zwiększenie potencjału rozwojowego terenów wiejskich, poprzez odwoływanie się do inicjatyw lokalnych, promowanie w dziedzinie lokalnego rozwoju oraz

Transkrypt

1 INICJAT YWA LEADER INICJATYWA LEADER 1. HISTORIA LEADERA. Od wielu lat działania Unii Europejskiej oraz jej poszczególnych członków koncentrują się na wspieraniu wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa i wsi. W zamierzeniu, ich celem jest ułatwienie rozwoju obszarów wiejskich oraz poprawa jakość życia ludności wiejskiej. Znaczący udział, w tym przedsięwzięciu przypada inicjatywie LEADER. Nazwa wbrew pozorom nie pochodzi od słowa leader (lider), choć w swojej ideologii ma dużo wspólnego z tym określeniem. Tworzą ją pierwsze litery francuskich słów: Laisons Entre Action de Development de l Economie Rural Związek Pomiędzy Działaniami na rzecz Rozwoju Gospodarczego Wsi. Została ona uruchomiona w 1991 roku. Za cel stawia sobie zwiększenie potencjału rozwojowego terenów wiejskich, poprzez

2 zwiększenie potencjału rozwojowego terenów wiejskich, poprzez odwoływanie się do inicjatyw lokalnych, promowanie w dziedzinie lokalnego rozwoju oraz rozpowszechnianie tej inicjatywy na innych obszarach wiejskich. Program ten zapoczątkował integrację na szczeblu lokalnym rozmaitych problemów, podmiotów i środków (zintegrowane podejście do rozwoju). Z punktu widzenia polityki podejście Leader zostało wprowadzone jako Inicjatywa Wspólnoty, finansowana w ramach funduszy strukturalnych UE. Przez okres 14 lat zrealizowano trzy etapy programu: Leader I ( ), Leader II ( ) oraz Leader+ ( ). Państwa członkowskie i regiony posiadały wówczas niezależne programy wdrażające Leader, z osobnym finansowaniem wydzielanym na szczeblu Unii. Od 2007 roku koncepcja Leader została zintegrowana, włączona do głównego nurtu polityki unijnej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Został on włączony do krajowych oraz regionalnych, ogólnych programów rozwoju wsi wspieranych przez UE. Obecnie finansowanie Leadera pochodzić będzie z przydzielanych środków, otrzymywanych przez każde państwo członkowskie Unii, w ramach nowego Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). W Polsce, jak również w pozostałych nowych krajach UE, Leader + w latach , był wdrażany pilotażowo. W nowym okresie programowania i finansowania, podejście Leader jest jedną, z czterech głównych osi priorytetowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ZAŁOŻENIA LEADERA Leader jest podejściem przekrojowy, które w swoich założeniach ma przyczynić się do aktywizacji społeczności wiejskich, poprzez włączenie partnerów społecznych i gospodarczych do planowania oraz wdrażania lokalnych inicjatyw. Lokalne podejście powiązane z określonym obszarem, wpływa na lepsze zdefiniowanie problemów obszaru, a także określeniu sposobów ich rozwiązania. Leader jest oddolnym partnerskim podejściem do rozwoju obszarów wiejskich,

3 oddolnym partnerskim podejściem do rozwoju obszarów wiejskich, realizowanym przez lokalne grupy działania - LGD. Polega na opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii rozwoju - LSR oraz realizacji wynikających z niej projektów, łączących zasoby ludzkie, naturalne, kulturowe, historyczne, itp., jak również wiedzę, tudzież umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. 3. LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA Lokalna Grupa Działania stanowi partnerstwo trójsektorowe, składające się z przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego i społecznego. LGD podejmuje suwerenne decyzje o kierunku rozwoju swojego obszaru, wybiera projekty do realizacji. Członkami Lokalnej Grupy Działania mogą zostać osoby fizyczne, organizacje społeczne, przedsiębiorcy oraz osoby prawne, w tym jednostki samorządu terytorialnego. W składzie organu decyzyjnego LGD Rady, powinni znaleźć się, w co najmniej 50% partnerzy społeczni i gospodarczy, a w szczególności przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego: rolnicy, kobiety wiejskie, młodzi ludzie oraz ich stowarzyszenia. Na danym obszarze dopuszcza się możliwość istnienia, jak i działania wyłącznie jednej LGD, które powinno liczyć od 10 do 150 tys. mieszkańców. 4. LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU Lokalna Grupa Działania, by móc uczestniczyć w Programie LEADER musi opracować Lokalną Strategię Rozwoju obszaru, na którym działa. Obszar objęty LSR musi być spójny i winien obejmować gminy wiejskie lub miejsko-wiejskie, z wyłączeniem miast powyżej 20 tys. mieszkańców, lub gminy miejskie z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców. Strategia będzie wykazem działań, jakie planuje zrealizować Lokalna Grupa Działania, tudzież stanowić będzie podstawę przyznania środków finansowych w ramach PROW Lokalna Grupa Działania realizując LSR, staje się w ten sposób Lokalną Instytucją Wdrażającą, odpowiadającą za nabór wniosków,

4 Lokalną Instytucją Wdrażającą, odpowiadającą za nabór wniosków, ich ocenę oraz skierowanie do realizacji projektów złożonych do LGD przez beneficjentów z terenu działania Lokalnej Grupy Działania. Zakres Lokalnej Strategii Rozwoju został wstępnie określony w projekcie załącznika do rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu wyboru lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ). 5. SKŁADNIKI USPOŁECZNIONEJ INICJATYWY ROZWOJU WSI LEADER: 1) Zdecentralizowane, zintegrowane, oddolne i lokalne podejście, oparte na: - korzyściach płynących z kompleksowego podejścia (np. odrzuceniu klasycznych podziałów tematycznych lub sektorowych); - umożliwieniu wzajemnego kontaktu różnych sektorom, poprzez zastosowanie rozwiązania, które umożliwi lokalnym uczestnikom wyrażanie ich poglądów, tudzież pomocy w ukształtowaniu ich roli w rozwoju obszaru, zgodnie z ich własnymi dążeniami oraz wizją przyszłości; 2) Zaangażowanie społeczności: - umożliwia wspólne podejmowanie wyzwań przyszłości, poprzez przezwyciężanie apatii i tradycyjnych podziałów, zwalczanie wykluczenia oraz zapewnianie równowagi pomiędzy metodami rozwiązań, możliwościami, jak i potrzebami wszystkich sektorów lokalnej społeczności. 3) Jednoczenie partnerów na szczeblu lokalnym: - zachęca do budowania nowego partnerstwa i tworzenia nowych lokalnych struktur zarządzania, ułatwia tworzenie nowych form wspólnej organizacji. Skupia się na lokalnym podejściu oraz zachęca do rozwijania lokalnego systemu rządzenia; 4) Możliwość praktycznego wdrożenia lokalnych pomysłów: - procedury wyboru projektu stosowane w inicjatywie LEADER, umożliwiają wspieranie projektów nietypowych, niemożliwych do

5 wdrożenia w ramach innych działań PROW wdrażane pomysły w największym możliwym zakresie odpowiadają miejscowym potrzebom., stanowiąc wynik przemyśleń lokalnych społeczności. - potencjalnym beneficjentem (Małe projekty) mogą być osoby prywatne, realizując w ten sposób pomysły na rozwój swojego najbliższego otoczenia. 6. ASPEKTY INICJATYWY LEADER I. Lokalne podejście formułowanie programu rozwoju na podstawie specyficznej sytuacji danego obszaru, jego silnych i słabych stron, szans oraz zagrożeń. Obszar objęty inicjatywą LEADER jest jednorodną jednostką, charakteryzującą się wewnętrzną społeczną spójnością, wspólną historią oraz tradycjami, poczuciem jedności itd. Uzasadnienie lokalnego podejścia oparte jest na rosnącej świadomości lokalnych liderów na danym obszarze, jak i znaczenia własnych zasobów w dążeniu do trwałego zrównoważonego rozwoju. II. Oddolne podejście zachęca do partycypacyjnego (opartego na uczestnictwie) sposobu podejmowania decyzji na szczeblu lokalnym we wszystkich aspektach programu rozwoju. Zaangażowanie lokalnych uczestników obejmuje całą wspólnotę, społeczne i gospodarcze grupy interesu oraz reprezentatywne instytucje publiczne, czy też prywatne. III. Partnerskie podejście i Lokalna Grupa Działania grupa prywatnych i publicznych uczestników działających, jako partnerzy, pracująca nad formułowaniem strategii oraz planu działań. LGD. Stanowi jedno z najbardziej oryginalnych cech inicjatywy LEADER. Złożona z praktyków, posiadająca uprawnienia decyzyjne (osobowość prawną) oraz znaczne środki finansowe Lokalna Grupa Działania, jest przykładem nowego modelu organizacji, który może znacząco wpłynąć na równowagę instytucjonalną tudzież polityczną obszaru. W celu osiągnięcia wymogów programowych, udział reprezentacji sektora niepublicznego winien być nie mniejszy niż

6 reprezentacji sektora niepublicznego winien być nie mniejszy niż 50%. IV. Innowacja koncepcja LEADER i jej praktyczne wdrażanie, są innowacyjne same w sobie. Inicjatywa LEADER podkreśla, że konkretne działania, także muszą być innowacyjne. Mogą one dotyczyć nowego sposobu promowania lokalnych zasobów, działań służących rozwojowi lokalnemu i jednocześnie nie podejmowanych przez inne programy. Mają to być działania przynoszące nowe rozwiązania problemów obszarów wiejskich albo przynoszące w efekcie powstanie nowego produktu, nowego procesu, nowej formy organizacyjnej lub przyczyniające się do rozwój nowego rynku. Innowacja jest wbudowana w różne elementy programu, np. w rozpowszechnianie informacji innym grupom, pragnącym czerpać inspirację z dokonań w różnych miejscach albo zainteresowanych przyłączeniem się do wspólnego działania. V. Zintegrowane podejście działania i projekty zawarte w LSR działania są powiązane oraz koordynowane, jako spójna całość. Integracja może dotyczyć działań prowadzonych w jednym sektorze wszystkich działań, grup działań lub też, co najważniejsze powiązań pomiędzy różnymi grupami uczestników: gospodarczymi, społecznymi, kulturalnymi, ekologicznymi, itp. działającymi na danym obszarze. VI. Tworzenie powiązań i współpraca sieć powiązań LEADER ma na celu przełamanie izolacji Lokalnych Grup Działania i stworzenie podstaw systemu informacji oraz analiz poszczególnych działań, poprzez ułatwianie wymiany, obiegu informacji o programach rozwoju obszarów wiejskich tudzież upowszechnianiu lub transferowi innowacji. VII. Lokalne finansowanie i zarządzanie przekazywanie Lokalnym Grupom Działania poważnej odpowiedzialności związanej z podejmowaniem decyzji dotyczących finansowania i zarządzania, jest kolejnym elementem podejścia LEADER. Po raz pierwszy społeczności lokalne mają realną możliwość bezpośredniego wpływu na wybór i realizację projektów wspierających wytyczone w

7 wpływu na wybór i realizację projektów wspierających wytyczone w trakcie konsultacji społecznych kierunki rozwoju obszaru działania LGD. Autor: Maciej Markowski Przy tworzeniu artykułu korzystano z materiałów zamieszczonych na stronach internetowych: oraz publikacji KE Podejście Leader: podstawowy poradnik