Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach
|
|
- Bernard Czech
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (4): , 2014 Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach The Oszast Nature Reserve as an important Sycamore maple forests site in the Polish Carpathians ZBIGNIEW WILCZEK, WOJCIECH ZARZYCKI, RADOSŁAW WIECZOREK Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski Katowice, ul. Jagiellońska 28 wilczek@us.edu.pl, wzarzycki@us.edu.pl, radoslaw.wieczorek@gmail.com Słowa kluczowe: jaworzyny, Beskid Żywiecki, Karpaty Zachodnie, ochrona przyrody. Lasy jaworowe, reprezentujące związek Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani, należą do najrzadszych zbiorowisk leśnych w Polsce (Bodziarczyk 2002, 2004; Bodziarczyk, Świerkosz 2004; Matuszkiewicz i in. 2012). Są chronione dzięki programowi Natura 2000 jako dwa typy siedliska przyrodniczego: 9140 górskie jaworzyny ziołoroślowe oraz 9180* jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (o znaczeniu priorytetowym). Najczęściej są one związane ze stromymi stokami oraz inicjalnym podłożem skalnym, występują głównie na obszarach górskich i wyżynnych. Jednym ze stanowisk, gdzie stwierdzono występowanie lasów jaworowych jest, położony w Grupie Wielkiej Raczy (Beskid Żywiecki), rezerwat przyrody Oszast, o powierzchni 46,27 ha. W jego obrębie wykazano występowanie dwóch zespołów lasów jaworowych: jaworzyny ziołoroślowej Aceri-Fagetum oraz jaworzyny karpackiej Sorbo aucupariae-aceretum, których fitocenozy należą do najlepiej zachowanych w polskich Karaptach. Wstęp Karpaty stanowią jeden z najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarów w Europie. Choć tylko niewielki ich fragment znajduje się w granicach administracyjnych Polski, to tworzą one ważną w skali kraju ostoję różnorodności biologicznej. Co więcej, niektóre obszary w polskich Karpatach skutecznie oparły się wielowiekowemu oddziaływaniu człowieka i współcześnie charakteryzują się dużym stopniem naturalności. Jednym z takich obszarów, mało znanym zarówno wśród badaczy przyrody, jak i turystów z racji swojej niedostępności, jest rezerwat przyrody Oszast. Już na pierwszy rzut oka sprawia on wrażenie miejsca niezwykłego i dzikiego, między innymi ze względu na strome zbocza z rozległym osuwiskiem, pokaźnych rozmiarów drzewa i duże ilości martwego drewna (Holeksa i in. 1994). Strome stoki i niedostępny teren utrudniały wykorzystanie gospodarcze tego obszaru i penetrację dla celów turystycznych, jednocześnie umożliwiając zachowanie cennych zbiorowisk lasów jaworowych. Jaworzyny jako siedliska przyrodnicze stanowią obiekt zainteresowania Wspólnoty Europejskiej. Biorąc pod uwagę rzadkość tych 291
2 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 4, 2014 zbiorowisk roślinnych, zajmujących zwykle niewielkie powierzchnie (Bodziarczyk, Świerkosz 2004), lasy jaworowe Oszastu zasługują na szczególną uwagę. Celem pracy jest przedstawienie zróżnicowania oraz rozmieszczenia zbiorowisk lasów jaworowych w rezerwacie przyrody Oszast. Charakterystyka obszaru badań Rezerwat przyrody Oszast został utworzony w 1971 roku (Zarządzenie 1971), jednakże obecnie obowiązująca podstawa prawna, regulująca jego istnienie pochodzi z 2007 roku (Rozporządzenie 2007). Na jej mocy Oszast zajmuje powierzchnię 46,27 ha. Rezerwat obejmuje podszczytowe partie góry Oszus (północno-zachodni stok) w przedziale wysokości od 940 do 1150 m n.p.m., a jego południowo- -wschodnia oraz południowo-zachodnia część graniczy z Republiką Słowacką. Oszus (słow. Úšust) jest szczytem zlokalizowanym we wschodniej części grupy Wielkiej Raczy w Beskidzie Żywieckim (Karpaty Zachodnie) (ryc. 1). Najbliżej położoną miejscowością jest odległa o ok. 4 km Soblówka, jednakże nie prowadzi z niej na Oszus żadna oznakowana ścieżka turystyczna. Przez skraj rezerwatu przebiega jedynie słowacki szlak graniczny wiodący z Wielkiej Rycerzowej na przełęcz Glinkę (znaki niebieskie). Administracyjnie obszar badań należy do gminy Ujsoły, będącej częścią powiatu żywieckiego w województwie śląskim. W odniesieniu do siatki kwadratów ATPOL (10 10 km) omawiany obszar znajduje się w kwadracie DG34 (Zając, Zając 2001). Ryc. 1. Widok ogólny na Oszus z Polany Rycerzowej ( r., fot. Z. Wilczek) Fig. 1. General view of the Mount Oszus from the Rycerzowa Glade (13 April, 2007; photo by Z. Wilczek) 292
3 Z. Wilczek i in. Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach Ryc. 2. Rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych na obszarze rezerwatu przyrody: a Aceri-Fagetum, b Sorbo- -Aceretum, c Dentario glandulosae-fagetum, d Luzulo luzuloidis-fagetum, e Abie -Piceetem, f Cardamino- -Chrysosplenietum, g Chaerophyllum hirsutum-caltha laeta, h Petasitetum kablikiani, i Adenostyletum alliariae, j Rubetum idaei, k Asplenio-Cystopteridietum, l granica rezerwatu, m granica państwa, n osuwisko, o potoki Fig. 2. The distribu on of plant communi es in the nature reserve: a Aceri-Fagetum, b Sorbo-Aceretum, c Dentario glandulosae-fagetum, d Luzulo luzuloidis-fagetum, e Abie -Piceetem, f Cardamino- -Chrysosplenietum, g Chaerophyllum hirsutum-caltha laeta, h Petasitetum kablikiani, i Adenostyletum alliariae, j Rubetum idaei, k Asplenio-Cystopteridietum, l reserve boundaries, m the state border between Poland and Slovakia, n landslide, o streams Materiał i metody Badania, których wyniki przedstawiono w pracy, zostały przeprowadzone w latach Łącznie w płatach lasów jaworowych wykonano 26 zdjęć fitosocjologicznych metodą Braun-Blanqueta (1964), które posłużyły do opisu zróżnicowania florystycznego fitocenoz. Komplet zdjęć fitosocjologicznych jest dostępny w Katedrze Geobotaniki i Ochro- 293
4 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 4, 2014 ny Przyrody Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (Wieczorek 2011). Nomenklaturę jednostek fitosocjologicznych przyjęto za Matuszkiewiczem (2008), nazewnictwo roślin naczyniowych za Mirkiem i innymi (2002), mchów za Ochyrą i innymi (2003), a wątrobowców za Szweykowskim (2006). Przy kartowaniu zbiorowisk roślinnych użyto metody topograficznej, tzw. marszrutowej (Faliński 1990). Wyniki Ogólna charakterystyka zbiorowisk roślinnych rezerwatu Obszar rezerwatu przyrody Oszast zajmują głównie zbiorowiska leśne (ryc. 2). W jego dolnej części dominuje zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-fagetum, w kompleksie z niewielkimi płatami kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-fagetum. Wyżej położone, najbardziej strome części omawianego obszaru, zajmowane są przez zbiorowiska jaworzyn dominującej w rezerwacie jaworzyny ziołoroślowej Aceri-Fagetum (ryc. 3) oraz jaworzyny karpackiej Sorbo aucupariae-aceretum pseudoplatani, tworzącej niewielkie płaty w obrębie osuwiska. W podszczytowym obszarze rezerwatu, głównie wzdłuż linii stromej ściany skalnej, rozwijają się fitocenozy dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum (montanum). W ich pobliżu występują także niewielkie płaty kwaśnej buczyny. Mimo zdecydowanie leśnego charakteru Oszastu, na jego obszarze wyróżniono szereg zbiorowisk nieleśnych. Największą powierzchnię zajmuje płat zespołu maliny wła- Ryc. 3. Typowe siedlisko jaworzony ziołoroślowej Aceri-Fagetum ( r., fot. Z. Wilczek) Fig. 3. Typical habitat of high-herb Sycamore maple forest Aceri-Fagetum (30 June, 2007; photo by Z. Wilczek) 294
5 Z. Wilczek i in. Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach ściwej Rubetum idaei, który porasta dawne pastwisko. Dodatkowo płaty malinisk są spotykane w lukach jaworzyny ziołoroślowej. W podobnych miejscach, związanych z powalonymi drzewami, ale także w pobliżu utrzymywanego przez człowieka pasa granicznego, wykształcają się zbiorowiska ziołoroślowe z miłosną górską Adenostyletum alliariae. Lokalnie, w miejscach wypływu i stagnowania wody, wykształciły się fitocenozy charakterystyczne dla miejsc wilgotnych: zespołu rzeżuchy gorzkiej i śledziennicy skrętolistnej Cardamino-Chrysosplenietum alternifolii oraz zbiorowiska świerząbka orzęsionego i knieci górskiej Chaerophyllum hirsutum-caltha laeta. Naturalna roślinność nieleśna wspomnianego wyżej urwiska jest reprezentowana przez zespoły Asplenio viridis-cystopteridetum oraz Petasitetum kablikiani. Jaworzyna ziołoroślowa Aceri-Fagetum Rübel 1930 ex J. et M. Bartsch 1940 Spośród wszystkich zbiorowisk roślinnych, jaworzyna ziołoroślowa zajmuje największą powierzchnię w rezerwacie (ryc. 2). Płaty tego zbiorowiska wykształcają się na stokach o ekspozycji północno-zachodniej lub północnej, o nachyleniu od 3 do 45. Warstwa koron drzew w jaworzynie ziołoroślowej charakteryzuje się zróżnicowanym zwarciem, które osiąga od 50 do 100%. Tworzą ją głównie klon jawor Acer pseudoplatanus oraz buk zwyczajny Fagus sylvatica, przy czym udział pierwszego z tych gatunków zwykle jest większy. Domieszkę stanowi świerk Picea abies lub jodła pospolita Abies alba. Warstwa krzewów, której obecność stwierdzono we wszystkich badanych płatach, osiąga zwarcie od 5 do 20%, a buduje ją przede wszystkim Ryc. 4. Miłosna górska Adenostyles alliariae w płacie jaworzyny ziołoroślowej ( r., fot. Z. Wilczek) Fig. 4. Adenostyles alliariae in the patch of the Aceri-Fagetum sycamore maple forest (30 June, 2007; photo by Z. Wilczek) 295
6 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 4, 2014 podrost głównych gatunków drzewostanu. Sporadycznie w omawianej warstwie są spotykane takie gatunki, jak: jodła pospolita, wiciokrzew czarny Lonicera nigra oraz jarząb pospolity Sorbus aucuparia. Charakterystycznym elementem fitocenoz Aceri-Fagetum jest bujna warstwa zielna (od 80 do 100% pokrycia), zdominowana przez gatunki ziołoroślowe, które zajmują zwykle ponad 90% powierzchni warstwy (ryc. 4). Średnio w zdjęciu fitosocjologicznym stwierdzono 22 gatunki roślin. Największą rolę spośród nich odgrywają miłosna górska Adenostyles alliariae i lepiężnik biały Petasites albus. Inne rośliny ziołoroślowe to: kosmatka olbrzymia Luzula sylvatica, wietlica alpejska Athyrium distentifolium oraz rzadziej modrzyk górski Cicerbita alpina, ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum, lepiężnik wyłysiały Petasites kablikianus, zdrojówka rutewkowata Thalictrum aquilegiifolium i parzydło leśne Aruncus sylvestris. Spośród pozostałych gatunków, w warstwie zielnej omawianego zbiorowiska, często spotykane są m.in.: nerecznica samcza Dryopteris filix-mas, szczyr trwały Mercurialis perennis, wietlica samicza Athyrium filix-femina, malina zwyczajna Rubus idaeus, jeżyna gruczołowata Rubus hirtus agg. i gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum. Warstwa mszysta jest wykształcona w różnym stopniu i może osiągać nawet 40% pokrycia, jednakże zwykle nie przekracza 10%. W niektórych fitocenozach warstwy mszystej w ogóle nie zaobserwowano. Do najczęstszych gatunków mszaków, stwierdzonych w jaworzynie ziołoroślowej, należą: pleszanka pospolita Pellia epiphylla, krótkosz strumieniowy Brachythecium rivulare oraz skrzydlik cisolistny Fissidens taxifolius. Charakterystykę przykładowej fitocenozy omawianego zespołu przedstawia zdjęcie fitosocjologiczne: Data: r.; Jaworzyna ziołoroślowa Aceri-Fagetum Rübel 1930 ex J. et M. Bartsch 1940; ekspozycja: NW; nachylenie: 45 ; wysokość n.p.m.: 1040; powierzchnia zdjęcia: 100 m 2 ; pokrycie w warstwach: a 85%, b 5%, c 90%; d zn; średnia pierśnica drzewa: 40 cm; maksymalna pierśnica drzewa: 68 cm. D. Ass.: Athyrium distentifolium 2; Ch. Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani: Acer pseudoplatanus a/4, b/+, c/+; Polystichum aculeatum 1; Ch. Betulo- -Adenostyletea: Petasites albus 4; Adenostyles alliariae 1; Aruncus sylvestris 1; Ranunculus platanifolius +; Thalictrum aquilegiifolium +; Ch. Fagetalia sylvaticae: Fagus sylvatica a/1, b/1; Mercurialis perennis 2; Inne: Sorbus aucuparia b/1; Rubus idaeus 3; Athyrium filix- -femina +; Cardamine amara +; Polytrichastrum formosum d/+. Jaworzyna karpacka Sorbo aucupariae- -Aceretum pseudoplatani Cel. et Wojt. (1961 n. n) 1978 W rezerwacie przyrody Oszast jaworzyna karpacka występuje poniżej szczytowej części urwiska, gdzie tworzy kilka trudno dostępnych płatów, porastając miejsca o ekspozycji północno-zachodniej (ryc. 2). Podłoże omawianych fitocenoz stanowią odsłonięte łupki i fragmenty wychodni piaskowcowych, pokryte luźnym rumoszem skalnym. Nachylenie stoków wynosi od 45 do 55. W omawianym zbiorowisku warstwa koron drzew charakteryzuje się luźnym zwarciem (40 60%) i zdecydowanie mniejszą wysokością drzew niż w przypadku jaworzyny ziołoroślowej. Drzewostan budują klon jawor oraz jarząb pospolity, ze sporadyczną domieszką buka, które tworzą charakterystycznie wygięte u nasady pnie (ryc. 5). Buk stanowi domieszkę tylko w niektórych płatach. W warstwie krzewów, o zwarciu od 10 do 50%, najistotniejszą rolę odgrywa podrost klonu, jarzęba, świerka i jodły oraz m.in.: wiciokrzew czarny i wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum. Mimo skalistego podłoża, warstwa zielna charakteryzuje się znacznym pokryciem (70 90%). Bogactwo florystyczne jest nieco wyższe niż w poprzednim przypadku i wynosi średnio ok. 25 gatunków w zdjęciu. Na fizjonomię jaworzyny karpackiej największy wpływ mają takie gatunki, jak: parzydło leśne, miłosna górska, lepiężnik biały, kosmatka olbrzymia, róża alpejska Rosa pendulina i zdrojówka rutewkowata. Do innych roślin, często spotykanych w warstwie zielnej, należą: przytulia wonna Galium odoratum, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, pierwiosnka 296
7 Z. Wilczek i in. Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach wyniosła Primula elatior oraz lokalnie borówka czernica Vaccinium myrtillus. Fitocenozy jaworzyny karpackiej charakteryzują się obecnością dobrze wykształconej warstwy mszystej, która maksymalnie pokrywa 35% powierzchni. Budują ją najczęściej: płożymerzyk falisty Plagiomnium undulatum, złotowłos strojny Polytrichastrum formosum, krągłolist macierzankowy Rhizomnium punctatum, krótkosz strumieniowy, widłoząbek włoskowy Dicranella heteromalla, widłoząb miotłowy Dicranum scoparium oraz borześlad zwisły Pohlia nutans. Charakterystykę przykładowej fitocenozy omawianego zespołu przedstawia zdjęcie fitosocjologiczne: Data: r.; Jaworzyna karpacka Sorbo aucupariae-aceretum pseudoplatani Cel. et Wojt. (1961 n.n) 1978; ekspozycja: północno-zachodnia; nachylenie: 45 ; wysokość: 1135 m n.p.m.; powierzchnia zdjęcia: 100 m 2 ; pokrycie w warstwach: a 60%, b 30%, c 70%; d 30; średnia pierśnica drzewa: 10 cm; maksymalna pierśnica drzewa: 12 cm. Ch. Ass.: Sorbus aucuparia a/4, b/1, c/1; Ch. Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani: Acer pseudoplatanus a/3, b/1, c/+; Ch. Betulo-Adenostyletea: Lonicera nigra b/1, c/+; Aruncus sylvestris 2; Ribes petraeum 2; Adenostyles alliariae 1; Luzula sylvatica 1; Rosa pendulina 1; Petasites albus +; Ranunculus platanifolius +; Ch. Fagetalia sylvaticae: Daphne mezereum b/1; Fagus sylvatica b/1; Galium odoratum 1; Chrysosplenium alternifolium +; Paris quadrifolia +; Primula elatior +; Ranunculus lanuginosus +; Plagiomnium undulatum d/+; Inne: Picea abies b/1; Salix silesiaca c/1; Vaccinium myrtillus 2; Oxalis acetosella 1; Rubus hirtus +; Rumex alpinus +; Solidago virgaurea +; Brachythecium rivulare d/2; Dicranum scoparium d/2; Dicranella heteromalla d/+; Polytrichastrum formosum d/+; Rhizomnium punctatum d/+. Ryc. 5. Fitocenoza jaworzyny karpackiej Sorbo-Aceretum ( r., fot. Z. Wilczek) Fig. 5. Phytocoenosis of the Carpathian sycamore maple forest Sorbo-Aceretum (10 October, 2007; photo by Z. Wilczek) 297
8 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 4, 2014 Dyskusja Jaworzyny są uznawane za jedne z najrzadszych zbiorowisk leśnych w Polsce. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki zajmowanego przez nie siedliska, którym są głównie strome zbocza i rumowiska skalne. W związku z tym ich występowanie jest ograniczone do górskich, podgórskich i wyżynnych obszarów kraju (Bodziarczyk, Świerkosz 2004). Na terenie Karpat polskich dotychczas rozpoznano 4 zespoły jaworzyn. Należą do nich: jaworzyna ziołoroślowa Aceri-Fagetum, jaworzyna karpacka Sorbo-Aceretum, jaworzyna z języcznikiem Phyllitido-Aceretum oraz jaworzyna z miesiącznicą trwałą Lunario-Aceretum (Denisiuk 1993, Bodziarczyk 2002, Bodziarczyk, Świerkosz 2004). Oprócz tego w Pieninach opisano zbiorowisko Acer pseudoplatanus-ranunculus lanuginosus (Bodziarczyk 2004). Rezerwat przyrody Oszast jest miejscem, gdzie obok siebie współwystępują dwa typy lasów jaworowych. Oba omawiane typy jaworzyn charakteryzują się obecnością wielogatunkowej, bujnej warstwy zielnej, w której dominują rzadkie, a zarazem bardzo efektowne rośliny ziołoroślowe. Co więcej, nie obserwuje się w ich płatach żadnych niekorzystnych przekształceń, a wpływ człowieka jest minimalny i ogranicza się do utrzymywania pasa przygranicznego, którym wiedzie mało uczęszczany szlak turystyczny. Zbiorowiska jaworzyn są chronione także w innych rezerwatach Beskidu Żywieckiego. Występowanie Aceri-Fagetum zostało stwierdzone w rezerwatach Dziobaki, Pod Rysianką (Wilczek 1995) oraz Muńcuł (Wilczek i in. 2013). Zespół ten zróżnicowany jest na podzespoły: A.-F. typicum o charakterze dolnoreglowym oraz A.-F. athyrietosum alpestris opisywany z niższych położeń regla górnego (Wilczek 1995). W rezerwacie Oszast stwierdzono występowanie tylko podzespołu typowego, co związane jest z jego lokalizacją w obrębie regla dolnego. W skali Unii Europejskiej, zbiorowiska jaworzyn są chronione jako siedliska przyrodnicze: 9140 górskie jaworzyny ziołoroślowe (Aceri-Fagetum) oraz priorytetowe 9180* jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani) (Rozporządzenie 2005). Drugie z nich na obszarze badań jest reprezentowane przez zespół jaworzyny karpackiej. Jednocześnie w poradniku ochrony siedlisk Natura 2000 zespół Aceri-Fagetum jest wymieniany nie tylko jako identyfikator siedliska 9140 (Mróz i in. 2004), ale także 9180*, które obejmuje cały związek lasów jaworowych (Bodziarczyk, Świerkosz 2004). W związku z dużym udziałem buka w drzewostanie, sugeruje się zaliczyć płaty z Oszastu do siedliska 9140 (Wilczek 1995; Mróz i in. 2004). Jest to zgodne z informacjami zawartymi w przewodniku metodycznym, gdzie rezerwat jest wymieniany jako jedno ze stanowisk siedliska 9140 (Mróz i in. 2004), które podlega stałemu monitoringowi (GIOŚ 2012). Płaty obu jaworzyn rozpoznanych w rezerwacie przyrody Oszast charakteryzują się zbliżonym składem gatunkowym. Podstawową cechą różnicującą jest fizjonomia lasu. W jaworzynie ziołoroślowej drzewostan jest dość zwarty i budowany głównie przez jawor i buk, a w jaworzynie karpackiej posiada dość niski charakter z subdominacją jaworu i jarzęba. Dodatkowo charakterystyczną cechą drzew w płatach jaworzyn wykształcających się na stromych stokach jest ich łukowate wygięcie, spowodowane spełzywaniem gruntu. W rezerwacie jest to wyraźnie widoczne w płatach Sorbo-Aceretum, co wynika z faktu ich wykształcenia się na podłożu inicjalnym o urwistych stokach. Rezerwat Oszast ze względu na specyficzną lokalizację na bardzo stromych stokach oraz podłoże geologiczne, które stanowi flisz karpacki z dużym udziałem łupków stanowi obiekt, w którym panują optymalne warunki dla rozwoju lasów jaworowych. Jest on ważną ostoją jaworzyn nie tylko w Beskidzie Żywieckim, ale również w skali całych polskich Karpat. 298
9 Z. Wilczek i in. Rezerwat przyrody Oszast jako ostoja lasów jaworowych w polskich Karpatach PIŚMIENNICTWO Bodziarczyk J Zróżnicowanie zespołu jaworzyny górskiej z języcznikiem Phyllitido-Aceretum w Polsce. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 9: Bodziarczyk J Jaworzyny Pienińskiego Parku Narodowego. Studia Naturae 49: Bodziarczyk J., Świerkosz K Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach (Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani). W: Herbich J. (red.). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Tom 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: Braun-Blanquet J Pflanzensoziologie. Grundzüge der Vegetationskunde. Springer Verlag, Wien, New Jork. Denisiuk Z. (red.) Program rezerwatowej ochrony przyrody i krajobrazu polskich Karpat na tle aktualnej sieci obszarów chronionych. Studia Naturae 39: Faliński J.B Kartografia geobotaniczna. Tom 3. PPWK, Warszawa. GIOŚ Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim (w tym m.in. górskie jaworzyny ziołoroślowe Aceri-Fagetum). Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura Wyniki monitoringu. GIOŚ [ asp?nazwa=wyniki_szczegolowe_2009_2011_ siedliska&je=pl]; dostęp: Holeksa J., Wilczek Z., Gajczak J Waloryzacja przyrodnicza rezerwatu Oszast w Beskidzie Żywieckim pod kątem wskazań do planu ochrony. Katedra Geobot. i Ochrony Przyrody, Katowice (mscr.). Matuszkiewicz W Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa. Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M. (red.) Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i Zarośla. PWN, Warszawa. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków. Mróz W., Perzanowska J., Bodziarczyk J Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim (Górskie jaworzyny ziołoroślowe). W: Herbich J. (red.). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Tom 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: Ochyra R., Żarnowiec J., Bednarek-Ochyra H Census catalogue of Polish mosses. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Kraków. Rozporządzenie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 roku w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura Dz.U. Nr 95 (2005), poz Rozporządzenie Rozporządzenie nr 42/07 Wojewody Śląskiego z dnia 31 lipca 2007 roku w sprawie rezerwatu przyrody Oszast. Dz.Urz. Woj. Śląskiego nr 128 (2007), poz Szweykowski J An annotated checklist of Polish liverworts. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków. Wieczorek R Szata roślinna rezerwatu Oszast w Beskidzie Żywieckim. Praca magisterska. Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Katowice (mscr.). Wilczek Z Zespoły leśne Beskidu Śląskiego i zachodniej części Beskidu Żywieckiego na tle zbiorowisk leśnych Karpat Zachodnich. Prace Naukowe UŚ 1490: Wilczek Z., Kubicki G., Wytyczak K Możliwość wykorzystania rezerwatu Muńcoł w edukacji ekologicznej. Projekt ścieżki dydaktycznej Muńcolskie Knieje. Inżynieria Ekologiczna 33: Zając A., Zając M. (red.) Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej, Instytut Botaniki UJ, Kraków. Zarządzenie Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 13 października 1971 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody. MP nr 53 (1971), poz
10 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 4, 2014 SUMMARY Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (4): , 2014 Wilczek Z., Zarzycki W., Wieczorek R. The Oszast Nature Reserve as an important Sycamore maple forest site in the Polish Carpathians Sycamore maple forests are among the rarest plant communities in Poland. They are protected as two European Union Habitats: 9140 Medio-European subalpine beech woods with Acer and Rumex arifolius and 9180* Tilio-Acerion forests of slopes, screes and ravines. Well-preserved patches of plant communities representing these habitats are protected in the Oszast Nature Reserve covering hectares in the Żywiec Beskids (Western Carpathians). Aceri-Fagetum is the main plant community in the reserve, while patches of Sorbo aucupariae-aceretum are located on most steep slopes (Fig. 2). Sycamore maple forests in the Oszast reserve are among the best preserved in the Polish Carpathians. 300
8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe
8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe Koordynator: Krzysztof Świerkosz Eksperci lokalni: Piwowarczyk Renata, Świerkosz Krzysztof Liczba i lokalizacja stanowisk i obszarów monitoringowych
Bardziej szczegółowoKoordynator: Stanisław Kucharzyk Eksperci lokalni: Kucharzyk Stanisław, Kukawski Mateusz, Staszyńska Katarzyna, Uliszak Agata
9140 Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim (w tym m. in. górskie jaworzyny ziołoroślowe - Aceri- Fagetum) Koordynator: Stanisław Kucharzyk Eksperci lokalni:
Bardziej szczegółowoProblemy ochrony fitocenoz podmokłej świerczyny górskiej Bazzanio-Piceetum w Beskidzie Śląskim (Karpaty Zachodnie)
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (1): 45 52, 2015 Problemy ochrony fitocenoz podmokłej świerczyny górskiej Bazzanio-Piceetum w Beskidzie Śląskim (Karpaty Zachodnie) Conserva on problems of the montane
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prac terenowych. Część II
Zakres i metodyka prac terenowych Część II Obowiązujące pomiary Dla wszystkich drzew (stojące i leżące, żywe i martwe) o wysokości powyżej 130 cm należy określić pierśnice. Gatunki drzew należy podać zarówno
Bardziej szczegółowoAktualny stan populacji Tozzia alpina subsp. carpatica (Scrophulariaceae) w Beskidzie Śląskim (Karpaty Zachodnie)
Fragm. Florist. Geobot. Polon. 21(1): 105 111, 2014 Aktualny stan populacji Tozzia alpina subsp. carpatica (Scrophulariaceae) w Beskidzie Śląskim (Karpaty Zachodnie) Stanisław Wika, Zbigniew Wilczek i
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. MAŁOPOLSKIM STAN na Dorota Horabik Magdalena Bregin WIĘCEJ: www.kp.org.pl Na terenie województwa małopolskiego powołano 85 rezerwatów przyrody
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowoMonitorowanie zmian struktury i składu gatunkowego runa leśnego przy uŝyciu map synuzjalnych
Monitorowanie zmian struktury i składu gatunkowego runa leśnego przy uŝyciu map synuzjalnych na przykładzie buczyny karpackiej Maria Łysik Katedra Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody Wydział Leśny, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA REZERWATU MUŃCOŁ W EDUKACJI EKOLOGICZNEJ. PROJEKT ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNEJ MUŃCOLSKIE KNIEJE
Zbigniew Wilczek 1, Grzegorz Kubicki 2, Katarzyna Wytyczak 3 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA REZERWATU MUŃCOŁ W EDUKACJI EKOLOGICZNEJ. PROJEKT ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNEJ MUŃCOLSKIE KNIEJE Streszczenie. Rezerwat Muńcoł
Bardziej szczegółowo4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub wierzby śląskiej (Salicetum lapponum, Salicetum silesiacum)
4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub wierzby śląskiej (Salicetum lapponum, Salicetum silesiacum) Metodyka badań Autor: Krzysztof Świerkosz fot. K. Świerkosz Za stanowisko uznawano wystąpienia
Bardziej szczegółowo3. OCHRONA PRZYRODY PARKI KRAJOBRAZOWE
3. OCHRONA PRZYRODY Zbigniew Wilczek, Andrzej Blarowski, Paweł Nejfeld 3.1. Istniejące formy ochrony przyrody PARKI KRAJOBRAZOWE Park Krajobrazowy Beskidu Małego został utworzony w 1998 r., jako jeden
Bardziej szczegółowoAnkieta oceny stanu siedlisk na stanowisku
Ankieta oceny stanu siedlisk na WGS) / Nazwa stanowiska (jeżeli istnieje) Zbiorowisko(a)/ nr zdjęcia fitosocjologicznego 990 nr Stok południowo-zachodni, okolice wzniesień Dębnik i Wysoki Kamień w pobliżu
Bardziej szczegółowo9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie)
9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie) Koordynator: Wojciech Mróz Eksperci lokalni: Kamila Reczyńska, Krzysztof Świerkosz, Krzysztof Stawowczyk Typ siedliska przyrodniczego
Bardziej szczegółowoWykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM
Wykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM Jest to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
Bardziej szczegółowoNATURA STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
NATURA 2000 - STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH dla specjalnych obszarów ochrony (OSO), proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (pozw), obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (OZW) oraz specjalnych
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
FORMULARZ DANYCH 1 NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW
Bardziej szczegółowo"Wielofunkcyjna rola lasów Pogórza Karpackiego - jak pogodzić gospodarkę leśną, turystykę, edukację leśną i ochronę przyrody?"
Projekt Zielone Podkarpacie - popularyzacja różnorodności biologicznej w wymiarze ekosystemowym dofinansowany jest ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 2014. "Wielofunkcyjna
Bardziej szczegółowoKlub Przyrodników. Świebodzin, 1 czerwca Nadleśnictwo Jawor i Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu
Klub Przyrodników ul. 1 Maja 22, 66-200-Świebodzin Konto: BZ WBK SA o/świebodzin nr 28 1090 1593 0000 0001 0243 0645 tel./fax 068 3828236, e-mail: kp@kp.org.pl, http:// www.kp.org.pl Świebodzin, 1 czerwca
Bardziej szczegółowoOcena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego analiza florystyczna powierzchni
Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Tomasz Skrzydłowski Tomasz Michalik RAPORT Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego
Bardziej szczegółowoPogórze Dynowsko-Przemyskie. Wpisany przez Administrator piątek, 09 grudnia :15 - Poprawiony piątek, 09 grudnia :23
1/7 Na terenie Pogórza Przemysko-Dynowskiego znajdują się piękne tereny przyrodniczo-historyczne Są tam usytuowane rezerwaty, ścieżki krajoznawcze Ścieżka przyrodnicza "Winne - Podbukowina" - rezerwat
Bardziej szczegółowoWaloryzacja a wycena funkcji lasu
Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja siedlisk przyrodniczych NATURA 2000
Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych NATURA 2000 Nadleśnictwo Bircza Charakterystyka Nadleśnictwa Powierzchnia = 29 636 ha Pow. lasów = 27 566 ha Cała powierzchnia w zasięgu wielkoobszarowych form ochrony
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Katowice, dnia 4 kwietnia 2013 r. Poz. 3159 ZARZĄDZENIE NR 6/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH z dnia 3 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
Bardziej szczegółowoWrocław, dnia 19 września 2013 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 16 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA WE WROCŁAWIU. z dnia 17 września 2013 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 19 września 2013 r. Poz. 5015 ZARZĄDZENIE NR 16 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA WE WROCŁAWIU z dnia 17 września 2013 r. w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoTajęża jednostronna Goodyera repens (L.) R.Br. nowy przedstawiciel storczykowatych Orchidaceae w Pienińskim Parku Narodowym
Pieniny Przyroda i Człowiek 11: 33 38 (2010) Tajęża jednostronna Goodyera repens (L.) R.Br. nowy przedstawiciel storczykowatych Orchidaceae w Pienińskim Parku Narodowym Goodyera repens a new representative
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 20 grudnia 2016 r. Poz. 5660 UCHWAŁA NR XXVI/121/2016 RADY MIEJSKIEJ W KOLUSZKACH z dnia 29 listopada 2016 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny
Bardziej szczegółowoLasy w Tatrach. Lasy
Lasy w Tatrach Lasy h c a r t a T w Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 22 listopada 2017 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 13 listopada 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 22 listopada 2017 r. Poz. 10646 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoSlajd 1 JAK WYKORZYSTAĆ DAWNE I WYKONAĆ NOWE ZDJĘCIA FITOSOCJOLOGICZNE W BADANIACH NAD PRZEMIANAMI ROŚLINNOŚCI
Slajd 1 JAK WYKORZYSTAĆ DAWNE I WYKONAĆ NOWE ZDJĘCIA FITOSOCJOLOGICZNE W BADANIACH NAD PRZEMIANAMI ROŚLINNOŚCI Slajd 2 PROBLEM: PRZEMIANY ROŚLINNOŚCI METODA: PORÓWNANIE DAWNYCH I WSPÓŁCZESNYCH ZDJĘĆ FITOSOCJOLOGICZNYCH
Bardziej szczegółowoStrategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Kostrza
Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Kostrza Projekt PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru
Bardziej szczegółowoFormy ochrony przyrody i zasady jej prawnej ochrony w aglomeracji wałbrzyskiej
Formy ochrony przyrody i zasady jej prawnej ochrony w aglomeracji wałbrzyskiej Opracował dr Janusz Skrężyna Główny specjalista Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu Formy ochrony przyrody
Bardziej szczegółowo8160 Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne
8160 Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne Koordynatorzy: obecny: Wojciech Mróz, Natalia Mikita; w poprzednim badaniu: Joanna Perzanowska Eksperci lokalni: obecni: Pielech Remigiusz; w poprzednim badaniu:
Bardziej szczegółowoGorzów Wielkopolski, dnia 22 sierpnia 2012 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 32/2012 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 22 sierpnia 2012 r. Poz. 1592 ZARZĄDZENIE NR 32/2012 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoCzosnek niedźwiedzi Allium ursinum L. ponownie w Ojcowskim Parku Narodowym
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 63 (4): 84 88, 2007 ANNA SOŁTYS-LELEK Ojcowski Park Narodowy, Dział Naukowo-Edukacyjny 32-047 Ojców 9 e-mail: ana_soltys@wp.pl Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum L. ponownie w
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Melioracje i Inżynieria Środowiska Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2011 Tom 5 Zeszyt 4 HENRYK
Bardziej szczegółowoGeobotaniczna charakterystyka leśnych monokultur świerkowych północno-zachodniej Polski
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU Wydział Leśny Katedra Botaniki Leśnej Aleksander Smoliga Autoreferat pracy doktorskiej Geobotaniczna charakterystyka leśnych monokultur świerkowych północno-zachodniej
Bardziej szczegółowoHistoria Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu
Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Szczecińskiego oraz archipelagu przybrzeżnych wysp stał się pierwszym
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 20 grudnia 2016 r. Poz. 5654 UCHWAŁA NR XXVI/115/2016 RADY MIEJSKIEJ W KOLUSZKACH z dnia 29 listopada 2016 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny
Bardziej szczegółowoSzata roślinna rezerwatu przyrody Dolina Łańskiego Potoku na Pogórzu Śląskim (Karpaty Zachodnie)
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (4): 322 329, 2013 Szata roślinna rezerwatu przyrody Dolina Łańskiego Potoku na Pogórzu Śląskim (Karpaty Zachodnie) Vegeta on of the Dolina Łańskiego Potoku Nature Reserve
Bardziej szczegółowoProjekt LIFE12 NAT/PL/000081 Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych
Projekt LIFE12 NAT/PL/000081 Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych Beskidy Zachodnie walory przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe Nieleśne zbiorowiska roślinne efektem
Bardziej szczegółowoJaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani
Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach Tilio platyphyllis-acerion pseudoplatani Fot. 1. Przyk ad siedliska przyrodniczego o kodzie 9180. Ostoja rodkowojurajska ( J. Bodziarczyk).
Bardziej szczegółowoZbiorowiska roślinne Masywu Włodarza (Góry Sowie, Sudety)
Iwona Kuras, Krzysztof Świerkosz PRZYRODA SUDETÓW t. 17(2014): 59-74 Zbiorowiska roślinne Masywu Włodarza (Góry Sowie, Sudety) Wstęp Mimo wielu lat badań szata roślinna Sudetów rozpoznana jest w sposób
Bardziej szczegółowoJęzycznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium (L.) Newm. w Tatrzańskim Parku Narodowym
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (3): 3 13 Języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium (L.) Newm. w Tatrzańskim Parku Narodowym JAN BODZIARCZYK 1, EDWARD WALUSIAK 2, ANNA DELIMAT 2, WOJCIECH KRZAKLEWSKI 3
Bardziej szczegółowoBednarka PLH 120033. II spotkanie Zespołu Lokalnej Współpracy Bednarka, 10.09.2012.
Bednarka PLH 120033 II spotkanie Zespołu Lokalnej Współpracy Bednarka, 10.09.2012. Położenie i zasięg Położenie administracyjne: woj. małopolskie, powiat gorlicki, gmina Lipinki; woj. podkarpackie, powiat
Bardziej szczegółowoOpole, dnia 14 września 2016 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU. z dnia 13 września 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Opole, dnia 14 września 2016 r. Poz. 1882 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody
Bardziej szczegółowoZmiany runa powierzchni monitoringowych w latach jako wyraz reakcji ekosystemów leśnych na czynniki endo- i egzogeniczne
Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 00-818 Warszawa, Twarda 51/55 j.solon@twarda.pan.pl Jerzy SOLON Zmiany runa powierzchni monitoringowych w latach 1998-2013 jako wyraz reakcji ekosystemów
Bardziej szczegółowoGorzów Wielkopolski, dnia 20 grudnia 2013 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 38/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 20 grudnia 2013 r. Poz. 2798 ZARZĄDZENIE NR 38/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoGorzów Wielkopolski, dnia 11 maja 2017 r. Poz. 1191
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 11 maja 2017 r. Poz. 1191 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA w GORZOWIE WIELKOPOLSKIM w sprawie ustanowienia planu
Bardziej szczegółowoSpis treśći: Rezerwat przyrody Śnieżnica. Rezerwat przyrody Luboń Wielki. Rezerwat przyrody Kostrza. Rezerwat_przyrody mogielica
Powiat Limanowski Oficjalny portal Rezerwat przyrody Spis treśći: Rezerwat przyrody Śnieżnica Rezerwat przyrody Luboń Wielki Rezerwat przyrody Kostrza Rezerwat_przyrody mogielica Treść: Rezerwat przyrody
Bardziej szczegółowoOchrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej
Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej Władysław Danielewicz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zbigniew Cykowiak
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Załącznik nr 1 OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA 1. Przedmiot zamówienia Przedmiotem zamówienia jest: Wykoszenie roślinności (głównie trzciny) w rezerwacie przyrody Bocheńskie Błoto wraz z usunięciem i zagospodarowaniem
Bardziej szczegółowoFORMY OCHRONY PRZYRODY
Ryszard Kapuściński FORMY OCHRONY PRZYRODY Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 30 kwietnia 2004 r. z późniejszymi zmianami) wymienia 10 form ochrony przyrody,
Bardziej szczegółowoTypologia Siedlisk Leśnych wykład 4
Zakład Urządzania Lasu KULiEL WL SGGW w Warszawie dr inż. Michał Orzechowski 1/77 michal.orzechowski@wl.sggw.pl 22 5938202 Typologia Siedlisk Leśnych wykład 4 Siedlisko leśne i jego klasyfikacja Metody
Bardziej szczegółowoMETODYKA PROWADZENIA INWENTARYZACJI POZOSTAŁYCH SIEDLISK PRZYRODNICZYCH (NIE NATUROWYCH)
PLAN OCHRONY WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO I OBSZARU NATURA 2000 OSTOJA WIGIERSKA OPERAT OCHRONY LĄDOWYCH EKOSYSTEMÓW NIELEŚNYCH, TORFOWISKOWYCH I BAGIENNYCH METODYKA PROWADZENIA INWENTARYZACJI POZOSTAŁYCH
Bardziej szczegółowoProjekt Poznajemy Jezioro Bukowskie
Projekt Poznajemy Jezioro Bukowskie Cele projektu: Podniesienie poziomu wiedzy na temat funkcjonowania ekosystemów jeziornych Poznanie zależności i procesów zachodzących w zlewni jeziora Zapoznanie się
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) 1. IDENTYFIKACJA
Bardziej szczegółowoMartwe drewno w lesie jako element monitoringu i oceny stanu ochrony leśnych siedlisk przyrodniczych
Martwe drewno w lesie jako element monitoringu i oceny stanu ochrony leśnych siedlisk przyrodniczych Wojciech Mróz, Instytut Ochrony Przyrody PAN Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników Ilość martwego
Bardziej szczegółowoPrzyroda katowickich lasów
Czasem to po prostu podążanie za zachciankami i pragnienie wyróżniania się spośród innych obszarów zabudowanych. Kapryśna natura miasta życzy sobie mieć coś, czego nie mają inne grody, mieściny czy nawet
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Ochrona przyrody cz.1 Rok akademicki: 2015/2016 Kod: HKL-2-109-OD-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Kulturoznawstwo Specjalność: Ochrona dóbr natury i dóbr kultury Poziom
Bardziej szczegółowo4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub wierzby śląskiej (Salicetum lapponum, Salicetum silesiacum)
4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub wierzby śląskiej (Salicetum lapponum, Salicetum silesiacum) Koordynator: Wojciech Mróz Ekspert lokalny: Krzysztof Świerkosz Typ siedliska przyrodniczego
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Bioróżnorodność środowisk przyrodniczych Biodiversity of Natural Environments Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner Zespół dydaktyczny
Bardziej szczegółowoRaport z prac terenowych w ramach projektu Ekologia wybranych torfowisk przejściowych w Sudetach Zachodnich
Raport z prac terenowych w ramach projektu Ekologia wybranych torfowisk przejściowych w Sudetach Zachodnich Maria Kolon a, b, Anna Adamczyk a, Agnieszka Dudała a Jagoda Gawlik a, Sylwia Kacperska a, Ewelina
Bardziej szczegółowoEkoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody
Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie
Bardziej szczegółowoAspekty przyrodnicze w sooś i w planowaniu przestrzennym. Katarzyna Szczypka główny specjalista
Współdziałanie RDOŚ w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagadnień przyrodniczych Aspekty przyrodnicze
Bardziej szczegółowoZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS
ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS Źródło informacji Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 28 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie rezerwatu przyrody Łosiowe Błota
ZARZĄDZENIE Nr 28 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE w sprawie rezerwatu przyrody Łosiowe Błota Na podstawie art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.
Bardziej szczegółowoDiagnoza obszaru: Ostoja Olsztyńsko-Mirowska OBSZARY NATURA 2000
Diagnoza obszaru: Ostoja Olsztyńsko-Mirowska OBSZARY NATURA 2000 Opracował: Michał Szczepanik Lokalizacja: Powierzchnia: 2210.88 ha Województwo śląskie Powiat częstochowski Gmina Olsztyn Formy ochrony
Bardziej szczegółowoPark Narodowy Gór Stołowych
Park Narodowy Gór Stołowych Od marca 2016r. Park Narodowy Gór Stołowych posługuje się nowym logotypem. Przedstawia on stylizowaną piaskowcową formę skalną oraz zarys Szczelińca Wielkiego - najwyższego
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Grabowiec Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
Bardziej szczegółowoSPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Bardziej szczegółowoochrona przyrody 80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU
80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU 6 ochrona przyrody Na tle ukształtowania powierzchni kraju małopolskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym wysokościowo, mając
Bardziej szczegółowoStrategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Luboń Wielki
Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Luboń Wielki Projekt PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach Mechanizm Finansowy Europejskiego
Bardziej szczegółowoMetoda pracy: Praca z mapą, praca z tekstem (analiza opisu wybranych parków narodowych), rozmowa dydaktyczna.
Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: a) wymienia nazwy polskich parków narodowych; definiuje pojęcia: park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat; b) zna symbole poszczególnych parków narodowych;
Bardziej szczegółowoBydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Bydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz. 2248 ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoMonitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych - Państwowy Monitoring Środowiska cele, zakres, organizacja, metodyki
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych - Państwowy Monitoring Środowiska cele, zakres, organizacja, metodyki Dorota Radziwiłł Departament Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektorat
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) 1. IDENTYFIKACJA
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA
ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA CZĘŚĆ OPISOWA 1. PODSTAWA FORMALNO PRAWNA...3 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA...3 3. SZCZEGÓŁOWA INWENTARYZACJA ZIELENI...3 3.1. DANE OGÓLNE...3 3.2. CHARAKTERYSTYKA ZADRZEWIENIA...4
Bardziej szczegółowoOmawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.
Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni
Bardziej szczegółowoObliczenie miąższości i wartości drewna drzew rosnących przy ulicy Sikorskiego w Krośnie
Obliczenie miąższości i wartości drewna drzew rosnących przy ulicy Sikorskiego w Krośnie Przy obliczaniu posługiwano się Tablicami miąższości kłód odziomkowych i drzew stojących M.Czuraj, PWRiL, Warszawa
Bardziej szczegółowoDziałania ochronne ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania.
Załącznik nr 5 do zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu z dnia 11 lipca 2014 r. Działania ochronne ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich
Bardziej szczegółowoEkologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne
Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoDziałanie 4.5. Cel szczegółowy
Kryteria wyboru projektów dla działania 4.5 Różnorodność biologiczna w ramach IV osi priorytetowej Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego RPO WP 2014-2020 Departament Wdrażania Projektów
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Ogrodnictwo Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2009 Tom 3 Zeszyt 1 MAGDALENA SZYMURA 1, KATARZYNA
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 5 lipca 2013 r. Poz. 3525 ZARZĄDZENIE NR 31/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI Na podstawie art. 19 ust. 6 oraz w związku z art. 20
Bardziej szczegółowoMonitoring siedlisk przyrodniczych
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Monitoring siedlisk przyrodniczych Przewodnik metodyczny Część druga BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA Monitoring siedlisk przyrodniczych Przewodnik metodyczny Część druga
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 20 grudnia 2016 r. Poz. 5650 UCHWAŁA NR XXVI/111/2016 RADY MIEJSKIEJ W KOLUSZKACH z dnia 29 listopada 2016 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 22 września 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz. 8151 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE z dnia 22 września 2017 r. zmieniające zarządzenie
Bardziej szczegółowo4070 *Zarośla kosodrzewiny
4070 *Zarośla kosodrzewiny Liczba i lokalizacja powierzchni monitoringowych W roku 2006 przeprowadzono badania terenowe (monitoring podstawowy) na 11 stanowiskach, w 3 obszarach Natura 2000, przez 2 specjalistów
Bardziej szczegółowoDziałania ochronne ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdraŝania.
ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich i obszarów ich wdraŝania. Załącznik nr 5 do zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie Przedmiot Dotyczące czynnej siedlisk przyrodniczych,
Bardziej szczegółowodotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania
Załącznik nr 1 ZAKRES DOKUMENTACJI 1. Wykaz publikowanych i niepublikowanych opracowań przydatnych do sporządzenia projektu planu (w tym dokumentacja dotycząca rezerwatu zgromadzona przez Zamawiającego,
Bardziej szczegółowoDRZEW WZDŁUŻ DROGI POWIATOWEJ NR. 2347W NA ODCINKU DK7 DĄBEK KONOPKI OD KM DO
VIDAR USŁUGI OGRODNICZE Jarosław Łukasiak Ul.Armii Krajowej 33/26 06-400 Ciechanów Temat: INWENTARYZACJA DENDROLOGICZNA DRZEW WZDŁUŻ DROGI POWIATOWEJ NR. 2347W NA ODCINKU DK7 DĄBEK KONOPKI OD KM 0+000.00
Bardziej szczegółowoSZATA ROŚLINNA PROJEKTOWANEGO REZERWATU PRZYRODY PRZEŁOM WOŁOSATEGO W BIESZCZADACH
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 15 (2007), str. 123 161 Jerzy Szwagrzyk, Jan Bodziarczyk, Anna Bożek Katedra Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody Wydział Leśny Akademii Rolniczej al. 29 Listopada 46, 31 425 Kraków
Bardziej szczegółowoRozdział IX Siedliska przyrodnicze obszary wskazane do pomocy finansowej z tytułu dopłat rolno środowiskowych.
Rozdział IX Siedliska przyrodnicze obszary wskazane do pomocy finansowej z tytułu dopłat rolno środowiskowych. Na obszarze gminy Poświętne znajduje się wiele powierzchni siedlisk przyrodniczych kwalifikujących
Bardziej szczegółowoProjekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne
Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ
Bardziej szczegółowodr hab. inż. Jarosław Lasota Zakład Gleboznawstwa Leśnego, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu UR w Krakowie
dr hab. inż. Jarosław Lasota Zakład Gleboznawstwa Leśnego, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu UR w Krakowie Pierwotna puszcza, występująca w zachodniej części pasma karpackiego, skutecznie opierała się przed
Bardziej szczegółowoMonitoring siedlisk przyrodniczych
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Monitoring siedlisk przyrodniczych Przewodnik metodyczny Część trzecia BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA Monitoring siedlisk przyrodniczych Przewodnik metodyczny Część trzecia
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 22/2011 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI
ZARZĄDZENIE NR 22/2011 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody "Lubiaszów" Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
Bardziej szczegółowoTemat: Warstwy roślinności górskiej
Temat: Warstwy roślinności górskiej Cele: - Uczniowie wiedzą na jakie warstwy podzielona jest roślinność w górach. - Uczniowie dowiadują się jakie rośliny występują na rożnych wysokościach w górach. -
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi na przykładzie torfowisk zasadowych w dolinie Biebrzy
Identyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi Dominik Kopeć 1, Łukasz Sławik 2, Marcin Borowisk 2, Dorota Michalska-Hejduk 1 1 Uniwersytet Łódzki, Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin,
Bardziej szczegółowo