II2 dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora k, A 3 A

Transkrypt

1 1

2 SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI - h M I. Materiały dokumentacyjne 1/1 - relacja właściwa i o. i II2 dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora k, A 3 A I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora II. Materiały uzupełnieniające relację III. Inne materiały (zebrane przez relatora ): 111/1- dot. rodziny relatora III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. III/3 dot. ogólnie okresu okupacji ( ) - III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. III/5 - inne..' IV. Korespondencja V. Wypisy ze źródeł [tzw.: nazwiskowe karty informacyjne ) k j6 \/l Fnłnnrafifi < 3 ^ /1 2

3 3

4 v rn-w /tiu n Hebel Paweł ps. "Zagłoba"^ "Szybki", "Chorąży" ( ), jeden z założycieli /-i.,ezionek organizacji "Pomoc Polakom", oi-oz "Polska Żyje", "Dysab" j k*»d4r -oddziału partyzanckiego i członek Kdy Powiatowej TOW GP w Wejherowie. Urodzony 8.V.19 0 r. w Bojanie pow. Wejherowo, syn Pawła i Franciszki z d. Klein, właścicieli małego gospodarstwa rolnego. Po ukończeniu miejscowej szkoły powszechnej, rodzice obui,-*) posłali go do Seminarium Duchownego w Górne^GrupieY_łl»4-ą--maturę zdatł---w W H 5 8 r.vpt(>gimn. im. Jana Sobieskiego w OuM^- 'W,CtJh Wejherowie. Pisał wiersze i artykuły, które drukowało gimnazjalne pismo "Swit". Mając przeszkolenie w szkolnym hufcu PW jako ochotnik wziął udział w kampanii na Zaolziu, gdzie uzyskał stopień kaprala. Walczył podczas kampanii wrześniowej 1939 r. W końcu września dostał się w Sandomierzu do niewoli niemieckiej Pod Słupskiem uciekł z trasnsportu jenieckiego. Po powrocie do domu pomagał rodzicom w pracy na nabytym gospodarstwie rolnym w Gowinie, rfh&j, 1)l/ \ \ ów-e zearry prow. meraki. Od października 1939 r. był jednym z założycieli Ą, należał do kierownictwa wejherowskiej organizacji charytatywnej "Pomoc Polakom", która po zamordowaniu w Cewicach k. Lęborka jej przywódcy ks. prałata Edmunda Roszczynialskiego, zmieniła nazwę v A na "Polska Żyje". W czerwcu 1940 r. był współzałożycielem organizacji dywersyjno-sabotażowej "Dysab". W czerwcu 1942 r. organizacja ta podporządkowała się Kdzie Powiatowej TOW GP w Wejherowie. Tworzył również gryfowskie, partyzanckie oddziały szturmowe w Gowinie, Rybakowie, Dąbrówce, Częstkowie, Mi 1winie Kdę Gminną w Koleczkowie. Za--ą działalność t>ył ścigany 4

5 % { J L U a A / < ą AaaA^ A w ^ G, C. ć^g> ^ / V W L c - listami gończymi. P^mi-ewa^ itrernerom nie~mi25w a ło się go^are-sztowa^ * / w odwecie zamordowali ojca, a brata Franciszka uwięzili w Stutthofie. Znając biegle język niemiecki często brał udział w W) akcjach przebrany w> mundury wroga. Do najbardziej brawurowych akcji( w których brał udział( należały: - wypad do obozu w Potulicach l A v ^ W rvtv'mf w celu uwolnienia ił ączni(/zki Ireny Drewy; - porwanie służbowego samochodu gauleitera A. Forstera.; - wykonanie wraz ze Stanisławem Bieszkiem wyrokuyna leśniczym Georgu Scharfie z,jyr* ^ leśnictwa Kamień ( obciążała go śmierć 10 Polaków zamordowanych w Różnym Dębie); - wykonanie wyroku śmierci na ie innych hitlerowcach. W namae^ Kdfftc Powiatowe j ;b^ti ^zastępct^ komendanta, a także kierował wywiadem i kontrwywiadem. Rada Naczelna TOW GP nadała mu stopień oficerski. Dwukrotnie był ranny- raz podczas wypadu jesienią r. na urząd gminny w Nowym Dworze Wejherowskim, drugi raz 4.X.1944 r^\ podczas przewożenia na rowerze z Leonem Zieldatke karabinu maszynowego z bazy c L f f ^ f y \ X jrvttj^2. l/v w v /i partyzantów koleczkowskich do CzęstkóVra\ W j-g-ł-az-iey- został pojstrz^umy 13T*z^2 tjagdkoałmando w płuca i w brzuch. Leczył się w domu swojej narzeczonej, Zofii Grzenkowicz w Częstkowie. Tam V 18.X.1944 r, zaskoczyli go Niemcy. Podjął nierówną walkę, zabijając oficera żandarmerii i raniąc kilku żołnierzy. Po ( y C n C so t s * j Y t w * t - ł s l^vvvv Ł^-,^ poddaniu się.^był świadkiem zamordowania Pawła Grzenkowicza oraz maltretowania jego żony Pauliny i córki Zofii ( obie* zostały JL<»- osadz n. w Stutthofie). Przewieziony do siedziby gestapo w Gdyni na Kamiennej Górze, został poddany torturom. Od 20.X.1944r. więziony był na Neugarten 7, a następnie wysłany do Stutthofu. Zmarł w obozie prawdopodobnie w styczniu r. W. /yvj'k4y,v- ( AP AK T.: Grzenkowicz P., Grzenkowicz-Zołądek Z., Stefanowski L 5

6 ItdUi Materiały własne autora; Komorowski ^L, ^Leksykon... ; MęclewskiR' Neugarten..., s. 312; Pomorskie organizacje konsp.(poza AK)...^ 6 ^ ^ ^ 4_U_ ' ^ i Bork Bolesław 6

7 7

8 8

9 9

10 Bolesław Bork fc tm o ll o Lesoccy partyzanci PAWEŁ HEBEL P a w e ł H ebel, s y n ro ln ik ó w P a w ła i F ran ciszk i z 'dom u K lein, u ro dził się 8 m a ja 1920 ro k u w B o janie. R odzice m arzy li, a b y ich n a j m łodszy sy n został zak onnikiem lu b księdzem i w ty m c e lu po uko ń czen iu m iejscow ej szkoły pow szechn e j um ieścili go w g im n azju m p rz y - gotow aiw szym d o se m in a riu m d u chow nego w G ó rn ej G rupie. T e n k ieru n ek stu d ió w n ie odpow iad ał m łodem u chłopcu, w ięc został p rz e niesiony do w ejh ero w sk ieg o g im n azju m, gdzie u zy sk ał m ałą m a tu rę. Od w czesnej m łodości pociągało go w ojsko i pióro. W yraz sw ym m a rzeniom 'dał w a rty k u ła c h i w ie r szach d ru k o w an y ch jeszcze w g im n azja ln y m czasopiśm ie Sw it. P ie rw sze przeszkolenie w o jsk o w e o trz y m a ł w szkolnym h u fcu przysposobienia w ojskow ego. J a k o o chotn ik w ziął u d ział w w y p ad zie n a Z aolzie w r. R ów nież jako o ch o tn ik w alczył z w o jsk am i ag reso ra h itle row skiego w k am p an ii w rześniow ej. Do niew oli n iem ieck iej dostał się w okolicach S łu p sk a i p rzed o stał się szczęśliw ie do Todziców, zam ieszk ały ch w ów czas w G ow inie. W pierw szych m iesiącach o k u p a cji h itlero w sk iej pom ag ał rodzicom prow adzić g o sp o d arstw o rolne, a dodatkow o z a ją ł się n ieleg aln y m handlem ta k zw an y m szabrem. D zięk i d ru g iem u zaję ciu m ógł n aw iązać szereg znajom ości i k o n ta k tó w, k tó re p ó źniej w y k o rzy stał do celów ko n sp iracy jn y ch. O d p aźd ziern ik a r. n a le ż a ł do k iero w n ictw a c h a ry ta ty w n e j o rg a n i zacji założonej w W ejherow ie przez ks. p ra ła ta E dm unda R oszczynialskiego o nazw ie Pomoc Połakom. P o o b jęciu kiero w n ictw a te j organizac ji p rzez inż. G rzegorza W ojew skiego, k tó ry n a d a ł jej b ard ziej k o n sp i ra c y jn y c h a ra k te r i zm ienił je j n a z w ę n a Polska Ż yje, praw dopodobnie o d ty tu łu rozpow szechnianej- w śró d członków k o n sp iracy jn e j gazetki. P a w e ł H eb el w czerw cu 1940 r. w sp ó ln ie z nauczycielem z G ow ina A lfonsem T esserem oraz b raćm i E d m u n d e m i W ładysław em S zu ttam i o rg an izu je przy te j org an izacji g rupę d y w ersy jn o -sab o tażo w ą o nazw ie D ysab. P o p rzy łączen iu w czerw cu 1942 r. P o lsk a Ż y je do T a jn e j O rganizacji W ojskow ej Gryf Pomorski P aw e ł H ebel, pseu d o n im Zagłoba i Szybki, w szedł w sk ła d kom endy p o w iato w ej G ry fa w W ejherow ie. O rganizow a ł w rejo n ie G ow ina, R obakow a, D ąb ró w k i i M ftw ina pierw sze g ry - fo w sk ie oddziały p artyzanckie. B ra w u ro w e poczynania Zagłoby w y w o ła ły re p re sje w sto su n k u do jego ro d zin y ; w sw ej bezsilności h itle ro w cy zam ordow ali jego ojca, a b r a ta F ranciszka osadzili w obozie k o n c e n tra c y jn y m S tutthof. P o zo rg anizow aniu w raz z ' p por. B e rn a rd e m M ichałko kom endy i oddziału p arty zan ck ieg o G ry fa w W ejherow ie, P aw eł H ebel często p rz e b y w a ł w sw oich rodzinnych s tro nach. U sw ojej sio stry w G łodow ie koło B o jan a zorganizow ał p u n k t k o n tak to w y, w ykorzystyw any też do celó w szkoleniow ych k o m e n d a n tó w g ry fo w sk ich oddziałów o a rty - zanckich. P ospolicie tow arzysze b ro n i n azy w ali go chorążym, chociaż tak ieg o sto p n ia w ojskow ego n ie p o siadał. S topień porucznika p rz y z n a ła m u R ada N aczelna T O W G ry f P o m o rsk i n a przełom ie la t Z odnalezionych- zapisków w y n ik a, że zlikw idow ał o n co n a jm n ie j 13 zb ro d n iarzy hitlerow skich i zra n ił co n a jm n ie j 18. W kom endzie p o w iato w ej G ry fa p e łn ił fu n k cję k o m en d a n ta g ru p y w y w iadu i k o n trw y w iad u. D w u k ro tn ie b y ł ra n n y : p ie r w szy ra z jesienią r. podczas w y p a d u na U rząd G m iny w N ow ym D w orze W ejherow skim, d ru g i ra z o d niósł ciężką ra n ę przy s ta rc iu z SS-w łasow cam i w G łazicy na p o c z ą tk u p aździern ik a 1944 r. ' W środę pod w ieczór 18 październ ik a 1944 r., po całodziennej w alce z kom p an ią żan d arm erii i p o dokon a n y m zab ó jstw ie P aw ła G rzenko- Zofia G-rzenkowlcz narzeczona Hebla łącznika TOW -Gryf Pom orski. w-icza, u k tó re g o się u k ry w a ł, w p a d ł w ra z ze sw o ją n a rzeczo n ą Z ofią G rzenkow icz w ręce o p ra w c ó w h-itlero w sik ch w C zęstkow ie. P rz e sz e d ł k ato w n ie g estap o w sk ie n a K a m ie n n e j G órze -pod G d y n ią i w G d ań sk u. T a m po d łu g ic h m ęczarniach., k tó r y m i g estap o w cy p ró b o w ali załam ać k aszu b sk ieg o p a rty z a n ta, zak o ń czy ł sw ó j k ró tk i, a le b o h a te rsk i ż y w o tn a p ro g u w o ln o ści w 1945 r. LEONARD KUSTUSZ L e o n a rd K u stu sz, s y n F ra n c isz k a i A m alii, u ro d ził się 17 ]'p c a 1914 r. w K oleczkow ie. Je g o o jciec b y ł zn a n y m d ziałaczem lu d o w y m. Ś m iało p rz e c iw sta w ia ł się zak u so m g erm a- n izac y jn y m P ru sa k ó w i p rzy k ażd ej o k a z ji m a n ife sto w a ł sw ą polskość. T a p a trio ty c z n a p o sta w a o jc a -miała p o zyty w n y w p ły w n a L e o n a rd a. P o u k o ń czen iu z w y ró żnien iem m ie j scow ej szkoły p o w szechnej m iał zdobyć w y k sz ta łc e n ie śre d n ie, d o czego n ie doszło, poniew aż z m a rł je go ojciec i m u sia ł z ają ć się gospod a rs tw e m rodziców. W la ta c h K u stu s z o dbył zasadniczą słu żb ę w o jsk o w ą, zaś w r. zo stał zm obilizow any celem w zięcia u d ziału w a g re s ji n a Z aolzie. A w an so w ał w ów czas do sto p n ia k a p ra la. P rz e d odbyciem 'służby w o j sk o w ej i p o tem u trz y m y w a ł se rd e czn e k o n ta k ty z m łodzieżą k o lecz k o

11 w ską, b y ł przez n ią łubiany i zask arb ił sobie jej zaufanie. B ra ł też czynny udział w życiu społecznym i k u ltu ra ln y m sw o jej w si ro dzinnej, działał w m iejscow ych organizacjach społecznych* W sierp n iu 1939 r. o b jęła go m obilizacja. Z ostał p rzydzielony do 1 B aonu O brony N aro d o w ej G dynia, k tó ry ubezpieczał w pierw szej d ek ad zie w rześnia re jo n K am ienia K ołeczkow a, później prow adził ciężkie b o je w okół p o lany Łężyce, a n astęp n ie na K ępie O ksyw skiej. W sław ił się w k ilk u akcjach i potyczkach, za co został w yróżniony przez dow ódcę b ao n u m jra S tan isław a Z auchę. N a K ępie O ksyw skiej pod K osakow em dostał się do niew oli. Na pogrzeb m a tk i w pierw szym o- k resie o k u p a c ji o trzy m ał u rlo p z obozu jenieckiego, do k tórego już w ięcej n ie w rócił. Za zezw oleniem N iem ców z a ją ł się gospodarstw em ro dziców i sklepem spożyw czym b ra ta Alojzego. M usiał przy jąć III g ru p ę niem ieckiej listy narodow ościow ej. D ostęp do sk le p u w y k o rzystał do n astęp u jący ch celów : w ysyłał p rzy w spółudziale sió str paczki, w n ic h grypsy do osób, k tó re zostały o sadzone w w ięzieniach lu b w obozach, zao p atry w ał w d o d atk o w ą żyw ność i ty toń P olaków, k tó ry m udało' się u niknąć w p isu n a V ołkslistę, m a gazynow ał też żyw ność, ty to ń i a l k ohol na potrzeby p lan o w an ej p a r tyzantki. Jesien ią 1942 ro k u był głów nym o rganizatorem T a jn e j O rganizacji W ojskow ej G ry f P om orski na te r e n ie K ołeczkow a i w cgóle na L esokach. W d n iu 10 paźd ziern ik a 1942 ro k u został zaprzysiężony i o trzym ał pseudonim p arty zan ck i B urza. G łów n ie jego zasługą było to, że koleczkow ska k o m en d a G ry fa i je j oddział p a rty z a n c k i szybko się ro z w ijały. O n w ertw w ał now ych czło n ków, sta ra ł się o b ro ń i w yżyw ienie, o p racow yw ał plan y działania, b ra ł udział w w ie lu ak cja ch sabotażow ych i zaczepnych. D ziałał p rzed 20 zejściem do podziem ia, ja k i w ó w czas, gdy m usiał się u k ry w ać, aby nie trafić do niem ieckiego' W eh r m achtu. Dom K ustuiszów b y ł w ażnym p u n k tem k o n ta k to w y m p o m iędzy m iejscow ym oddziałem G ry fa, a łącznikam i z zew n ątrz. Z a w ielką aktyw ność L eo n ard K u stu sz został przez w ład ze gry fo w sk ie m ia now any podchorążym. Poległ jako o sta tn i z d ziew ięciu p arty zan tó w po całodziennej w alce 29 lu teg o 1944 r. pod P ie k ie łk ie m nad Slęzą, b ro n iąc się m im o o d n iesionych ra n do o statn iego n ab o ju. Jego zw łoki spoczyw ają w zb io ro w ej m ogile na c m e n ta rz u w K ielnie. A LFR ED L O EPER R ów nież w K oleczkow ie u ro d ził się 14 czerw ca 1912 r. p rzyw ó d ca p arty zantó w lesockich A lfred L o e- per. R odzice jego F ran ciszek i A g nieszka z d o m u H aase p o sia d a li w iększe gospodarstw o ro ln e i p ro w adzili karczm ę, co um ożliw iło im sk iero w an ie sy n a p o ukończen iu m iejscow ej szkoły podstaw o w ej do sem in ariu m nauczycielskiego w W ejr herow ie. T e szkoły w łaśn ie u k sz ta ł tow ały jego p a trio ty c z n ą p o staw ę, k tó ra później _ d o jrz a ła w w o jsk u polskim. Po uzyskaniu dyplom u n auczycielskiego A lfred L oeper -nie o trzy m ał pracy w w yuczonym zaw odzie i przez okres dw óch la t p racow ał w gospodarstw ie rodziców. P ierw szą p asadę otrzym ał w szkole pow szechnej w K ręplew icach koło Sw iecia. D ziałał tam ak ty w n ie w Z w iązku N auczycielstw a Polskiego, podobnie ja k w K oleczkow ie w K ato lick im S tow arzyszeniu M łodzieży i S trz e l cu. W połow ie la t trzy d ziesty ch u - kończył szkołę podchorążych re z e r w y w Z am brow ie, gdzie pod okiem dośw iadczonego liniow ca, k o m en d a n ta szkoły, przyszłego dow ódcy lądow ej obrony W ybrzeża w 1939 r., p łk a S tanisław a D ąbka, o trzy m ał gruntow ne przeszkolenie w ojskow e Pod odbyciu n astęp n y ch ćw iczeń w szkole podchorążych k a w a le rii w G rudziądzu o trzy m ał stopień podporu czn ik a rezerw y. W w ojnie o b ro n n ej 1939 r. został zm obilizow any i w alczył n a odcin k u o d G rudziądza aż po K ielce, gdzie dostał się do niew oli niem ieck iej. U dało m u się szczęśliw ie zbiec z tra n sp o rtu, w ró cił do ro dzinnego K ołeczkow a i podjął p ra c ę w gospodarce m atk i. Pochodzenie ju ż w ów czas nieżyjącego ojca i jeg o n azw isko, znajom ość języka niem ieck ieg o i m iejscow ych w ład z o k u p a c y jn y ch ch ro n iły go w p ew n y m sto p n iu od terro ru, ja k i n a K aszubach od pierw szych dni o k u p acji w p ro w adziły w ładze niem ieckie, k tó re zabiegały o pozyskanie rodziny I jo - eperów na sw o ją stronę. Je d n a k L oeperow ie odm ów ili p rzy jęcia II g ru p y niem ieckiej listy n aro d o w o ś ciow ej, dopiero po różnych re p re s jach przy jęli, ja k w iększość K aszu bów, III g rupę te j listy. A lfred L oeper n aw iązał łączność z. m łodzieżą sw ej w si ro d zin n ej i w zaufanym gro n ie p ro w ad ził dysp u ty nad sposobam i o p o ru przeciw ko okupan to w i. W d n iu 1 p aźd ziern ik a 1942 r. delegaci m łodzieży koleczkow skiej w osobach Jó zefa B olesław a L iedtkego i L eo n ard a K u stu sza sp o t k a li się z p rzed staw icielam i kom endy pow iatu m orskiego T a jn e j O rganizacji W ojskow ej G ryf P o m o rsk i P aw łem H eblem i B ern ard em M ichałko. W ów czas p o d jęto decyzję o pow ołan iu na L esokach k o m en d y rejo n o w ej te j o rg an izacji. W 10 d n i późn iej w ym ienieni i A lfred L oeper złożyli przysięgę i rozpoczęli w e rb u n e k do now opow ołanej kom endy. N a je j k o m endan ta w yznaczono ppor. A lfred a L oep era, p seu d o n im Lew. W okresie p óźniejszym pow ołano przy kom endzie o d d ział p arty zan ck i, k tó ry szybko u ró sł do najliczn iejszego na teren ie P ółnocnych K aszub. W czesną w io sn ą 1943 r. L oeper o trzym ał w ezw anie do W eh rm ach tu. Z am iast do k oszar n iem ieck ich tr a fił do b u n k ra, w k tó ry m u k ry w ało się już k ilk u gryfow ców. P rzy stąp io n o do budow y dalszych sch ro n ó w i tw orzenia pododdziałów w różnych rejo n ach L esoków i poza ty m re jo nem. G ru p a p o ru czn ik a L o ep era, a- w ansow anego do tego sto p n ia orzez K om endę G łó w n ą TOW G ry f P o m o rsk i d okonała w ielu u d anych a k cji. M iędzy in n y m i w raz z g ru p ą B. M ichałki (ps. B atory) b ra ła udział w w ypadzie n a h itle ro w sk ie lo tn isko' w S trzebielinie, gdzie zniszczono 6 sam olotów ćw iczebnych o ra z zdob y to w iele b ro n i, w ty m 2 lekkie k a ra b in y m aszynow e. A ktyw ność oddziału p a rty z a n c k ie go por. L w a, o p eru jąceg o ró w n ież w poibliżu in n y c h lo tn isk i p o rtu G dyn ia, p ow ażnie zaniepokoiła N iem ców, k tórzy postan o w ili go za w szelk ą cenę zlikw idow ać. W d n iu 9 g ru d n ia 1943 r. N iem cy zorganizow ali n ie u d a n ą o b ław ę n a p a rty z a n ó w A. L oepera, zaś 29 lutego 1944 r. kolejn ą. T a o sta tn ia zakończy ła się d la n ich tragicznie. T ylko je d e n a stu p a r ty zan tó w zostało o k rążo n y ch w re w ira c h leśn ictw a G łodów ko. P rzy p ró b ie przeb icia się p rz e z ty ra le rię h itlero w có w p o r. L o ep er zo stał ra n 11

12 n y i bez w iedzy kolegów u k ry ł się w b u n k rz e rezerw ow ym celem o p a trz e n ia poniesionych ra n. M altretow a n i przez żandarm ów hitlerow skich d w aj ra n n i party zan ci w skazali zgod n ie z istn ie ją c ą u gryfow ców um o w ą n iezn an y przez nikogo b u n k ie r rezerw o w y. G dy N iem cy otw orzyli w sk azan ą klapę w łazu do schronu, z jego w n ę trz a p a d ł strz a ł z p i sto letu, ra n ią c jednego z niem ieck ic h podoficerów. K ażde następ n e zbliżenie się hitlerow ców obrońca schronu p rzy jm o w ał kolejn y m strzałem. W ów czas zastosow ano gaz i r ę czne g ra n a ty. O brońca zdołał w y rzucić k ilk a z n ich pod nogi p rz e ra żonych N iem ców. N ie zdołał o d rz u cić w iązki g ra n a tó w, k tó rej o d łam ki u rw ały m u p ra w ą dłoń i p o szarp a ły jego ciało. T a k zginął b o h atersk i o brońca L asów L esockich u d o w ad niając, że K aszubi ja k zresztą w całym k ra ju P o lacy p o d jęli d e s p erack ą w alk ę n a w e t w bardzo tr u dnych w aru n k ach niew oli. C iało nauczyciela A lfreda L o ep era sp o czyw a w g ro n ie jego kolegów w zbiorow ej m ogile n a c m e n ta rz u w K ielnie. O d R edakcji: M ieszkańców zalesionych te re n ó w n a południe o d p ra - doliny K aszubskiej i dolin y rzek i R edy n azy w a się potocznie n a K a szubach L esokam i, czyli m ieszk ań - nam i lasów. K ra in a L esoków w chodzi o b ecnie w.skład T rójm iejsk ieg o P ark u K rajobrazow ego. 12

13 H ebel Paweł ps. Zagłoba, Szybki, Chorąży ( ), jeden z założycieli organizacji Pomoc Polakom Polska Żyje i Dysab, dca grupy partyzanckiej i. członek Kmdy Powiatowej TOW Gryf Pomorski w Wejherowie. / Urodzony 8 V 1920 r. w Bojanie, pow. Wejherowo; syn Pawła i Franciszki z d. Klein, właścicieli małego gospodarstwa rolnego. Po ukończeniu miejscowej szkoły powszechnej rodzice posłali go do Seminarium Duchownego w Górnej Grupie k. Grudziądza. Przed ukończeniem przeniósł się do Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Wejherowie, gdzie w 1938 r. uzyskał maturę. Pisał wiersze i artykuły, które drukowało gimnazjalne pismo Świt. Mając przeszkolenie w szkolnym hufcu PW jako ochotnik wziął udział w kampanii na Zaolziu, gdzie uzyskał stopień kaprala. Walczył podczas kampanii wrześniowej 1939 r. W końcu września dostał się w Sandomierzu do niewoli niemieckiej. Pod Słupskiem uciekł z transportu jenieckiego. Po powrocie do domu pomagał rodzicom w pracy na gospodarstwie rolnym w Gowinie, pow. Wejherowo. Od października 1939 r. był jednym z założycieli, a następnie członkiem kierownictwa wejherow- _ skiej organizacji charytatywnej Pomoc Polakom, < - - ' która po zamordowaniu przez Niemców w Cewicach k. Lęborka jej przywódcy ks. prałata Edmunda Roszczynialskiego, zmieniła nazwę na Polska Żyje. W czerwcu 1940 r. był współzałożycielem organizacji dywersyjno-sabotażowej Dysab. W czerwcu 1942 r. organizacja ta podporządkowała się Komendzie Powiatowej TOW GP w Wejherowie. Hebel tworzył również gryfowskie partyzanckie grupy szturmowe w Gowinie, Rybakowie, Dąbrówce, Częstkowie, Milwinie oraz zorganizował Komendę Gminną Kielno z siedzibą w Koleczkowie. Odznaczał się brawurowymi poczynaniami, za co był ścigany listami gończymi. Niemcy nie mogąc go pojmać, w odwecie zamordowali ojca, a brata Franciszka uwięzili w Stutthofie. Znając biegle język niemiecki często brał udział w akcjach, przebrany w różne zdobyte mundury wroga. Do najbardziej brawurowych akcji, w których uczestniczył należą: wypad do obozu w Potulicach w celu uwolnienia zasłużonej łączniczki Ireny Drewa, porwanie służbowego samochodu gauleitera A. Forstera, wykonanie wraz ze Stanisławem Bieszkiem wyroku śmierci na leśniczym Georgu Scharfie z leśnictwa Kamień (którego obciążała śmierć 10 Polaków zamordowanych w Różnym Dębie); wykonanie wyroku śmierci na 12 innych hitlerowcach. W Komendzie Powiatowej Wejherowo pełnił funkcję zastępcy komendanta, a także kierował wywiadem i kontrwywiadem. Rada Naczelna TOW GP nadała mu stopień oficerski. Dwukrotnie był ranny raz podczas wypadu jesienią 1943 r. na urząd gminny w Nowym Dworze Wejherowskim, drugi raz 4 X 1944 r. w Głaźnicy, podczas przewożenia na rowerze z Leonem Zieldatke karabinu maszynowego z bazy partyzantów koleczkowskich do Częstkowa. Dostrzeżony przez Jagdkommando otrzymał postrzał w płuca i w brzuch. Leczył się w domu narzeczonej, Zofii Grzenkowicz w Częstkowie. Tam 18 X 1944 r. zaskoczyli go Niemcy. Podjął nierówną walkę, zabijając oficera żandarmerii i raniąc kilku żołnierzy. Po poddaniu się, kiedy mu zabrakło amunicji, był świadkiem zamordowania Pawła Grzenkowicza oraz maltretowania jego żony Pauliny i córki Zofii (obie i syn Klemens zostali osadzeni w Stutthofie). Przewieziony do siedziby gestapo w Gdyni na Kamiennej Górze, został poddany torturom. Od 20 X 1944 r. więziony był w Gdańsku przy Neugarten 27, a następnie wysłany do Stutthofu. Zmarł w obozie prawdopodobnie w styczniu 1945 r. Po wojnie dziennikarze nazwali go Kaszubskim Kłosem. AP AK, T.: Grzenkowicz P., Grzenkowicz-Żołądek Z., Stefanowski L.; Materiały własne autora; B o r k B., Nad Sleżą, passim; Komorowski K., Leksykon...', Męclews k i A., Neugarten..., s. 312; M i 1 c z e w s k i Z., Wejherowo i powiat morski, wrzesień 1939 maj 1945, Gdańsk 1991, s. 95, 98, 104, 131; Pom. org. konsp. poza AK..:, Sympozjum, cz. I, s. 62, 64, 65, 69, 82, cz. II, s. 92. śfi. p itffrnro ff 5 -^-4 ^ 7 Bolesław Bork * 0 * 0 * /fź T im ^T O 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30