WPŁYW UTRATY STATUSU OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO NA ROZWÓJ MIAST THE INFLUENCE OF THE LOSS OF THE STATE OF A PROVINCIAL CAPITAL ON THE DEVELOPMENT OF CITIES

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce ISSN e-issn Wociech Kisiała Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu wociech.kisiala@ue.poznan.pl WPŁYW UTRATY STATUSU OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO NA ROZWÓJ MIAST THE INFLUENCE OF THE LOSS OF THE STATE OF A PROVINCIAL CAPITAL ON THE DEVELOPMENT OF CITIES DOI: /pn JEL Classification: O18, R11, C38 Streszczenie: Celem artykułu est porównanie stanu i dynamiki rozwou 49 polskich miast byłych i aktualnych stolic woewódzkich prowadzące do określenia zróżnicowania oraz zmian ich kondyci gospodarcze, sytuaci demograficzne oraz zainwestowania infrastrukturalnego. W postępowaniu badawczym wykorzystano metodę odległości od wzorca umożliwiaącą wielowymiarową analizę porównawczą na podstawie zmiennych syntetycznych. Wyniki badań wskazuą, że byłe miasta woewódzkie znaduą się w gorsze sytuaci rozwoowe w stosunku do miast, które w wyniku reformy samorządowe z 1999 roku zachowały status ośrodka woewódzkiego. Słowa kluczowe: miasta woewódzkie, miasta postwoewódzkie, status woewódzki, funkce administracyne, rozwó miast, wskaźnik syntetyczny, metoda odległości od wzorca, Polska. Summary: The aim of this paper is a comparative analysis of the state and dynamics of development of 49 Polish cities former and present provincial capitals leading to the identification of their diversity and changes in their economic condition, demographic situation and infrastructural investment. In the research procedure, the taxonomic measure of development was applied, which makes it possible to conduct a multidimensional comparative analysis on the basis of synthetic variables. The research results show that former provincial capitals are much less developed than the cities that preserved the status of the capital after the local and regional government reform of Keywords: provincial cities, post-provincial cities, provincial status, administrative functions, development of cities, synthetic indicator, method of distance from standard, Poland.

2 118 Wociech Kisiała 1. Wstęp W literaturze panue powszechne przekonanie, że funkce administracyne maą charakter miastotwórczy, decyduą o pozyci miasta w hierarchii sieci osadnicze oraz w znaczący sposób wpływaą na rozwó społeczno-gospodarczy miast. Występowanie w mieście funkci administracynych o zasięgu ponadlokalnym (woewódzkim) może wywoływać efekt mnożnikowy obemuący inne elementy gospodarki mieskie i tym samym być podstawą dalszego rozwou poszczególnych ośrodków. Wprowadzona w 1999 roku nowa struktura administracyna Polski, zakładaąca podział krau na 16 woewództw, miała wpływ na losy rozwoowe miast polskich. Przymue się hipotezę, że z edne strony faworyzue ona rozwó dużych miast i regionalnych ośrodków stołecznych, z drugie powodue stagnacę lub inne problemy rozwoowe miast, które utraciły funkce woewódzkie. Podobną prawidłowość obserwowano w końcowych dekadach XX wieku, badaąc efekty reformy administracyne z 1975 roku, kiedy to powiększono liczbę woewództw z 17 do 49 oraz zniesiono powiatowy szczebel podziału terytorialnego krau. Awans 32 miast do rangi stolicy woewództwa wpłynął na ich dynamiczny rozwó demograficzny i społeczno-ekonomiczny. Równocześnie zawiska kryzysowe dotykały miasta zdegradowane w hierarchii administracyne, które po utracie funkci powiatowych nie otrzymały ani nie były w stanie samodzielnie wykształcić ekwiwalentnych sił rozwoowych w postaci innych funkci [Bagiński 1988; Zagożdżon 1988; Kaczmarek 1996; Liszewski, Maik 2000]. Obecnie, ponad 15 lat od wprowadzenia nowego podziału administracynego, znacznie ograniczaącego liczbę woewództw, istotne z poznawczego, ale i praktycznego punktu widzenia wydae się pytanie, postawione wcześnie przez Komorowskiego [2012], czy utrata prestiżowe funkci administracyne, aką est stołeczność woewódzka, wpłynęła na kondycę rozwoową ośrodków woewódzkich sprzed 1999 roku? W związku z tym za cel artykułu przyęto porównanie stanu i dynamiki rozwou 49 polskich miast byłych i aktualnych stolic woewódzkich prowadzące do określenia zróżnicowania oraz zmian ich kondyci gospodarcze, sytuaci demograficzne oraz zainwestowania infrastrukturalnego. W postępowaniu badawczym wykorzystano metodę odległości od wzorca umożliwiaącą wielowymiarową analizę porównawczą na podstawie zmiennych syntetycznych. W analizie poziomu rozwou miast wykorzystano dane za 1999 oraz 2015 rok, natomiast dynamikę badanych zmiennych określono dla lat O ile kwestie związane z reformą administracyną Polski z 1999 roku oraz rolą funkci administracynych w rozwou miast często stanowiły przedmiot zainteresowania naukowego, o tyle tematyka skutków utraty rangi ośrodka woewódzkiego poruszana była w literaturze znacznie rzadzie. Badaniem funkconowania i rozwou byłych miast woewódzkich zamowali się: Dziemianowicz [2000], Wilk [2004], Sokołowski [2006; 2011], Łukomska [2011], Komorowski [2012], Krysiński [2013; 2015], Szymańska [2015], Kurniewicz i Swianiewicz [2016].

3 Wpływ utraty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó miast Rola funkci administracynych rangi woewódzkie w rozwou miast Historyczne znaczenie funkci administracynych w rozwou miast oraz współczesny dorobek badawczy w tym zakresie upowszechniły przekonanie, że lokalizaca instytuci władzy i zarządzania w istotny sposób wpływa na koncentracę ludności i przyciąganie kolenych działalności mieskich [Dascher 2000]. Liszewski [1992, s. 250] definiue funkce administracyne ako występowanie i wszelką działalność urzędów, organizaci i instytuci kieruących i zarządzaących życiem politycznym, społecznym i gospodarczym, które określaą rangę zewnętrzną miasta, ak również umożliwiaą dobrą organizacę wewnątrz ednostki osadnicze. Rola tych funkci wynika z możliwości decydowania w sferze społeczne i gospodarcze. Szymańska [2013, s. 237] dodae, że rola funkci administracyne zależy od hierarchicznego poziomu administrowanego obszaru. Jednak bez względu na szczebel hierarchiczny, każde miasto, które est siedzibą władz administracyno-politycznych, est w uprzywileowane pozyci, ponieważ nie musi walczyć o wpływy, zasięgi oddziaływań z innymi miastami. Teza ta obecna est uż w christallerowskie teorii ośrodków centralnych, zgodnie z którą instytuce administraci należą do tzw. dóbr centralnych. Jako dobra centralne wyznaczaą zasięg administracyno-politycznego oddziaływania ośrodków mieskich oraz określaą ich pozycę w hierarchiczne strukturze układu osadniczego, por. [Preston 1992; Sokołowski 2006; Suliborski 2012]. Rolę funkci administracynych, szczególnie wyższych poziomów hierarchicznych, można również rozpatrywać przez pryzmat teorii bazy ekonomiczne. Ze względu na ich ponadlokalny wymiar należy e zaliczyć do egzogenicznego składnika gospodarki mieskie. Stanowią one zatem element bazy ekonomiczne, co oznacza, że wpływaą na pozycę miasta wobec otoczenia, a także warunkuą ego potencał rozwoowy, por. [Kaczmarek 1996; Liszewski, Maik 2000]. Wreszcie, wpływ funkci administracynych na rozwó gospodarczy miast tłumaczony est na gruncie teorii biegunów wzrostu. Późniesze modyfikace koncepci Perroux do ednostek motorycznych polaryzuących przestrzeń i dynamizuących procesy rozwoowe zaliczały m.in. centra administraci i zarządzania, por. [Parysek 2001; Blažek, Uhlíř 2011]. W polskich warunkach szczególne znaczenie przypisywane est regionalnym funkcom administracynym miast woewódzkich. Obecność w mieście terenowych organów i agend administraci rządowe oraz instytuci samorządu terytorialnego szczebla woewódzkiego może przekładać się na wymierne korzyści dla gospodarki miasta i przywilee dla ego mieszkańców. Wśród potencalnych preferenci naczęście wskazue się ułatwiony dostęp do zasobów rozwoowych, w tym tych będących w dyspozyci instytuci rządowych. Przekonanie o większych możliwościach ośrodków woewódzkich w zakresie pozyskiwania środków finansowych i rzeczowych na realizacę inwestyci zaspokaaących potrzeby mieszkańców ma swoe korzenie w scentralizowanym systemie planowania gospodarczego sprzed 1989 roku. Doświad-

4 120 Wociech Kisiała czenia płynące z okresu po reformie administracyne z 1975 roku wskazuą, że do głównych beneficentów polityki inwestycyne szczebla kraowego i regionalnego należało 49 ówczesnych miast woewódzkich. I choć po transformaci ustroowe i administracyne lat 90. XX wieku rola instytuci woewódzkich została ograniczona na rzecz samorządów szczebla lokalnego, to wciąż występuą instrumenty prorozwoowe i środki finansowe, o których dystrybuci decydue administraca woewódzka, która może faworyzować ośrodki stołeczne [Sokołowski 2006; Krysiński 2013; 2015]. Woewódzki aparat administracyny realizue ustawowe zadania i posiada zakres kompetenci właściwy instanci wyższe w stosunku do szczebla lokalnego. W związku z tym ranga woewódzka może wpływać na atrakcyność inwestycyną oraz stanowić czynnik rozwou miast. Instytuce szczebla woewódzkiego tworzą miesca pracy, poprawiaąc sytuacę na lokalnych rynkach pracy. Funkconowanie administraci woewódzkie w mieście sprawia, że stae się ono regionalnym ośrodkiem decyzynym. Z punktu widzenia potencalnych inwestorów akość i dostępność obsługi administracyne, w tym zakres polityczno-administracynych uprawnień instytuci zlokalizowanych w mieście, est ważnym czynnikiem przyciągaącym i ułatwiaącym prowadzenie działalności gospodarczych. Stołeczność woewódzka ma ponadto znaczenie symboliczne, a w powszechnym odbiorze społecznym miasta woewódzkie cechue prestiżowy charakter [Krysiński 2013; Kurniewicz i Swianiewicz 2016]. 3. Metoda odległości od wzorca w analizie porównawcze bazuące na zmiennych syntetycznych W postępowaniu badawczym zmierzaącym do wykazania wpływu utraty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó miast wykorzystano metodę odległości od wzorca, opisaną w pracy Hellwiga [1968]. Metoda ta umożliwia wielowymiarową analizę porównawczą na podstawie zmiennych syntetycznych. Miarę syntetyczną odległości od wzorca (s i ) obliczono według następuących formuł: d m i0 i = 1, gdzie d ( ) 2 i0 = zi z0 d0 = 1 s, z i standaryzowana wartość cechy (przekształcone w stymulantę) dla obiektu i, z0 = max zi ), z 0 standaryzowana wartość cechy dla obiektu wzorcowego ( { } n n 1 1 d = d + 2 S d = d + 2 d d ( ) ( ) 2 i i n i= 1 n i= 1 Zgodnie z powyższymi wzorami, w pierwsze koleności przeprowadzono procedurę standaryzaci wartości zmiennych weściowych (x i ) w oparciu o średnią aryt- i

5 Wpływ utraty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó miast 121 metyczną x i odchylenie standardowe S(x ). Standaryzuąc zmienne, dokonano równocześnie ich stymulaci za pomocą formuły: z i = x i Sx ( ) x i x x Sx ( ) dla stymulant. dla destymulant W dalsze koleności dla każde -te zmienne zidentyfikowano obiekt wzorcowy, czyli miasto o nawiększe wartości standaryzowane zmienne (z 0 ). Następnie obliczono odległość euklidesową (d i0 ) każdego obiektu (i-tego miasta) od obiektu wzorcowego (miasta i = 0 dla poszczególnych -tych zmiennych). Ostateczną miarę syntetyczną dla każdego miasta (s i ) wyznaczono, dzieląc odległości d i0 przez średnią odległość d i0 powiększoną o dwa odchylenia standardowe odległości d i0 i odemuąc otrzymany iloraz od edności. Uzyskana zmienna syntetyczna ma charakter stymuluący, co oznacza, że im wyższe przymue wartości, tym dane miasto est bardzie podobne do wzorca. W przypadku obiektów znacząco odstaących od reszty (w tym od obiektu wzorcowego) miara s i może przymować wartości uemne. Natomiast maksymalną wartość (równą 1) s i osiąga, gdy ten sam obiekt est wzorcem w ramach wszystkich przyętych do badania zmiennych weściowych, por. [Panek, Zwierzchowski 2013]. 4. Wykorzystane dane oraz zastosowana procedura badawcza We wszystkich wielowymiarowych analizach porównawczych kluczowe znaczenie dla uzyskiwanych wyników ma dobór cech opisuących złożoność badanych zawisk. W przypadku charakteryzowania poziomu rozwou społeczno-gospodarczego można wykorzystać gotowe agregaty ekonomiczne (takie ak np. PKB) albo skonstruować wskaźniki syntetyczne bazuące na specalnie w tym celu wyselekconowanych zmiennych diagnostycznych (mierzalnych cechach społeczno-gospodarczych badanych ednostek). W niniesze pracy, z uwagi na brak w statystyce publiczne mierników agregatowych, udostępnianych na szczeblu lokalnym (gminnym), samodzielnie dobrano zestaw zmiennych opisuących różne wymiary zróżnicowań poziomu rozwou miast. Istotnym ograniczeniem w doborze zmiennych była niekompletność danych statystycznych sytuaca ta dotyczyła zarówno szeregów czasowych (pozyskiwane były dane z lat ), ak i przestrzennych (trzy miasta 1 z badanego zbioru byłych i aktualnych stolic woewództw nie posiadały statusu powiatu, co uniemożliwiało 1 Do byłych miast woewódzkich niemaących praw powiatu należą Ciechanów, Piła i Sieradz. Dodatkowo w latach do te grupy należał Wałbrzych.

6 122 Wociech Kisiała wykorzystanie danych agregowanych naniże na powiatowym szczeblu podziału terytorialnego NTS4). W celach analitycznych wyróżniono trzy kategorie, które uznano za wyznaczniki i determinanty rozwou: gospodarka lokalna, sytuaca demograficzna oraz zainwestowanie infrastrukturalne. W ramach każde kategorii dobrano zestaw potencalnych wskaźników, a więc takich, które na początku badań zostały przyęte warunkowo, a o ich ostateczne akceptaci bądź odrzuceniu decydowały kryteria statystyczne i formalne doboru zmiennych diagnostycznych, opisane m.in. w pracach Paryska i Wotasiewicz [1979], Grabińskiego [1991] oraz Panka i Zwierzchowskiego [2013]. Po redukci pierwotnego zbioru zmiennych, przeprowadzone m.in. w celu eliminaci problemów słabe dyskryminaci obiektów (miast) i wysokiego stopnia skorelowania cech (zmiennych), finalnie pozostały następuące wskaźniki: gospodarka lokalna: (1) dochody własne budżetów gmin i miast na prawach powiatu per capita; (2) wskaźnik zatrudnienia (liczba pracuących na 100 osób w wieku produkcynym); (3) liczba podmiotów gospodarczych w REGON na 10 tys. osób w wieku produkcynym; demografia: (1) współczynnik starości demograficzne (odsetek ludności w wieku 65+); (2) współczynnik salda migraci; (3) współczynnik przyrostu naturalnego; infrastruktura: (1) gęstość sieci kanalizacyne (długość sieci na 1 km 2 ); (2) odsetek ludności korzystaące z oczyszczalni ścieków; (3) zasoby mieszkaniowe na 1 tys. mieszkańców; (4) mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. mieszkańców; (5) udział wydatków inwestycynych w łącznych wydatkach budżetów gmin i miast na prawach powiatu 2. W kolenym kroku, wykorzystuąc założenia opisane wcześnie metody odległości od wzorca, dla każde z kategorii rozwou wyznaczono wskaźnik nazwany subsyntetycznym. Z kolei wskaźniki subsyntetyczne posłużyły ako zmienne diagnostyczne do wyliczenia ostatecznego miernika syntetycznego. Procedurę przeprowadzono dla danych z roku 1999 oraz Dodatkowo określono dynamikę badanych zawisk w okresie W tym celu ako zmienne weściowe wykorzystano indeksy dynamiki finalne grupy wskaźników (rok 1999 = 100) Wyniki badań W tabeli 1 zestawiono liczbę byłych miast woewódzkich, które znalazły się na czołowych miescach rankingów utworzonych na podstawie metody odległości od wzorca w oparciu o dane z 1999 i 2015 roku. Wartości wskaźnika syntetycznego 2 W przypadku dwóch ostatnich wskaźników, w celu wyeliminowania przypadkowych wahań rocznych, posłużono się uśrednionymi wartościami pięcioletnimi. 3 Ze względu na brak możliwości obliczenia indeksów dynamiki dla współczynników salda migraci i przyrostu naturalnego (co wynikało z uemnych wartości charakteryzuących część badanych miast) w analizie dynamiczne zmienne te zastąpiono indeksem dynamiki ogólne liczby mieszkańców w latach , reprezentuącym zawisko będące efektem ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności.

7 Wpływ utraty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó miast 123 z 1999 roku sytuowały edno miasto postwoewódzkie w pierwsze piątce rankingu, cztery w pierwsze dziesiątce i osiem w pierwsze osiemnastce. Ranking przeprowadzony na analogicznych danych z 2015 roku uwidocznił straty pozyci opisywanych miast w pierwsze piątce znalazły się wyłącznie aktualne stolice woewództw, w pierwsze dziesiątce pozostało tylko edno byłe miasto woewódzkie, a w pierwsze osiemnastce tylko trzy. W każde z wyróżnionych kategorii widoczne były zmiany pozyci miast postwoewódzkich, polegaące na spadkach w rankingach na rzecz miast, które po 1999 roku utrzymały status woewódzki. Nabardzie liczna utrata pozyci zauważalna była w przypadku wskaźnika subsyntetycznego zainwestowanie infrastrukturalne. O ile w 1999 roku dwa z byłych miast woewódzkich znadowały się w pierwsze piątce rankingu, siedem w pierwsze dziesiątce i aż 14 w pierwsze osiemnastce, to w 2015 roku w pierwsze dziesiątce utrzymało się uż tylko edno miasto, a w osiemnastce tylko cztery. Z kolei namnie wyraźne zmiany (choć również wskazuące na spadki w rankingu) dotyczyły sytuaci demograficzne edno z czterech miast utrzymało się w pierwsze piątce, z siedmiu w pierwsze dziesiątce pozostało sześć, a dwanaście miast z pierwsze osiemnastki stopniało do ośmiu. Tabela 1. Liczba byłych miast woewódzkich na czołowych miescach rankingów utworzonych na podstawie metody odległości od wzorca Liczba byłych miast woewódzkich według rankingu w: Gospodarka lokalna Sytuaca demograficzna Zainwestowanie infrastrukturalne Wskaźnik syntetyczny Pierwsze piątce Pierwsze dziesiątce Pierwsze osiemnastce Źródło: opracowanie własne. Dalszą część wyników badań przedstawiono w formie wykresu typologicznego, którego osie odnosiły się do poziomu (stanu w 2015 roku) i dynamiki ( ) rozwou badanych miast (por. rys. 1). Średnie arytmetyczne wskaźników syntetycznych (stanu i dynamiki) posłużyły ako wartości graniczne podczas wydzielania poszczególnych klas (typów miast). W pierwsze ćwiartce wykresu, wyznaczaące typ miast o wysokim poziomie i dynamice rozwou, znalazły się głównie miasta, które w wyniku reformy z 1999 roku utrzymały rangę woewódzką. Spośród byłych stolic woewództw do omawianego typu zakwalifikowały się tylko Bielsko-Biała, Koszalin, Siedlce i Legnica. Natomiast nawiększa część miast postwoewódzkich (20 z 31 miast) wchodziła w skład trzecie ćwiartki wykresu typologicznego, czyli reprezentowała typ miast o poniże przeciętnych parametrach w zakresie poziomu i dynamiki rozwou. Przeprowadzone badania wskazały, że byłe miasta woewódzkie znaduą się w gorsze sytuaci rozwoowe w stosunku do miast, które w wyniku reformy samo-

8 124 Wociech Kisiała Rys. 1. Typologia byłych i aktualnych miast woewódzkich wskaźnik syntetyczny rozwou Źródło: opracowanie własne. rządowe z 1999 roku zachowały status ośrodka woewódzkiego. Przewaga aktualnych stolic woewództw wynikała przede wszystkim z wyższego poziomu i dynamiki rozwou infrastrukturalnego oraz gospodarczego. Znacznie lepie na tle obecnych miast woewódzkich wypadały byłe stolice w kategorii rozwou demograficznego. Dominacę obecnych miast woewódzkich w kolenych latach może potęgować stosunkowo niższa dynamika rozwou w grupie byłych stolic. Utrzymanie te tendenci prowadzić będzie do pogłębiania opóźnień rozwoowych i rosnących różnic w poziomie rozwou w badanych miastach. 6. Zakończenie Uzyskane wyniki badań pozwalaą pozytywnie zweryfikować hipotezę postawioną we wstępie artykułu. Ranga woewódzka może przekładać się na wymierne korzyści (których efekty odzwierciedlaą wartości wskaźników wykorzystanych w analizie), a co za tym idzie stanowić istotny czynnik rozwou miast. Nie oznacza to, że stosunkowo szybszy rozwó aktualne stolice woewództw zawdzięczaą wyłącznie statusowi administracynemu miasta. Z pewnością występuą inne, równie ważne, czynniki różnicuące koniunkturę pomiędzy analizowanymi grupami miast. Wpływ utarty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó społeczno-gospodarczy miast wymaga zatem dalszych, pogłębionych badań. Potrzeba ta wydae się

9 Wpływ utraty statusu ośrodka woewódzkiego na rozwó miast 125 ważna z poznawczego punktu widzenia, gdyż publikowane dotychczas prace, dotyczące podobne tematyki, nie do końca potwierdzaą obserwace i prawidłowości płynące z przeprowadzone analizy [por. Komorowski 2012; Krysiński 2013; Kurniewicz i Swianiewicz 2016]. Niniesza praca może być traktowana ako głos w dyskusi i przyczynek do pełnieszego wyaśnienia zależności określonych w tytule. Literatura Bagiński E., 1988, Fenomen nowych miast woewódzkich w sieci osiedleńcze krau, [w:] Jałowiecki B., Kaltenberg-Kwiatkowska E. (red.), Procesy urbanizaci i przekształcenia miast w Polsce, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, s Blažek J., Uhlíř D., 2011, Teorie regionálního rozvoe: nástin, kritika, klasifikace, Karolinum, Praha. Dascher K., 2000, Are politics and geography related?: Evidence from a cross-section of capital cities, Public Choice, vol. 105, iss. 3/4, s Dziemianowicz W., 2000, Byłe stolice woewództw w rok po reformie, ekspertyza przygotowana na zlecenie Polskie Agenci Rozwou Regionalnego, Warszawa. Grabiński T., 1991, Podstawy informacyne ekonometrii przestrzenne, [w:] Zeliaś A. (red.), Ekonometria przestrzenna, PWE, Warszawa, s Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomiczne do typologicznego podziału kraów ze względu na poziom ich rozwou oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny, nr 4, s Kaczmarek T., 1996, Rola funkci administracynych w rozwou średnich miast Wielkopolski (Gniezno, Kalisz, Konin, Leszno, Ostrów Wlkp., Piła), Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Komorowski J.W., 2012, Miasta woewódzkie a miasta postwoewódzkie w Polsce zróżnicowanie i zmiany poziomu gospodarczego w pierwsze dekadzie XXI wieku, Studia Mieskie, nr 8, s Krysiński D., 2013, Wszystko co złe, to reforma. O utracie statusu miasta woewódzkiego w dyskursie kaliszan, Przegląd Socologiczny, nr LXII/4, s Krysiński D., 2015, Status woewódzki miasta ako czynnik wzrostu w dobie postindustrialne, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica, nr 52, s Kurniewicz A., Swianiewicz P., 2016, Ból fantomowy czy realna strata? Wpływ utraty statusu stolicy woewództwa na rozwó gospodarczy i miesce w hierarchii systemu osadniczego, Prace i Studia Geograficzne, t. 61, nr 2, s Liszewski S., 1992, Funkca administracyna miast ako przedmiot badań geograficznych, [w:] Funkca administracyna miast, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, nr 17, s Liszewski S., Maik W., 2000, Wielka encyklopedia geografii świata, tom XIX: Osadnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań. Łukomska J., 2011, Byłe stolice woewództw 10 lat po reformie, [w:] Dziemianowicz W., Szlachta J., Szmigiel-Rawska K. (red.), Subregionalne bieguny wzrostu, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, s Panek T., Zwierzchowski J., 2013, Statystyczne metody wielowymiarowe analizy porównawcze. Teoria i zastosowania, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa. Parysek J.J., 2001, Podstawy gospodarki lokalne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Parysek J.J., Wotasiewicz L., 1979, Metody analizy regionalne i metody planowania regionalnego, Studia KPZK PAN, t. LXIX, PWN, Warszawa. Preston R.E., 1992, Christaller s research on the geography of administrative areas, Progress in Human Geography, no. 16, s

10 126 Wociech Kisiała Sokołowski D., 2006, Funkce centralne i hierarchia funkconalna miast w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaa Kopernika, Toruń. Sokołowski D., 2011, Centralność większych miast Polski. Rola czynnika administracynego i globalizaci, [w:] Namyślak B. (red.), Przekształcenia regionalnych struktur funkconalno-przestrzennych, 2, Rozprawy Naukowe IGiRR Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 20, Wrocław, s Suliborski A., 2012, Funkce miast, [w:] Liszewski S. (red.), Geografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s Szymańska D., 2013, Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Szymańska W., 2015, The role of the administrative functions in the development of the city in Poland (by example of degraded towns), [w:] Szymańska W. (red.), Regional Development and Public Administration in the Context of General Tendencies of XXI century, Publishing House АDNDU, Słupsk-Kharkiw, s Wilk W., 2004, The effect of changes in administrative division on the economic position of the largest cities in Poland, Miscellanea Geographica, vol. 11, s Zagożdżon A., 1988, Osadnictwo trwałość i zmienność, [w:] Jałowiecki B., Kaltenberg-Kwiatkowska E. (red.), Procesy urbanizaci i przekształcenia miast w Polsce, Ossolineum, Wrocław-Warszawa- -Kraków-Gdańsk-Łódź, s