SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału Rozdział 3.2 Szczepienia przybliża historię odkrycia szczepień.

Transkrypt

1 SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 2), 5 (2, 3), 8 (2), 9 (1, 4, 11, 13) Czas realizacji materiału Około 50 minut Rozdział 3.2 Szczepienia przybliża historię odkrycia szczepień. Czytanka przedstawia postać Edwarda a, który po raz pierwszy zastosował szczepienia. Uczniowie otrzymują materiały z tekstem do pracy indywidualnej, lub nauczyciel prezentuje tekst całej klasie. Ćwiczenia uzupełnij brakujące słowa i odpowiedz na pytania pomagają utrwalić najistotniejsze informacje z tekstu. W ćwiczeniu dodatkowym, zachęcamy uczniów do odegrania scenek z życia Edwarda a, dzięki czemu uczniowie w formie zabawy poznają historię odkrycia szczepień. Wiedza do zdobycia Poziom podstawowy Szczepienia zapobiegają różnym chorobom, np. grypie Poziom rozszerzony Nie na wszystkie choroby są szczepienia

2 3.2 Zapobieganie Infekcjom Szczepienia Słowa Kluczowe Antygen Bakteria Białe krwinki (WBC) Choroba Odporność Przeciwciało Szczepienie Szczepionka Układ immunologiczny Uodpornić Wirus Potrzebne Materiały Dla Każdego Ucznia Kopia KU 1 Kopia MU 1 Tablica do wyświetlania z rzutnika (niekoniecznie) Materiały Dostępne na Stronie Internetowej Film demonstrujący ćwiczenia CIEKAWOSTKA Słowo szczepionka (ang. vaccine) pochodzi od łacińskiego słowa vacca czyli krowa, ponieważ pierwsze szczepienie przeciwko ospie prawdziwej wykonano zaszczepiając łagodniejszą chorobę ospę krowiankę. Podstawowe Informacje Układ immunologiczny człowieka walczy z chorobotwórczymi mikrobami, które przenikają do wnętrza organizmu. Dodatkowymi czynnikami, które wspomagają nasz układ immunologiczny i pozwalają zapobiec infekcjom, są m.in. odpoczynek, właściwe odżywianie i sen. Innym sposobem wspomagania naszego układu immunologicznego są szczepienia. Szczepienia pozwalają zapobiegać chorobom oraz konieczności ich leczenia. W produkcji szczepionek najczęściej wykorzystuje się słabsze lub nieaktywne formy chorobotwórczych mikrobów. W niektórych przypadkach szczepionki produkowane są z komórek tylko podobnych do patogenów chorobotwórczych. Po wstrzyknięciu szczepionki do organizmu nasz system immunologiczny atakuje wprowadzone mikroby tak, jak atakuje patogeny przenikające do organizmu. Białe krwinki produkują ogromne ilości przeciwciał, które przyłączają się do antygenów - specyficznych miejsc na powierzchni komórek szczepionkowych. Ponieważ Patogeny szczepionkowe są znacznie osłabione, dlatego białe krwinki bez trudu eliminują wszystkie wprowadzone w szczepionce patogeny i nie dochodzi do rozwoju objawów choroby. Układ immunologiczny zapamiętuje sposób eliminowania patogenów i przy kolejnym kontakcie z ich markerami/antygenami jest gotowy do walki z nimi, zanim pojawią się objawy choroby. Czasami układ immunologiczny musi sobie przypomnieć sposób walki z patogenami i dlatego w przypadku niektórych szczepionek po upływie określonego czasu podajemy ich dawki przypominające. Niektóre patogeny takie jak np. wirus grypy są bardzo przebiegłe i bardzo szybko zmieniają się wymieniając na swojej powierzchni markery/antygeny, dzięki którym nasz układ immunologiczny mógłby je rozpoznać i rozpocząć z nimi walkę. Dlatego nasz układ immunologiczny nie może zapamiętać sposobu zwalczania takich patogenów i co roku jest inna szczepionka na grypę. Potrzebne Będą 1. Kopia MU 1 i KU1 dla każdego ucznia

3 3.2 Zapobieganie Infekcjom Szczepienia Wprowadzenie 1. Wytłumacz uczniom, że istnieje wiele chorobotwórczych patogenów, ale niektórym wywoływanym przez nie patogenom możemy zapobiegać poprzez szczepienia. 2. Wyjaśnij, że szczepionki zawierają niewielkie ilości niechorobotwórczych patogenów, czynników chorobotwórczych, lub elementów zewnętrznej powłoki mikrobów, w których obecności nasz organizm uczy się zwalczać chorobotwórcze mikroby, na wypadek choroby. Zapytaj dzieci o ich doświadczenia ze szczepieniami, jakie szczepienia pamiętają i kiedy je przyjęły. 3. Pokaż dzieciom schematy bakterii i wirusów, przeciwko którym zostały zaszczepione (dostępne na stronie Zwróć uwagę, że w XVIII wieku choroby wywoływane przez te drobnoustroje były bardzo częste. 4. Zwróć uwagę, że bez szczepień część klasy nie dożyłaby wieku 5 lat. Wytłumacz, że dzięki szczepieniom takie choroby jak krztusiec, polio, czy gruźlica występują niezwykle rzadko. 5. Wyjaśnij uczniom, że mikroby mogą zmieniać zewnętrzną otoczkę tak jak my zmieniamy ubrania. Niektóre mikroby zmieniają swoje otoczki tak szybko, że naukowcy nie mogą opracować przeciwko nim szczepionki, albo też niektóre szczepionki należy zmieniać co roku, jak w przypadku szczepionki przeciwko grypie. Ćwiczenie Podstawowe 1. Rozdaj wszystkim uczniom kopię KU Przeczytaj klasie historię Edwarda a (MU 1). Klasa może jednocześnie śledzić historię wyświetloną rzutnikiem lub otrzymane materiały. Następnie uczniowie powinni prześledzić historię samodzielnie. 3. Po przeczytaniu historii poproś uczniów, aby uzupełnili brakujące miejsca w kartach pracy. 4. Uczniowie powinni również udzielić odpowiedzi na pytania umieszczone w kartach pracy. Dyskusja 1. Poniższe pytania pomogą sprawdzić, czy dzieci zrozumiały omówione zagadnienia: a. Co to są szczepienia? Szczepienia chronią ludzi przed określonymi chorobami. Zawierają martwe lub osłabione mikroby, niezdolne do wywołania objawów choroby. b. Kiedy powinno się podawać szczepienia? Szczepienia podaje się zanim pojawią się objawy choroby, zapobiegają chorobom. c. Kto wynalazł szczepienia? Edward w 1796 roku. Ćwiczenie Dodatkowe Na podstawie przeczytanej historii nt. Edwarda a uczniowie przygotowują scenki do odegrania przed całą klasą. Przykładowy scenariusz można znaleźć w MU. Scenariusz ten opracowała klasa w jednej z brytyjskich szkół (klasa 12 z Elmbridge Junior School) z pomocą nauczyciela - Pana Burby. Scenki można obejrzećna stronie:

4 Edward urodził się w 1749 roku w Wielkiej Brytanii. Jako mały chłopiec, Edward interesował się przedmiotami ścisłymi i przyrodą i godzinami przesiadywał nad brzegiem rzeki Severn (najdłuższej rzeki Wielkiej Brytanii) szukając skamielin. W 1770 roku, w wieku 21 lat, rozpoczął studia lekarskie w Londynie. Dwa lata później Edward rozpoczął praktykę lekarską w swoim rodzinnym miasteczku Berkeley. W tym czasie przerażenie budziła choroba zwana ospą prawdziwą. Objawami choroby była ostra wysypka pozostawiająca szpecące blizny. Choroba prowadziła czasami nawet do śmierci! Jako lekarz Edward wysłuchiwał opinii wieśniaków, nt. tej choroby. Wierzyli oni, że osoby, które wcześniej przeszły łagodniejszą chorobę, zwaną ospą krowianką (źródłem zarażenia były krowy), znacznie łagodniej przechodziły później ospę prawdziwą. postanowił przeprowadzić eksperyment, który miał sprawdzić, czy to co mówią wieśniacy jest prawdą. W 1796 do a zgłosiła się dojarka krów Sara Nelmes z objawami wysypki krowianki na ręce. zebrał trochę ropnej wydzieliny z wysypki na ręce Sary. Następnie wtarł niewielką ilość tej wydzieliny na rękę 8-letniego chłopca (James a Phipps a) syna ogrodnika. James zachorował na krowiankę, ale wkrótce wyzdrowiał. Następnie pobrał wydzielinę ropną od osoby zakażnoej ospą prawdziwą I wtarł w rękę James a. Podejrzenia a były słuszne. U James a pojawiła się wysypka, ale nie zachorował na ospę wietrzną. Odkrycie 'a nazwano szczepieniem (ang. vaccination od łacińskiego słowa: vacca, czyli krowa). następnie zaszczepił wszystkie dzieci w okolicy: podając wirusa krowianki zapobiegał rozwojowi groźniejszej ospy prawdziwej.

5 Edward urodził się w 1749 roku. Jako mały chłopiec interesował się naukami ścisłymi i przyrodą i spędzał godziny nad brzegiem rzeki Severn w poszukiwaniu skamielin. Jaki wspaniały dzień na posszukiwanie skamielin nad brzegiem rzeki Severn. Czy może być coć lepszego?! W 1770 roku w wieku 21 lat rozpoczął studia lekarskie w Londynie. Dwa lata później rozpoczął praktykę lekarską w swoim rodzinnym miasteczku Berkeley. W tym czasie panowały ospa prawdziwa i ospa krowianka. Pani Smith Pan Smith Pan Smith Proszę wejść, co Państwu dolega? Panie Doktorze, mój mąż ma wysypkę ospy krowianki. Jak można mu pomóc? W zeszłym tygodniu zmarł nasz znajomy z powodu ospy prawdziwej, ale nigdy wcześniej nie chorował na ospę krowiankę. Mhm, proszęmówić dalej Panie Smith. Znam wiele osób, które chorowały na ospę krowiankę, ale nigdy nie zachorowały na ospę prawdziwą. Czy to znaczy, że ja również nie zachoruję? No cóż, nie Państwo pierwsi macie takie obserwacje. Podejrzewam, że macie Państwo rację. Mam zamiar to sprawdzić. I dobry lekarz, jak obiecał tak zrobił. Kiedy dojarka Pani Sarah Nelmes przyszła do Doktora a z wysypką ospy krowianki, Doktor z pomocą 8- letniego chłopca, James a Phipps a przeprowadził eksperyment. Sarah Sarah James James Panie Doktorze, mam na ręce wysypkę ospy krowianki. No dobrze Pani Nelmes, proszę pokazać. James chłopcze, chodź tu proszę i odsłoń swoją rękę. Co Pan robi Doktorze? Przeprowadzam eksperyment. Pobiorę nieco ropy z wysypki na Pani ręce I wetrę ją w rękę James a. Po tym eksperymencie James zachorował na ospę krowiankę, lecz wkrótce wyzdrowiał. Dr był gotowy do drugiej części swojego eksperymentu. Tym razem Doktor wtarł w ramię James s ropę pobraną wysypki chorego na ospę prawdziwą. No James chłopcze, jeżeli wszystko pójdzie dobrze, to Twoje imię zapisze się na zawsze w historii medycyny! A co się stanie, jeśli plan się nie uda Doktorze? No cóż, nie będę Cię oszukiwać możesz umrzeć! (Przełyka ślinę) Oh! Ale James nie umarł. Dorktor miał rację, a jego odkrycie nazwano szczepieniem (ang. vaccination). Następnie Dr zaszczepił ospą krowianką wszystkie dzieci w okolicy i w ten sposób ochronił je przed ospą prawdziwą. Jego praca jest doceniana po dziś dzień, a jeden z oddziałów szpitalnych w jego rodzinnym miasteczku nosi jego imię.

6 Uzupełnij brakujące miejsca wykorzystując słowa podane poniżej: Bohater z Przeszłości Dr Edward jest jedną z najważniejszych postaci w historii nauki. Bez odkrycia przez niego szczepień połowy Twojej klasy nie byłoby tutaj! Edward urodził się w. Kiedy był małym chłopcem interesowały go a kiedy dorósł stał się. W tym czasie przerażenie budziła śmiertelna choroba zwana. Objawami choroby była ostra wysypka pozostawiająca szpecące. zaobserwował, że dojarki, które zaraziły się od krów chorobę zwaną, łagodniej przechodziły ospę prawdziwą i nie umierały na nią. pobrał nieco ropy z ręki zarażonej ospą krowianką i zakaził nią chłopca o imieniu. Chłopiec zachorował na ospę krowiankę, lecz wkrótce wyzdrowiał. Następnie James a ospą prawdziwą. U James a pojawiła się ale nie zachorował na ospę prawdziwą. W ten sposób potwierdził swoją teorię i wszystkie dzieci w okolicy chroniąc je przed ospą prawdziwą. ospą krowianką James ospą prawdziwą dojarki Wielkiej Brytanii lekarzem wysypka zaraził nauki ścisłe blizny zaszczepił Na podstawie czytanki, odpowiedz na następujące pytania: 1. Jak nazywał się lekarz, który odkrył szczepienia? 2. Jak nazywa się śmiertelna choroba, która budziła wtedy przerażenie? 3. W jaki sposób chciał powstrzymać śmiertelną chorobę? 4. Co stało się z James em po zakażeniu go ospą krowianką? 5. Co stało się z James em po zakażeniu go ospą prawdziwą? Czy wiecie, że Każde 9-letnie dziecko ma za sobą przynajmniej 9 szczepień, które chronią przed co najmniej 10 groźnymi chorobami. Ciekawostka Angielska nazwa szczepienia (vaccination) pochodzi od łacińskiego słowa vacca, czyli krowa. 6. Dlaczego sprawdził swój pomysł na James ie zanim zaczął szczepić pozostałe dzieci?