RADARY METOROLOGICZNE - INTERPRETACJA WSKAZAŃ
|
|
- Eleonora Woźniak
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 POLITECHNIKA RZESZOWSKA im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Awioniki i Sterowania RADARY METOROLOGICZNE - INTERPRETACJA WSKAZAŃ Łukasz SZOSTAK Seminarium Dyplomowe 2001/2002 LOTNICTWO - PILOTAŻ Streszczenie Niniejsza praca zawiera, krotki opis zasady działania cyfrowych radarów meteorologicznych, powstawanie obrazu radarowego jak i błędy z nim związane, a także teorie wykrywania turbulencji. W drugiej części znajdują się praktyczne rady związane z prawidłowym posługiwaniem się radarem meteorologicznym, a także prawidłowa interpretacją obrazu radarowego oraz zostały zaprezentowane typowe echa szczególnie niebezpiecznych zjawisk jakie może napotkać pilot podczas przelotu. 1.Zasada działania 1.1 Powstawanie obrazu radarowego Cyfrowe radary pogodowe działają na zasadzie zobrazowania echa. Radar wysyła krótkotrwały impuls energii elektromagnetycznej, który porusza się w przestrzeni w postaci fali elektromagnetycznej. Kiedy fala ta spotyka cel, cześć tej energii zostaje odbita i wraca do anteny. Odbiornik radaru mierzy czasz jaki upłynął od momentu wysłania impulsu do powrotu echa i określa odległości do celu. Ponieważ antena radaru skanuje przestrzeń przed samolotem w sposób synchronizowany z wysłanym sygnałem, znany jest namiar na cel, a na ekranie powstaje obraz, który jest przekrojem poprzecznym celu widzianym z góry. Wskaźnik radaru nazywa się PPI (plan position indicator). Grubość warstwy zobrazowanej na ekranie zależy od wysokości jak i kąta pochylenia anteny (tzw. TILT) Radar pogodowy może czasami wykryć inny samolot, szczególnie lecący naprzeciwko, ale nie jest przeznaczony do unikania kolizji. Nie jest również radarem nawigacyjnym, chociaż gdy pochylimy antenę w dół uzyskamy odbicia od powierzchni ziemi, a wybranie pozycji selektora parametrów pracy MAP ułatwia uzyskanie tych odbić. Z punktu widzenia bezpieczeństwa lotu, groźne zjawiska meteorologiczne, które powinny być unikane to grad oraz turbulencja. Niestety żadne z nich nie jest bezpośrednio widoczne na ekranie radaru. Radar ukazuje jedynie te obszary opadów deszczu, z którymi zjawiska są związane. Radar najlepiej wykrywa wodę w postaci ciekłej ( nie wykryje pary wodnej, lodu, suchego i małego gradu). Widzi jedynie deszcz, mokry śnieg, mokry grad oraz suchy grad, ale jeśli jego średnica wynosi około 0.8 długości fali elekromagnetycznej wysłanej przez radar, lub większej. ( w przypadku gdy radar pracuje na zakresie fal X suchy grad zostaje wykryty jeśli jego wielkość wyno- Rys.1. Zasada działania radaru si około 1 ) Figure 1.How the radar works Możliwość wykrywania przez radar opadów atmosferycznych wypływa z faktu rozpraszania energii na cząstkach opadów. Ponieważ moc sygnałów odbitych zmienia się proporcjonalnie do szóstej potęgi Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 1
2 średnicy kropel, co wynika z równania wyważenia Rayleigha (wzór 1), który to wzór określa powierzchnię odbijającą przypadającą na jednostkę objętości, to mgły i chmury są źródłem słabych sygnałów rozproszonych w porównaniu z kroplami deszczu. (1) gdzie: λ długość fali radaru, a - średnica cząstek, K - współczynnik związany z wypadkowym współczynnikiem refrakcji cząstek, N -liczba cząstek w jednostce objętości Odwrotnie ma się rzecz z cząstkami śniegu, które spadając topią się szybko na wysokości zamarzania tworząc w przybliżeniu kuliste krople deszczu. Zjawisku temu towarzyszą silne echa, a nosi ono nazwę zjawiska efektu jasnego pasma ( bright band"). Przypadek kulek gradu jest bardziej złożony. Mimo że wartość K = 2 jest dla lodu pięciokrotnie mniejsza niż dla wody, to jednak lód jest mało stratnym dielektrykiem dla mikrofal. Fakt ten powoduje, że duże kulki gradu (o średnicy porównywalnej z długością fali) mogą działać jak soczewki, skupiające padające promieniowanie od wewnętrznej strony krzywizny soczewki i odbijające fale z powrotem do radaru. W przypadku cząstek o średnicy większej od długości fali uzyskuje się echa od kulek lodu o większych wartościach niż echa od porównywalnej wielkości kropel wody. W przeciwieństwie bowiem do lodu, krople wody wprowadzają straty, pochłaniają energię fali padającej i odbijając ją tylko wypukłą stroną swej powierzchni. Rezultatem tego jest rozpraszanie energii odbitej w dużym kącie bryłowym, a brak jest jakiegokolwiek kierunkowego odbijania do radaru. Gdy kulki gradu przechodzą przez wysokość topnienia, to na ich powierzchni tworzy się warstewka wody Rys. 2. Radarowe echa zjawisk Figure 2. Weather Radar Images o grubości 0,1 mm. Kulki zaczynają wtedy odbijać jak duże krople wody, a sygnały echa gwałtownie maleją przynajmniej o rząd wielkości Zniekształcenia obrazu radarowego Fale elekromagnetyczne są wysyłane przez antenę radaru umiejscowioną na dziobie samolotu. Antena zabudowana jest wewnątrz a jej osłona wykonana ze specjalnych materiałów łatwo przepuszczających promieniowanie elekromagnetyczne. Może się jednak zdarzyć, że na jej powierzchni zacznie się gromadzić lód albo woda. Nie powoduje to uszkodzenia osłony jednak osłabia sygnał powrotny (odbity) i radar wskazuje mniejszą czułość. Wtedy na ekranie radaru mogą pojawiać się ciemne plamy. Lód może wywoływać także zniekształcenie refrakcyjne (ugięcie fali), co przejawia się utratą granic obrazu, (zerowy pierścień zaczynający się od zerowej odległości, na każdym zakresie ekranu). Czasami lód powoduje powstanie przypadkowych ech wewnątrz osłony i na ekranie pojawiają się nieistniejące cele. Zniekształcenia refrakcyjne, często mylą pilota, ponieważ zakłócenia te przypominają sytuację kiedy jest uszkodzone Rys. 3. Radarowy obraz morza Figure 3. Sea returns sterowanie tiltem. Zalodzona lub zawodniona osłona radaru może być również przyczyną zmian echa co do kształtu jak i rozmiarów, podczas gdy samolot zmienia kurs lub wysokość. Innym rodzajem błędów mogą zaistnieć, kiedy antena jest odchylona w dół i oglądamy obraz powierzchni ziemi. Pierwsze jest zwane efektem wielkich równin, który uwidacznia się najczęściej, kiedy lecimy nad płaskimi równinami Stanów Zjednoczonych. W tych rejonach zarówno granice posiadłości jak i drogi, zabudowania, i linie wysokiego napięcia są ułożone wg prostopadłych kierunków N-S / E-W. W rezultacie ich odbicia Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 2
3 są intensywniejsze niż odbicia z innych kierunków i uwidaczniają się w postaci siatki linii zorientowanych wg głównych kierunków geograficznych nałożonych na mapę terenu. Drugie zjawisko jest związane z obrazem radarowym powierzchni morza i jest pokazane na rysunku 3. Spokojna powierzchnia wody daje bardzo słabe odbicie, ponieważ energia wiązki rozprasza się. Tak samo się dzieje z wiązką, która napotyka nawietrzną stronę fali. Natomiast zawietrzna strona wody daje silne odbicie, ze względu na jej stromość. Dlatego jasna plama na tle słabszego odbicia od powierzchni morza wskazuje nam kierunek wiatrów powierzchniowych. 1.3 Teoria wykrywania turbulencji Najczęściej stosowaną techniką wykrywania turbulencji jest metoda zwana PPP (Pulse Pair Processing). Radar w czasie pracy typu Wx+T wysyła około 1400 impulsów na sekundę o mocy 10 kw. Procesor porównuje odbicia kolejnych par impulsów ze sobą, tzn. sygnał powrotny impulsu pierwszego jest porównywany z sygnałem powrotnym impulsu drugiego, a odbicie impulsu drugiego z odbiciem trzeciego. Dla porównania wszystkich sygnałów powrotnych, radar dzieli ustawiony przez pilota zasięg na 128 jednakowych wycinków skanowanej przestrzeni, a następnie porównuje sygnały powrotne (odbicia) pierwszego impulsu w każdym wycinku z drugim w tym samym wycinku. Dla przykładu : odbicie pierwszego impulsu w wycinku 34 jest porównywane z odbiciem drugiego impulsu w wycinku 34. Ten proces zachodzi w całej przestrzeni (128) wycinków i decyzja czy sygnalizować turbulencję lub nie sygnalizować Rys. 4. Wektor całkowitego odbicia TRV Rys. 5. Brak turbulencji Figure 5. No turbulence Rys. 6. Turbulencja Figure 6. Turbulence turbulencji jest podejmowana przez PPP dla każdego wycinka osobno. Jeśli turbulencja zostanie wykryta, wycinek przybiera kolor biały. Informacją o mocy odbitej jest wektor całkowitego odbicia TRV ( Total Return Vector ), jest on sumą odbić od każdej kropli znajdującej się w danym wycinku. Pokazany jest on na rysunku 4. Uproszczony przykład wyjaśniający sens pojęcia TRV pokazany na tym rysunku jest następujący: wycinek napromieniowany wiązką radarową zawiera 5 jednakowych kropli wody, znajdujących się w niewielkiej odległości od siebie. Amplitudy odbić (długości wektora) są identyczne, bo krople wody są jednakowej wielkości, ale faza (rotacja wektora) każdego indywidualnego odbicia jest inna, ponieważ każda z tych kropli znajduje się w trochę innej odległości od anteny radaru. Radar nie dostrzega indywidualnych odbić, ale widzi TRV, który jest sumą wszystkich odbić indywidualnych, bowiem w rzeczywistości zostaje napromieniowanych setki milionów kropli, czyli TRV będzie sumą ich odbić cząstkowych. Impuls w przypadku pracy Wx+T jest wypromieniowany co sec. Nieznaczna turbulencja lub jej brak powoduje nieznaczne zmiany położenia kropli lub ich brak, jak również wielkość kropli pozostaje niezmieniona, a tym samym TRV (amplituda i faza) nie zmienia się również. Jeżeli brak jest różnicy pomiędzy dwoma TRV w tym samym wycinku, lub jest ona nieznaczna, to znaczy, że brak jest w tym wycinku turbulencji lub jest ona nieznaczna. Możemy to sobie wyobrazić porównując wykresy z rysunku 5. Jeżeli zaś turbulencja jest wykryta w opadzie, występują znaczące zmiany w rozmiarze kropel jak i pozycji w stosunku do kolejnych impulsów radaru. Zmiany pojedynczych odbić wpływają na zmianę całego TRV. Jeżeli wiec występuje znacząca różnica pomiędzy dwoma TRV w tym samym wycinku, oznacza to, że jest tam turbulencja a ekran zostanie zabarwiony na biało. Możemy to sobie wyobrazić porównując rysunki 4 i 6. Radar wykrywa jedynie ruch kropli, który jest równoległy do wysyłanego impulsu. Radar nie jest w stanie wykryć ruchu prostopadłego do anteny ponieważ krople nie powodują powstania efektu Dopplera. Dlatego Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 3
4 Rys. 7. Radarowy obraz turbulencji Figure 7.Weather display with turbulence należy jednak pamiętać, że strefy turbulencji nie zawsze mogą być wykryte przez radar, a ponadto obraz turbulencji może się zmieniać z każdym następnym ruchem anteny ponieważ krople deszczu mogą poruszać się pod jej wpływem w różnych kierunkach. Ważne jest jeszcze żeby zdawać sobie sprawę, że radar pokładowy wykrywa turbulencję tylko tam gdzie występuje opad. Nie wykrywa CAT (Clear Air Turbulence). Próg detekcji turbulencji jest ustawiony na wykrywanie turbulencji moderate. Tak więc jeśli jakaś strefa kropli będących w ruchu została określona jako moderate, severe lub extreme jest ona zabarwiona na kolor biały, jeśli więc spotkamy strefę turbulencji, to musimy ją obchodzić, bo mogą w niej wystąpić wszystkie trzy jej intensywności. Turbulencja jest najlepiej widoczna w sektorze ±30 od osi podłużnej samolotu. Na rysunku 7 widzimy radarowy obraz turbulencji, jest to biała strefa widoczna na środku ekranu, w odległości ok. 23 NM od samolotu. Na ekranie widoczne są również inne echa zabarwione na kolor żółty i czerwony. Widać, że obchodzenie strefy turbulencji musi być wykonane lewą stroną, gdyż tam echa są najsłabsze. 2.Praktyczne wykorzystanie radaru Typowy radar meteorologiczny posiada kilka typowych funkcji m.in. range selection (wybór zasięgu), gain (wzmocnienie), mod pogodowy, mod MAP ( tryb nawigacyjny) oraz tilt (kąt pochylenia anteny). Wydaje się, że wszystkie funkcje radaru są łatwe do zinterpretowania i wykorzystania, jednak okazuje się, że największe kłopoty sprawia posługiwanie się kątem pochylenia anteny (tilt), który zazwyczaj jest wykorzystywany niewłaściwie, a którego prawidłowa obsługa ma istotne znaczenie dla bezpiecznego przebiegu lotu w warunkach burzowej pogody. 2.1 Kąt pochylenia anteny (tilt) Pilot może i powinien posługiwać się tiltem w celu zminimalizowania odbić od powierzchni ziemi, wtedy kiedy chce obserwować zjawiska pogodowe, jest to bardzo ważne zwłaszcza podczas lotu w terenie górzystym. Poprawne posługiwanie się tiltem, jest niezwykle ważne ze względu na położenie izotermy 0 C (poziom zamarzania). Należy bowiem pamiętać, że część chmury leżąca ponad poziomem zamarzania, jest znacznie gorzej widoczna na ekranie radaru dlatego, że jak wiemy woda w postaci lodu znacznie gorzej odbija fale radarowe niż deszcz. W Rys. 8. Rozmiar wiązki radarowej anten 12 i 18 na dużych wysokościach Figure 8.Radar beam illumination high altitude 12 and 18-inch radiator instrukcji użytkowania radaru są podane tabele z zalecanymi kątami pochylenia anteny zapewniającymi uzyskanie minimalnych odbić od powierzchni ziemi, jednak pilot zawsze powinien brać pod uwagę dodatkowe czynniki np. obecność wysokich gór pod samolotem, które będą redukowały zasięg radaru. Rysunek 8 pokazuje zależności pomiędzy zasię- Rys. 9. Rozmiar wiązki radarowej 12 i 18 na małych Ł. Szostak Radary pogodowe. wysokościach ŁS - 4 Figure 9. Radar beam illumination 12 and 18 inch radiator
5 giem, a wysokością lotu dla anten o średnicy 12 i 18 w czasie lotu na dużych wysokościach (40000 ft), przy kącie pochylenia anteny 0. Natomiast rysunek 9 pokazują te same zależności ale w czasie lotu na małych wysokościach, kiedy antena jest podniesiona 2,8 do góry. Widzimy wyraźnie zależności pomiędzy średnicą anteny, a zasięgiem oraz rozmiarami wiązki. Im większa średnica anteny tym mniejsza szerokość wiązki. W przypadku jak na rysunku 9 widzimy, że szeroka wiązka anteny 12 calowej zetknie się z powierzchnią ziemi na 55 mili i napromieniuje słup powietrza o wysokości prawie stóp. Natomiast wąska wiązka anteny18-to calowej nie zetknie się w ogóle z powierzchnią ziemi, a słup powietrza oświetlony promieniowaniem fali radarowej będzie miał wysokość tylko stóp. Kąt pochylenia anteny radaru powinien być tak dobrany, aby na granicy zasięgu ekranu mogły pojawiać się tylko najwyraźniejsze odbicia od celów naziemnych. Sposób posługiwania się kątem pochylenia anteny jest często niedoceniany lub wręcz lekceważony. Jest to niezwykle groźne dla bezpiecznego posługiwania się radarem pokładowym. Jeżeli bowiem nieprawidłowo ustawimy tilt, to nasz obraz pogody może być fałszywy, burze mogą być niezauważone, lub ich intensywność niedoceniona. Górne poziomy burz konwekcyjnych są najbardziej niebezpieczne, z powodu dużego prawdopodobieństwa spotkania gwałtownych prądów pionowych i opadu gradu o dużej średnicy. Pamiętajmy, że grad i podmuchy pionowe nie dają silnych odbić, ponieważ nie posiadają wody w stanie ciekłym, to znaczy nie posiadają dużych zdolności odbijania promieniowania radarowego. Rys. 10. Sterowanie kątem pochylenia na małych wysokościach Figure 10. Low altitude tilt management Rys 11. Sterowanie kątem pochylenia na dużych wysokościach Figure 11 High altitude tilt management Rys. 12. Szybko rozwijająca się burza Figure 12. Developing thunderstorm Rysunki 10 i 11 pokazują zależności pomiędzy wysokością lotu i właściwym kątem pochylenia, pierwszy na małych, a drugi na dużych wysokościach. Idealny kąt pochylenia anteny jest wówczas, kiedy widzimy jeszcze kilka odbić od ziemi na skraju zasięgu ekranu. Krzywizna powierzchni ziemskiej może być ograniczeniem, kiedy lecimy na małej wysokości lub przełączyliśmy na zbyt duży zasięg. Burze konwekcyjne tracą swoją zdolność odbijania powyżej poziomu zamarzania (izotermy 0 C). Ta zdolność zmniejsza się stopniowo w przedziale pierwszych stóp powyżej izotermy zero. Pilot samolotu przedstawionego na rysunku 11 ma prawdopodobnie klarowny obraz radarowy burzy, trochę przesłonięty odbiciami od powierzchni Ziemi, występującymi za burzą. Jeżeli kąt pochylenia nie zmieni się, to echo burzy będzie stawało się coraz słabsza w miarę zbliżania się do niej samolotu. Prawidłowe posługiwanie się kątem pochylenia anteny wymaga jego ciągłej zmiany (w miarę zbliżania się samolotu do burzy), na tyle, żeby odbicia od ziemi nie były tłem obrazu radarowego. W normalnych warunkach (takich jakie spotykamy w umiarkowanym klimacie), groźna burza może rozwinąć się w ciągu 10-ciu minut, a więc w czasie, kiedy samolot będzie się do niej zbliżał. Taką sytuację widzimy na rysunku 12. Zapamiętaj: jeżeli kąt pochylenia anteny pozostaje stały w czasie lotu na dużych wysokościach, to burza wykryta na dalekim zasięgu może wykazywać słabnące echo, lub nawet zniknąć z ekranu. Dzieje się to dlatego, że burza oglądana z odległości 100 NM jest cała pokryta wiązką, a w miarę zbliżania się wchodzi pod wiązkę. Lecąc na małych wysokościach podnieś antenę do góry, żeby uniknąć przelatywania pod burzą, co może być groźne. Istnieją dowody, że maksymalna turbulencja występuje w chmurach burzowych na średnich wysokościach (20 30 tysięcy stóp), ale nie znaczy to, że turbulencja pod chmurami może być lekceważona. Jest ona wywoływana przez wypływające z burzy powietrze i może być bardzo silna na małych wysokościach w sąsiedztwie burzy. Na małych wysokościach lotu kąt nachylenia anteny powinien być ustawiony tak, żeby odbicia od powierzchni Ziemi wystąpiły jedynie na peryferiach ekranu. Pamiętać należy także że nadmierne podniesienie anteny do góry jest niewskazane, ponieważ wiązka radaru będzie wtedy opromieniowywać chmurę powyżej poziomu zamarzania, a tym samym echo będzie słabe i może to być mylące dla pilota. Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 5
6 3. Obraz radarowy interpretacja Uporządkujmy niektóre fakty dotyczące groźnych zjawisk pogodowych: - Turbulencja powstaje gdy spotykają się dwie masy powietrzne o różnych temperaturach lub ciśnieniach. - Takie zderzenie mas powietrza powoduje powstawanie burz. - Burze wytwarzają deszcz. - Radar wykrywa deszcz, (ujawnia tym samym turbulencję). - Kiedy burza jest w stadium cumulusowym, na ekranie radaru pojawiają się echa, które stopniowo rosną i stają się coraz silniejsze. Należy wtedy antenę pochylać w dół i w górę drobnymi zmianami kąta pochylenia, żeby zobaczyć maksymalny zasięg echa. - Kiedy burza jest w stadium dojrzałym, echa są wyraźne i ostre, wtedy najczęściej pada grad - Kiedy burza jest w stadium rozpadu, strefa deszczu jest największa i pokazuje się przy lekkim pochyleniu anteny w dół. W przypadku kiedy radar nie ma możliwości pracy w trybie T, strefę wystąpienia turbulencji można zidentyfikować inaczej. Radar jest używany po to, żeby zajrzeć do wewnątrz strefy opadu i zobaczyć aktualną albo rozwijającą się turbulencję. Pewna wiedza z zakresu meteorologii jest potrzebna do określenia granic tych stref. Trzeba wiedzieć, że turbulencja występuje tam, gdzie następuje przejście ze słabego deszczu lub jego braku, do silnego deszczu. Szybkość tego przechodzenia (wymiary strefy) jest określana pojęciem gradientu deszczu. Większy (stromszy) gradient, silniejsza turbulencja. Jeszcze bardziej ważny jest inny fakt, a mianowicie to, że cele burzowe nie są statyczne, ale ciągle się zmieniają. Jeśli pojedyncza burza trwa około godziny, to Linia Szkwałowa zawierająca wiele takich powstających i rozpadających się burz trwa znacznie dłużej. Pojedyncza cela burzowa zaczyna się jako cumulus o średnicy ~1Nm i wierzchołku na wysokości ~15000 stóp, a w ciągu 10 minut osiąga średnicę ~5Nm i wysokość nawet stóp, a w tropikach nawet wyższą. Tak więc radar meteorologiczny nie powinien służyć do robienia fotografii pogody, ale do ciągłej jej obserwacji. Żeby znaleźć bezpieczną i komfortową dla pasażerów drogę przez strefę opadów, zbliżając się do linii szkwałowej, uważnie studiuj jej obraz radarowy W miarę jak masa ciepłego i wilgotnego powietrza unosi się do góry, spotyka chłodniejsze powietrze w górnych warstwach atmosfery i następuje kondensacja wilgoci, powstają krople wody. Krople te rosną i stają się coraz cięższe, aż w końcu ruszają w dół, pomimo, że są wynoszone przez prąd wstępujący. Jeżeli opad jest wystarczająco intensywny, to może odwrócić kierunek prądu i zamienić go w opadający. Pomiędzy prądami opadającymi, (strumieniami deszczu) prądy wznoszące osiągają olbrzymie prędkości, dlatego też strefy maksymalnej turbulencji występują na pograniczu jednych i drugich. Należy pamiętać o tych faktach, kiedy lecimy w strugach deszczu, lub nad niewinnie wyglądającym rozbudowanym cumulusem. Należy tutaj powiedzieć krótko o prostej metodzie oceny intensywności burzy, polegającej na szukaniu radarowego cienia burzy. Zbliżając się do burzy, pochylamy antenę w dół, aż do momentu kiedy wiązka oświetli powierzchnię Ziemi tuż przed frontem burzy (patrząc w kierunku lotu). Strefa bez odbić od powierzchni Ziemi za burzą ma postać cienia. Znaczy to, że burza pochłonęła całą energię wiązki i radar nie jest w stanie pokazać jakichkolwiek ech (Wx, czy Gnd) pochodzących z przestrzeni za chmurą burzową. Cela burzowa wytwarzająca cień radarowy jest niezwykle silna i niebezpieczna. Należy ją obchodzić w odległości co najmniej 20Nm. Burze gradowe często generują słabe lecz charakterystyczne echa, takie jak pokazano na rysunku 13. Palce i Haki pochodzą od wiatrów, które wieją od burzy gradowej, a echa w kształcie litery U są często obrazem suchego gradu, który sam nie daje odbicia radarowego, ale jest otoczony obszarem deszczu, który daje silne odbicie. Poszarpane brzegi echa mogą być również traktowane jako obraz suchego gradu otoczonego strefą deszczu. Rys 13. Charakterystyczne echa burz gradowych Figure 13.Typical hailstorm pat- Każde słabe lub rozmyte odbicie, chociaż nie zawsze zwiastuje nam grad, musi być obserwowane uważnie, ponieważ może się gwałtownie zmieniać. Im więcej wiemy o radarze, tym bardziej stajemy się kompetentnym składnikiem systemu. Właściwe sterowanie radarem zapewnia nam uzyskanie na ekranie wszystkich szczegółów niezbędnych dla bezpiecznego operowania w strefach burzowych, a właściwa interpretacja zapewnia uniknięcie niebezpiecznych pułapek. Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 6
7 3.1 Typowe kształty towarzyszące poważnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa lotu Omijaj echa w kształcie haka w odległości co najmniej 20 NM. Echo w kształcie haka jest prawdopodobnie najbardziej znanym echem towarzyszącym niebezpiecznym zjawiskom pogodowym i najczęściej obserwowanym na radarze. Takie echo pokazane jest na rysunku 14. Haki spotyka się w prawej tylnej części echa burzy, (ćwiartka płd/zach. W stosunku do kierunku ruchu burzy. Hak nie jest echem tornada. Mikroskopijny niż powstaje właśnie w tym miejscu, w pobliżu brzegu burzy, ma on na ogół średnicę 3-10 NM. Opady deszczu są pociągane do krążenia zgodnie z cyrkulacją niżową do środka niżu. Rys. 14 Echo w kształcie haka Figure 14. Typical hook pattern Rys 15. Echo w kształcie litery V oraz wisiorka Figure 15. V-notch echo, pendant shape Tornada powstają w tym mininiżu, w sąsiedztwie haka. Według statystyk NSSL (National Severe Storms Laboratory) 60% wszystkich obserwowanych haków posiadało stowarzyszone z nimi tornada. Należy więc zawsze podejrzewać, że hakowi towarzyszy tornado. Należy jednak pamiętać, że może być hak bez tornada i vice versa. Należy również pamiętać, że kiedy widzimy na ekranie hak, to w pobliżu niego występuje średnia lub silna turbulencja, silne uskoki wiatru i grad. Starajmy się nie dać zaskoczyć niespodziewanym rozwojem sytuacji, bo pomimo, że obserwowano wiele ech w kształcie haka, nie stowarzyszonych z tornadami, to pamiętajmy, że taki hak zwiastujący niebezpieczeństwo trwa około 5-ciu minut i ma mniej niż 25NM średnicy. Należy również pamiętać, że obserwowano tornada stowarzyszone z hakami występującymi w innej niż zazwyczaj części chmury. Omijaj echa w kształcie litery V w odległości 20NM.Wielkie pojedyncze echo może czasem przybierać kształt pokazany na rysunku 15, litery V. Echa te powstają na skutek zmian kierunku wiatru na czole burzy. Burze z takimi echami są często bardzo silne, wytwarzają silne podmuchy, grad lub chmury typu trąby powietrzne. Pamiętajmy: niebezpieczne echa przybierają kształt zbliżony do litery V. Echo w kształcie wisiorka, pokazane na rysunku 15, przedstawia najbardziej groźną burzę tzw. supercelę. Badania pokazały że: - średnica gradzin w superceli osiąga 2 cale (~5,3 cm) - średnia szerokość pasa opadu gradu 12,5NM (~20,2 km) - 60% supercel wytwarza trąby powietrzne lub tornada Omijaj wszystkie echa w kształcie księżyca w nowiu w odległości 20NM. Takie echo jest pokazane na rysunku 16. Rogi łuku są skierowane w kierunku lotu samolotu, co mówi nam, że chmura intensywnie pochłania energię radaru i wskutek tego nie cała cela jest widoczna. Jest to szczególnie prawdziwe, kiedy tylna krawędź burzy (patrząc w kierunku lotu) jest bardzo dobrze zdefiniowana, co oznacza, że występuje tam bardzo silny gradient deszczu. Cała przestrzeń za silnym gradientem deszczu jest wypełniona cyjanem. Rys 16. Echo w kształcie ksieżyca w nowiu Figure 16. Crescent shape Omijaj echa liniowe w odległości 20NM Jedna z części linii może przyśpieszać przemieszczanie się i nadać linii kształt fali (patrz rysunek 17) Najbardziej niebezpieczna pogoda występuje w pobliżu litery S. Linie mogą dawać ciągłe lub prawie ciągłe echo. Takie burze są groźne dla operacji lotniczych i mogą zakłócać ruch lotniczy Ł. Szostak Rys 17. Echo liniowe Radary pogodowe. ŁS - 7 Figure 17. Line echo wave pattern
8 Literatura 1. Kayton M., Fried W.R.: Elektroniczne układy nawigacji lotniczej, WKiŁ, Warszawa PRIMUS 880 Digital Weather Radar System, Pilot s Manual, Honeywell H. Krasowski: Zasada działania radaru meteorologicznego, Poradnik pilota B-767 Uwagi Wszystkie rysunki : PRIMUS 880 Digital Weather Radar System, Pilot s Manual, Honeywell Digital Weather Radar System Interpreting Weather Radar Images Łukasz Szostak This paper includes short principles of digital weather radar system, creation of radar images and errors connected with them and turbulence detection theory. In the second part we can find practical information about proper radar technique and interpreting weather radar images, we can also find typical echo patterns connected with dangerous weather phenomena we can meet during flight operation and practical advice how to avoid them. Ł. Szostak Radary pogodowe. ŁS - 8
Budowa atmosfery ziemskiej. Atmosfera składa się z kilku warstw TROPOSFERA STRATOSFERA MEZOSFERA TERMOSFERA EGZOSFERA
Budowa atmosfery ziemskiej Atmosfera składa się z kilku warstw TROPOSFERA STRATOSFERA MEZOSFERA TERMOSFERA EGZOSFERA Charakterystyka troposfery Spadek temperatury w troposferze Zwykle wynosi ok. 0,65 C
ZAŁĄCZNIK 7 - Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach.
Prąd strumieniowy (jet stream) jest wąskim pasem bardzo silnego wiatru na dużej wysokości (prędkość wiatru jest > 60 kts, czyli 30 m/s). Możemy go sobie wyobrazić jako rurę, która jest spłaszczona w pionie
Wiatr Turbulencje ćw. 10. dr inż. Anna Kwasiborska
Wiatr Turbulencje ćw. 10 dr inż. Anna Kwasiborska Wiatr Poziomy ruch mas powietrza względem Ziemi, spowodowany nierównomiernym rozkładem ciśnienia atmosferycznego. Wiatr określa się poprzez: Kierunek -
Higrometry Proste pytania i problemy TEMPERATURA POWIETRZA Definicja temperatury powietrza energia cieplna w
3 SPIS TREŚCI WYKAZ DEFINICJI I SKRÓTÓW... 9 WSTĘP... 13 METEOROLOGICZNE WARUNKI WYKONYWANIA OPERACJI W TRANSPORCIE. POJĘCIA PODSTAWOWE... 15 1. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA OSŁONY METEOROLOGICZNEJ...
Fala jest zaburzeniem, rozchodzącym się w ośrodku, przy czym żadna część ośrodka nie wykonuje zbyt dużego ruchu
Ruch falowy Fala jest zaburzeniem, rozchodzącym się w ośrodku, przy czym żadna część ośrodka nie wykonuje zbyt dużego ruchu Fala rozchodzi się w przestrzeni niosąc ze sobą energię, ale niekoniecznie musi
Andrzej Jaśkowiak Lotnicza pogoda
Andrzej Jaśkowiak Lotnicza pogoda - Meteorologia dla pilotów ROZDZIAŁ 1. Atmosfera ziemska ROZDZIAŁ 2. Woda w atmosferze ROZDZIAŁ 3. Temperatura ROZDZIAŁ 4. Stabilność powietrza ROZDZIAŁ 5. Ciśnienie atmosferyczne
Radiolokacja 4. Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania
Radiolokacja 4 Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania Horyzont radarowy Dla częstotliwości transmitowanych impulsów (ok. 10 i 3 GHz) droga tych
Wstęp do Geofizyki. Hanna Pawłowska Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski
Wstęp do Geofizyki Hanna Pawłowska Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski Wykład 3 Wstęp do Geofizyki - Fizyka atmosfery 2 /43 Powietrze opisuje się równaniem stanu gazu doskonałego,
5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych.
5. Fale mechaniczne 5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych. Ruch falowy jest zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie. Spotkałeś się z pewnością w życiu codziennym z takimi pojęciami
Wiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym)
Wiatry Co to jest wiatr? Wiatr to poziomy ruch powietrza w troposferze z wyżu barycznego do niżu barycznego. Prędkość wiatru wzrasta wraz z różnicą ciśnienia atmosferycznego. W N Wiatry STAŁE (niezmieniające
Radiolokacja. Wykład 4 Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania
Radiolokacja Wykład 4 Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania Horyzont radarowy Dla częstotliwości transmitowanych impulsów (ok. 10 i 3 GHz) droga
Opis matematyczny odbicia światła od zwierciadła kulistego i przejścia światła przez soczewki.
Opis matematyczny odbicia światła od zwierciadła kulistego i przejścia światła przez soczewki. 1. Równanie soczewki i zwierciadła kulistego. Z podobieństwa trójkątów ABF i LFD (patrz rysunek powyżej) wynika,
Burza jest rezultatem silnych procesów konwekcyjnych, które wiążą się z unoszeniem powietrza i gwałtownym uwalnianiem ciepła kondensacji na dość
Burza jest rezultatem silnych procesów konwekcyjnych, które wiążą się z unoszeniem powietrza i gwałtownym uwalnianiem ciepła kondensacji na dość ograniczonym obszarze. Pierwszą oznaką zachodzącej konwekcji
Chmury obserwowane w atmosferze, zbiorowiska unoszących się w powietrzu cząstek w postaci kropelek wody lub kryształków lodu albo ich mieszaniny.
Chmury obserwowane w atmosferze, zbiorowiska unoszących się w powietrzu cząstek w postaci kropelek wody lub kryształków lodu albo ich mieszaniny. Rodzaje chmur Piętro wysokie Piętro średnie Piętro niskie
Radiolokacja. Wykład 4 Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania
Radiolokacja Wykład 4 Wykrywanie na dużych i małych odległościach Wymiary ech radarowych i możliwości ich korygowania Horyzont radarowy Dla częstotliwości transmitowanych impulsów (ok. 10 i 3 GHz) droga
Wykład 17: Optyka falowa cz.1.
Wykład 17: Optyka falowa cz.1. Dr inż. Zbigniew Szklarski Katedra Elektroniki, paw. C-1, pok.31 szkla@agh.edu.pl http://layer.uci.agh.edu.pl/z.szklarski/ 1 Zasada Huyghensa Christian Huygens 1678 r. pierwsza
Niebezpieczne zjawiska. Katarzyna Bednarek
Niebezpieczne zjawiska atmosferyczne Katarzyna Bednarek 22.04.2013 Plan prezentacji 1. Front atmosferyczny co to jest i dlaczego nas interesuje? 2. Burze czy każda chmura nam zagraża? 3. Grad skąd się
Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące:
Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni Dla próżni równania Maxwella w tzw postaci różniczkowej są następujące:, gdzie E oznacza pole elektryczne, B indukcję pola magnetycznego a i
Teledetekcja w ochronie środowiska. Wykład 3
Teledetekcja w ochronie środowiska Wykład 3 RADAR (ang. Radio Detection And Ranging) Radar to urządzenie służące do wykrywania obiektów powietrznych, nawodnych oraz lądowych takich jak: samoloty, śmigłowce,
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
gdzie: vi prędkość fali w ośrodku i, n1- współczynnik załamania światła ośrodka 1, n2- współczynnik załamania światła ośrodka 2. Załamanie (połączone z częściowym odbiciem) promienia światła na płaskiej
AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE
AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego Zakład Urządzeń Nawigacyjnych Ćwiczenie nr 2 Parametry techniczno - eksploatacyjne radarów Szczecin 2008 TEMAT: Parametry techniczno - eksploatacyjne
ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach
GLOBALNA CYRKULACJA POWIETRZA I STREFY KLIMATYCZNE Terminu klimat używamy do opisu charakterystycznych cech/parametrów pogody dla danego obszaru geograficznego. W skład tych parametrów wchodzą: temperatura,
Projekt z meteorologii. Atmosfera standardowa. Anna Kaszczyszyn
Projekt z meteorologii Atmosfera standardowa Anna Kaszczyszyn 1 1. POGODA I ATMOSFERA: Pogoda różni się w zależności od czasu i miejsca. Atmosfera standardowa jest zdefiniowana dla Ziemi, tzn. możemy powiedzieć,
17. Który z rysunków błędnie przedstawia bieg jednobarwnego promienia światła przez pryzmat? A. rysunek A, B. rysunek B, C. rysunek C, D. rysunek D.
OPTYKA - ĆWICZENIA 1. Promień światła padł na zwierciadło tak, że odbił się od niego tworząc z powierzchnią zwierciadła kąt 30 o. Jaki był kąt padania promienia na zwierciadło? A. 15 o B. 30 o C. 60 o
Statyka Cieczy i Gazów. Temat : Podstawy teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał
Statyka Cieczy i Gazów Temat : Podstawy teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał 1. Podstawowe założenia teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał: Ciała zbudowane są z cząsteczek. Pomiędzy cząsteczkami
Falowa natura światła
Falowa natura światła Christiaan Huygens Thomas Young James Clerk Maxwell Światło jest falą elektromagnetyczną Barwa światło zależy od jej długości (częstości). Optyka geometryczna Optyka geometryczna
Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka).
Optyka geometryczna Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka). Założeniem optyki geometrycznej jest, że światło rozchodzi się jako
3. WYNIKI POMIARÓW Z WYKORZYSTANIEM ULTRADŹWIĘKÓW.
3. WYNIKI POMIARÓW Z WYKORZYSTANIEM ULTRADŹWIĘKÓW. Przy rozchodzeniu się fal dźwiękowych może dochodzić do częściowego lub całkowitego odbicia oraz przenikania fali przez granice ośrodków. Przeszkody napotykane
f = -50 cm ma zdolność skupiającą
19. KIAKOPIA 1. Wstęp W oku miarowym wymiary struktur oka, ich wzajemne odległości, promienie krzywizn powierzchni załamujących światło oraz wartości współczynników załamania ośrodków, przez które światło
Polaryzacja anteny. Polaryzacja pionowa V - linie sił pola. pionowe czyli prostopadłe do powierzchni ziemi.
Parametry anten Polaryzacja anteny W polu dalekim jest przyjęte, że fala ma charakter fali płaskiej. Podstawową właściwością tego rodzaju fali jest to, że wektory natężenia pola elektrycznego i magnetycznego
Opady i osady atmosferyczne. prezentacja autorstwa Małgorzaty Klimiuk
Opady i osady atmosferyczne prezentacja autorstwa Małgorzaty Klimiuk Opady i osady atmosferyczne wszystko to co spada z nieba nazywamy opadami atmosferycznymi Rodzaje opadów i osadów Zarówno opady jak
PIONOWA BUDOWA ATMOSFERY
PIONOWA BUDOWA ATMOSFERY Atmosfera ziemska to powłoka gazowa otaczająca planetę Ziemię. Jest utrzymywana przy powierzchni przez grawitację planety. Chroni naszą planetę przed promieniowaniem ultrafioletowym,
pobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania z fizyki, wzory fizyczne, fizyka matura
12. Fale elektromagnetyczne zadania z arkusza I 12.5 12.1 12.6 12.2 12.7 12.8 12.9 12.3 12.10 12.4 12.11 12. Fale elektromagnetyczne - 1 - 12.12 12.20 12.13 12.14 12.21 12.22 12.15 12.23 12.16 12.24 12.17
Wiadomości z zakresu meteorologii
Test egzaminacyjny z teorii na stopień Żeglarza Jachtowego 1 2 3 4 5 6 Na każde pytanie jest jedna poprawna odpowiedź którą należy zaznaczyć na polu z numerem pytania na karcie Egzamin teoretyczny Wiadomości
Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład 2
Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska Wykład 2 RADAR (ang. Radio Detection And Ranging) Radar to urządzenie służące do wykrywania obiektów powietrznych, nawodnych oraz lądowych takich jak:
Laboratorium techniki światłowodowej. Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia
Laboratorium techniki światłowodowej Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych, WETI, Politechnika Gdaoska Gdańsk 2006 1. Wprowadzenie
- 1 - OPTYKA - ĆWICZENIA
- 1 - OPTYKA - ĆWICZENIA 1. Promień światła padł na zwierciadło tak, że odbił się od niego tworząc z powierzchnią zwierciadła kąt 30 o. Jaki był kąt padania promienia na zwierciadło? A. 15 o B. 30 o C.
Wykorzystanie radaru meteorologicznego do detekcji i prognozy zjawisk meteorologicznych. Mateusz Barczyk
Wykorzystanie radaru meteorologicznego do detekcji i prognozy zjawisk meteorologicznych Mateusz Barczyk 22.04.2013 Plan prezentacji Cechy pomiaru radarowego, polska sieć POLRAD Wykrywane zjawiska, pożądane
Zjawisko interferencji fal
Zjawisko interferencji fal Interferencja to efekt nakładania się fal (wzmacnianie i osłabianie się ruchu falowego widoczne w zmianach amplitudy i natężenia fal) w którym zachodzi stabilne w czasie ich
Zakład Inżynierii Transportu Lotniczego
Zakład Inżynierii Transportu Lotniczego Laboratorium Inżynierii Ruchu Lotniczego Instrukcja do ćwiczenia nr 9 Zjawiska meteorologiczne na potrzeby planowania operacji lotniczych Do użytku wewnętrznego
Własności optyczne materii. Jak zachowuje się światło w zetknięciu z materią?
Własności optyczne materii Jak zachowuje się światło w zetknięciu z materią? Właściwości optyczne materiału wynikają ze zjawisk: Absorpcji Załamania Odbicia Rozpraszania Własności elektrycznych Refrakcja
Budowa atmosfery ziemskiej. Atmosfera składa się z kilku warstw TROPOSFERA STRATOSFERA MEZOSFERA TERMOSFERA EGZOSFERA
Budowa atmosfery ziemskiej Atmosfera składa się z kilku warstw TROPOSFERA STRATOSFERA MEZOSFERA TERMOSFERA EGZOSFERA Charakterystyka troposfery Spadek temperatury w troposferze Zwykle wynosi ok. 0,65 C
ZAŁĄCZNIK 8 - Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach.
Na półkuli Północnej występuje strefa pomiędzy równoleżnikami 35 N i 65 N, gdzie położony jest permanentny prawie stacjonarny front atmosferyczny zwany Frontem Polarnym. Wiemy, że front atmosferyczny to
Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki
TELEDETEKCJA POMIARY RADAROWE Główną różnicą między systemami teledetekcyjnymi opartymi na świetle widzialnym i w zakresie mikrofalowym jest możliwość przenikania sygnału radarowego przez parę wodną, mgłę,
Fala elektromagnetyczna o określonej częstotliwości ma inną długość fali w ośrodku niż w próżni. Jako przykłady policzmy:
Rozważania rozpoczniemy od ośrodków jednorodnych. W takich ośrodkach zależność między indukcją pola elektrycznego a natężeniem pola oraz między indukcją pola magnetycznego a natężeniem pola opisana jest
Dyfrakcja. interferencja światła. dr inż. Romuald Kędzierski
Dyfrakcja i interferencja światła. dr inż. Romuald Kędzierski Zasada Huygensa - przypomnienie Każdy punkt ośrodka, do którego dotarło czoło fali można uważać za źródło nowej fali kulistej. Fale te zwane
ZNISZCZENIA W AOS CZERNICA PO PRZEJŚCIU FRONTU BURZOWEGO W DNIU 11 SIERPNIA 2017 ROKU ANALIZA ZJAWISKA
ZNISZCZENIA W AOS CZERNICA PO PRZEJŚCIU FRONTU BURZOWEGO W DNIU 11 SIERPNIA 2017 ROKU ANALIZA ZJAWISKA Opracowanie i zdjęcia: Czesław Dyrcz Gwałtowne zjawiska hydrometeorologiczne takie jak: huraganowe
Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: Definicje współczynników odbicia na początku i końcu linii długiej.
1. Uproszczony schemat bezstratnej (R = 0) linii przesyłowej sygnałów cyfrowych. Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: odbicie fali na końcu linii; tłumienie fali; zniekształcenie fali;
POMIAR APERTURY NUMERYCZNEJ
ĆWICZENIE O9 POMIAR APERTURY NUMERYCZNEJ ŚWIATŁOWODU KATEDRA FIZYKI 1 Wstęp Prawa optyki geometrycznej W optyce geometrycznej, rozpatrując rozchodzenie się fal świetlnych przyjmuje się pewne założenia
Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m
Ruchy wód morskich Falowanie Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m wysokości i 50-100 m długości.
Możliwości prognozowania gwałtownych burz w Polsce
Artur Surowiecki Stowarzyszenie Skywarn Polska Możliwości prognozowania gwałtownych burz w Polsce VII Zlot Polskich Łowców Burz Wrocław 2016 Po co prognoza dotycząca siły i aktywności burz? Burze, w zależności
Efekt Dopplera. dr inż. Romuald Kędzierski
Efekt Dopplera dr inż. Romuald Kędzierski Christian Andreas Doppler W 1843 roku opublikował swoją najważniejszą pracę O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich. Opisał
ANALIZA PORÓWNAWCZA ROZWIĄZA ZAŃ METEOROLOGICZNYCH
ANALIZA PORÓWNAWCZA ROZWIĄZA ZAŃ WSPÓŁCZESNYCH RADARÓW METEOROLOGICZNYCH Wybrane fragmenty referatu wygłoszonego na obronie pracy dyplomowej na ww. temat w czerwcu 2005 Dyplomant - ppor. Marcin Dochniak
Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła
Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła Fale dźwiękowe (akustyczne) - podłużne fale mechaniczne rozchodzące się w ciałach stałych, cieczach i gazach. Zakres słyszalnej częstotliwości f: 20 Hz < f < 20 000
Systemy i Sieci Radiowe
Systemy i Sieci Radiowe Wykład 4 Media transmisyjne część Program wykładu Widmo sygnałów w. cz. Modele i tryby propagacji Anteny Charakterystyka kanału radiowego zjawiska propagacyjne 1 Transmisja radiowa
Czujnik deszczu INSTRUKCJA. Wprowadzenie
Czujnik deszczu INSTRUKCJA Wprowadzenie Czujnik Deszczu jest wszechstronnym urządzeniem służącym do automatycznego wycierania przedniej szyby samochodu z powodu wilgoci, deszczu, czy nawet błota. Czujnik
Konkurs fizyczny szkoła podstawowa. 2018/2019. Etap wojewódzki
UWAGA: W zadaniach o numerach od 1 do 4 spośród podanych propozycji odpowiedzi wybierz i zaznacz tą, która stanowi prawidłowe zakończenie ostatniego zdania w zadaniu. Zadanie 1. (0 1pkt.) Podczas zbliżania
SCENARIUSZE ZAJĘĆ W CENTRUM NAUKI KOPERNIK W WARSZAWIE
83 S t r o n a VI. SCENARIUSZE ZAJĘĆ W CENTRUM NAUKI KOPERNIK W WARSZAWIE 1.Temat zajęć: Projekt: Ta co nigdy nie znika? Energia. Temat: Jak powstaje tornado? Jak powstaje fontanna wodna w szkle? 2. Czas
ZAŁĄCZNIK 2 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach
Przyczyny powstawania wiatru. W meteorologii wiatr zdefiniowany jest jako horyzontalny (poziomy) ruch powietrza spowodowany przez siły, które na nie działają. Różnice temperatur występujące na powierzchni
Śródroczny kurs żeglarza jachtowego 2016/2017
Śródroczny kurs żeglarza jachtowego 2016/2017 27 Harcerska Drużyna Wodna Hufca Ziemi Mikołowskiej im. Bohaterów Powstań Śląskich Maciej Lipiński Meteorologia Meteorologia Meteorologia (gr. metéōron - unoszący
Ściąga eksperta. Wiatr. - filmy edukacyjne on-line
Wiatr wiatr odgrywa niezmiernie istotną rolę na kształtowanie się innych elementów pogody, ponieważ wraz z przemieszczającym się powietrzem przenoszona jest para wodna oraz energia cieplna; wiatr - to
Zaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka materialnego A. B.
Imię i nazwisko Pytanie 1/ Zaznacz właściwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne są falami poprzecznymi podłużnymi Pytanie 2/ Zaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka
BADANIE I ACHROMATYZACJA PRĄŻKÓW INTERFERENCYJNYCH TWORZONYCH ZA POMOCĄ ZWIERCIADŁA LLOYDA
BADANIE I ACHROMATYZACJA PRĄŻKÓW INTERFERENCYJNYCH TWORZONYCH ZA POMOCĄ ZWIERCIADŁA LLOYDA Celem ćwiczenia jest: 1. demonstracja dużej liczby prążków w interferometrze Lloyda z oświetleniem monochromatycznym,
Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych Samolot Piper PA FT; SP-NBC; r., Weremień k/leska ALBUM ILUSTRACJI
ALBUM ILUSTRACJI z wypadku samolotu Piper PA-32-301FT; SP-NBC 22 lipca 2007 r., Weremień k/leska ALBUM ILUSTRACJI Strona 1 z 12 1 Samolot Piper PA-32-301FT (późniejszy SP-NBC) sfotografowany w dniu 13
Blok 6: Pęd. Zasada zachowania pędu. Praca. Moc.
Blok 6: Pęd. Zasada zachowania pędu. Praca. Moc. ZESTAW ZADAŃ NA ZAJĘCIA ROZGRZEWKA 1. Przypuśćmy, że wszyscy ludzie na świecie zgromadzili się w jednym miejscu na Ziemi i na daną komendę jednocześnie
Karta pracy nr 1 1.Rozwiąż rebusy a dowiesz się, w jakich postaciach występuje woda w przyrodzie:
Karta pracy nr 1 1.Rozwiąż rebusy a dowiesz się, w jakich postaciach występuje woda w przyrodzie: 2.Podaj po 2 przykłady występowania w przyrodzie wody w różnych stanach skupienia: Stan skupienia Przykłady
ANALIZA PARAMETRÓW RADAROWEGO RÓWNANIA ZASIĘGU
PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO nr 22 AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI 2008 TADEUSZ STUPAK Akademia Morska w Gdyni Katedra Nawigacji ANALIZA PARAMETRÓW RADAROWEGO RÓWNANIA ZASIĘGU W artykule przedstawiono analizę
Zjawiska fizyczne. Autorzy: Rafał Kowalski kl. 2A
Zjawiska fizyczne Autorzy: Rafał Kowalski kl. 2A Co to są zjawiska fizyczne??? Zjawiska fizyczne są to przemiany na skutek, których zmieniają się tylko właściwości fizyczne ciała lub obiektu fizycznego.
LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE. ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej
LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie metody
Opis ćwiczenia. Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Henry ego Katera.
ĆWICZENIE WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO Opis ćwiczenia Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
Spektroskopia modulacyjna
Spektroskopia modulacyjna pozwala na otrzymanie energii przejść optycznych w strukturze z bardzo dużą dokładnością. Charakteryzuje się również wysoką czułością, co pozwala na obserwację słabych przejść,
WOJEWÓDZKI KONKURS FIZYCZNY
Pieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS FIZYCZNY DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 31.10.2018 r. 1. Test konkursowy zawiera 18 zadań. Są to zadania zamknięte
Ćwiczenie: "Zagadnienia optyki"
Ćwiczenie: "Zagadnienia optyki" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: 1.
Dodatek B - Histogram
Dodatek B - Histogram Histogram to nic innego, jak wykres pokazujący ile elementów od czarnego (od lewej) do białego (prawy koniec histogramu) zostało zarejestrowanych na zdjęciu. Może przedstawiać uśredniony
Zwierciadło kuliste stanowi część gładkiej, wypolerowanej powierzchni kuli. Wyróżniamy zwierciadła kuliste:
Fale świetlne Światło jest falą elektromagnetyczną, czyli rozchodzącymi się w przestrzeni zmiennymi i wzajemnie przenikającymi się polami: elektrycznym i magnetycznym. Szybkość światła w próżni jest największa
AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE
AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE Instytut InŜynierii Ruchu Morskiego Zakład Urządzeń Nawigacyjnych Ćwiczenie nr 2 Parametry techniczno - eksploatacyjne radarów Szczecin 2009 TEMAT: Parametry techniczno - eksploatacyjne
+OPTYKA 3.stacjapogody.waw.pl K.M.
Zwierciadło płaskie, prawo odbicia. +OPTYKA.stacjapogody.waw.pl K.M. Promień padający, odbity i normalna leżą w jednej płaszczyźnie, prostopadłej do płaszczyzny zwierciadła Obszar widzialności punktu w
Rodzaje fal. 1. Fale mechaniczne. 2. Fale elektromagnetyczne. 3. Fale materii. dyfrakcja elektronów
Wykład VI Fale t t + Dt Rodzaje fal 1. Fale mechaniczne 2. Fale elektromagnetyczne 3. Fale materii dyfrakcja elektronów Fala podłużna v Przemieszczenia elementów spirali ( w prawo i w lewo) są równoległe
10.3. Typowe zadania NMT W niniejszym rozdziale przedstawimy podstawowe zadania do jakich może być wykorzystany numerycznego modelu terenu.
Waldemar Izdebski - Wykłady z przedmiotu SIT 91 10.3. Typowe zadania NMT W niniejszym rozdziale przedstawimy podstawowe zadania do jakich może być wykorzystany numerycznego modelu terenu. 10.3.1. Wyznaczanie
Jaki kolor widzisz? Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw dopełniających. Zastosowanie/Słowa kluczowe
1 Jaki kolor widzisz? Abstrakt Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw Zastosowanie/Słowa kluczowe wzrok, zmysły, barwy, czopki, pręciki, barwy dopełniające, światło
Konkurs przedmiotowy z fizyki dla uczniów gimnazjów
Pieczęć Konkurs przedmiotowy z fizyki dla uczniów gimnazjów 27 lutego 2016 r. zawody III stopnia (finałowe) Witamy Cię na trzecim etapie konkursu i życzymy powodzenia. Maksymalna liczba punktów 60. Czas
OPTYKA. Leszek Błaszkieiwcz
OPTYKA Leszek Błaszkieiwcz Ojcem optyki jest Witelon (1230-1314) Zjawisko odbicia fal promień odbity normalna promień padający Leszek Błaszkieiwcz Rys. Zjawisko załamania fal normalna promień padający
PAŃSTWOWA KOMISJA BADANIA WYPADKÓW LOTNICZYCH. Informacja o zdarzeniu [Raport] Rodzaj zdarzenia: Data zdarzenia: 30 kwietnia 2018 r.
PAŃSTWOWA KOMISJA BADANIA WYPADKÓW LOTNICZYCH Informacja o zdarzeniu [Raport] Numer ewidencyjny zdarzenia: 1070/18 Rodzaj zdarzenia: Wypadek Data zdarzenia: 30 kwietnia 2018 r. Miejsce zdarzenia: Rodzaj,
Natura światła. W XVII wieku ścierały się dwa, poglądy na temat natury światła. Isaac Newton
Natura światła W XVII wieku ścierały się dwa, poglądy na temat natury światła. Isaac Newton W swojej pracy naukowej najpierw zajmował się optyką. Pierwsze sukcesy odniósł właśnie w optyce, konstruując
Zjawisko interferencji fal
Zjawisko interferencji fal Interferencja to efekt nakładania się fal (wzmacnianie i osłabianie się ruchu falowego widoczne w zmianach amplitudy i natężenia fal) w którym zachodzi stabilne w czasie ich
WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ
WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia T-06 Temat: Wyznaczanie zmiany entropii ciała
Ładunki elektryczne i siły ich wzajemnego oddziaływania. Pole elektryczne. Copyright by pleciuga@ o2.pl
Ładunki elektryczne i siły ich wzajemnego oddziaływania Pole elektryczne Copyright by pleciuga@ o2.pl Ładunek punktowy Ładunek punktowy (q) jest to wyidealizowany model, który zastępuje rzeczywiste naelektryzowane
A) 14 km i 14 km. B) 2 km i 14 km. C) 14 km i 2 km. D) 1 km i 3 km.
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Kod pracy Wypełnia Przewodniczący Wojewódzkiej Komisji Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Fizyki Imię i nazwisko ucznia... Szkoła...
Temat: Oko w oko z żywiolem
5 Scenariusze lekcji Grudzień 2012 NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca Nauki o Ziemi Rozumienie tekstu Przejrzyjcie artykuł i spróbujcie odgadnąć, o czym będzie w nim mowa. Czytając, odnajdźcie główną myśl w
Widmo promieniowania
Widmo promieniowania Spektroskopia Każde ciało wysyła promieniowanie. Promieniowanie to jest składa się z wiązek o różnych długościach fal. Jeśli wiązka światła pada na pryzmat, ulega ono rozszczepieniu,
METEOROLOGIA LOTNICZA ćwiczenie 1
METEOROLOGIA LOTNICZA ćwiczenie 1 Wstęp Regulamin przedmiotu Efekty kształcenia Materiały na stronie www2.wt.pw.edu.pl/~akw Zaliczenie Dwie kartkówki punktowane: 1. W połowie zajęć. 2. Ostatnie zajęcia.
Wstęp. Regulamin przedmiotu Efekty kształcenia Materiały na stronie www2.wt.pw.edu.pl/~akw METEOROLOGIA LOTNICZA. Wstęp.
Wstęp METEOROLOGIA LOTNICZA Wstęp Ćwiczenie 1 Regulamin przedmiotu Efekty kształcenia Materiały na stronie www2.wt.pw.edu.pl/~akw 1 Zaliczenie Dwie kartkówki punktowane: 1. W połowie zajęć. 2. Ostatnie
Formacje kontynuacji trendu
Formacje kontynuacji trendu Podobnie jak formacje odwrócenia trendu, istnieją także formacje, które zwiastują jego kontynuację. Tworzą się one podczas wyraźnego trendu i zazwyczaj są jego chwilową korektą
POMIAR PRĘDKOŚCI DŹWIĘKU METODĄ REZONANSU I METODĄ SKŁADANIA DRGAŃ WZAJEMNIE PROSTOPADŁYCH
Ćwiczenie 5 POMIR PRĘDKOŚCI DŹWIĘKU METODĄ REZONNSU I METODĄ SKŁDNI DRGŃ WZJEMNIE PROSTOPDŁYCH 5.. Wiadomości ogólne 5... Pomiar prędkości dźwięku metodą rezonansu Wyznaczanie prędkości dźwięku metodą
CHARAKTERYSTYKA WIĄZKI GENEROWANEJ PRZEZ LASER
CHARATERYSTYA WIĄZI GENEROWANEJ PRZEZ LASER ształt wiązki lasera i jej widmo są rezultatem interferencji promieniowania we wnęce rezonansowej. W wyniku tego procesu powstają charakterystyczne rozkłady
Wykład XI. Optyka geometryczna
Wykład XI Optyka geometryczna Jak widzimy? Aby przedmiot był widoczny, musi wysyłać światło w wielu kierunkach. Na podstawie światła zebranego przez oko mózg lokalizuje położenie obiektu. Niekiedy promienie
Wyznaczenie długości fali świetlnej metodą pierścieni Newtona
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. Termin: 23 III 2009 Nr. ćwiczenia: 412 Temat ćwiczenia: Wyznaczenie długości fali świetlnej metodą pierścieni Newtona Nr.
1. Jeśli częstotliwość drgań ciała wynosi 10 Hz, to jego okres jest równy: 20 s, 10 s, 5 s, 0,1 s.
1. Jeśli częstotliwość drgań ciała wynosi 10 Hz, to jego okres jest równy: 20 s, 10 s, 5 s, 0,1 s. 2. Dwie kulki, zawieszone na niciach o jednakowej długości, wychylono o niewielkie kąty tak, jak pokazuje
Prognoza obszarowa w formie GAMET przygotowywana dla WARSAW FIR informacja dla użytkowników
Prognoza obszarowa w formie GAMET przygotowywana dla WARSAW FIR informacja dla użytkowników WSTĘP 1. Wprowadzenie Podstawą opracowania prognozy obszarowej GAMET dla lotów wykonywanych na niskich poziomach
ZAŁĄCZNIK 18 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach.
ITCZ / POGODA TROPIKALNA Region na kuli Ziemskiej pomiędzy zwrotnikiem Raka (23,5 N) i zwrotnikiem Koziorożca (23,5 S) nazywany jest tropikami. Te granice oficjalnie wyznaczają obszar gdzie występuje pogoda