Wpływ liczby wi w kojcu na ich zachowanie si w pocztkowym okresie tuczu

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, 23 SECTIO EE 06 Zakład Produkcji Zwierzcej, Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego Katedra Zarzdzania Rozwojem Regionalnym, Wydział Zarzdzania i Marketingu Politechniki Rzeszowskiej MAŁGORZATA ORMIAN, MARIA RUDA Wpływ liczby wi w kojcu na ich zachowanie si w pocztkowym okresie tuczu Influence of the Number of Pigs in a Pigsty on Their Behaviour in the Initial Period of Fattening Zachowania wi kształtuje wiele czynników, midzy innymi podłoe genetyczne, wiek, płe, masa ciała, stan fizjologiczny, liczebno i wyrównanie grup, czas formowania grup, technologia chowu, zagszczenie w kojcu, mikroklimat i urzdzenia wewntrzne pomieszcze, a take relacja zwierz człowiek [2, 3, 7]. Powszechnie znane s trudnoci w kompletowaniu wyrównanej stawki zwierzt do chowu. Obce sobie zwierzta walcz o prymat, co nie sprzyja ich produkcji, a czsto powoduje znaczne straty ekonomiczne. Przyczyn tych ujemnych zjawisk jest nie tylko gromadzenie duej liczby zwierzt, ale ich zagszczenie. Zbytnie zagszczenie zwierzt powoduje zjawiska podniecenia i presji socjalnej. Celem bada była ocena wpływu liczby wi w kojcu na ich zachowanie w pierwszych trzech tygodniach tuczu. MATERIAŁ I METODY Materiał badawczy stanowiły dwie grupy wi mieszaców rasy pbz x wbp o znanym pochodzeniu i wyrównanych cechach fizjologicznych. Czynnikiem rónicujcym grupy była liczba zwierzt w kojcu: (grupa 1) i sztuk (grupa 2). Grupy technologiczne do tuczu zestawiono metod doboru celowego, aby w kadej grupie było po 50% loszek i wieprzków. Przed wstawieniem do kojca zwierzta indywidualnie waono i trwale znakowano w sposób umoliwiajcy identyfikacj z daleka. Zwierzta utrzymywano na ciółce ze słomy. Kojce o wymiarach 4,0 m x 2,5 m i 8,0 m x 2,5 m wyposaone były w stałe koryta kamionkowe i poidła smoczkowe. W dniu uformowania grupy

2 162 M. Ormian, M. Ruda technologicznej prosita otrzymywały tylko wod do picia. Pierwsz dawk paszy podawano dopiero o godzinie 8.00 dnia nastpnego, a kolejn o godzinie i taki rytm karmienia utrzymywany był do koca tuczu. Zwierzta były objte rutynowym postpowaniem profilaktyczno- -pielgnacyjnym. Czynnoci behawioralne wi monitorowano przy pomocy kamery wideo, stosujc zapis na tamie wideo w 1, 2, 3, 7 i 21 dobie tuczu i zachowujc jednakowy czas obserwacji w kadej godzinie doby, liczonej od godziny do dnia nastpnego. W charakterystyce zachowania wi ujto: struktur dobowego budetu czasu, czas tworzenia si organizacji socjalnej, struktur organizacji socjalnej. OMÓWIENIE WYNIKÓW W chowie wi du rol w kształtowaniu zachowa zwierzt przypisuje si liczebnoci grup. Wielko grupy moe istotnie wpływa na sposób zachowania zwierzt oraz na stabilno stosunków socjalnych wród osobników [2, 6, 9]. W czasie obserwacji etologicznych wyróniono nastpujce formy zachowa: sen i leenie, pobieranie pokarmu i wody, rycie w ciółce i zachowania inne (załatwianie potrzeb fizjologicznych, spacery, zabawy, walki, wzajemne zainteresowanie, obwchiwanie kojca oraz ocieranie si o przegrody). Z przeprowadzonych bada wynika, e czas trwania wyodrbnionych form zachowa był zrónicowany (tab. 1). Pocztkowo zwierzta zapoznawały si z otoczeniem. Bardzo dokładnie obwchiwały si nawzajem, nastpnie poznawały prty metalowe kojców oraz koryto i poidło. Pierwsza doba tuczu to okres, w którym osobniki z obu grup w strukturze budetu miały zbliony czas snu i leenia, rycia w ciółce oraz zachowa innych. Pobieranie pokarmu i wody wicej czasu zajło osobnikom w kojcu o liczebnoci sztuk. W grupie pierwszej zachowania inne wystpowały głównie midzy godzin a.30 i 5.00 a (odpowiednio: 13,44% i 12,65%). W drugiej dobie tuczu zwierzta z obu grup w cigu dnia najwicej czasu (68,90% i 78,46%) powicały na sen i leenie midzy godzin 5.00 a Natomiast na pobieranie pokarmu i wody w godzinach od do.00. Prosita z kojca o wikszej liczbie zwierzt dłuej ryły w ciółce. Z kolei wicej zachowa innych zanotowano u zwierzt z grupy pierwszej. W trzeciej dobie tuczu zwierztom z kojca o liczebnoci sztuk wicej czasu zabierało pobieranie pokarmu i wody w godzinach od do.30 (30,66%) i od godziny 5.00 do (19,38%). W tej dobie bardziej aktywne okazały si prosita z grupy o liczebno- ci sztuk. W siódmej dobie wspólnego pobytu w kojcu zwierzta z grupy pierwszej wicej spały i leały, natomiast prosita z grupy o wikszej liczebno-

3 Wpływ liczby wi w kojcu na ich zachowanie si w pocztkowym okresie tuczu 163 ci dłuej pobierały pokarm i wod oraz ryły w ciółce. W dwudziestej pierwszej dobie okres snu i leenia oraz zachowa innych był porównywalny w obu grupach. W tej dobie zwierzta z grupy 1 wicej czasu powicały na pobieranie pokarmu i wody w godzinach od do.30 (27,60%), za prosita z grupy o wikszej liczebnoci nadal wicej ryły w ciółce, głównie midzy godzinami a.30. Tab. 1. Struktura czasu trwania poszczególnych form zachowa prosit w badanych dobach tuczu The time structure of particular forms of behaviour of piglets on examined days of fattening Doba tuczu Liczba zwierzt w kojcu Pora doby sen i leenie Formy zachowa (%) pobieranie rycie pokarmu w ciółce i wody zachowania inne ,53 1,76,27 13, ,13 0,07 0,92 0, ,24 12,73 6,38 12, ,00 0,33 7,34, ,43 0,04 0,21 0, ,80 12,52 5,73, ,13,42 6,67 9, ,64 1,27 1,06 1, ,90 16,04 3,00 12, ,08 22,02 8,14 7, ,57 0,16 0,11 0, ,46 11,13 5,59 4, ,93 30,66 4,53 8, ,47 0,50 0,78 0, ,33 19,38 5,52 5, ,61 16,56 6,53, ,07 0,42 0, 0, ,00 12,19 4,57 5, ,27 14,84 6,80 8, ,17 0,84 0,50 0, ,52 15,88 6,00 7, ,22 19,64 8,39 6, ,19 0,69 0,52 0, ,13 13,32 4,63 5,92 13,00,30 60,60 27,60 6,13 5, ,09 0,41 0,36 0, ,29 17,79 4,67 8, ,62 18, 5,74 6, , 1,04 0,58 0, ,83 14,87 4,70 5,60

4 164 M. Ormian, M. Ruda W badaniach własnych wiksza aktywno ruchowa wi wystpowała przewanie midzy godzinami a.30. W tym czasie zwierzta czciej i dłuej pobierały pasz. Zdaniem innych autorów [5, 12] najwysz aktywno wykazuj zwierzta w godzinach od do a take w godzinach od 6.00 do W bardziej licznej grupie zwierzta s niespokojne i mniej czasu powicaj na pobieranie pokarmu i odpoczynek [7] doba/1 day 2 doba/2 day 3 doba/3 day 7 doba/7 day 21 doba/21 day D-grupa 1/D-group 1 M-grupa 1/M-group 1 D-grupa2/D-group 2 Ryc. 1. rednia liczba walk stoczonych przez osobniki dominujce (D) i marginesowe (M) w poszczególnych dobach tuczu The average number of fights between the dominating individuals (D) and the marginal ones (M) on particular days of fattening Interesujcym zjawiskiem etologicznym u wi jest proces tworzenia si zalenoci hierarchicznych. Jakkolwiek jest to zjawisko powszechne, organizacja socjalna bowiem tworzy si ju po urodzeniu prosit, to najsilniej zaznacza si w momencie tworzenia grup do tuczu. Ustalenie si organizacji socjalnej w grupach o rónej liczebnoci połczone jest z pewnymi reakcjami agresywnymi [7]. Zjawisko przewodnictwa w grupie najostrzej uwidacznia si w postaci walk. Analiza wystpowania i charakteru walk poszczególnych prosit posłuyła do okrelenia czasu ustalenia si hierarchii stadnej, a take wyznaczenia w niej osobników dominujcych (D), rodkowych () i marginesowych (M) [1, 4].

5 Wpływ liczby wi w kojcu na ich zachowanie si w pocztkowym okresie tuczu % D-grupa1/ D-group 1 M-grupa 1/ 1M-group 1 D-grupa 2/ D-group 2 Ryc. 2. Walki wygrane przez osobniki dominujce i marginesowe (%) Fights won by the dominating and marginal individuals Z przeprowadzonych bada własnych wynika, e w grupie o liczebnoci sztuk organizacja socjalna tworzyła si przez 72 godziny, za w kojcu liczebnie wikszym a 168 godzin. Według innych badaczy hierarchia w grupach łczonych do tuczu ustalała si w cigu pierwszych 24 godzin po zestawieniu grupy [3, 8] lub przed upływem drugiej doby wspólnego przebywania w kojcu [4, 5]. Wykazano te, e hierarchia w stadzie tworzyła si w czasie nie dłuszym ni 6 dni []. Z przeprowadzonych bada wynika, e w grupie o liczebnoci sztuk pozycj dominujc zajło % zwierzt, 50% stanowiły osobniki rodkowe, a 30% osobniki marginesowe. Natomiast w grupie o wikszej liczebnoci osobników dominujcych było 5%, rodkowych 85%, a marginesowych %. Liczb walk stoczonych przez osobniki dominujce i marginesowe w poszczególnych dobach tuczu przedstawiono na rycinie 1. Wicej walk w przeliczeniu na jednego osobnika stoczyły prosita w grupie o liczebnoci sztuk. W obu grupach technologicznych najwicej walk stoczyły osobniki dominujce. Nasilenie walk w poszczególnych dobach było róne. W grupie pierwszej zarówno osobniki dominujce, jak i marginesowe stoczyły najwicej walk w pierwszej i drugiej dobie wspólnego pobytu w kojcu. Natomiast nie walczyły w dwudziestej pierwszej dobie. Z kolei w grupie drugiej osobnik dominujcy najwicej walk stoczył w drugiej i siódmej dobie, nie walczył za w pierwszej dobie. Prosita marginesowe walczyły najczciej w trzeciej i siódmej dobie.

6 166 M. Ormian, M. Ruda Zwierzta najwyszego szczebla wygrały odpowiednio: grupa 1 96,75% i grupa 2 98,25% walk, za osobniki marginesowe tylko 1,46% i 2,37% (ryc. 2). Inni autorzy [11] podaj, e zwierzta dominujce wygrały wszystkie walki, a osobniki z najniszego szczebla 6,5% walk. Wielko grupy moe istotnie wpływa na stabilno stosunków socjalnych wród osobników. Badania prowadzone u wi w rónym wieku potwierdzaj, i najkorzystniejsza liczba zwierzt w grupie to 6 8, a maksymalnie 12 sztuk [4]. Grupy o wielkoci zblionej do wielkoci miotu zapewniaj zwierztom poczucie bezpieczestwa, hierarchia stadna formuje si w nich szybciej, a zalenoci midzy poszczególnymi osobnikami s bardziej jednoznaczne w porównaniu z grupami liczniejszymi [6]. Poznanie zachowania si zwierzt oraz dostosowanie metod chowu do ich wymaga moe przynie korzystne efekty zdrowotne i produkcyjne. WNIOSKI 1. Prosita w kojcu o liczbie sztuk dłuej pobierały pokarm i wod oraz wykazywały wicej zachowa okrelanych mianem inne. Natomiast zwierzta w grupie liczcej sztuk wicej czasu przeznaczały na rycie w ciółce. 2. W grupie o liczebnoci sztuk organizacja socjalna tworzyła si przez 72 godziny, za w kojcu, gdzie było zwierzt, a 168 godzin. 3. W grupie o liczbie sztuk pozycj dominujc zajło % wi, a 30% stanowiły osobniki marginesowe. Natomiast w grupie o wikszej liczebnoci osobników dominujcych było tylko 5%, a marginesowych %. PIMIENNICTWO 1. B r y a n t M. J., E w b a n k R.: Some effects of stocking rate and group size upon agonistic behaviour in groups of growing pigs. Brit. Vet. J., 128, 64 70, C e n a M.: Przyczyny i skutki koncentracji zwierzt gospodarskich. Przegl. Hod., 16, 13 15, D y r c z S., P a l k a M., P i l a r c z y k A.: Wpływ składu grupy warchlaków w kojcu na ich zachowanie si i produkcyjno w tuczu. Rocz. Nauk. Zoot., 14, , G r u d n i e w s k a B.: Praktyczne znaczenie bada etologicznych w chowie wi. Biul. Nauk. AR T Olsztyn 1, 53 69, K l o c e k C., N o w i c k i J., K a l i n o w s k a B., K o c z a n o w s k i J.: Obserwacje nad tworzeniem hierarchii w grupach warchlaków o rónym składzie. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 405, , K l o c e k C., K a l i n o w s k a B.: Praktyczne aspekty wykorzystania typowych sposobów zachowania wi hierarchia stadna. Trz. Chl.,, 24 26, 02.

7 Wpływ liczby wi w kojcu na ich zachowanie si w pocztkowym okresie tuczu M a r d a r o w i c z L., T y m c z y n a L., R c z k i e w i c z J.: Behawioralne problemy w chowie wi. Med. Wet., 9, , M e e s e G. B., E w b a n k R.: The establishment and nature of the dominance hierarchy in the domesticated pig. Anim. Behav., 21, , P e j s a k Z.: Wpływ wielkoci grupy zwierzt i sposobu utrzymania oraz ywienia na efektywno tuczu. Trz. Chl., 11, 98 1, R a k B., K a p e l a s k i W., B y k o w s k i B.: Zachowanie si warchlaków i tuczników w warunkach fermy typu Gi-Gi. Biul. Inf. AR-T Olsztyn, 22, 76 87, R a k B., M i c h a l s k a G., N o w a c h o w i c z J.: Ocena zachowania si warchlaków w fermie typu Bydgoskiego w Konstantowie. Zesz. Nauk. AT-R Bydgoszcz, Zoot., 185, 7 14, W a l c z a k J.: Reakcja rosncych wi na róne systemy utrzymania na podstawie wskaników etologicznych i fizjologicznych. Praca doktorska, IZ Kraków, SUMMARY The thesis presents a picture of pigs behaviour in numerically different groups in the first three weeks of fattening. It took longer for piglets in a pigsty of heads to take food and water, and they showed more so-called other behaviours. The animals in a numerically larger pigsty spent more time digging in the bedding. The formation of the herd hierarchy lasted 72 hours, whereas in a group of heads it lasted as long as 168 hours. In the first group % of the animals assumed a dominating position, 50% were central individuals, and 30% were marginal individuals. But in the second group only 5% of the animals were the dominating ones and % of them were marginal.