Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2012

Transkrypt

1 Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2012 Rok wyd. XIV, zeszyt 1(35) Fizjoterapia Adam Topolski 1,3, Rafał Sapuła 1,2,3, Marta Topolska 1,3 Marta Barbara Topolska 1,3, Sebastian Chrzan 1,3 Marta Soboń 4 Krzysztof Marczewski 1,5 1 Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu 2 Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 3 Zamojska Klinika Rehabilitacji WSZiA w Zamościu 4 Studentka kierunku Fizjoterapia w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu 5 SP Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu Częstość występowania depresji u osób z zespołem bólowym dolnego odcinka kręgosłupa Streszczenie Wstęp. Badania kliniczne potwierdzają iż depresja jest częstą konsekwencją występowania bólu. Odpowiednio wczesne wykrycie występowania depresji u osób z bólami kręgosłupa mogłoby przyczynić się do uzyskiwania lepszych efektów rehabilitacji. Cel. Ocena częstości występowania depresji u osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Materiał i metoda. Badanie prowadzono w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji WSZiA w Zamościu od sierpnia do grudnia 2010r. Przebadano 101 osób (80 kobiet i 21 mężczyzn) w wieku od 25 do 75 lat. Występowanie depresji zbadane zostało za pomocą Skali Depresji Beck a. W badaniach użyto także własnej ankiety (wywiad socjalny, płeć, wzrost, waga, wiek). Wyniki. Częstość występowania depresji w badanej grupie wynosiła 60,4% (62,5% kobiet i 52,4% mężczyzn). Średnia wieku osób z depresją oraz bez depresji różniła się istotnie i wynosiła odpowiednio 56,59 oraz 51,63 lat (p = 0,015). Wnioski. Depresja dotyczy 6 na 10 osób rehabilitowanych z powodu zespołu bólowego dolnego odcinka kręgosłupa. Wraz z wiekiem osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa zwiększa się ryzyko występowania depresji. U osób z bólami krzyża należy intensyfikować opiekę psychologiczną. Słowa kluczowe: depresja, ból dolnego odcinka kręgosłupa, skala depresji Beck a

2 Zamojskie Studia i Materiały Wstęp Występowanie depresji jest bardzo częste wśród osób z różnego rodzaju dolegliwościami bólowymi oraz innego rodzaju chorobami przewlekłymi [1,2]. Odczuwaniu bólu towarzyszą często takie objawy jak: zaburzenia snu, łaknienia, uwagi, zmęczenie. Objawy kliniczne towarzyszące depresji oraz bólowi wykazują wiele podobieństw. Badania kliniczne potwierdzają iż depresja jest częstą konsekwencją występowania bólu [3]. Depresja stanowi duże utrudnienie podczas wdrażania procesu rehabilitacyjnego, z powodu zmniejszenia motywacji, utrudnionej współpracy z terapeutą oraz zaburzeń samooceny funkcjonalnej [4]. Uczeni dowodzą również że depresja i choroby współistniejące oddziałują na siebie wzajemnie negatywnie zwiększając wzajemnie swoje nasilenie [1,5]. Odpowiednio wczesne wykrycie występowania depresji u osób z bólami kręgosłupa mogłoby przyczynić się do uzyskiwania lepszych efektów rehabilitacji poprzez optymalizację działań rehabilitacyjnych do konkretnego pacjenta. Cel Celem pracy była ocena częstości występowania depresji u osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Materiał i metody Badanie prowadzono od sierpnia do grudnia 2010 z Zamojskiej Klinice Rehabilitacji WSZiA w Zamościu. Przebadano 101 osób (80 kobiet i 21 mężczyzn) w wieku od 25 do 75 lat (średnia wieku 54,7). Pacjenci wyrazili pisemna zgodę na przeprowadzenie badań. Czas trwania dolegliwości bólowych kręgosłupa powyżej 3 miesięcy. Kryterium dopuszczenia do badań stanowiło rozpoznanie występowania organicznych zmian w lędźwiowo-krzyżowym odcinku kręgosłupa przez lekarza specjalistę. Występowanie depresji zbadane zostało za pomocą Skali Depresji Beck a (Beck Depression Inventory, BDI). Składa się ona z 21 pytań z których każde ma 4 warianty odpowiedzi punktowanych od 0 do 3. W zależności od sumy uzyskanych punktów pacjentów dzieli się na 4 grupy. Według norm amerykańskich Tab. 1. Charakterystyka badanej grupy Depresja Tak Nie p Liczba osób ( %) 61 (60,4%) 40 (39,6%) NS Przedział wiekowy (ŚR,SD) (56,69±9,74) (51,63±10,22) Liczba kobiet (%) 50 (62,5%) 30 (37,5%) Liczba mężczyzn (%) 11 (52,4%) 10 (47,6%) Czas trwania dolegliwości bólowych Liczba osób z obszarów miejskich/ wiejskich do 10 lat powyżej 10 lat Wykształcenie podstawowe/ zawodowe/ średnie/ wyższe = 0,015 = 0,398 = 0,156 40/21 26/14 = 0,953 6/8/36/11 1/4/24/11 = 0,381 22

3 Adam Topolski i inni Częstość występowania depresji u osób z zespołem bólowym 0 9 brak depresji, depresja łagodna, depresja umiarkowana, 24 i więcej depresja ciężka. Wyniki Występowanie depresji określane było na podstawie normy amerykańskiej interpretacji skali Becka. Depresję rozpoznano u pacjentów którzy uzyskali powyżej 9 punktów. Grupę osób z rozpoznaną depresją stanowiło 61 osób (60,4%). Osoby, które otrzymały mniej niż 9 punktów lub mniej nie miały depresji i stanowiły pozostałą część badanych. Analiza statystyczna wykazała istotne różnice w występowaniu depresji w zależności od wieku osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa (p = 0,015). Analizując średnie wieku osób z depresją i bez depresji można wywnioskować, że osoby starsze częściej miały depresję. Analiza statystyczna nie wykazała występowania istotnych zależności pomiędzy depresją a płcią, długością trwania dolegliwości bólowych, miejscem zamieszkania ani wykształceniem. Dyskusja Pacjenci z bólami kręgosłupa zgłaszają także objawy depresji [6, 7, 8, 9]. Wśród epidemiologii występowania zespołów bólowych kręgosłupa podaje się grupy zawodowe związane z ciężką pracą fizyczną (np. górnicy) lub długotrwałą pracę w wymuszonych pozycjach np.: pracownicy biurowi, nauczyciele czy zawodowi kierowcy [10]. Przeprowadzone badanie określa częstość występowania zaburzeń nastroju i depresji wśród pacjentów z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Z badań wynika, że ponad 60% przebadanych osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa przejawiało objawy depresji. Depresja występuje istotnie statystycznie częściej u osób w starszym wieku (56,69 ± 9,74). Ćwirlej i wsp. w swoich badaniach dowodzą, że 52,8% osób poddawanych rehabilitacji powodu przewlekłych bólów dolnego odcinka kręgosłupa miało objawy depresyjne [4]. Różnica częstości występowania depresji między naszymi badaniami a badaniami Ćwirlej i wsp. wynikać mogą z zastosowania przez nich mniej restrykcyjnej normy niemieckiej w której depresję stwierdza się u pacjentów z liczbą 12 punktów i powyżej [11]. Kułak i Kondzior zaobserwowali objawy łagodnej depresji u blisko połowy pacjentów (43,5%) z bólami kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym [12]. Według badań Rush i wsp. z 2008 roku od 10 do 50% osób z przewlekłym zespołem bólowy dolnego odcinka kręgosłupa cierpi na depresję [13]. Kułak i Kondzior nie stwierdzili istotnych zależności pomiędzy dolegliwościami bólowymi osób z dyskopatią krzyżowo-lędźwiową, a objawami depresji i akceptacją choroby [12]. Depresja towarzyszy również bólowi nie pochodzącemu konkretnie z dolnego odcinka kręgosłupa. Biar i wsp. w swojej pracy badającej częstość występowania niepokoju i depresji w związku z przewlekłym bólem dowodzą, że 46% badanych miało wyżej wymienione objawy [2]. Według innych autorów od 30 do 60% osób ma objawy depresyjne spowodowane dolegliwościami bólowymi różnego pochodzenia [14, 15, 16]. Wśród chorych z bólami korzeniowymi kręgosłupa stwierdza się najniższe natężenie lęku i depresji w porównaniu z pacjentami z chorobą nowotworową lub 23

4 Zamojskie Studia i Materiały bólami głowy i grupami [17]. Wyżej wymienione prace donoszą również o powiązaniach depresji z innymi schorzeniami. Budziński i wsp. w swoich badaniach donoszą o depresji występującej u 53 55% badanych chorych na cukrzycę insulinozależną [18]. W literaturze pojawiają się również badania mające na celu określenie występowania powiązań depresji z innymi chorobami jak choroba niedokrwienna serca, czy zaburzeniami erekcji [19,20]. W przyszłości należałoby zbadać wpływ depresji na efekty rehabilitacji osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Wnioski Depresja dotyczy 6 na 10 osób rehabilitowanych z powodu zespołu bólowego dolnego odcinka kręgosłupa. Wraz z wiekiem osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa zwiększa się ryzyko występowania depresji. U osób z bólami krzyża należy intensyfikować opiekę psychologiczną. Literatura 1. Katon W.J., Epidemiology and treatment of depression in patients with chronic medical illness, Dialogues Clin Neurosci, 2011, 13, s Bair M.J., Wu J., Damush T.M. i inni, Association of Depression and Anxiety Alone and in Combination with Chronic Musculoskeletal Pain in Primary Care Patients, Psychosom Med, 2008, 70(8), s Jaracz J., Rybakowski J., Depresja a ból: nowe dane kliniczne, neurobiologiczne i psychofarmakologiczne, Psychiatria Polska, 2005, 39(5), s Ćwirlej A., Domka-Jopek E., Walicka-Cypruś K., Wilmowska-Pietruszyńska A., Problem rehabilitacji pacjentów z przewlekłym bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2007, 4, s Mezuk B., Eaton W.W., Albrecht S., Golden S.H., Depression and type 2 diabetes over the lifespan: a meta-analysis, Diabetes Care, 2008, 31, s Hampel P., Moergel M.F., Staging of pain in patients with chronic low back pain in inpatient rehabilitation: validity of the Mainz Pain Staging System of pain chronification, Schmerz, 2009, 23, s Mohr B., Gräf T., Forster M., Krohn-Grimberghe B., Kurzeja R., Mantel F., Thomsen M., Hampel P., Influence of depressive symptoms and gender in chronic low back pain rehabilitation outcome: a pilot study, Rehabilitation (Stuttg), 2008, 47, s Durmus D., Durmaz Y., Canturk F., Effects of therapeutic ultrasound and electrical stimulation program on pain, trunk muscle strength, disability, walking performance, quality of life, and depression in patients with low back pain: a randomized-controlled trial, Rheumatol International, 2009, 29, s Hampel P., Graef T., Krohn-Grimberghe B., Tlach L., Effects of gender and cognitive-behavioral management of depressive symptoms on rehabilitation outcome among inpatient orthopedic patients with chronic low back pain: a 1 year longitudinal study, European Spine J, 2009, 18, s Radziszewski K.R., Analiza porównawcza aktywności zawodowej pacjentów z dyskopatią lędźwiową leczonych wyłącznie zachowawczo bądź operowanych, Wiadomości Lekarskie, 2007, 60, s Trepka E., Przywrócić radość życia, red. Klag P., Machaj Z., Pierzchalska A., Pisarczyk-Bogacka E. Wrocław 2010, s

5 Adam Topolski i inni Częstość występowania depresji u osób z zespołem bólowym 12. Kułak W., Kondzior D., Dyskopatia kręgosłupa odcinka lędźwiowo-krzyżowego w korelacji z natężeniem bólu, depresją i akceptacją choroby, Probl Hig Epidemiol, 2010, 91, s Rush A.J., Polatin P., Gatchel R.J., Depression and chronic low back pain, Spine, 2000, 25, s Bair M.J., Robinson R.L., Katon W., Kroenke K. Depression and pain comorbidity: a literature review. Arch Intern Med, 2003, 163, s Stewart W.F., Ricci J.A., Chee E., Hahn S.R., Morganstein D., Cost of lost productive work time among US workers with depression, JAMA, 2003, 289, s Roshanaei-Moghaddam B., Katon W., Premature mortality from general medical illness among persons with bipolar disorder: a review, Psychiatr Serv, 2009, 60, s Walden-Gałuszko de K., Psychologiczne aspekty bólu, Przewodnik Lekarski, 2001, 4, s Budziński W., Mziray M., Walkiewicz M., Tartas M., Depresja u osób chorych na cukrzycę insulinozależną w aspekcie setysfakcji z opieki pielęgniarskiej, Ann. Acad. Med. Gedan., 2009, 39, s Kopka M., Kotowicz J., Zespół DEC (depresja, zaburzenia erekcji, choroba niedokrwienna serca) niedowartościowana triada, Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, 2008, 3(14), s Studzińska K., Nowobilski R., Furgał M., Analiza lęku i depresji u chorych po pomostowaniu aortalno-wieńcowym, Ann. Acad. Med. Gedan., 2006, 36, s Prevalence of depression in people with low back pain Abstract Background. Clinical studies confirm that depression is a common consequence of pain. Early detection of depression in people with low back pain could contribute to obtaining better results of rehabilitation. Goal. Evaluation of the prevalence of depression in people with low back pain. Materials and methods. The study was conducted in the Rehabilitation Clinic of University of Management and Administration in Zamość from August to December We studied 101 subjects (80 women and 21 men) aged years (mean age 54,7 years). The occurrence of depression was examined using Beck Depression Inventory (BDI). Own survey concerned: social history, gender, height, weight, age. Results. The prevalence of depression in the group was 60.4% (62.5% women and 52.4% men). The average age of people with depression and without depression differed significantly and was respectively and years (p = 0.015). Conclusions. Depression applicable 6 in 10 people treated for low back pain. People with low back pain increases the risk of depression with age. People with low back pain should be intensified psychological care. Keywords: depression, low back pain, Beck Depression Inventory. 25