W praktyce występują trudności związane z dokonaniem wyboru oraz właściwym określeniem wybranego wynagrodzenia przez zamawiających.

Transkrypt

1 W praktyce występują trudności związane z dokonaniem wyboru oraz właściwym określeniem wybranego wynagrodzenia przez zamawiających. Wprowadzenie Na początek należy wskazać przepisy prawne odnoszące się do umów w sprawie zamówień publicznych, których przedmiotem są roboty budowlane, regulujące kwestie wynagrodzenia. Problematykę umów w sprawach zamówień publicznych normują przepisy Działu IV ustawy z r. Prawo zamówień publicznych. Jednakże w zakresie nieuregulowanym PZP do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy KC (art. 139 ust. 1 PZP). Przepisy PZP stanowią lex specialis w stosunku do przepisów KC, co oznacza, iż w przypadku sprzeczności pomiędzy KC a przepisami PZP należy przyznać pierwszeństwo tym drugim. Ustawodawca dopuścił zatem wprowadzanie modyfikacji przepisów KC, zarówno poprzez dostosowywanie istniejących struktur prywatnoprawnych do potrzeb publicznego obrotu, jak i nawet przez ich zastąpienie całkiem nowymi konstrukcjami. Jednakże modyfikacje te wprowadzane zostały w zakresie wyznaczonym przedmiotem regulacji PZP, a mianowicie zarówno w odniesieniu do zasad i trybu udzielania zamówień publicznych, środków ochrony prawnej, kontroli udzielania zamówień publicznych, jak i określenia organów właściwych w sprawach uregulowanych w ustawie (art. 1 PZP). W zakresie robót budowlanych to dostosowanie" miało miejsce poprzez m.in. wprowadzenie własnych legalnych definicji przedmiotów zamówień publicznych, w szczególności terminu roboty budowlane", odbiegającego prima facie od przedmiotu umowy o roboty budowlane z art. 647 KC. 1 / 6

2 Roboty budowlane w rozumieniu PZP mają znacznie szerszy zakres, gdyż obejmują one nie tylko oddanie obiektu", lecz przede wszystkim czynności faktyczne występujące w procesie inwestycyjnym, tj. wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, w ujęciu Prawa budowlanego. Definicja robót budowlanych" w ustawie wywodzi się z dyrektywy klasycznej (art. 1 ust. 2 lit. b dyrektywy 2004/18/WE), wprowadzającej dodatkowo pojęcie obiektu budowlanego, które na gruncie przepisów polskich rozumiane jest zgodnie z definicją zaczerpniętą z Prawa budowlanego. Ustawodawca wprowadził w zamówieniach publicznych definicję robót budowlanych", akcentując proces wykonywania obiektu oraz nawiązując bezpośrednio do regulacji Prawa budowlanego. Jednakże zastosowane w PZP rozumienie robót budowlanych", podobnie jak usług lub dostaw, nie jest zamiennikiem kodeksowej regulacji, gdyż ustawa w tym zakresie nie wprowadza nowych kategorii stosunków zobowiązaniowych. Definicja zamówienia publicznego" z art. 2 pkt 13 PZP zawiera własną klasyfikację przedmiotów umów zawieranych zgodnie z PZP. Jednakże zarówno rodzaje stosunków zobowiązaniowych, jak też ich treść ustalana jest nadal na gruncie regulacji ogólnych z KC. Klasyfikacja zamówień publicznych wprowadzona została głównie na potrzeby uregulowania i ujednolicenia procedury udzielania zamówień publicznych, m.in. przy sumowaniu, dzieleniu zamówień, wyborze procedury udzielania zamówień. W obrębie zamówień publicznych wprowadzono własny podział przedmiotów umów w sprawie zamówień publicznych, dzieląc je na trzy rodzaje: dostawy, roboty budowlane i usługi, obligując tym samym zamawiających do dokonywania klasyfikacji każdego zamówienia zgodnie ze wskazanym podziałem. Wprowadzenie ww. podziału nie ma jednak wpływu na treść zobowiązania, określenie 2 / 6

3 charakteru i treści stosunku zobowiązaniowego łączącego strony dokonuje się nadal na gruncie kodeksowym. Zatem klasyfikacja przedmiotów umów dokonywana na gruncie PZP nie ma wpływu na tę klasyfikację dokonywaną zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. Zachodzi natomiast zależność przeciwna, gdyż przepisy PZP, definiując pojęcie dostaw" (art. 2 pkt 2), odwołują się do podziału umów wprowadzonego w KC. W obecnym brzmieniu art. 647 KC umowa o roboty budowlane nie obejmuje swoją treścią wszelkich czynności wykonywanych w trakcie procesu inwestycyjnego do chwili oddania obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej. W procesie inwestycyjnym określonym w Prawie budowlanym realizowane świadczenia mają na gruncie KC charakter mieszany, gdyż polegają one oprócz wykonywania stricte robót budowlanych, w rozumieniu art. 647 KC, także na świadczeniu usług (art. 734 KC) w postaci np. wykonania projektu, pełnienia nadzoru autorskiego lub na świadczeniach zmierzających na osiągnięciu określonego rezultatu (art. 627 KC), których efektem jest częstokroć nie sam obiekt", lecz jego część, w postaci np. wykonania poszczególnych rodzajów instalacji itd. Są to świadczenia o odrębnym charakterze, które winny być oceniane z zachowaniem tych odrębności, w szczególności w świetle regulacji umowy o dzieło lub umowy zlecenia, odnoszącej się do wszelkich rodzajów usług (art. 750 KC). Zamówienia publiczne zaklasyfikowane jako roboty budowlane" w rozumieniu ustawy PZP stanowić mogą w świetle regulacji kodeksowych umowy mieszane, w stosunku do każdej z umów zastosowanie będą mieć odrębne regulacje. W przypadku zobowiązań nie mają zastosowania regulacje analogiczne do regulacji PZP przewidujące tzw. zamówienia wielorodzajowe (art. 6 PZP) przy klasyfikowaniu których decyduje większościowy udział danego rodzaju zamówienia, co znacznie ułatwia podział zamówień, bez potrzeby tworzenia rozwiązań hybrydowych. 3 / 6

4 Trudności nastręcza również sama kwalifikacja prawna umowy o roboty budowlane (art KC), w szczególności jej odróżnienie od umowy o dzieło (art KC). Przyczyny wyodrębnienia umowy o roboty budowlane z regulacji umowy o dzieło, sprowadzające się głównie do odrębnej kwalifikacji stron podmiotowych, którymi mogły być jedynie podmioty gospodarki uspołecznionej, straciły swoją moc wraz z nowelizacją z 1990 r. i zmianą ustroju gospodarczego. Pozostałe ramowe unormowanie umowy o roboty budowlane stanowi jedynie podtyp" umowy o dzieło, pomimo dotychczasowych dążeń ustawodawcy do jej usamodzielnienia. Umowa o roboty budowlane nie różni się w stopniu znaczącym od umowy o dzieło, opierając się na jej rozwiązaniach stosowanych wprost (odesłanie w art KC), jak również per analogiam, ze względu na luki we wspomnianym odesłaniu. Geneza tak skonstruowanego odesłania wynikała z wcześniejszej regulacji wynagrodzenia w robotach budowlanych, zawartej w przepisach pozakodeksowych, które w obecnym stanie prawnym utraciły swą moc obowiązującą. Celem ustawodawcy, który pomimo rezygnacji z podmiotowych ograniczeń dotyczących umowy o roboty budowlane nie wykreślił z Kodeksu cywilnego omawianego typu umowy, była, jak się wydaje, kwestia rozróżnienia przedmiotu obu umów. Przyczyną pozostawienia tego typu umowy nazwanej mógł być zatem charakter przedmiotu umowy, którym jest w umowach o roboty budowlane nie każde oznaczone dzieło", bez względu na jego charakter lub sposób powstania, lecz przedmiot o znacznie bardziej skomplikowanej strukturze istnienia i powstawania, jakim jest obiekt budowlany. Wzgląd na przedmiot umowy miało na uwadze także orzecznictwo, wskazując na charakter dzieła, jakim jest obiekt", oraz sposób jego realizacji zgodnie z odpowiednią dokumentacją projektową, zasadami sztuki budowlanej, w ramach szczegółowo zaplanowanego procesu inwestycyjnego, podkreślając przy tym również istotę oraz wagę wyróżnienia tego typu umowy od umowy o dzieło. Wysuwano również inne kryterium rozróżnienia obu umów, a mianowicie wymóg sporządzenia przedmiotu umowy zgodnie z przygotowanym projektem, który jest stosowany jedynie dla umów o roboty budowlane, odnosząc się do wyraźnego wspomnienia o nim w definicji przedmiotu umowy o roboty budowlane z art. 647 KC. Kryterium powyższe, jak również kryterium terminu przedawnienia roszczeń wynikających z obu umów, stosowane było jednak marginalnie. 4 / 6

5 Wpływ na przetrwanie tego typu umowy nazwanej miało również zaakcentowanie istoty procesu inwestycyjnego, w szczególności podziału w nim ról poszczególnych uczestników (art. 647(1) KC), znaczenia dokumentacji (art. 651 KC), odpowiedzialności za teren budowy i materiały (art. 653 i 655 KC) oraz odbiorów częściowych (art. 654 KC). Jednakże zaznaczyć należy, iż proces inwestycyjny został kompleksowo uregulowany w ustawie Prawo budowlane, zatem nie wymaga on powtórzenia na gruncie cywilnoprawnym. Obecnie nie wydaje się kontynuowana tendencja do wyodrębnienia umowy o roboty budowlane, lecz przeciwnie, do jej włączenia w kompleksową regulację umowy o dzieło, zwłaszcza z uwagi na szczątkowość jej unormowania oraz nieznaczne różnice istniejące pomiędzy obiema umowami. Niekompletność istniejącego kształtu umowy o roboty budowlane widoczna jest w szczególności w zakresie kwestii wynagrodzenia. W tej materii nie wprowadzono żadnych regulacji i pominięto odesłanie do postanowień innych umów, pozostawiając tym samym lukę w prawie. Artykuł KC zawiera enumeratywne wyliczenie przepisów dotyczących umowy o dzieło, stosowanych odpowiednio na gruncie robót budowlanych, wśród których nie ma jednak przepisów o wynagrodzeniu. Zamieszczenie zatem zamkniętego katalogu odesłań i pominięcie wśród nich odpowiedniego odesłania do norm dotyczących wynagrodzenia prowadzić może do uznania, iż poza tak ściśle określoną materią ustawodawca wyłączył możliwość stosowania wskazanych przepisów umowy o dzieło lub innych umów nazwanych. Jednakże brak regulacji w tak fundamentalnej kwestii oraz podobieństwo obu umów nakazuje, przez zastosowanie analogia legis, stosowanie właściwych regulacji z umowy o dzieło do umowy o roboty budowlane. Jednakże w orzecznictwie zarysował się spór w niniejszej kwestii, a mianowicie prezentowane jest również stanowisko, iż nie występuje w omawianej materii luka w prawie, uznając, iż wyliczenie zawarte w art. 656 KC jest taksatywne, dlatego też rozumując a contrario nie można stosować pozostałych, nie wymienionych w odesłaniu przepisów o umowie o dzieło do umowy o roboty budowlane. Takie stanowisko jednak nie może być popierane ze względu choćby na potrzebę regulacji tej jakże ważkiej kwestii, jaką jest wynagrodzenie w umowie o roboty budowlane. 5 / 6

6 Uwaga: treść całego artykułu, z omówieniem kwestii dotyczących wyboru rodzaju wynagrodzenia w umowie o roboty budowlane, problematyki wynagrodzenia ryczałtowego i kosztorysowego, zmiany wynagrodzenia spowodowanej zmianą stawki podatku od towarów i usług, wynagrodzenia podwykonawcy, terminu zapłaty: plik pdf 6 / 6