku czego wycofuje się ona na margines życia społecznego. Często prowadzi to do ograniczeń w prawidłowym i samodzielnym funkcjonowaniu oraz zubożenia, prowadząc do wykluczenia społecznego, a tym samym wymaga wsparcia innych osób i instytucji. Bezrobocie jako zjawisko społeczne ma znaczący wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia człowieka, zwłaszcza w przypadku długookresowości. Pierwsze odczuwalne skutki wiążą się z naturą ekonomiczną utratą źródła utrzymania, idącym za tym ubożeniem, a w dalszej kolejności problemami społecznymi, w tym utrudnioną realizacją funkcji rodzicielskich i przemocą w rodzinie czy nawet z przestępczością. Może też prowadzić do rozpadu rodziny czy przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji do dziedziczenia statusu bezrobotnego. Powyższe problemy dotyczące mieszkańców obszaru rewitalizacji znajdują potwierdzenie we wskaźnikach dotyczących skali i charakteru powodów przyznanych świadczeń z pomocy społecznej (tabela 2). Wskazane negatywne zjawiska są jedną z przyczyn m.in. bezradności społecznej, wykluczenia społecznego i niskiego stopnia integracji mieszkańców, powodującej m.in. spadek aktywności społecznej na rzecz lokalnej ludności, niski udział w życiu publicznym, zanikanie więzi społecznych czy brak chęci do działania oraz integracji społecznej (w tym integracji sąsiedzkiej i międzypokoleniowej). Potwierdzeniem przedstawionej powyżej sytuacji kryzysowej jest również bardzo niska frekwencja w wyborach do władz samorządowych w 2014 roku w sołectwach Miechowice Małe i Miechowice Wielkie (wchodzących w skład obszaru rewitalizacji), która była zdecydowanie niższa niż frekwencja dla Gminy Wietrzychowice (wykres 9, mapa 5). 38

39 Wykres 9 Frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 roku porównanie wyników sołectw Miechowice Małe i Miechowice Wielkie oraz Gminy Wietrzychowice 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 34,6 42,9 48,9 10,0 0,0 Miechowice Małe Miechowice Wielkie Gmina Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice 39

40 Mapa 5 Frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 roku porównanie wyników wyznaczonego obszaru rewitalizacji, jednostek referencyjnych Gminy Wietrzychowice oraz średniej dla gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Przejawem zaangażowania na rzecz lokalnej społeczności i jedną z form aktywności są fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne. Na obszarze rewitalizacji swoją siedzibę mają następujące organizacje: Ochotnicza Straż Pożarna w Miechowicach Małych, Ludowy Klub Sportowy Orzeł w Miechowicach Małych, Ochotnicza Straż Pożarna w Miechowicach Wielkich. Poza tym na rzecz wyznaczonego obszaru rewitalizacji działają grupy nieformalne, takie jak np. Koła Gospodyń Wiejskich. Ich aktywna działalność na rzecz obszaru rewitalizacji skupia się m.in. na organizacji różnego rodzaju wydarzeń i imprez o charakterze kulturalnym, historycznym czy religijnym. Jednak tak niewielka ilość działających organizacji społecznych powoduje niedostateczną aktywność społeczną i niewielką integrację pomiędzy mieszkańcami. Jednym ze wskaźników przedstawiających jakość i efekty kształcenia na wyznaczonym obszarze rewitalizacji są wyniki egzaminów gimnazjalnych uzyskane w Publicznym Gimnazjum im. Jana Deszcza w Miechowicach Wielkich (jedyne gimnazjum w 40

41 Gminie Wietrzychowice). Wykres 10 przedstawia średnią procentową uzyskaną przez uczniów ze wszystkich egzaminów w 2014 roku w porównaniu ze średnim procentowym wynikiem dla powiatu tarnowskiego, województwa małopolskiego i Polski. Analizując zamieszczone dane zauważyć można, że wyniki z egzaminu kończącego ten etap kształcenia uczniów z terenu Gminy Wietrzychowice były wyższe od średniej dla powiatu oraz Polski, ale niższe niż średnia dla województwa. Jest to pozytywna sytuacja stanowiąca potencjał tego terenu, który należy wykorzystać w planowanych działaniach rewitalizacyjnych na rzecz rozwiązania zidentyfikowanych problemów społecznych. Wykres 10 Średnie wyniki % uzyskane ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych w 2014 roku porównanie średniej dla Gminy Wietrzychowice, powiatu tarnowskiego, województwa małopolskiego oraz Polski 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 59,7 57,7 61,2 58,6 20,0 10,0 0,0 Gmina Wietrzychowice powiat tarnowski województwo małopolskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie, oke.krakow.pl W związku ze zdiagnozowaną sytuacją w sferze społecznej na obszarze rewitalizacji, muszą zostać przedsięwzięte kompleksowe działania służące rozwiązywaniu wskazanych problemów. Zaplanowanie działań społecznych o charakterze wyprzedzającym będzie miało na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców co do możliwości partycypacyjnego współdecydowania o obszarze objętym programem rewitalizacji. Obszar rewitalizacji, jak również cała Gmina Wietrzychowice, jest terenem o charakterze rolniczym, co ma niewątpliwe odzwierciedlenie w statystykach związanych ze sferą gospodarczą oraz atrakcyjnością inwestycyjną tego obszaru. Niewątpliwym potencjałem tego obszaru jest istnienie wysokiej jakości gleb, zaliczanych w większości do klas I IV oraz 41

42 korzystne warunki przyrodnicze do rozwoju rolnictwa. Wykorzystanie tego potencjału do produkcji zdrowej, ekologicznej żywności pozwoliłoby na wzrost szansy na samozatrudnienie i podniesienie dochodów mieszkańców. Obszar rewitalizacji nie posiada jednak miejsca do sprzedaży produktów lokalnych. Badanie stopnia zamożności mieszkańców określono na podstawie wysokości podstawowych dochodów na 1 mieszkańca na 2016 r. dane przygotowane przez Departament Finansów Samorządu Terytorialnego działający przy Ministerstwie Finansów. Wskaźnik G dla Gminy Wietrzychowice za 2014 rok (według stanu na 30 czerwca 2015 roku) wyniósł 545,73 zł, natomiast dla powiatu tarnowskiego i województwa małopolskiego (poprzez obliczenie średniej arytmetycznej gmin należących do wskazanych jednostek) odpowiednio 803,08 zł i 963,89 zł, co wskazuje na niski stopień dochodów podatkowych w gminie, a objawia się m.in. niskimi dochodami jej mieszkańców. Natomiast wartość wskaźnika dla kraju, oznaczona jako wskaźnik Gg, podana została przez Departament jako wartość stała 9. Dane przedstawiono na wykresie 11. Wykres 11 Dochód podatkowy gminy na 1 mieszkańca (w złotych) porównanie średniej dla Gminy Wietrzychowice, powiatu tarnowskiego, województwa małopolskiego i Polski w 2014 roku 1 600, , , ,00 800,00 600,00 400,00 200,00 0,00 545,73 Gmina Wietrzychowice 803,08 powiat tarnowski 963,89 województwo małopolskie 1 514,27 Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów Sytuację gospodarczą na obszarze rewitalizacji obrazuje również wskaźnik: liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. W 2014 wartość ta wyniosła 2,6 i była niższa niż 9 Strona internetowa Ministerstwa Finansów, mf.gov.pl. 42

43 średnia dla Gminy Wietrzychowice wynosząca 4,9 (wykres 12 i mapa 6). Oznacza to, iż mieszkańcy obszaru rewitalizacji charakteryzują się niską przedsiębiorczością i nie upatrują szansy na zatrudnienie poprzez założenie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Wykres 12 Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2014 roku porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,6 obszar rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice 4,9 Gmina Wietrzychowice Mapa 6 Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2014 roku porównanie wyznaczonego obszaru rewitalizacji, jednostek referencyjnych Gminy Wietrzychowice oraz średniej dla gminy w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice 43

44 Jednym z najważniejszych, a zarazem najbardziej problemowym miejscem stanowiącymi swoiste centrum sołectwa Miechowice Małe jest niewątpliwie staw (fotografia 1) oraz znajdujący się w pobliżu budynek dawnej szkoły. Obiekt obecnie jest częściowo wykorzystany na działalność Domu Ludowego, Ochotniczej Straży Pożarnej w Miechowicach Małych, Koła Gospodyń Wiejskich oraz świetlicy młodzieżowej. Stan tych miejsc w znaczący sposób ogranicza odpowiednie funkcjonowanie i wykorzystanie istniejącej infrastruktury i przestrzeni. Staw wraz z najbliższym otoczeniem jest zarośnięty, zanieczyszczony i nieuporządkowany. W przypadku braku podjęcia jakichkolwiek działań nastąpi dalszy proces eutrofizacji, prowadzący do zmniejszania się powierzchni lustra wody. Brak jest również niezbędnej infrastruktury rekreacyjnej w postaci uporządkowanych ciągów pieszo-rowerowych oraz elementów małej architektury rekreacyjno-wypoczynkowej i zieleni urządzonej. Adaptacja tego obszaru na cele rekreacyjne, wypoczynkowe i edukacyjne, będącego integralną częścią przestrzeni publicznej pozwoli na zagospodarowanie, zachowanie i udostępnienie istniejącego dziedzictwa naturalnego. Fotografia 1 Staw w Miechowicach Małych Źródło: InicjatywaLokalna.pl W marcu 2016 roku powstała Koncepcja zagospodarowania terenu stawu w centrum m. Miechowice Małe działka nr 432, która zakłada 3 różne warianty adaptacji tego terenu: zieleń i sucha rzeka, zieleń i zbiornik oraz zbiornik. Mieszkańcy w badaniu ankietowym 44

45 dotyczącym wariantów opowiedzieli się w większości za wariantem drugim. Bazuje on na częściowym osuszeniu i zdrenowaniu terenu w celu zagospodarowania go zielenią oraz pogłębieniu zbiornika w zachodniej części terenu do pełnienia funkcji rekreacyjnoprzyrodniczej. W budynku byłej szkoły w Miechowicach Małych (fotografia 2 i 3) stwierdzono postępującą degradację techniczną związaną z niszczejącymi murami i tynkami, stolarką okienną i drzwiową i występującymi zawilgoceniami. Obiekt wyposażony jest w przestarzałą, awaryjną i mało wydajną instalację: elektryczną, wodno-kanalizacyjną i ciepłowniczą, a co za tym idzie jest nieefektywny energetycznie (m.in. brak wykorzystania technologii EWE I OZE). Ponadto jest niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych, jak również potrzebuje doposażenia w sprzęt niezbędny do prowadzenia funkcji społecznej i gospodarczej. Przestrzeń wokół budynku jest zdegradowania i niewyposażona w zieleń urządzoną oraz małą infrastrukturę o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym. Obecna sytuacja w znaczący sposób obniża jakość i poziom świadczonych usług w tym miejscu. W związku z powyższym utrudnione są możliwości prowadzenia działalności społecznej, kulturalnej, artystycznej, edukacyjnej, rozrywkowej czy gospodarczej. Podjęte działania spowodują wzrost dostępności do wysokiej jakości świadczonych usług oraz pomogą stworzyć nowoczesną przestrzeń do kreowania tożsamości lokalnej mieszkańców, ich integracji, aktywizacji społecznej i gospodarczej. Fotografia 2 Budynek byłej szkoły w Miechowicach Małych 1 45

46 Źródło: InicjatywaLokalna.pl 46

47 Fotografia 3 Budynek byłej szkoły w Miechowicach Małych 2 Źródło: InicjatywaLokalna.pl Życie społeczne w Miechowicach Wielkich skupia się w budynku stanowiącym siedzibę Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Domu Ludowego (fotografie 4 i 5). Podobnie jak obiekt w Miechowicach Małych, z powodu niedoinwestowania infrastruktury postępuje jego degradacja techniczna związana w szczególności z uszkodzeniami więźby i pokrycia dachowego, budynek posiada przestarzałe instalacje, jest niedostosowany do korzystania przez osoby starsze i niepełnosprawne oraz niedoposażony do prowadzenia w nim aktywności społecznej i gospodarczej. Podjęcie niezbędnych działań adaptacyjno-modernizacyjnych pozwoli na wzrost jakości i dostępności świadczonych usług oraz kreowanie aktywności społecznej i gospodarczej lokalnej społeczności. 47

48 Fotografia 4 Budynek Domu Ludowego i siedziby Ochotniczej Straży Pożarnej w Miechowicach Wielkich 1 Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 5 Budynek Domu Ludowego i siedziby Ochotniczej Straży Pożarnej w Miechowicach Wielkich 2 Źródło: InicjatywaLokalna.pl Obszar rewitalizacji charakteryzuje się korzystnym wskaźnikiem powierzchni terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadającą na mieszkańców. Wartość ta w 2014 roku wyniosła 1,185 km 2 i była 48

49 wyższa od średniej dla gminy równej 0,944 km 2 (wykres 13). Pomimo korzystnej wartości, którą należy uznać za potencjał tego obszaru, tereny te charakteryzują się szeregiem niekorzystnych zjawisk (określonych przy opisie techniczno-użytkowym m.in. budynku byłej szkoły w Miechowicach Małych, budynku Domu Ludowego i siedziby Ochotniczej Straży Pożarnej w Miechowicach Wielkich). Nie mniej jednak wykorzystanie tych obiektów poprzez działania adaptacyjne i remontowe pozwoli na prowadzenie w nich różnego rodzaju działalności i usług o zróżnicowanym charakterze i skali na rzecz lokalnej społeczności. Wykres 13 Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadającą na mieszkańców w km 2 w 2014 roku porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice 1,200 1,000 0,800 0,600 0,400 1,185 0,944 0,200 0,000 obszar rewitalizacji Gmina Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Ponadto na obszarze rewitalizacji znajduje się jeden obiekt wpisany do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego cmentarz wojenny Nr 254 z I wojny światowej ( r., nr. rej.: A- 140/M z r.) 10, w którym pochowano żołnierzy armii austro-węgierskiej i armii rosyjskiej. Obszar rewitalizacji charakteryzuje się również dziedzictwem historycznym, związanym z postaciami Władysława Kabata Brzechwy żołnierza Armii Krajowej oraz ks. prof. Macieja Sienatyckiego kierownika katedry dogmatyki na Wydziale Teologicznym UJ. Jest to ważny potencjał lokalnej tożsamości i historii tego miejsca. 10 Strona internetowa Narodowego Instytutu Dziedzictwa, nid.pl, inf. z dnia

50 Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się również korzystną wartością wskaźnika dotyczącego udziału % terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu, który w 2014 roku wynosił 0,883% i był zdecydowanie wyższy niż średnia dla obszaru rewitalizacji, wynosząca 0,012% (wykres 14). Stanowi to niewątpliwy potencjał tego terenu oraz stwarza możliwości do jego wykorzystania i adaptacji w celu niwelowania negatywnych zjawisk Wykres 14 Udział % terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu w 2014 roku porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Wietrzychowice 0,900 0,800 0,700 0,600 0,500 0,400 0,300 0,200 0,100 0,000 0,883 obszar rewitalizacji 0,012 Gmina Wietrzychowice Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wietrzychowice Na obszarze rewitalizacji istnieją również ogólnodostępne przestrzenie, będące powiązane funkcjonalno-przestrzennie z istniejącą zabudową, będące w stanie postępującej degradacji i niezagospodarowane w atrakcyjny sposób (fotografia 6). Poprawa estetyki tych miejsc, ich wyposażenie w elementy małej architektury oraz adaptacja na cele o charakterze społecznym, rekreacyjnym i sportowym pozwoli na wykreowanie miejsca do aktywnej integracji i możliwości spędzania wolnego czasu przez mieszkańców obszaru rewitalizacji. 50

51 Fotografia 6 Zdegradowane przestrzeń publiczna w Miechowicach Wielkich Źródło: InicjatywaLokalna.pl Powyższe wartości oraz opisy jakościowe wskazują, iż wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się wysokim odsetkiem ogólnodostępnych przestrzeni publicznych oraz zieleni urządzonej. Mogą być one wykorzystywane na cele sportowe, rekreacyjne, turystyczne, kulturalne, edukacyjne czy prowadzenia działalności społecznej i gospodarczej. Nie mniej jednak brak wsparcia i doinwestowania tych obszarów pogłębi ich degradację, a co za tym idzie doprowadzi do utrwalenia się kryzysowej sytuacji na terenie przeznaczonym do rewitalizacji i braku wykorzystania lokalnych potencjałów. Infrastruktura techniczna gminy oraz zasoby i warunki mieszkaniowe determinują w znacznym stopniu jakość życia mieszkającej na danym terenie ludności. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną w sensie jej struktury, lokalizacji, jakości i dostępności ma znaczny wpływ na rozwój jednostki samorządu oraz stanowi jeden z podstawowych czynników kształtujących jej atrakcyjność i konkurencyjność. Na terenie sołectwa Miechowice Małe stanowiącego część obszaru rewitalizacji wykazano brak wyposażenia w infrastrukturę kanalizacyjną. Negatywny wpływ na środowisko poprzez wprowadzanie zanieczyszczeń związany jest m.in. z nieszczelnymi zbiornikami na nieczystości oraz nielegalnym odprowadzaniem ścieków bytowych do środowiska. Należy podjąć działania 51

52 mające na celu edukację mieszkańców w zakresie ochrony środowiska, jak również stworzenie możliwości w zakresie informowania i pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania na przydomowe oczyszczalnie ścieków. Obszar rewitalizacji położony jest na obszarach zagrożonych powodzią, w widłach dwóch dużych rzek Wisły i Dunajca (mapa 7). Zagrożenie powodziowe występuje głównie w okresach letnich wezbrań spowodowanych deszczami frontalnymi lub deszczami nawalnymi. Najczęstszą porą występowania tego rodzaju wezbrań są miesiące czerwiec wrzesień 11. Mapa 7 Obszar zagrożenia powodziowego na terenie Gminy Wietrzychowice Źródło: Hydroportal Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, kzgw.gov.pl Ponadto na obszarze rewitalizacji znajduje się Radłowsko- Wierzchosławicki Obszar Chronionego Krajobrazu oraz obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 Jadowniki Mokre (kod PLH120068). Obszary te utworzone zostały w celu ochrony cennych gatunków siedliskowych zwierząt i roślin. Stanowi to niewątpliwy potencjał tego obszaru, możliwy do wykorzystania w ramach działań rewitalizacyjnych. Diagnoza w zakresie przekroczenia standardów jakości powietrza przeprowadzona została na podstawie corocznie opracowywanych raportów przez Wojewódzki Inspektorat 11 Strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie, krakow.pios.gov.pl, inf. z dnia

53 Ochrony Środowiska w Krakowie, dotyczących oceny jakości powietrza w województwie małopolskim 12. Z uwagi na ochronę zdrowia, dotyczyła ona wieloetapowej klasyfikacji dla następujących parametrów: pył zawieszony PM10 (rok), pył zawieszony PM10 (24-godziny), benzo(a)piren w pyle PM10 (rok), pył zawieszony PM2,5 (rok) oraz ozon (maks. 8-godzin). Na terenie Gminy Wietrzychowice nie odnotowano przekroczenia stężenia dla pyłu zawieszonego PM10 oraz PM 2,5, pomimo że na terenie województwa poziomy te zostały niedotrzymane (mapa 9 i 10). Na terenie gminy w 2015 roku liczba dni, w których stężenie ozonu było większe niż 120 µg/m 3, przekroczyła 26 dni. W związku z tym niedotrzymany został poziom docelowy. Obszar przekroczeń dopuszczalnego poziomu obejmował swym zasięgiem obszar całego województwa małopolskiego, z wyjątkiem Krakowa, części powiatu wielickiego, bocheńskiego, tarnowskiego, brzeskiego, nowosądeckiego, myślenickiego i miasta Tarnów, gdzie liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 μg/m 3 zwierała się w przedziale dni (mapa 8). Udokumentowany pomiarami obszar przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu obejmował całe województwo małopolskie, w tym Gminę Wietrzychowice. Podobnie jak w roku 2014 przekroczony został poziom dopuszczalny (mapa 11). Powyższa sytuacja wiąże się w szczególności z opalaniem kotłowni domowych paliwem niskiej jakości oraz o niskich parametrach grzewczych, a także odpadami komunalnymi. Efekt ten potęguje użytkowanie przestarzałych i niesprawnych urządzeń grzewczych. Sytuacja ta związana jest m.in. z brakiem świadomości społeczeństwa o wpływie na jakość powietrza poprzez spalanie niskiej jakości paliw. Zatem niezbędne jest przedsięwzięcie działań związanych z podnoszeniem świadomości ekologicznej mieszkańców oraz stworzenie możliwości w zakresie informowania i pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania na wymianę kotłów grzewczych oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. 12 jw. 53

54 Mapa 8 Klasyfikacja stref pod względem kryterium ochrony zdrowia dla ozonu cel długoterminowy na terenie województwa małopolskiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2016, s. 27 Mapa 9 Rozkład stężenia rocznego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa małopolskiego w 2015 roku Roczna ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2016, s

55 Mapa 10 Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 stężenia roczne na terenie województwa małopolskiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2016, s. 33 Mapa 11 Rozkład stężenia rocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10 na terenie województwa małopolskiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2016, s

56 W związku z powyższym wyznaczony obszar rewitalizacji obejmujący teren dwóch sołectw: Miechowice Małe i Miechowice Wielkie został wyznaczony na podstawie kumulacji negatywnych zjawisk w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej z uwzględnieniem lokalnych potencjałów endogenicznych. Zaobserwowane negatywne zjawiska prowadzą do marginalizacji społecznej mieszkańców sołectw, występowania patologii społecznych, nasilania się wyuczonej bezradności, niewielkiej aktywności społecznej i gospodarczej, niedostatecznej możliwości zaspokajania potrzeb w zakresie świadczonych usług społecznych, kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych oraz zaniku integracji społecznej i więzi mieszkańców obszaru. Zatem skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych powinna skupić się w szczególności na trwałej i realnej zmianie w powyższych aspektach, aby zniwelować kulminacje problemów, w szczególności w sferze społecznej. W wyniku przeprowadzonej pogłębionej diagnozy wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice oraz różnych form partycypacji społecznej zidentyfikowano najważniejsze problemy oraz potencjały o różnym charakterze i skali oddziaływania. W podziale na poszczególne sfery tematyczne przedstawia je tabela 4. 56

57 Tabela 4 Zidentyfikowane problemy i potencjały wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice Problemy 1. Spadek kapitału społeczeństwa wyludnianie się obszaru rewitalizacji. 2. Starzejące się społeczeństwo niekorzystne trendy demograficzne związane ze spadkiem udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem. 3. Wysoki udział bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym. 4. Niekorzystny udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem. 5. Niedostosowanie kompetencji i kwalifikacji mieszkańców do potrzeb rynku pracy. 6. Niekorzystny udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem. 7. Wysoka liczba osób, którym przyznano świadczenia z pomocy społecznej z różnego rodzaju powodów (w szczególności z powodu ubóstwa i bezrobocia). 8. Wysoki udział dzieci do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku. 9. Niski poziom uczestnictwa w życiu publicznym odzwierciedlający się w niskiej frekwencji w wyborach samorządowych w 2014 roku. 10. Brak integracji i zanikanie więzi społecznych mieszkańców obszaru. 11. Niedostateczna aktywność społeczna mieszkańców jedynie trzy zarejestrowane organizacje pozarządowe. 12. Niska dostępność do usług o charakterze społecznym, gospodarczym, rekreacyjnym, sportowym, wypoczynkowym i edukacyjnym. SFERA SPOŁECZNA Potencjały 1. Wysoki kapitał społeczny młodych osób korzystne średnie wyniki z egzaminów gimnazjalnych w Publicznym Gimnazjum im. Jana Deszcza w Miechowicach Wielkich w porównaniu do średniej dla powiatu i kraju. 2. Aktywność grup nieformalnych Koła Gospodyń Wiejskich. 3. Korzystny udział ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. 4. Dziedzictwo historyczne związane z postaciami Władysława Kabata Brzechwy oraz ks. prof. Macieja Sieniatyckiego. SFERA GOSPODARCZA 1. Niska liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. 2. Niski stopień zamożności mieszkańców związany z niewielkimi dochodami podatkowymi w przeliczeniu na 1 mieszkańca. 3. Niska konkurencyjność istniejących podmiotów gospodarczych. 4. Niska przedsiębiorczość mieszkańców. 1. Korzystne warunki przyrodnicze i wysoka jakość gleb do rozwoju rolnictwa ekologicznego. 57

58 1. Brak dostępu do sieci kanalizacyjnej w granicach sołectwa Miechowice Małe. 2. Niedostateczne zagospodarowanie terenów publicznych na cele społeczne, gospodarcze, sportowe, rekreacyjne i wypoczynkowe. 3. Niedostateczne wyposażenie przestrzeni w elementy małej architektury. 4. Niedostosowanie architektoniczne oraz techniczne przestrzeni i budynków użyteczności publicznej do korzystania przez osoby niepełnosprawne i starsze. 5. Niska atrakcyjność zasiedleniowa brak nowo oddanych budynków mieszkalnych do użytkowania. 6. Niekorzystny udział budynków mieszkalnych mających bezpośredni dostęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków ogółem. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA 1. Wysoki udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej. w granicach sołectwa Miechowice Wielkie. 2. Korzystna powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na mieszkańców. 3. Korzystny udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu. SFERA TECHNICZNA 1. Postępująca degradacja stanu technicznego oraz niska efektywność energetyczna budynków byłej szkoły w Miechowicach Małych oraz Domu Ludowego w Miechowicach Wielkich. 2. Brak wykorzystania technologii energooszczędnych, w tym wykorzystujących odnawialne źródła energii. 1. Istnienie budynków: byłej szkoły w Miechowicach Małych oraz Domu Ludowego w Miechowicach Wielkich skupiających życie społeczne obszaru. 2. Lokalizacja zabytku wpisanego do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego. SFERA ŚRODOWISKOWA 1. Położenie w obszarze zagrożenia powodziowego 1. Wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe. dwóch dużych rzek: Wisły i Dunajca. 2. Istnienie stawów m.in. w Miechowicach 2. Niedotrzymanie poziomu docelowego normy Małych i Miechowicach Wielkich. ozonu 120 µg/m 3, którego stężenie było większe przez ponad 26 dni. 3. Położenie na obszarze ochrony siedlisk Natura 2000 Jadowniki Mokre (kod PLH120068) oraz 3. Przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu. Radłowsko-Wierzchosławickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. 4. Niska świadomość ekologiczna mieszkańców. 4. Nieprzekroczenie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz PM 2,5. Źródło: Opracowanie własne Wyznaczony obszar rewitalizacji ma niewątpliwe znaczenie dla rozwoju Gminy Wietrzychowice, gdyż zamieszkuje go niemal 25% ludności opisywanej jednostki administracyjnej, skupiającej wysoką kumulację negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych. Z perspektywy dalszego funkcjonowania jednostki i jej postępu, priorytetem jest rozwiązanie spiętrzonych problemów na tym terenie. Potencjały przedstawione w pogłębionej diagnozie w formie statystycznej oraz opisowej zostaną wykorzystane w planowanym procesie rewitalizacji. Planowany efekt rewitalizacji wpłynie nie tylko na obszar rewitalizacji, ale 58

59 również na całą gminę, która skorzysta z przemian społeczno-gospodarczych i funkcjonalnoprzestrzennych tego terenu. Najważniejszymi czynnikami i przyczynami degradacji wyznaczonego obszaru rewitalizacji w sferach społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej są w szczególności: 1. Położenie w obszarze peryferyjnym województwa małopolskiego, poza zasięgiem znaczących szlaków komunikacyjnych (brak przebiegających dróg krajowych i wojewódzkich) oraz w znacznej odległości od większych ośrodków miejskich. 2. Utrudniona komunikacja drogowa związana z brakiem przepraw mostowych przez Wisłę i Dunajec w otoczeniu obszaru rewitalizacji oraz gminy. 3. Lokalizacja na obszarze zagrożenia powodziowego, w widłach Wisły i Dunajca. 4. Rolniczy charakter gminy. 5. Wysokie rozdrobnienie gospodarstw rolnych, niska dochodowość rolnictwa. 6. Niedostosowanie kompetencji i kwalifikacji potencjalnych pracowników do potrzeb rynku pracy. Po dokonaniu całościowej analizy problemów oraz potencjałów zidentyfikowanych na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, czynników i przyczyn degradacji w sferach interwencji rewitalizacji, w poniższych punktach wskazano skalę i charakter zdiagnozowanych potrzeb, które determinują zakres działań rewitalizacyjnych. Potrzebami w zakresie przezwyciężenia zjawisk kryzysowych w sferze społecznej są: 1. Wsparcie osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją społeczną kluczowe jest przeciwdziałanie procesom dziedziczenia wyuczonej bezradności, uzależnienia od korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, bezrobocia i patologii społecznych, uwzględniające zindywidualizowane formy działania dostosowane do skali i potrzeb m.in. poprzez wsparcie, poradnictwo, animację społeczną, profilaktykę społeczną czy środowiskowe formy wsparcia. 2. Przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia (w tym bezrobocia długotrwałego) i zwiększanie możliwości zatrudnienia koniecznym jest sukcesywne zmniejszanie wysokiego poziomu bezrobocia mieszkańców, w tym osób długotrwale bezrobotnych (a tym samym osób korzystających ze świadczeń społecznych z powodu m.in. ubóstwa i bezrobocia) poprzez wdrażanie działań aktywizacyjnych i doradczych przy 59

60 współpracy z podmiotami zewnętrznymi oraz kreowanie warunków do powstawania nowych i rozwijania istniejących działalności. 3. Wzmocnienie szans edukacyjno-rozwojowych ludzi młodych istnieje potrzeba wsparcia w zakresie rozwijania kompetencji, niezbędnych do zmieniających się warunków rynku pracy oraz życia społecznego, między innymi inicjatywność i przedsiębiorczość, umiejętność porozumiewania się w językach obcych, kompetencji informatycznych, organizacja różnych form spędzania czasu wolnego, w tym dostosowanie działań do osób ze specjalnymi potrzebami. 4. Zwiększenie zaangażowania i integracji społeczności lokalnej kluczowym dla obszaru rewitalizacji jest budowanie wspólnoty aktywnych mieszkańców, zachęcanie do działania w organizacjach pozarządowych i grupach nieformalnych prowadzących do wzmocnienia integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej poprzez m.in. oddolne inicjatywy, imprezy, wydarzenia, uroczystości we współpracy międzysektorowej. 5. Zwiększenie dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług niezbędna jest poprawa dostępności, w tym stanu technicznego, efektywności energetycznej i dostosowania istniejących budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych oraz wzrost jakości świadczonych usług, w tym m.in. o charakterze społecznym, edukacyjnym, kulturalnym czy gospodarczym. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze gospodarczej to: 1. Pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji jednym z kluczowych jest podniesienie kompetencji i kwalifikacji zwiększających szanse na zatrudnienie mieszkańców z obszaru rewitalizacji zamieszkałych na terenach typowo rolniczych poprzez wykorzystanie różnorodnych instrumentów aktywizacji edukacyjnej, zawodowej i społecznej. 2. Stworzenie warunków ułatwiających zakładanie i rozwijanie działalności gospodarczych uporządkowanie oraz estetyczne i wielofunkcyjne zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz obiektów pod działalność gospodarczą i społeczną pozwoli na stworzenie odpowiedniej bazy techniczno-użytkowej do podjęcia lub rozwinięcia działalności gospodarczych. 60

61 Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze przestrzenno-funkcjonalnej to: 1. Wielofunkcyjne zagospodarowanie, uporządkowanie i wykorzystanie ogólnodostępnych przestrzeni zauważa się potrzebę związaną z podniesieniem jakości przestrzeni publicznych poprzez wzrost jej funkcjonalności (m.in. wyposażenie jej w elementy małej architektury, likwidowanie barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych i starszych) w szczególności bezpośredniego otoczenia budynku starej szkoły i stawu w Miechowicach Małych oraz przestrzeni publicznej w Miechowicach Wielkich. Wsparta przestrzeń będzie mogła być wykorzystana m.in. na cele wypoczynkowe, rekreacyjne, kulturalne czy gospodarcze. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze technicznej to: 1. Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnych oraz zatrzymanie ich postępującej degradacji technicznej na obszarze rewitalizacji zidentyfikowano istnienie zdegradowanych budynków będących w zasobach gminy oraz będących własnością osób prywatnych (mieszkaniowych i służących prowadzeniu działalności gospodarczych), wymagających modernizacji i adaptacji oraz poprawy efektywności energetycznej m.in. poprzez zastosowanie technologii EWE i OZE. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze środowiskowej to: 1. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców jedną z kluczowych potrzeb obszaru jest podejmowanie inicjatyw edukacyjnych związanych z podniesieniem wiedzy i świadomości wpływu działalności człowieka na otaczające go środowisko oraz możliwości jego ochrony i redukcji negatywnego oddziaływania. 2. Rozwój terenów urządzonej zieleni publicznej istotną potrzebą jest uporządkowanie, wyposażenie i modernizacja istniejącej zieleni, wraz z dostosowaniem jej do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych, która przyczyni się do wzrostu jakości przestrzeni publicznych, zwiększając dostępność do usług o charakterze 61

62 wypoczynkowym i rekreacyjnym. 3. Redukcja tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń zdiagnozowano konieczność podjęcia kompleksowych działań zmniejszających poziom zanieczyszczenia powietrza w zakresie różnych projektów pozwalających na zastąpienie starych, nisko sprawnych urządzeń grzewczych bardziej proekologicznymi rozwiązaniami dostarczającymi ciepło oraz zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 62

63 III. Część programowa 1. Założenia gminnego programu rewitalizacji Przeprowadzenie całościowej analizy zjawisk kryzysowych i potencjałów oraz wskazanie czynników mających szczególne znaczenie z punktu widzenia rewitalizacji (tabela 4) pozwoliło określić strategiczne kierunki działań dla wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wietrzychowice. Określono wizję (planowany efekt), misję oraz 2 cele rewitalizacji, wokół których skoncentrowane zostały kierunki działań. Realizacja zaplanowanych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych pozwoli na wykonanie misji, a tym samym wyprowadzenie wyznaczonego obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego Misja i wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji opracowany został w układzie uwzględniającym dwa kluczowe jego elementy, tj. wizję pokazującą wizerunek obszaru rewitalizacji w przyszłości i misję będącą naczelnym kierunkiem zintegrowanej polityki terytorialnej, wokół której koncentrować się będą kompleksowe i partnerskie działania wszystkich interesariuszy rewitalizacji. Na podstawie przeprowadzonej pogłębionej diagnozy oraz analizy zjawisk kryzysowych i lokalnych potencjałów oraz w wyniku wspólnej pracy warsztatowej interesariuszy rewitalizacji, sformułowano misję i wizję stanu wyznaczonego obszaru po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji. WIZJA 2023 Obszar rewitalizacji przyjaznym miejscem zamieszkania aktywnej społecznie i gospodarczo społeczności, umacniającej więzi społeczne i tworzącej zintegrowaną wspólnotę w atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej. MISJA REWITALIZACJI Tworzenie przyjaznych warunków do rozwoju aktywności społeczno- -gospodarczej i integracji mieszkańców poprzez poprawę dostępności do infrastruktury oraz przestrzeni publicznej, w celu wzrostu jakości i komfortu życia lokalnej społeczności. 63

64 Wizja obszaru rewitalizacji zawiera w sobie opis pożądanego stanu docelowego po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji i osiągnieciu jego celów we wszystkich sferach, tj. społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. W wymiarze społecznym na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji nastąpi wzrost jakości życia społeczności poprzez włączenie społeczne osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją, jak również aktywizację społeczną mieszkańców, prowadzącą do umacniania ich więzi społecznych, integracji i tożsamości z miejscem zamieszkania bazującej na lokalnych zasobach dzięki inicjatywom oddolnym w międzysektorowych partnerstwach. W wymiarze gospodarczym działania rewitalizacyjne wpłyną bezpośrednio na wzrost aktywności gospodarczej i zawodowej mieszkańców, postaw przedsiębiorczych i kapitału społecznego ludzi młodych. W wymiarze funkcjonalno-przestrzennym nastąpi estetyczne, wielofunkcyjne i atrakcyjne utworzenie przestrzeni publicznych, sprzyjające aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz dostępności do usług o charakterze wypoczynkowym i rekreacyjnym. W wymiarze technicznym w ramach kompleksowych działań rewitalizacyjnych znacząco poprawi się stan techniczny i efektywność energetyczna budynków użyteczności publicznej, umożliwiając nadanie im nowej lub przywrócenie pierwotnej funkcji. W wymiarze środowiskowym nastąpi poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń, a także zwiększenie powierzchni i uporządkowanie terenów zieleni i stawu, które poprawią komfort życia i zamieszkania mieszkańców. W związku z powyższym wizja obszaru rewitalizacji odnosi się do zdiagnozowanych: 1) potrzeb związanych z pobudzeniem mieszkańców do aktywności społecznogospodarczej; 2) uwarunkowań wynikających z rolniczego charakteru obszaru rewitalizacji oraz położenia na terenach zagrożenia powodziowego; 3) potencjałów obszaru rewitalizacji związanych z silnym kapitałem ludzi młodych, wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi i korzystnymi warunkami przyrodniczymi. 64

65 65

66 1.2. Cele rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań Wypełnienie przyjętej wizji i misji jest uwarunkowane realizacją postawionych celów rewitalizacji i zaplanowanych do realizacji kierunków działań, służących eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych na etapie diagnostycznym negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadających przyjętym celom (schematy 3 i 4). Przedstawiona poniżej struktura założeń Gminnego Programu Rewitalizacji jest odpowiedzą na zdiagnozowane problemy i potencjały, a także wynikające z nich potrzeby rewitalizacyjne. Cele rewitalizacji służą hierarchizacji działań w odniesieniu do wskazanych potrzeb, a także są powiązane z wizją stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji. Cele rewitalizacji są kwantyfikowalne (wymierne) oraz dostosowane do wyników pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji, co zostało wykazane w tabeli 14, gdzie do poszczególnych celów przyporządkowano konkretne wskaźniki oddziaływania. Cel rewitalizacji 1. Stworzenie atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni dla mieszkańców wraz z przyczyniającymi się do jego realizacji kierunkami działań, które dotyczą podnoszenia jakości i dostępności infrastruktury publicznej oraz kształtowania estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych odpowiada na określone na podstawie diagnozy obszaru rewitalizacji potrzeby związane z: a) zwiększeniem dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług; b) stworzeniem warunków ułatwiających zakładanie i rozwijanie działalności gospodarczych; c) wielofunkcyjnym zagospodarowaniem, uporządkowaniem i wykorzystaniem ogólnodostępnych przestrzeni; d) poprawą efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnych oraz zatrzymaniem ich postępującej degradacji technicznej; e) rozwojem terenów urządzonej zieleni publicznej; f) redukcją tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń. Osiągnięcie założeń celu 1. jest ściśle związane z planowanym efektem rewitalizacji określonym w wizji stanu obszaru w sferach gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. 66

67 Cel rewitalizacji 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców wraz przyczyniającymi się do jego realizacji kierunkami działań, które dotyczą: wspierania aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz wzmacniania inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji odpowiadają na określone na podstawie diagnozy obszaru rewitalizacji potrzeby związane z: a) wsparciem osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją społeczną; b) przeciwdziałaniem zjawisku bezrobocia (w tym bezrobocia długotrwałego) i zwiększaniem możliwości zatrudnienia; c) wzmocnieniem szans edukacyjno-rozwojowych ludzi młodych; d) zwiększeniem zaangażowania i integracji społeczności lokalnej; e) pobudzeniem przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji; f) wzrostem świadomości ekologicznej mieszkańców. Osiągnięcie założeń celu 2. jest ściśle związane z planowanym efektem rewitalizacji określonym w wizji stanu obszaru w sferach społecznej i gospodarczej. 67

68 Schemat 3 Założenia Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata MISJA Tworzenie przyjaznych warunków do rozwoju aktywności społeczno-gospodarczej i integracji mieszkańców poprzez poprawę dostępności do infrastruktury oraz przestrzeni publicznej, w celu wzrostu jakości i komfortu życia lokalnej społeczności CEL 1. Stworzenie atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni dla mieszkańców CEL 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców KIERUNEK DZIAŁANIA 1.1. Podnoszenie jakości i dostępności infrastruktury publicznej KIERUNEK DZIAŁANIA 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym KIERUNEK DZIAŁANIA 1.2. Kształtowanie estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych KIERUNEK DZIAŁANIA 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne 68

69 Schemat 4 Kierunki działań wraz z odniesieniem ich do zidentyfikowanej skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych POTRZEBY REWITALIZACYJNE Zwiększenie dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług KIERUNEK DZIAŁANIA 1.1. Podnoszenie jakości i dostępności infrastruktury publicznej Stworzenie warunków ułatwiających zakładanie i rozwijanie działalności gospodarczych Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnych oraz zatrzymanie ich postępującej degradacji technicznej Redukcja tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń KIERUNEK DZIAŁANIA 1.2. Kształtowanie estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych Wielofunkcyjne zagospodarowanie, uporządkowanie i wykorzystanie ogólnodostępnych przestrzeni Rozwój terenów urządzonej zieleni publicznej Redukcja tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń KIERUNEK DZIAŁANIA 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym Przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia (w tym bezrobocia długotrwałego) i zwiększanie możliwości zatrudnienia Wzmocnienie szans edukacyjno-rozwojowych ludzi młodych Pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji Wsparcie osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją społeczną KIERUNEK DZIAŁANIA 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji Zwiększenie zaangażowania i integracji społeczności lokalnej Pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców Źródło: Opracowanie własne 69

70 70

71 2. Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne w latach Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice złożony jest z listy planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz z charakterystyki pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Dzięki temu dokument jest konstrukcją złożoną z wielu różnorodnych projektów, która warunkuje osiągnięcie zaplanowanych efektów, a tym samym ich efektywne oddziaływanie na zidentyfikowane na etapie diagnozy zjawiska kryzysowe oraz wykorzystuje lokalne potencjały Lista planowanych podstawowych projektów/przedsięwzięć W wyniku prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji oraz w oparciu o zasadę partnerstwa oraz partycypacji społecznej, zdefiniowano i scharakteryzowano 5 projektów podstawowych, czyli takich, bez których realizacja celów dokumentu nie będzie możliwa i obszar rewitalizacji nie będzie w stanie wyjść z kryzysowej sytuacji. Główne założenia projektów przedstawiają tabele 4 8. Nazwa projektu Tabela 5 Projekt podstawowy nr 1 Rewitalizacja obejmująca modernizację i adaptację obiektów infrastrukturalnych na cele społeczno-gospodarcze oraz kształtowanie wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych w Miechowicach Małych i Miechowic Wielkich Lokalizacja obszar rewitalizacji Okres realizacji Szacowana wartość Typ projektu w ramach działania ,2 mln zł Źródła finansowania środki UE (EFRR), budżet państwa, budżet gminy A. Przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne. C. Działania prowadzące do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów. D. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej na cele społeczne. E. Modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną. 71

72 Zakres rzeczowy realizowanych zadań Przedmiotowy zakres projektu obejmuje zadania mające na celu w szczególności: 1. Adaptację i modernizację obiektu byłej szkoły w Miechowicach Małych (obecnie znajduje się tam siedziba Domu Ludowego, Ochotniczej Straży Pożarnej, Koła Gospodyń Wiejskich oraz świetlica młodzieżowa) do świadczenia nowych i rozszerzenia istniejących usług o charakterze społecznym i gospodarczym Centrum Aktywności i Integracji Społecznej poprzez m.in.: modernizację instalacji wewnętrznych w budynku; wymianę istniejącego oraz montaż nowego oświetlenia energooszczędnego; poprawę efektywności energetycznej budynku poprzez m.in. wymianę i montaż ogrzewania, wymianę i naprawę stolarki drzwiowej i okiennej; zniwelowanie barier architektonicznych poprzez dostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych; zakup niezbędnego wyposażenia do świadczenia usług o charakterze społecznym; zaadaptowanie części powierzchni obiektu na potrzeby prowadzenia działalności społecznej i/lub gospodarczej; zagospodarowanie otoczenia obiektu poprzez modernizację boiska do siatkówki, montaż urządzeń zabawowych i siłowych, uporządkowanie i nasadzenie zielni oraz modernizację ciągów pieszych i ogrodzenia. 2. Modernizację i adaptację budynku w Miechowicach Wielkich mieszczącego siedziby Domu Ludowego, Ochotniczej Straży Pożarnej, Koła Gospodyń Wiejskich oraz świetlicę młodzieżową na cele społeczne i gospodarcze w szczególności poprzez: modernizację i wymianę pokrycia dachowego z elementami więźby dachowej; zniwelowanie barier architektonicznych poprzez dostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych; zakup niezbędnego wyposażenia do prowadzenia działalności o charakterze społecznym; zaadaptowanie części powierzchni obiektu na potrzeby prowadzenia działalności społecznej i/lub gospodarczej. 3. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej zeutrofizowanego stawu w Miechowicach Małych na cele społeczne poprzez: uporządkowanie stawu; 72

73 Podmioty realizujące projekt wykonanie ciągów pieszych wokół zbiornika; montaż obiektów małej architektury (m.in. ławki, grill, kosze, wiaty, altany, ogrodzenie, urządzenia zabawowe i siłowe). 4. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej w Miechowicach Wielkich (wykreowanie jej centrum) na cele społeczne w szczególności poprzez: - uporządkowanie i nasadzenie zieleni; - wykonanie drenażu; - utwardzenie części terenu; - modernizację istniejącego boiska; - montaż obiektów małej architektury (m.in. ławki, kosze, grill, wiaty, altany, stoły, podest taneczny, siłownia zewnętrzna); - ogrodzenie terenu; - montaż oświetlenia energooszczędnego; - doprowadzenie podstawowej infrastruktury. Gmina Wietrzychowice, partnerzy społeczni i gospodarczy 73

74 Oddziaływanie projektu na zdiagnozowane problemy i potencjały Realizacja projektu podstawowego nr 1 oddziaływać będzie na następujące zidentyfikowane problemy (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 10, 11, 12 w szczególności poprzez stworzenie wielofunkcyjnej i atrakcyjnej przestrzeni oraz dostosowanie obiektów do potrzeb starzejącego się społeczeństwa, utworzenie odpowiednich warunków do zakładania i rozwoju działalności o charakterze społecznym i gospodarczym. Ponadto infrastruktura i przestrzeń służyć będzie włączeniu społecznemu osób zagrożonych i wykluczonych społecznie, integracji, zaangażowaniu w życie publiczne oraz wzrostu dostępności świadczonych usług. 2. W sferze gospodarczej: 1, 2, 3, 4 poprzez wzrost możliwości lokalowych i przestrzennych do zakładania nowych i rozwijania i wzrostu konkurencyjności istniejących działalności gospodarczych. 3. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej: 2, 3, 4, 5 poprzez wzrost atrakcyjności przestrzeni publicznej i lokalowej poprzez ich zagospodarowanie, wyposażenie i adaptację oraz dostosowanie do osób niepełnosprawnych i starszych. 4. W sferze technicznej: 1, 2 poprzez modernizację i adaptację obiektów, w których zdiagnozowano postępującą degradację techniczną wraz z poprawą efektywności energetycznej budynków (w tym wykorzystanie technologii OZE i EWE). 5. W sferze środowiskowej: 2, 3 poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska. Ponadto podczas wdrażania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane będą następujące potencjały (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3 poprzez stworzenie możliwości do wzmacniania kapitału społecznego mieszkańców oraz działalności grup nieformalnych. 2. W sferze gospodarczej: 1 poprzez wykorzystanie korzystnych warunków przyrodniczo-glebowych do rozwoju działalności gospodarczych. 3. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej: 2, 3 poprzez adaptację i zagospodarowanie istniejących terenów pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową, turystyczną oraz zieleń urządzoną. 4. W sferze technicznej: 1 poprzez adaptację i modernizację istniejących obiektów pod działalność o charakterze społecznym i gospodarczym. 5. W sferze środowiskowej: 1, 2 w szczególności poprzez adaptację istniejącego stawu. Cele rewitalizacji, które realizuje projekt Powiązanie projektu z innymi projektami rewitalizacyjnymi oraz efektywność Cel 1. Stworzenie atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni dla mieszkańców. Kierunek działania 1.1. Podnoszenie jakości i dostępności infrastruktury publicznej. Kierunek działania 1.2. Kształtowanie estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych. Cel 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców. Kierunek działania 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Projekt wykazuje powiązania i oddziaływanie z następującymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1. Młodzi aktywni poprzez wykorzystanie wspartej infrastruktury i stworzenie możliwości do budowania i rozwijania kompetencji kluczowych przez młodych 74

75 oddziaływania na obszar rewitalizacji oraz na realizację celów rewitalizacji ludzi. 2. Pokolenia razem międzypokoleniowa aktywizacja mieszkańców poprzez wykorzystanie wspartej infrastruktury i stworzenie możliwości do realizacji zadań, w szczególności o charakterze społecznym. 3. e-mocni cyfrowe umiejętności, realne korzyści poprzez nabycie umiejętności pozwalających na możliwość wykorzystana wspartej przestrzeni i obiektów do rozwoju aktywności społecznej i gospodarzej na rzecz obszaru. 4. Razem możemy więcej aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie Wietrzychowice poprzez nabycie umiejętności przez osoby zagrożone marginalizacją i wykluczone społecznie, pozwalających na możliwość wykorzystana wspartej przestrzeni i obiektów do rozwoju aktywności społeczno-gospodarczej na rzecz obszaru. 75

76 Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowanymi rezultatami realizowanego projektu są: - poprawa dostępności do infrastruktury społecznej; - wzrost terenów zieleni urządzonej; - poprawa dostępności do estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej; - wzrost efektywności energetycznej i zahamowanie postępującej degradacji technicznej obiektów infrastrukturalnych; - likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych i starszych; - rozszerzenie oferty i zwiększenie dostępności do usług społecznych; - rozwój przemysłu czasu wolnego; - zwiększenie zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - zwiększenie poziomu uczestnictwa w życiu publicznym; - włączenie społeczne osób wykluczonych i/lub zagrożonych ubóstwem; - wzrost zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców; - obniżenie poziomu bezrobocia; - wzmocnienie inicjatyw oddolnych; - zbudowanie międzysektorowej współpracy; - wzrost integracji społecznej. Wskaźniki produktu i rezultatu: 1) Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją. 2) Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach. 3) Liczba przedsiębiorstw ulokowanych na zrewitalizowanych obszarach. 4) Liczba osób korzystających z obiektów/przestrzeni objętych wsparciem. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV części wdrożeniowej niniejszego dokumentu. 76

77 Tabela 6 Projekt podstawowy nr 2 Nazwa projektu Młodzi aktywni Lokalizacja Gmina Wietrzychowice (w tym obszar rewitalizacji) Okres realizacji Szacowana wartość Zakres rzeczowy realizowanych zadań Podmioty realizujące projekt Oddziaływanie projektu na zdiagnozowane problemy i potencjały Cele rewitalizacji, które realizuje projekt Powiązanie projektu z innymi projektami rewitalizacyjnymi oraz efektywność oddziaływania na obszar zł Źródła finansowania środki UE (EFS), WFOŚiGW, budżet gminy Zakres rzeczowy projektu obejmować będzie działania mające na celu rozwijanie kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy, rozwijanie pasji i zainteresowań, aktywności obywatelskiej i integracji uczniów na terenie Gminy Wietrzychowice (w tym uczniów Publicznego Gimnazjum im. Jana Deszcza w Miechowicach Wielkich), do którego zalicza się w szczególności: 1. Rozwój kompetencji naukowo-technicznych, informatycznych i matematycznych. 2. Umiejętności uczenia się, w tym uczenia się przez całe życie. 3. Porozumiewanie się w językach obcych. 4. Inicjatywność i przedsiębiorczość oraz kompetencje społeczne. 5. Wzrostu świadomości o wadze ochrony środowiska w życiu codziennym. 6. Organizacji wycieczek edukacyjnych. 7. Rozwoju aktywności sportowej zajęcia sportowe (m.in. nauka pływania, sporty drużynowe i indywidualne). Ponadto projekt uwzględnia rozwój kompetencji i umiejętności kadr kształcących uczniów oraz zakup niezbędnego wyposażenia w sprzęt i materiały dydaktyczne. Gmina Wietrzychowice, przedszkola, szkoły Realizacja projektu podstawowego nr 2 oddziaływać będzie na następujące zidentyfikowane problemy (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 3, 4, 5, 10, 12 poprzez wzrost kapitału społecznego, nabycie kompetencji kluczowych na rynku pracy, wzrostu integracji i budowaniu więzi społecznych. 2. W sferze gospodarczej: 4 poprzez wzrost przedsiębiorczości ludzi młodych. 3. W sferze środowiskowej: 4 poprzez wzrost świadomości ekologicznej ludzi młodych. Ponadto podczas wdrażania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane będą następujące potencjały (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1 poprzez wzmocnienie kapitału ludzi młodych. 2. W sferze środowiskowej: 1, 2, 3 poprzez wzrost świadomości ekologicznej ludzi młodych. Cel 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców. Kierunek działania 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Projekt wykazuje powiązania i oddziaływanie z następującymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1. Rewitalizacja obejmująca modernizację i adaptację obiektów infrastrukturalnych na cele społeczno-gospodarcze oraz kształtowanie wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych w Miechowicach Małych i Miechowic Wielkich poprzez 77 wykorzystanie wspartej infrastruktury do realizacji zadań mających na celu

78 rewitalizacji oraz na realizację celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji wsparcie osób młodych, budowanie ich kapitału społecznego oraz kompetencji kluczowych. 2. Pokolenia razem międzypokoleniowa aktywizacja mieszkańców poprzez rozszerzenie gamy dodatkowych zajęć, integrujących i aktywizujących mieszkańców w różnym wieku, rozszerzanie przemysłu czasu wolnego. 3. e-mocni cyfrowe umiejętności, realne korzyści poprzez nabycie dodatkowych cyfrowych, udział w szkoleniach itp. Prognozowanymi rezultatami realizowanego projektu są: - rozszerzenie oferty i zwiększenie dostępności do usług społecznych; - rozwój przemysłu czasu wolnego; - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców; - rozwój kompetencji kluczowych; - wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców; - wzmocnienie kapitału społecznego; - wzrost integracji społecznej. Wskaźniki produktu i rezultatu: 1) Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją. 2) Liczba osób objętych wsparciem. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV części wdrożeniowej niniejszego dokumentu. Tabela 7 Projekt podstawowy nr 3 Nazwa projektu Pokolenia razem międzypokoleniowa aktywizacja mieszkańców Lokalizacja Obszar rewitalizacji Okres realizacji Szacowana wartość Zakres rzeczowy realizowanych zadań 250 tys. zł Źródła finansowania środki krajowe, budżet gminy, środki prywatne Zakres projektu obejmuje szereg działań aktywizacyjnych, edukacyjnych, kulturalnych i rozrywkowych dla mieszkańców Gminy Wietrzychowice (w tym obszaru rewitalizacji), dostosowanych do potrzeb różnych grup wiekowych przy międzysektorowej współpracy różnych podmiotów (w szczególności z obszaru rewitalizacji) oraz wykorzystaniu wspartej infrastruktury (w tym Centrum Aktywności i Integracji Społecznej w budynku byłej szkoły w Miechowicach Małych oraz Domu Ludowego w Miechowicach Wielkich) w szczególności poprzez: 1. Organizację różnych form aktywnego wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji, w tym m.in. zajęcia z nordic walking, aerobik czy zawody biegowe. 2. Edukację oraz zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie wpływu człowieka na jakość środowiska. 3. Organizację imprez i wydarzeń kulturalnych, połączonych z promocją, degustacją i możliwością zakupu lokalnych produktów spożywczych, wyrobów rękodzielnictwa artystycznego, występami artystycznymi i rozrywkowymi oraz kultywowaniem tradycji i historii tego miejsca. 4. Warsztaty, prelekcje i spotkania edukacyjne dotyczące tematyki zdrowia, procesu starzenia się, profilaktyki, chorób cywilizacyjnych oraz poradnictwa przedemerytalnego i emerytalnego. 5. Zajęcia edukacyjno-animacyjne dla dzieci i młodzieży m.in. zajęcia artystyczne, 78

79 plastyczne, manualne czy doświadczalne rozwijające pasje i zainteresowania uczestników. 6. Działania informacyjno-edukacyjne mające na celu wsparcie na rzecz tworzenia i podejmowania działalności społecznych i gospodarczych. Podmioty realizujące projekt Oddziaływanie projektu na zdiagnozowane problemy i potencjały Cele rewitalizacji, które realizuje projekt Powiązanie projektu z innymi projektami rewitalizacyjnymi oraz efektywność oddziaływania na obszar rewitalizacji oraz na realizację celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Gmina Wietrzychowice, instytucje kultury, partnerzy społeczni i gospodarczy, przedsiębiorcy Realizacja projektu podstawowego nr 3 oddziaływać będzie na następujące zidentyfikowane problemy (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 10, 11, 12 poprzez realizację działań nastąpi: włączenie osób zagrożonych i wykluczonych społecznie, aktywizacja społeczno-gospodarcza mieszkańców, integracja i budowanie więzi społecznych oraz rozwijanie i uatrakcyjnianie przemysłu czasu wolnego. 2. W sferze gospodarczej: 1, 2, 3, 4 poprzez budowanie i rozwijanie przedsiębiorczości mieszkańców, wzrost zakładanych i rozwój istniejących działalności gospodarczych oraz zwiększenie się dochodu mieszkańców. 3. W sferze środowiskowej: 4 poprzez wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców. Ponadto podczas wdrażania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane będą następujące potencjały (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3, 4 poprzez objęcie działaniami różnego rodzaju grupy społeczne, w tym młode osoby i grupy nieformalne oraz wykorzystanie w działaniach dziedzictwa obszaru związanego z historycznymi postaciami. Cel 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców. Kierunek działania 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Projekt wykazuje powiązania i oddziaływanie z następującymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1. Rewitalizacja obejmująca modernizację i adaptację obiektów infrastrukturalnych na cele społeczno-gospodarcze oraz kształtowanie wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych w Miechowicach Małych i Miechowic Wielkich poprzez wykorzystanie wspartej infrastruktury do realizacji projektu. 2. Młodzi aktywni poprzez rozszerzenie działań projektu skierowanych do osób młodych. 3. e-mocni cyfrowe umiejętności, realne korzyści poprzez rozszerzenie działań społecznych o wzrost kompetencji cyfrowych. 4. Razem możemy więcej aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie Wietrzychowice poprzez objęcie szerszym zakresem działań społecznych osób zagrożonych i wykluczonych społecznie. Prognozowanymi rezultatami realizowanego projektu są: - rozszerzenie oferty i zwiększenie dostępności do usług społecznych; - zwiększenie zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - wzrost zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców; - wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców; - obniżenie poziomu bezrobocia; - wzmocnienie inicjatyw oddolnych; - zbudowanie międzysektorowej współpracy; 79

80 - wzmocnienie kapitału społecznego - wzrost integracji społecznej. Wskaźniki produktu i rezultatu: 1) Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją. 2) Liczba osób objętych wsparciem. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV części wdrożeniowej niniejszego dokumentu. Tabela 8 Projekt podstawowy nr 4 Nazwa projektu e-mocni cyfrowe umiejętności, realne korzyści Lokalizacja Szacowana wartość Gmina Wietrzychowice (w tym obszar rewitalizacji) 130 tys. zł Okres realizacji Źródła finansowania środki UE (EFRR), budżet państwa, budżet gminy, środki prywatne 80

81 Zakres rzeczowy realizowanych zadań Podmioty realizujące projekt Oddziaływanie projektu na zdiagnozowane problemy i potencjały Zakres rzeczowy projektu obejmuje objęcie edukacją cyfrową, efektywne wykorzystanie technologii cyfrowej oraz pobudzenie chęci ciągłego rozwoju kompetencji cyfrowych mieszkańców w szczególności poprzez: 1. Rekrutację uczestników szkoleń i stworzenie indywidualnych planów działania. 2. Realizację szkoleń, w tym szkoleń e-learningowych. 3. Zapewnienie materiałów informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych. 4. Systematyczne badanie przyrostu kompetencji uczestników projektu oraz ich wsparcie w procesie szkoleniowym. 5. Zainicjowanie gminnego partnerstwa składającego się z kluczowych instytucji, organizacji i osób na rzecz edukacji cyfrowej poprzez: - przygotowanie przedstawicieli gminnego partnerstwa na rzecz edukacji cyfrowej; - zakup lub modernizację sprzętu komputerowego i urządzeń peryferyjnych, w tym sprzętu dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych. Projekt pozwoli na nabycie kompetencji cyfrowych wśród mieszkańców m.in. korzystania z Internetu, e-usług, jak również rozwijania bardziej zaawansowanych umiejętności wykorzystujących narzędzia TIK. Gmina Wietrzychowice, partnerzy społeczni Realizacja projektu podstawowego nr 4 oddziaływać będzie na następujące zidentyfikowane problemy (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 12 poprzez objęcie wsparciem związanym z budowaniem i rozwijaniem kompetencji cyfrowych mieszkańców, w tym osób starszych, zagrożonych i wykluczonych społecznie, z niskimi kompetencjami i kwalifikacjami do potrzeb aktualnego rynku pracy. 2. W sferze gospodarczej: 4 poprzez rozwinięcie kompetencji cyfrowych, a co za tym idzie wzrostu przedsiębiorczości mieszkańców. Ponadto podczas wdrażania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane będą następujące potencjały (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 1, 2, 3 poprzez objęcie działaniami różnych grup społecznych. Cele rewitalizacji, które realizuje projekt Powiązanie projektu z innymi projektami rewitalizacyjnymi oraz efektywność oddziaływania na obszar rewitalizacji oraz na realizację celów Cel 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców. Kierunek działania 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Projekt wykazuje powiązania i oddziaływanie z następującymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1. Rewitalizacja obejmująca modernizację i adaptację obiektów infrastrukturalnych na cele społeczno-gospodarcze oraz kształtowanie wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych w Miechowicach Małych i Miechowic Wielkich poprzez wykorzystanie wspartych obiektów do świadczenia działań związanych z budowaniem kompetencji cyfrowych. 2. Młodzi aktywni poprzez rozszerzenie możliwości rozwoju kapitału społecznego 81

82 rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji ludzi młodych. 3. Pokolenia razem międzypokoleniowa aktywizacja mieszkańców poprzez rozszerzenie oferty edukacyjnej dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. 4. Razem możemy więcej aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie Wietrzychowice poprzez rozszerzenie i wzmocnienie aktywizacji osób zagrożonych i wykluczonych społecznie. Prognozowanymi rezultatami realizowanego projektu są: - rozszerzenie oferty i zwiększenie dostępności do usług społecznych; - włączenie społeczne osób wykluczonych i/lub zagrożonych ubóstwem; - rozwój kompetencji kluczowych; - obniżenie poziomu bezrobocia; - zbudowanie międzysektorowej współpracy; - wzmocnienie kapitału społecznego; - wzrost integracji społecznej. Wskaźniki produktu i rezultatu: 1) Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją. 2) Liczba osób objętych wsparciem. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV części wdrożeniowej niniejszego dokumentu. 82

83 Tabela 9 Projekt podstawowy nr 5 Nazwa projektu Razem możemy więcej aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie Wietrzychowice Lokalizacja Gmina Wietrzychowice (w tym obszar rewitalizacji Okres realizacji Szacowana wartość 200 tys. zł Źródła finansowania środki UE (EFS), budżet gminy 83

84 Zakres rzeczowy realizowanych zadań Podmioty realizujące projekt Projekt zakłada aktywizację społeczno-zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, korzystających z opieki społecznej. Wsparciem zostanie objęte osoby skierowane do 2 grup docelowych: 1. Osoby bezrobotne korzystające z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach, zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Tarnowie. 2. Osoby niepełnosprawne korzystające z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach. W projekcie zaplanowano szerokie wsparcie dla uczestników, która zostanie dobrane podczas indywidualnej diagnozy. Główne zadania w projekcie to: 1. Rekrutacja uczestników, indywidualna diagnoza oraz opracowanie ścieżki reintegracji. 2. Specjalistyczne poradnictwo psychologiczne, prawne i rodzinne; 3. Organizacja wsparcia indywidualnego i grupowego w zakresie podniesienia kompetencji życiowych i umiejętności społeczno-zawodowych umożliwiających powrót do życia społecznego i powrót na rynek pracy; 4. Wykorzystanie szerokiego wachlarza narządzi i metod służących aktywizacji społecznej (wynikających z diagnozy uczestnika projektu lub jego otoczenia); 5. Usługi wspierające trener pracy, doradca zawodowy, poradnictwo zawodowe, pośrednictwo pracy. 6. Organizacja kursów i szkoleń umożliwiających nabycie, podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych oraz rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych niezbędnych na rynku pracy 7. Terapia psychologiczna, rodzinna lub psychospołeczna dla rodzin lub osób dotkniętych niepełnosprawnością (w tym ćwiczenia usprawniające ruchowo oraz inne wynikające z indywidualnej diagnozy i ścieżki reintegracji). Gmina Wietrzychowice, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Oddziaływanie projektu na zdiagnozowane problemy i potencjały Realizacja projektu podstawowego nr 5 oddziaływać będzie na następujące zidentyfikowane problemy (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 3, 4, 5, 6, 7, 8 w szczególności poprzez objęcie wsparciem osób zagrożonych i wykluczonych społecznie, korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, bezrobotnych (w tym długotrwale) oraz o niskich kompetencjach i kwalifikacjach. 2. W sferze gospodarczej: 4 poprzez wzrost przedsiębiorczości mieszkańców. Ponadto podczas wdrażania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane będą następujące potencjały (tabela 4): 1. W sferze społecznej: 3 poprzez wsparcie osób zdolnych do pracy. 2. W sferze gospodarczej: 1 poprzez nabycie kompetencji, mających na celu wykorzystanie korzystnych warunków przyrodniczo-glebowych do zakładania działalności gospodarczych i podnoszenia dochodów mieszkańców. 84

85 Cele rewitalizacji, które realizuje projekt Powiązanie projektu z innymi projektami rewitalizacyjnymi oraz efektywność oddziaływania na obszar rewitalizacji oraz na realizację celów rewitalizacji Cel 2. Wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców. Kierunek działania 2.1. Wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców, w tym osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 2.2. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy międzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Projekt wykazuje powiązania i oddziaływanie z następującymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1. Rewitalizacja obejmująca modernizację i adaptację obiektów infrastrukturalnych na cele społeczno-gospodarcze oraz kształtowanie wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych w Miechowicach Małych i Miechowic Wielkich poprzez nabycie umiejętności przez osoby zagrożone marginalizacją i wykluczone społecznie, pozwalających na możliwość wykorzystana wspartej przestrzeni i obiektów do rozwoju aktywności społeczno-gospodarczej na rzecz obszaru. 2. Pokolenia razem międzypokoleniowa aktywizacja mieszkańców poprzez wykorzystanie wspartej przestrzeni do organizacji różnego rodzaju zajęć, warsztatów, imprez i wydarzeń, budujących integrację, tożsamość oraz międzysektorową współpracę. 3. e-mocni cyfrowe umiejętności, realne korzyści poprzez rozwinięcie kompetencji niezbędnych na rynku pracy. 85

86 Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowanymi rezultatami realizowanego projektu są: - poprawa dostępności do infrastruktury społecznej; - wzrost terenów zieleni urządzonej; - poprawa dostępności do estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej; - wzrost efektywności energetycznej i zahamowanie postępującej degradacji technicznej obiektów infrastrukturalnych; - likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych i starszych; - rozszerzenie oferty i zwiększenie dostępności do usług społecznych; - rozwój przemysłu czasu wolnego; - zwiększenie zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - zwiększenie poziomu uczestnictwa w życiu publicznym; - włączenie społeczne osób wykluczonych i/lub zagrożonych ubóstwem; - wzrost zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne; - wzrost aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców; - obniżenie poziomu bezrobocia; - wzmocnienie inicjatyw oddolnych; - zbudowanie międzysektorowej współpracy; - wzrost integracji społecznej. Wskaźniki produktu i rezultatu: 1) Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją. 2) Liczba osób objętych wsparciem. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV części wdrożeniowej niniejszego dokumentu. 86

87 Wszystkie powyżej wskazane i opisane projekty podstawowe ze względu na zidentyfikowane w pogłębionej diagnozie obszaru problemy i potencjały (tabela 4) oraz określone na ich podstawie potrzeby są kluczowe dla powodzenia procesu rewitalizacji oraz osiągnięcia założonych celów w dążeniu do wizji obszaru (planowanego efektu). Tylko kompleksowe działania odnoszące się do wszystkich sfer: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, spowodują osiągnięcie efektu synergii w oddziaływaniu na sytuację kryzysową. Sytuacja dotyczy kumulacji problemów społecznych i gospodarczych związanych w szczególności ze starzejącym się społeczeństwem. niekorzystnym udziałem osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, niedostatecznym poziomem kompetencji do obecnego ryku pracy, niskim poziomem uczestnictwa w życiu publicznym i niedostateczną aktywnością społeczną i gospodarczą, jak również w postępującą degradacją przestrzeni (w tym obiektów infrastrukturalnych o charakterze publicznym. Projekt podstawowy o charakterze inwestycyjnym zrealizowany zostanie na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, natomiast projekty miękkie powiązane z planowanymi inwestycjami zaadresowane będą zarówno do mieszkańców obszaru rewitalizacji, jak również całej gminy. Wykorzystanie potencjałów związanych m.in. z wysokim kapitałem społecznym młodych osób, korzystnymi warunkami przyrodniczymi i wysokimi walorami krajobrazowymi, jak również istniejącym dziedzictwem historycznym i naturalnym przyczyni się do rozwoju aktywności społeczno-gospodarczej i integracji mieszkańców. Natomiast projekty miękkie są ściśle powiązane z planowanymi inwestycjami (wykorzystujące wspartą przestrzeń i infrastrukturę w ramach działań rewitalizacyjnych) adresowanymi zarówno do mieszkańców obszaru rewitalizacji, jak również całej gminy. Dzięki takiemu podejściu rewitalizacja stanie się niezbędnym elementem rozwoju gminy. 87

88 2.2. Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć Podstawą Gminnego Programu Rewitalizacji są wskazane w tabelach 5 9 podstawowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne, bez których planowany proces rewitalizacji nie może zostać zrealizowany. Uzupełnieniem tej listy są pozostałe przedsięwzięcia rewitalizacyjne, które są oczekiwane ze względu na realizuję celów i kierunków działań, ale ich skala oddziaływań jest nieco mniejsza. Stanowią one z jednej strony dopełnienie przewidzianych działań infrastrukturalno-przestrzennych, z drugiej zaś wzmocnienie kapitału społecznego i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji. Ich charakterystykę przedstawiono w tabeli

89 Tabela 10 Charakterystyka tematyczna uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych Powiązanie z celami Lp. Nazwa przedsięwzięcia Charakterystyka tematyczna przedsięwzięcia rewitalizacji i kierunkami działań Zakres przedsięwzięcia przewiduje wykorzystanie różnego rodzaju narzędzi monitorowania bezpieczeństwa socjalnego mieszkańców poprzez ścisłą współpracę z różnymi instytucjami (w szczególności działającymi w sferze społecznej), szczególnie Gminnego Ośrodka 1. Pomocy Społecznej, który będzie wdrażał różnorodne Aktywizacja społeczna programy służące aktywizacji zawodowej i społecznej Cel rewitalizacji 2. i zawodowa osób osób zagrożonych lub wykluczonych społecznie Kierunek działania 2.1. wykluczonych i zagrożonych (w tym we współpracy z PUP w Tarnowie). Kierunek działania 2.2. wykluczeniem społecznym Projekty zakładać będą również propagowanie idei wolontariatu, oraz wsparcie merytoryczne i techniczne dla nowo powstałych i już działających organizacji pozarządowych, jak również ścisłe nawiązanie współpracy międzysektorowej, przyczyniającej się do wzrostu integracji społecznej różnych grup interesariuszy. 2. Modernizacja istniejącej oraz tworzenie nowej infrastruktury sportoworekreacyjnej Przedsięwzięcie polega na tworzeniu nowych oraz modernizacji i/lub przebudowie wraz z doposażeniem istniejących obiektów sportowych i rekreacyjnych na rzecz różnych grup interesariuszy rewitalizacji (w tym dostosowanie do potrzeb sportu osób niepełnosprawnych i starszych). Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.1. Kierunek działania 1.2. Potrzeby rewitalizacyjne 1. Wsparcie osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją społeczną. 2. Przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia (w tym bezrobocia długotrwałego) i zwiększanie możliwości zatrudnienia. 3. Pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji. 1. Wzmocnienie szans edukacyjno-rozwojowych ludzi młodych. 2. Zwiększenie zaangażowania i integracji społeczności lokalnej. 3. Zwiększenie dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług. 4. Wielofunkcyjne zagospodarowanie, uporządkowanie i wykorzystanie ogólnodostępnych 89

90 przestrzeni. 5. Rozwój terenów urządzonej zieleni publicznej Poprawa jakości środowiska naturalnego poprzez wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz system przydomowych oczyszczalni ścieków Organizacja cyklicznych wydarzeń oraz rozwój działalności społecznej, sportowej, rekreacyjnej, kulturalnej, artystycznej i edukacyjnej na rzecz interesariuszy rewitalizacji Rozwój infrastruktury edukacyjnej i wychowania Przedsięwzięcie polega na przeprowadzeniu kampanii informacyjnej oraz wsparciu dotyczącym budowy przydomowych oczyszczalni ścieków (wraz z wykonaniem niezbędnej dokumentacji technicznej) na obszarach, w których utworzenie sieci kanalizacyjnej jest nieefektywne ekonomicznie oraz wymianę starych pieców, kotłów oraz urządzeń grzewczych wraz z wykonaniem instalacji wewnętrznych w indywidualnych gospodarstwach domowych, z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Zakres przedsięwzięcia obejmuje organizację imprez, wydarzeń, działań, zajęć, warsztatów, prelekcji itp. z wykorzystaniem wspartej w działaniach rewitalizacyjnych infrastruktury i przestrzeni na rzecz lokalnej społeczności. Ponadto zakłada się utworzenie systemu wsparcia i współpracy opartego o szeroki wachlarz narzędzi, z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz wyznaczonego obszaru rewitalizacji, przyczyniając się do eliminacji i/lub ograniczenia zdiagnozowanych negatywnych zjawisk o charakterze społecznym. Zakres tematyczny przedsięwzięcia obejmuje modernizację istniejącej infrastruktury szkolnej szczebla Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.1. Kierunek działania 1.2. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.1. Kierunek działania 2.2. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnych oraz zatrzymanie ich postępującej degradacji technicznej. 2. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców. 3. Redukcja tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń. 1. Wsparcie osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją społeczną. 2. Wzmocnienie szans edukacyjno-rozwojowych ludzi młodych. 3. Zwiększenie zaangażowania i integracji społeczności lokalnej. 4. Zwiększenie dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług. 5. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców. 1. Wzmocnienie szans edukacyjno-rozwojowych 90

91 przedszkolnego podstawowego i gimnazjalnego; wyposażenie lub doposażenie w nowoczesny sprzęt i materiały dydaktyczne pracowni (szczególnie matematycznych i przyrodniczych) w szkołach podstawowych i gimnazjalnych; rozwój infrastruktury przedszkolnej w zakresie wyrównania dostępu do ww. usług. Kierunek działania 1.2. ludzi młodych. 2. Zwiększenie zaangażowania i integracji społeczności lokalnej. 3. Zwiększenie dostępności do wysokiej jakości zróżnicowanych usług. 4. Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i prywatnych oraz zatrzymanie ich postępującej degradacji technicznej. 5. Redukcja tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń. 91

92 2.3. Mechanizmy zapewnienia komplementarności oraz integrowania działań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Wietrzychowice na lata ma charakter kompleksowy. Podczas programowania działań rewitalizacyjnych zastosowano mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/ przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata w odniesieniu do projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w celu osiągnięcia efektu synergii efektów w oddziaływaniu na obszar rewitalizacji, zapewniona została ich komplementarność w różnych wymiarach, tj. przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Projekty podstawowe (mapa 12 i 13) zawarte w dokumencie realizowane będą na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, natomiast zasięg ich oddziaływania obejmie obszar całej gminy, gdyż z efektu planowanych działań rewitalizacyjnych korzystać będą wszyscy interesariusze rewitalizacji. Zaplanowane miękkie przedsięwzięcia rewitalizacyjne o charakterze społecznym dedykowane będą mieszkańcom całej gminy zwiększając skalę oddziaływania na wzmocnienie kapitału społecznego, wzrost aktywizacji społecznogospodarczej oraz włączenia społecznego (problemów zawartych w tabeli 3). Wzajemne dopełnianie się projektów podstawowych i przedsięwzięć uzupełniających oraz zaangażowanie lokalnej społeczności pozwoli na osiągnięcie efektu rewitalizacji widocznego na całym jego obszarze i uniknięcie wybiórczości inwestycji. W związku z tym nie nastąpi zjawisko przenoszenia problemów w inne miejsce. Zakres projektów obejmuje synergiczne działania przestrzenno-infrastrukturalne i społeczne, dostosowane do potrzeb ich użytkowników, co zapobiegnie niepożądanym efektom społecznym, takim jak segregacja społeczna i wykluczenie. Zindywidualizowane działania rewitalizacyjne wdrażane na wyznaczonym obszarze rewitalizacji wzajemnie będą się dopełniać przestrzennie, dzięki czemu efekty ich 92

93 realizacji nie będą widoczne punktowo w pojedynczych miejscach, a na całym obszarze objętym kryzysem. Dostępność do powstałej infrastruktury oraz działań społecznych dla wszystkich użytkowników zamieszkujących dany teren spowoduje, że z pozytywnych efektów rewitalizacji korzystać będą wszyscy mieszkańcy, bez względu na sytuację materialną. Z drugiej strony komplementarność w wymiarze przestrzennym skutkuje ciągłą analizą następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia. Mapa 12 Lokalizacja podstawowego przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bing.com 93

94 Mapa 13 Lokalizacja podstawowego przedsięwzięcia rewitalizacyjnego 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bing.com KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA Efekt planowanego procesu rewitalizacji na wyznaczonym obszarze rewitalizacji określony w wizji zakłada ogólną poprawę jakości życia mieszkańców poprzez aktywizację społeczno-gospodarczą i integrację lokalnej społeczności przy jednoczesnym kształtowaniu atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej. Tematyka podstawowych projektów i uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych ujętych w Gminnym Programie Rewitalizacji wzajemnie się dopełnia, tworząc odpowiedź na wykazane w pogłębionej diagnozie problemy nie tylko w sferze społecznej, ale również gospodarczej, przestrzennofunkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, przy jednoczesnym wykorzystaniu istniejących potencjałów. Skoncentrowane są one terytorialnie na wyznaczonym obszarze rewitalizacji obejmującym sołectwa Miechowice Małe i Miechowice Wielkie. Założenia i cele projektów oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych stanowią synergiczne powiązanie działań związanych z przestrzenią i infrastrukturą oraz w zakresie przemian społeczno-gospodarczych 94