O Krakowie i krakowianach

Transkrypt

1 I. O Krakowie i krakowianach Tło geograficzne I.1. Kraków jest stolicą województwa małopolskiego i drugim co do wielkości miastem w Polsce. Dotyczy to zarówno liczby ludności, jak i wielkości powierzchni. Zajmuje 327 km 2 i jest podzielony na 18 dzielnic samorządowych (I-XVIII). Położony jest w południowej części Polski nad Wisłą, na styku czterech makroregionów fizyczno-geograficznych: Bramy Krakowskiej, Kotliny Sandomierskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego oraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Kraków posiada strategiczne położenie komunikacyjne, łączące główne szlaki turystyczne i tranzytowe (Tatry Morze Bałtyckie, Frankfurt Kijów). Klimat w regionie jest umiarkowany, o charakterze przejściowym między klimatem morskim a kontynentalnym. Charakteryzuje się on dużą zmiennością pogody i znacznymi wahaniami przebiegu pór roku w następujących po sobie latach. Średnia roczna temperatura w 2011 roku wahała się w granicach 9,7 C, najcieplejszym miesiącem był lipiec: 18,4 C, a najchłodniejszym styczeń: 0,1 C. Maksymalna temperatura powietrza w 2011 roku wyniosła 34,8 C 27 sierpnia, a minimalna 6 stycznia: -12,5 C. Suma rocznych opadów wynosiła około 563,3 mm. Wydłużoną równoleżnikowo oś Krakowa stanowi dolina Wisły, oprócz której sieć rzeczną tworzą jej dopływy, z których główne to: Wilga (dopływ prawy) oraz Sanka, Rudawa, Białucha, Dłubnia (dopływy lewe). Położenie: współrzędne pomnika Adama Mickiewicza na Rynku Głównym (w centrum Starego Miasta) N i E w pobliżu południowo-wschodniej granicy Krakowa (Dzielnica X Swoszowice) przecięcie równoleżnika 50 N i południka 20 E rozciągłość z południa na północ: 18 km rozciągłość z zachodu na wschód: 31 km najwyżej położony punkt: 383 m n.p.m. Kopiec Józefa Piłsudskiego najniżej położony punkt: 188 m n.p.m. ujście Potoku Kościelnickiego Demografia Ludność na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Krakowie W 2011 roku został przeprowadzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011 roku, według stanu na dzień 31 marca 2011 roku, o godz Był pierwszym spisem realizowanym od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Ramy tematyki spisu ludności i mieszkań w 2011 roku, jego zakres, formę, tryb, granice obowiązków statystycznych i dobrowolności udziału w badaniach określiła Ustawa z dnia 4 marca 2010 roku o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 roku (Dz.U. z 26 marca 2010 r., Nr 47, poz. I.2. I.2.1. I. O Krakowie i Krakowianach / strona 11

2 277) wraz z aktami wykonawczymi do Ustawy oraz Rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 roku w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań (Dz.U. UE. L. z dnia r., Nr 218). Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 obejmował osoby mieszkające stale (zameldowane) na obszarze Polski (bez względu na fakt, czy te osoby przebywały w kraju w czasie spisu czy też były za granicą) oraz osoby przebywające czasowo. Spis był przeprowadzony w budynkach, mieszkaniach, obiektach zbiorowego zakwaterowania i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami. Spis 2011 był pierwszym powszechnym badaniem zrealizowanym wyłącznie przy wykorzystaniu formularzy elektronicznych. Oprócz wywiadów przeprowadzanych przez rachmistrzów spisowych z wykorzystaniem urządzeń typu hand-held (metoda CAPI), w spisie zastosowano dwie nowe metody zbierania danych: wywiady telefoniczne wspomagane przez program komputerowy (metoda CATI) oraz samospis internetowy (metoda CAII). Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 został przeprowadzony metodą mieszaną, tj. poprzez pozyskiwanie danych ze źródeł administracyjnych (rejestrów i systemów informacyjnych) oraz zbieranie danych bezpośrednio od ludności w ramach badania reprezentacyjnego oraz tzw. badania pełnego. Wyniki spisu dotyczą kategorii ludności faktycznie zamieszkałej, która obejmuje następujące grupy osób: 1. Mieszkające stale, które: a) były obecne w momencie spisu b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała krócej niż 3 miesiące c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 3 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z powodu:»» przebywania w zakładzie karnym lub śledczym»» pobytu za granicą 2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 3 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas zamierzony. Do kategorii ludności faktycznej nie są zaliczane osoby przybyłe z zagranicy na pobyt czasowy, tj. te, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 wykazały, że w dniu 31 marca 2011 roku ludność w Krakowie liczyła osób zaliczanych do kategorii ludności faktycznej. Od ostatniego spisu powszechnego, tj. od dnia 20 maja 2002 roku, liczba ludności w mieście zmniejszyła się o 933 osoby, tj. o 0,1%. Zwiększyła się natomiast liczba ludności w gminach podmiejskich, które zostały zasilone młodymi ludźmi, przeprowadzającymi się z miast. W Polsce w tym czasie zamieszkiwało ,8 tys. osób. Szczegółowe dane pospisowe dla gmin w momencie składania raportu nie są jeszcze dostępne. Na koniec 2011 roku w Krakowie mieszkało osób, z tego mężczyzn i kobiet. Jest to o osoby więcej niż w ubiegłym roku. Na 100 mężczyzn przypadało 114 kobiet. W Krakowie liczba osób przypadających na 1 km 2 zwiększyła się i wyniosła osób. W województwie małopolskim na 100 mężczyzn przypadało 106 kobiet, a gęstość zaludnienia wynosiła 220 os/km 2. W 2011 roku mieszkańcy Krakowa stanowili 1,97% ludności Polski i 22,7% mieszkańców województwa małopolskiego. Zarówno w kraju, jak i w województwie utrzymał się dodatni przyrost naturalny. W Krakowie nadal utrzymał się, obserwowany od 2008 roku, dodatni przyrost naturalny, który wyniósł 0,6. Raport o stanie miasta 2011 / strona 12

3 Liczba ludności faktycznej (w tys.) Gęstość zaludnienia (w os./km 2 ) Liczba kobiet na 100 mężczyzn Przyrost naturalny na 1 tys. ludności Saldo migracji stałej na 1 tys. ludności Rok Polska Województwo małopolskie Kraków , ,0 756, , ,1 754, , ,3 755, , ,1 756, , ,8 759, ,30 1,40-0, ,92 2,18 0, ,86 2,27 0, ,91 2,25 1, ,34 1,74 0, ,50 0,80 0, ,39 0,69-0, ,03 1,34 0, ,06 1,34 0, ,11 1,29 1,29 Tabela I.1. Wybrane wskaźniki demograficzne dla Polski, województwa małopolskiego i Krakowa w latach Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, Bank Danych Lokalnych GUS Ogółem, z tego: kobiety Tabela I.2. Ludność Krakowa w latach mężczyźni Zameldowani na pobyt stały, z tego: kobiety mężczyźni Dane opracowane przez Wydział Informatyki ze zbioru PESEL Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, Wydział Informatyki I. O Krakowie i Krakowianach / strona 13

4 Tabela I.3. Ruch naturalny w Krakowie w latach Urodzenia żywe ogółem, z tego: kobiety mężczyźni Zgony ogółem, w tym: kobiety mężczyźni niemowlęta Przyrost naturalny Zawarte małżeństwa Rozwody Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie Dane dotyczące ruchu naturalnego są opracowywane z uwzględnieniem kryterium terytorialnego, według klucza przyjętego w statystyce publicznej: małżeństwa według miejsca męża przed ślubem rozwody według miejsca osoby wnoszącej powództwo urodzenia według miejsca matki noworodka zgony według miejsca osoby zmarłej Tabela I.4. Liczba ludności w Krakowie oraz sąsiednich powiatach w latach Kraków Powiat krakowski ogółem, z tego gminy: Czernichów Igołomia-Wawrzeńczyce Iwanowice Jerzmanowice-Przeginia Kocmyrzów-Luborzyca Krzeszowice Liszki Michałowice Mogilany Skała Skawina Słomniki Sułoszowa Świątniki Górne Wielka Wieś Zabierzów Zielonki Raport o stanie miasta 2011 / strona 14

5 Powiat wielicki ogółem, z tego gminy: Biskupice Gdów Kłaj Niepołomice Wieliczka Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie Kraków Powiat krakowski ogółem, z tego gminy: Czernichów Igołomia-Wawrzeńczyce Iwanowice Jerzmanowice-Przeginia Kocmyrzów-Luborzyca Krzeszowice Liszki Michałowice Mogilany Skała Skawina Słomniki Sułoszowa Świątniki Górne Wielka Wieś Zabierzów Zielonki Powiat wielicki ogółem, z tego gminy: Biskupice Gdów Kłaj Niepołomice Wieliczka Tabela I.5. Saldo migracji stałej ludności w Krakowie oraz sąsiednich powiatach w latach Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie Po raz kolejny zanotowano dodatnie saldo migracji wyniosło ono 975 osób. Przyrostu ludności nie odnotowały wszystkie gminy okalające miasto, w gminie Igołomia-Wawrzeńczyce oraz Sułoszowa było ujemne saldo migracji. Pomimo tego gminy tzw. strefy podmiejskiej z powiatu krakowskiego i wielickiego wykazały w latach przyrost liczby ludności w wyniku migracji łącznie prawie o osób. I. O Krakowie i Krakowianach / strona 15

6 Tabela I.6. Struktura płci i wieku ludności Krakowa w latach Ogółem Kobiety Mężczyźni Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny 2, z tego: mobilny niemobilny Wiek poprodukcyjny Ogółem wiek przedprodukcyjny: 0-17 lat 2 wiek produkcyjny: lat (kobiety) i lata (mężczyźni); wiek mobilny: lata; wiek niemobilny: lat (kobiety), lata (mężczyźni) 3 wiek poprodukcyjny: powyżej 60 lat (kobiety) i powyżej 65 lat (mężczyźni) Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie i Wydział Informatyki W strukturze ludności według ekonomicznych grup wieku, populacja w wieku produkcyjnym stanowiła 64,7%. Jest to spadek o 0,5 pkt. proc. w stosunku do roku ubiegłego. Nieznacznie spadł również odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym do poziomu 15,4% (w 2010 roku 15,5%). Cały czas natomiast wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Obecnie stanowi ona 19,9% ogółu ludności. Coraz mniej korzystne stają się relacje obrazujące współczynnik obciążenia ekonomicznego w 2011 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 54 osoby w wieku nieprodukcyjnym. W całym kraju obserwuje się starzenie się społeczeństwa. W Krakowie na skutek dodatniego salda migracji przybywają głównie osoby w wieku produkcyjnym. I.2.2. Prognoza demograficzna Prezentowana poniżej prognoza demograficzna, obejmująca lata , została przygotowana przez Główny Urząd Statystyczny. Jest ona spójna z obowiązującą od połowy 2008 roku prognozą dla województw na lata Podstawę obliczeń stanowiły stany ludności według płci, wieku i powiatów na dzień 31 grudnia 2007 roku, w podziale administracyjnym obowiązującym w dniu 31 grudnia 2007 roku. Tabela I.7. Prognoza liczby ludności dla Krakowa na lata według płci i funkcjonalnych grup wieku, stan na koniec roku dla wybranych lat Wiek Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety / / / Raport o stanie miasta 2011 / strona 16

7 Ogółem / / / wiek przedprodukcyjny: 0-17 lat 2 wiek produkcyjny: lat (kobiety) i lata (mężczyźni); wiek mobilny: lata; wiek niemobilny: lat (kobiety), lata (mężczyźni) 3 wiek poprodukcyjny: powyżej 60 lat (kobiety) i powyżej 65 lat (mężczyźni) Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata Według prognozy liczba ludności Krakowa do 2025 roku będzie wolno rosła, po czym nieznacznie spadnie. Według przewidywań GUS ujemny przyrost naturalny będzie się pogłębiał (liczba urodzeń będzie spadała, natomiast wzrośnie liczba zgonów), zaś saldo migracji stałych nieznacznie wzrośnie. Ponadto, coraz bardziej zacierać się będzie granica pomiędzy ościennymi gminami a miastem. Często bowiem ludzie mieszkają poza Krakowem, a pracują i korzystają z infrastruktury w mieście. W 2025 roku najliczniejszym rocznikiem (obecnie są to 25-latkowie) będzie grupa 37-latków. W wiek produkcyjny niemobilny zacznie wchodzić pokolenie wyżu demograficznego lat 70./80. XX wieku. W 2035 roku aż ¼ ludności będą stanowić osoby w wieku poprodukcyjnym. Ludność na podstawie ewidencji UMK Dane z ewidencji ludności prowadzonej przez Wydział Spraw Administracyjnych UMK prezentują liczbę mieszkańców wyłącznie w oparciu o meldunki. Oznacza to, że dane te ujmują również osoby, które będąc stałymi mieszkańcami Krakowa są zameldowane czasowo w innej gminie na terenie kraju. Dane nie uwzględniają również salda migracji nierejestrowanej, uzyskiwanego przez urzędy statystyczne w trakcie spisów ludności. Nie uwzględniono również mieszkańców, którzy zameldowali się na czasowy pobyt poniżej 3 miesięcy. W ciągu ostatniego roku odnotowano spadek liczby mieszkańców w Krakowie w ewidencji ludności prowadzonej przez Prezydenta Miasta Krakowa. W porównaniu do 2010 roku liczba osób zameldowanych na stałe spadła o 462 osoby oraz liczba osób zameldowanych czasowo o osób. W dalszym ciągu w 2011 roku najwięcej osób zameldowanych było w Dzielnicy IV Prądnik Biały (liczba ludności osób), natomiast najmniej osób zameldowanych było w Dzielnicy IX Łagiewniki- Borek Fałęcki (liczba ludności osoby). Najwięcej osób zameldowanych na pobyt czasowy było w Dzielnicy V Krowodrza (8 768 osób), gdzie znajduje się tzw. miasteczko studenckie oraz w Dzielnicy I Stare Miasto (4 242 osoby). Najniższą liczbę osób zameldowanych czasowo, podobnie jak w roku ubiegłym, zanotowano w Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie (349 osób). I.2.3. I. O Krakowie i Krakowianach / strona 17

8 Tabela I.8. Ludność Krakowa na podstawie danych z ewidencji ludności w latach Ogółem, z tego: kobiety mężczyźni Zameldowani na pobyt stały ogółem, z tego: kobiety mężczyźni Zameldowani na pobyt czasowy ogółem, z tego: kobiety mężczyźni Źródło: Wydział Informatyki UMK Ogółem Kobiety Mężczyźni Tabela I.9. Stałe Czasowe Stałe Czasowe Stałe Czasowe Struktura płci i wieku ludności Krakowa zameldowanej na stałe i czasowo w 2011 roku Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny 2, z tego: mobilny niemobilny Wiek poprodukcyjny Ogółem wiek przedprodukcyjny: 0-17 lat 2 wiek produkcyjny: lat (kobiety) i lata (mężczyźni); wiek mobilny: lata; wiek niemobilny: lat (kobiety), lata (mężczyźni) 3 wiek poprodukcyjny: powyżej 60 lat (kobiety) i powyżej 65 lat (mężczyźni) Źródło: Dane opracowane przez Wydział Informatyki ze zbioru PESEL Urząd Stanu Cywilnego przedstawia dane dotyczące wszystkich zdarzeń demograficznych mających miejsce na terenie Krakowa. Informacje na temat urodzeń, małżeństw i zgonów dotyczą również osób niebędących mieszkańcami Krakowa, a więc takich, które urodziły się, zmarły bądź zawierały małżeństwo w Krakowie. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, że opierając się tylko na danych, które posiada Urząd Stanu Cywilnego, nie można ocenić sytuacji demograficznej mieszkańców Krakowa. W 2011 roku sporządzono aktów urodzeń (spadek o 4%, tj. o 642 akty w porównaniu do ubiegłego roku), w tym sporządzono aktów dla dziewczynek. Spadła również liczba sporządzonych aktów małżeńskich: o 7% oraz orzekających separację: o 5%. Nieznacznie wzrosła natomiast liczba zgonów (o 0,3%) oraz znacznie wzrosła liczba rozwodów (o 9%). Zostały zawarte śluby konkordatowe oraz wydano 296 zaświadczeń o zdolności do zawarcia małżeństwa za granicą kraju. W 2011 roku do najpopularniejszych imion nadawanych dzieciom w Krakowie należały: imiona żeńskie: Julia, Zuzanna, Maja, Lena, Aleksandra, Emilia, Natalia imiona męskie: Jakub, Szymon, Jan, Kacper, Michał, Filip, Adam Raport o stanie miasta 2011 / strona 18

9 Liczba sporządzonych aktów urodzeń Liczba sporządzonych aktów zgonów Liczba sporządzonych aktów małżeństw Tabela I.10. Ruch naturalny w oparciu o akty Urzędu Stanu Cywilnego w latach Liczba wyroków sądowych orzekających separację Liczba wyroków sądowych orzekających rozwód Źródło: Urząd Stanu Cywilnego UMK Podsumowanie W 2011 roku: Odbył się Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, w dniu spisu liczba ludności faktycznej wyniosła osób. Wzrosła liczba ludności: do osób (wzrost o 0,4%). Przyrost naturalny był po raz kolejny dodatni i wynosił 0,57. Saldo migracji stałej po raz kolejny było dodatnie (0,56 ). Spadła liczba zawartych małżeństw (o 8,5%, tj. 346 małżeństw). Nieznacznie zmienił się udział osób w wieku przedprodukcyjnym spadł z 15,5% do 15,4%. Pogłębiał się proces starzenia się mieszkańców Krakowa udział osób w wieku poprodukcyjnym (65 lat i więcej) wyniósł 64,7%. Współczynnik obciążenia ekonomicznego wyniósł 54 osoby. I. O Krakowie i Krakowianach / strona 19

10 Raport o stanie miasta 2011 / strona 20