MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Transkrypt

1 MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Warszawa, dnia marca 2008 r. Agnieszka Chłoń - Domińczak Podsekretarz Stanu DUS BB/08 Pan Sławomir Łukasiewicz Związek Zawodowy Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla w Polsce Przeróbka Plac Grunwaldzki 8/ Katowice W związku z podniesionymi kwestiami w sprawie interpretacji przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych(Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) w brzmieniu nadanym przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy- Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 167, poz. 1397) uprzejmie wyjaśniam, co następuje: Od dnia 1 stycznia 2007 r. sprawę uprawnień do emerytury górniczej oraz emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, regulują przepisy Rozdziału 3a, Emerytury górnicze, ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rantach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz, 353, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, w brzmieniu nadanym przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie 1

2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 167, poz. 1397). Prawo do emerytury górniczej regulują zawarte w Rozdziale 3 a, Emerytury górnicze, przepisy art. 50 a ustawy emerytalnej. Przepisami art. 50 ust. 1 ustawy emerytalnej zostały określone warunki, których łączne spełnienie uprawnia pracownika do emerytury górniczej. W myśl wskazanych przepisów emerytura górnicza przysługuje pracownikowi po spełnieniu łącznie warunków: osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat i legitymowaniu się w przypadku kobiet co najmniej 20-letnim, a w przypadku mężczyzn co najmniej 25 letnim okresem pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej. Z uwagi na zmianę przepisów ustawy emerytalnej przepisami ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 17, poz. 95) wymagane jest także spełnienie warunku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Natomiast przepisami art. 50 ust. 2 ustawy emerytalnej został określony niższy wiek emerytalny wymagany od ubiegających się o emeryturę górniczą, a legitymujących się w przypadku kobiet co najmniej 20 letnim, a w przypadku mężczyzn co najmniej 25 letnim okresem pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 letnim okresem pracy górniczej. Wiek ten wynosi 50 lat. Wobec przyjętych regulacji emerytura górnicza przysługuje po spełnieniu łącznie warunków: osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat lub 50 lat i legitymowaniu się w przypadku kobiet co najmniej 20 letnim, a w przypadku mężczyzn co najmniej 25 letnim okresem pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej z pracą górniczą, w tym odpowiednio co najmniej 10 letnim bądź 15 letnim okresem pracy górniczej. W obu przypadkach wymagane jest także spełnienie warunku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. 2

3 Natomiast przepisami art. 50 e ustawy emerytalnej zostało określone prawo do emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko. W myśl przepisów 50 e ustawy emerytalnej, prawo do tej emerytury przysługuje pracownikom, którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat. Do okresów pracy górniczej zalicza się także okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne jak również okresy czasowego oddelegowania pracowników, do zawodowego pogotowia ratowniczego w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie lub w okręgowych stacjach ratownictwa górniczego. Okresy te zalicza się do pracy górniczej w razie ich bezpośredniego poprzedzenia pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jeżeli przypadają w czasie trwania stosunku pracy. Z tym, iż wymagany jest także warunek nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa, wprowadzony przepisami powołanej ustawy z dnia 12 stycznia 2007r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw. Należy podkreślić, iż zarówno w przypadku uprawnień emerytury górniczej jak również emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługującej na zasadach obecnie obowiązujących zasadach zawarty jest warunek nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Prawo do emerytury górniczej lub emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, na wskazanych zasadach nie zostało uzależnione od przynależności ubezpieczonych do określonej grupy wiekowej ubezpieczonych. 3

4 W związku z tym z uprawnień do emerytury górniczej bądź emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, mogą skorzystać ubezpieczeni po spełnieniu łącznie wymaganych warunków, niezależnie od przynależności do grupy wiekowej ubezpieczonych, w tym ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. którzy zdecydowali się dobrowolnie przystąpić do OFE, jak również ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r., którzy byli zobowiązani do przystąpienia do OFE. Jeżeli natomiast chodzi o przepisy art. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy Karta Nauczyciela osobom, które do dnia 31 grudnia 2007 r. spełniły warunki do emerytury górniczej lub do emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, uregulowanej przepisami ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006r., stworzono możliwość przejścia na te emerytury na warunkach określonych w tych przepisach tj. między innymi spełnieniu warunku nieprzystąpienia do OFE oraz rozwiązania stosunku pracy. W dniu 7 września 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 191,poz. 1369). Z uwagi na regulacje przepisów art. 3 tej ustawy nastąpiło kolejne wydłużenie do dnia 31 grudnia 2008 r. możliwości skorzystania z prawa do emerytury górniczej lub emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, w brzmieniu przepisów art. 34 lub ustawy emerytalnej, regulujących uprawnienia do tych emerytur, obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r. A w związku z tym przy zachowaniu spełnienia wymaganych warunków w brzmieniu wskazanych przepisów obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r. tj. przy zachowaniu między innymi warunku nieprzystąpienia do OFE oraz rozwiązania stosunku pracy. Jak również uregulowano, iż osobom, którym udzielono urlopu górniczego na warunkach określonych w przepisach ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych ( Dz.U. Nr 162, poz z późn. zm.) lub świadczenia górniczego na warunkach określonych przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach ( Dz.U. 4

5 Nr 210 poz z późn. zm.), przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, uwzględnia się okresy niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, za które zostało wypłacone wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy, okresy czynnej służby wojskowej lub okresy pełnienia z wyboru funkcji w organach związku zawodowego zrzeszającego górników na warunkach określonych w tych odrębnych przepisach, o ile z urlopem górniczym lub świadczeniem górniczym osoby te spełniły do dnia 31 grudnia 2008 r. warunki do emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko. Należy podkreślić, iż obowiązujące regulacje umożliwiają ubezpieczonym przejście na emeryturę górniczą lub emeryturę górniczą, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko na zasadach określonych przepisami art. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw bądź na zasadach określonych obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisami art. 50 a i art. 50 e ustawy emerytalnej, z tym iż w tym przypadku bez uwarunkowania przynależności ubezpieczonych do określonej grupy wiekowej ubezpieczonych. W związku z tym ubezpieczeni, którzy nie spełniają warunków do przejścia na emeryturę górniczą lub emeryturę górniczą, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, na warunkach określonych w art. 34 lub 48 i 49 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym tych przepisów w dniu 31 grudnia 2006 r. na przykład z powodu nie spełnienia warunku nieprzystąpienia do OFE, mogą skorzystać z możliwości przejścia na emeryturę górniczą lub emeryturę górniczą, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, na obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007 r. zasadach określonych przepisami art. 50 a i 50 e ustawy emerytalnej tj. po spełnieniu między innymi warunku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Jeżeli chodzi o uprawnienia do emerytur górniczych, a kwestię okresów pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego, opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, to pragnę wyjaśnić, iż w myśl obowiązujących do dnia 31grudnia 2006 r. przepisów art. 35 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględniane były okresy pracy górniczej, okresy pracy 5

6 równorzędnej z pracą górniczą oraz okresy zaliczalne do pracy górniczej, będące okresami składkowymi i nieskładkowymi, z tym iż okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględniane były, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. Okresy zaliczalne określone były przepisami art. 38 ustawy emerytalnej. Do okresów tych zaliczane były okresy nieskładkowe takie jak między innymi okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego i opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego. Z uwagi na przyjęte rozwiązania w 2005 r. nastąpiło ograniczenie okresów uważanych za pracę górniczą oraz pracę równorzędną z pracą górniczą. Nastąpiło także zniesienie okresów zaliczalnych do pracy górniczej. Zgodnie z obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisami art. 50 b ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi i nieskładkowymi, z tym iż okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana byłą co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. Za pracę górniczą oraz pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się zatrudnienie określone przepisami art. 50 c ustawy emerytalnej. Jak wynika z tych przepisów okresem pracy górniczej oraz okresem równorzędnym z pracą górniczą nie jest okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego i opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego. W związku z tym nie jest on uwzględniany, przy ustalaniu uprawnień do emerytury górniczej. Jeżeli chodzi o okresy niezdolności do pracy zaliczane do okresów pracy górniczej przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, określonej przepisami art. 50 e ustawy emerytalnej, to zaliczeniu do pracy górniczej podlegają jedynie okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy. Okres pobierania: wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków 6

7 z ubezpieczenia społecznego: chorobowego i opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego nie jest uwzględniany przy ustalaniu prawa do tej emerytury. Należy wskazać, iż w ten sposób realizuje wskazane przepisy również Zakład Ubezpieczeń Społecznych (pkt. 2 wyjaśnień Prezesa ZUS). Jednocześnie pragnę przedstawić następujące wyjaśnienia Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zawarte w piśmie z dnia 19 marca br. znak: /6131/2/2008/SEn odnośnie podniesionych kwestii: 1. Wniosek Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Mechanicznej Przeróbki Węgla "Przeróbka" o uzyskanie informacji na temat przewidywanej liczby wcześniejszych emerytów - obecnie osób zatrudnionych w zakładach przeróbki mechanicznej węgla, wzbogacania rud miedzi, cynku i ołowiu, a także soli i odsalania wód dołowych oraz o emerytach, którzy z tytułu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej w tych zakładach przeszli na wcześniejszą emeryturę, stanowiący część protokołu z posiedzenia Trójstronnego Zespołu d.s. Bezpieczeństwa Socjalnego Górników z dn r., był już przedmiotem analizy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Odpowiednie ustalenia zostały przekazane w piśmie Prezesa Zakładu z dnia r., znak: /070/87/2007/NS, stanowiącego odpowiedź na wystąpienie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r., znak: DUS BB/2007. Stanowisko Zakładu w przedstawionej kwestii nie uległo zmianie. W piśmie tym poinformowano, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie prowadzi ewidencji świadczeniobiorców umożliwiającej rozróżnienie, którzy z obecnych emerytów byli pracownikami zakładów przeróbki mechanicznej węgla oraz wzbogacania rud miedzi, cynku i ołowiu a także soli i odsalania wód dołowych. Zakład nie posiada również informacji o przewidywanej liczbie osób zatrudnionych w zakładach przeróbki mechanicznej węgla oraz wzbogacania rud miedzi, cynku i ołowiu, a także soli i odsalania wód dołowych, którzy z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach mogą do 2015 r. przejść na wcześniejszą emeryturę lub skorzystać z uprawnień przewidzianych w projekcie ustawy o emeryturach pomostowych. 2. Przedstawiony przez stronę związkową problem wskazania daty, od której okresy niezdolności do pracy nie są uwzględnianie przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej oraz 7

8 emerytury górniczej bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, na podstawie przepisów obowiązujących od dnia r., został omówiony na spotkaniu w dniu r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podtrzymuje stanowisko zaprezentowane na tym spotkaniu. Osoby, które przechodzą na emeryturę górniczą wg nowych zasad (na podstawie przepisów, które weszły w życie od dnia r.) nie mogą mieć uwzględnionych przy ustaleniu prawa do emerytury żadnych okresów zaliczalnych do okresów pracy górniczej. Oznacza to, iż okresy zaliczalne, w rozumieniu przepisów uchylonego art. 38 ustawy emerytalnej, w tym okresy niezdolności do pracy, za które wypłacono wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, zarówno przebyte do dnia r., jak i po tej dacie - nie podlegają uwzględnieniu przy ustaleniu prawa do tej emerytury. Tym samym - przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej bez względu na wiek wg nowych zasad (na podstawie przepisów, które weszły w życie od dnia r) - nie mogą być uwzględnione okresy niezdolności do pracy inne niż wymienione w art. 50e ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej, a więc okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne - bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą, wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy. Prezes ZUS dodał, że w związku z wejściem w życie - z dniem 1 stycznia 2007 r. - przepisów art. 50a - 50e ustawy emerytalnej do wszystkich oddziałów Zakładu, w tym do oddziałów realizujących wypłatę świadczeń górniczych, zostały przekazane w tym zakresie stosowne wytyczne. 3. Zgłoszone przez stronę związkową postulaty wprowadzenia zmian w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, dotyczących osób będących członkami otwartych funduszy emerytalnych, w zakresie uprawnień do emerytury górniczej, w tym postulat zmiany zasad występowania z otwartych funduszy emerytalnych na zasadzie zgody polubownej, wymaga rozwiązań ustawowych. Adresatem postulatów strony związkowej w tym zakresie nie może być Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 8

9 4. W zakresie rozliczania dni wolnych otrzymanych w zamian za przepracowane niedziele i święta, odebranych przez pracownika w miesiącu następnym - w celu uznania miesiąca pracy za miesiąc pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią - postulat strony związkowej rozliczania czasu pracy w okresie 3-4 miesięcy nie powinien zostać, w moim przekonaniu, zrealizowany w formie interpretacji. Nie znaleziono żadnego uzasadnienia prawnego dla stwierdzenia, iż przez pracę wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy można rozumieć jako pracę wykonywaną w okresie 3 miesięcy przez wszystkie dni robocze. Okresem rozliczeniowym dla celów ustalania prawa i wysokości świadczeń emerytalno - rentowych nie są okresy trzy - lub czteromiesięczne, lecz odpowiednio - miesiące i lata pracy. Dopuszczenie innych okresów rozliczeniowych, np. kwartalnych, wymaga zmiany w przepisach ustawowych. Stanowisko Zakładu w przedstawionej kwestii nie uległo zmianie. Odnośnie sygnalizowanego problemu różnych interpretacji przez Oddziały ZUS zaliczania ćwiczeń w centralnej i w okręgowych stacjach ratownictwa górniczego osobom odchodzącym z pracy wykonywanej w limitach zjazdów, Prezes ZUS poinformował, iż w wyniku postępowania wyjaśniającego, przeprowadzonego w Oddziale ZUS w Chorzowie stwierdzono, iż regułą postępowania jest to, że dni szkoleń w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego lub w Okręgowych Stacjach Ratownictwa Górniczego są zaliczane przez organ rentowy do limitu zjazdów, o ile zostaną wykazane przez pracodawcę. Tym samym nie znalazła potwierdzenia postawiona w protokole teza o różnym traktowaniu ww. dni przez Oddział ZUS w Chorzowie i O/ ZUS w Tarnowskich Górach. W sprawie zasygnalizowanego przez stronę związkową problemu niezaliczania przy ustalaniu okresów pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią, dni wolnych przysługujących - zgodnie z art. 188 kodeksu pracy - z tytułu opieki nad dzieckiem w wieku do 14 lat, zostało przeprowadzone postępowanie wyjaśniające w Oddziale ZUS w Sosnowcu. Stwierdzono, iż - po odbyciu dodatkowych szkoleń podnoszących merytoryczne kwalifikacje pracowników Oddziału - sporadyczne przypadki, podobne opisanemu na spotkaniu, obecnie nie mają miejsca. 9

10 Ponadto Prezes ZUS nadmienił, iż nie stwierdzono przypadków niezaliczania - przy ustalaniu okresów pracy górniczej dni, w których pracownik nie wykonywał zjazdów pod ziemię z powodu obowiązkowych okresowych i kontrolnych badań lekarskich, badań psychotechnicznych i innych nieobecności usprawiedliwionych, pozostających w związku z pracą, za które zachował prawo do wynagrodzenia. 5. Zgłoszony przez stronę związkową problem, dotyczący odmawiania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach na stanowisku konserwator maszyn i urządzeń przeróbki mechanicznej węgla, wynika z braku zgodności nazw obecnych stanowisk pracy pracowników zakładów przemysłu mechanicznego węgla, wykonujących prace ślusarzy, spawaczy, elektryków, konserwatorów zajmujących się częścią mechaniczną - z nazwą tego stanowiska, zawartego w wykazie B dział IV poz. 9 pkt 2 w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane prace w szczególnych warunkach, w brzmieniu nadanym zarządzeniem nr 2 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 27 lutego 1995 r. zmieniającym to zarządzenie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznaje okresów pracy wykonywanych na stanowiskach pracy, których nazwa - wskazana w stosownym świadectwie, np. "konserwator maszyn i urządzeń przeróbki mechanicznej węgla na stanowisku ślusarza" lub "ślusarz na przeróbce mechanicznej węgla (na powierzchni)" - nie jest zgodna z nazwą stanowiska pracy określoną w załączniku nr 1 do ww. zarządzenia nr 17, przyjmując, że okresy te nie są właściwie udokumentowane. Z tych też względów nie jest uważane za możliwie przyjęcie, zgłoszonej przez stronę związkową, propozycji uznawania za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, pracy na stanowisku: "konserwator maszyn i urządzeń przeróbki mechanicznej węgla" z odpowiednim dopiskiem: "- ślusarz", "- spawacz", "- elektryk", "- konserwator zajmujący się częścią mechaniczną". Zgłoszona przez przedstawicieli Zakładu na spotkaniu w dniu r. propozycja zamieszczania równocześnie obecnego i uprzednio obowiązującego brzmienia stanowiska, zgodnego z zarządzeniem resortowym, uwzględnia odpowiednio stanowisko b. Departamentu Warunków Pracy Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, zawarte w piśmie 10

11 z dnia r., znak: DWP/II/077/680/EK/03, a dotyczące postępowania w przypadku wyłącznie zmiany nazwy stanowiska pracy (kopia pisma w załączeniu). Zgodnie z tym stanowiskiem - zmiana nazwy stanowiska pracy nie musi mieć wpływu na uprawnienia pracownika, jeżeli rodzaj pracy faktycznie przez niego wykonywanej pozostał taki sam, a zmiana nazwy stanowiska podyktowana była względami formalno - organizacyjnymi (np. zmiana w taryfikatorze). W takim przypadku zmianę nazwy stanowiska należy uzasadnić, podając w stosownym świadectwie nazwę obecną - odpowiadającą nazwie wymienionej we właściwym akcie resortowym ( wykazie stanowisk pracy) i nazwę poprzednią. W zakresie możliwości wcześniejszej dezaktywizacji zawodowej należy wskazać, że jednym z założeń obowiązującego w naszym kraju systemu ubezpieczeń społecznych jest stopniowe wygaszanie a nie rozbudowywanie przywileju wcześniejszego przejścia na emeryturę. W związku z tym, zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, możliwość wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych dotyczy wyłącznie pracowników, którzy warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury spełnią do 31 grudnia 2008 r. Od 1 stycznia 2009 r. ma funkcjonować projektowany system emerytur pomostowych. Utrzymanie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę nie jest uzasadnione zarówno ze względów demograficznych jak i ekonomicznych. Wzrastające od wielu lat średnie trwanie życia powoduje, że wydłuża się okres pobierania emerytur. Powoduje to stałe zwiększanie się wydatków na emerytury i renty przy zachowaniu takiego samego, wymaganego do otrzymania świadczenia, stażu ubezpieczeniowego oraz takiej samej wysokości składki. W wyniku tego proporcja płaconych składek do otrzymywanych świadczeń stale zmniejsza się. Od siedmiu lat w Polsce występuje ubytek rzeczywisty ludności. Wskutek niskiego przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji zagranicznych liczba ludności Polski zmniejsza się. Zjawisku temu towarzyszy niekorzystna zmiana struktury demograficznej naszego społeczeństwa. Trwającemu od kilkunastu lat spadkowi dzietności towarzyszy wydłużanie się trwania życia Polaków. Malejąca dzietność i wzrastająca długość życia powodują starzenie się naszej ludności. Następuje pogorszenie się relacji pomiędzy liczbą osób w wieku poprodukcyjnym i liczbą osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten, zwany współczynnikiem 11

12 obciążenia demograficznego, wzrośnie z 24 osób w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2004r. do 51 osób w 2050r. W obecnej sytuacji demograficznej konieczne jest zwiększanie aktywizacji zawodowej osób starszych. Dlatego też resort pracy i polityki społecznej przygotował i przedstawił do publicznej dyskusji program Solidarność pokoleń działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób po 50-tym roku życia. Program Solidarność pokoleń jest pakietem działań rządowych zmierzających do poprawy stopnia zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia w Polsce. Poprawa ta jest niezbędna dla utrzymania wysokiego potencjału wzrostu gospodarczego w Polsce w perspektywie kolejnych kilkunastu lat. Polska należy do krajów, które w najniższym stopniu wykorzystują na rynku pracy potencjał osób po 50-tym roku życia. Ich wcześniejsza dezaktywizacja prowadzi do utraty istotnych zasobów kapitału ludzkiego, oznacza także konieczność ukierunkowania środków publicznych na ich wsparcie dochodowe. Wydłużanie aktywności zawodowej pracowników po 50-tym roku życia należy do priorytetowych działań krajów Unii Europejskiej. Już w 2000 r. w Strategii Lizbońskiej wskazane zostało, iż celem krajów UE jest osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia (osób w wieku lata) na poziomie nie niższym niż 50%. Kraje Unii Europejskiej podejmowały szereg działań sprzyjających zatrudnieniu starszych osób, dzięki czemu w ciągu ostatnich 10 lat wskaźnik zatrudnienia dla tej grupy osób wzrósł o niemal 8 punktów procentowych, z 35,7% w 1997 r. do 43,6% w 2006 r. W analogicznym okresie w Polsce wskaźnik ten spadł o niemal 6 punktów procentowych, z 33,9% w 1997 do 28,1% w 2006 r., kształtując się na najniższym poziomie wśród wszystkich państw członkowskich UE. Celem programu jest to, aby w perspektywie do 2020 r. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata osiągnął cel określony w Strategii Lizbońskiej i wyniósł 50%. Szczególnie istotne jest wykorzystanie najbliższych lat, w trakcie których Polska będzie największym beneficjantem środków Europejskiego Funduszu Społecznego, a także może wykorzystać środki Funduszu Pracy, przy utrzymującej się dobrej koniunkturze gospodarczej. Dlatego zakłada się, że do 2013 r. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wzrośnie do 40%. Wczesna dezaktywizacja zawodowa powoduje wzrost obciążeń z tytułu zabezpieczenia społecznego. Jest to dodatkowy koszt, który ponoszą wszystkie osoby pracujące, w postaci 12

13 wyższych podatków. Jeżeli przy wzrastającym w najbliższych latach odsetku osób w wieku poprodukcyjnym, wiek emerytalny pozostanie na dotychczasowym poziomie, to budżet może nie udźwignąć rosnącego kosztu emerytur. Jest to problem nie tylko Polski, ale również wielu innych krajów UE. O ile jednak w innych krajach w celu jego rozwiązania stopniowo podnoszony jest wiek emerytalny, o tyle w Polsce nie. Osoby w wieku powyżej 50 lat charakteryzuje w Polsce bardzo niska aktywność ekonomiczna, związana z wczesnym przechodzeniem na emeryturę. Przeciętny wiek wycofywania się z rynku pracy jest niższy od ustawowego wieku emerytalnego i kształtuje się na poziomie jednym z najniższych wśród państw członkowskich UE. Ponad połowa osób w wieku przedemerytalnym (w 2006 r. ok. 3 mln osób) pozostaje poza rynkiem pracy, uzyskując dochody zazwyczaj z systemu zabezpieczenia społecznego (wcześniejsze emerytury, renty, świadczenia i zasiłki przedemerytalne oraz świadczenia z pomocy społecznej). Wcześniejsze emerytury stanowią jeden z największych problemów polityki społecznej i polityki rynku pracy w Polsce. Skutkują one zarówno zmniejszeniem podaży pracy i zmniejszeniem potencjalnych wpływów do budżetu państwa, jak i zwiększonymi wydatkami na transfery społeczne, co powoduje konieczność utrzymywania lub podnoszenia wysokich podatków oraz ogranicza możliwości wydatkowania środków publicznych w innych obszarach, w tym inwestycji społecznych (takich jak edukacja czy polityka rodzinna). Obecnie konieczne jest stopniowe wygaszanie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Zmiany w możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej wprowadzane są stopniowo i są uzależnione od wieku ubezpieczonego oraz stażu pracy. Obecnie osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mogą przechodzić na wcześniejsze emerytury według zasad obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r. określonych przepisami rozdziału 2 w dziale II ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ubezpieczeni, urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury, jeśli do końca 2008 r. spełnią określone warunki dotyczące wieku oraz stażu pracy oraz nie podpisali umowy z otwartym funduszem emerytalnym (OFE) lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa. Po tej dacie wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej będzie możliwe jedynie zgodnie z zasadami określonymi w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z 13

14 FUS oraz w przypadku górników. Art. 184 ww. ustawy zapewnia osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, czyli w dniu 1 stycznia 1999 r., osoby te spełniały wymagane warunki stażowe. Generalnie osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które nie skorzystają z przepisów przejściowych ustawy o emeryturach i rentach z FUS, będą mogły przejść na emeryturę w wieku 60 lat kobiety, albo 65 lat - mężczyźni. Równocześnie resort pracy i polityki społecznej opracował projekt ustawy regulującej zasady przyznawania i wypłaty emerytur pomostowych. Zasady te przedstawione zostały przez resort pracy i polityki społecznej opinii publicznej oraz partnerom społecznym w Komisji Trójstronnej w programie Solidarność pokoleń działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób po 50-tym roku życia. W najbliższym czasie odbędzie debata na ten temat. Projektowane emerytury pomostowe mają zastąpić wcześniejsze emerytury, przyznawane dotychczas osobom wykonującym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Jednocześnie pragnę uprzejmie poinformować, iż wyjaśnienia tej samej treści przesłane zostały do uczestników spotkania, które odbyło się w dniu 7 sierpnia 2008 r. w gmachu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Zał. 1 - pismo z dnia r. 14

15 Departament Świadczeń Emerytalno - Rentowych Warszawa, dnia Nasz Znak: /6131/2/2008/SEn Pani Hanna Zalewska Dyrektor Departamentu Statystyki W związku z wystąpieniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r., znak: DUS BB/08, skierowanym do Prezesa Zakładu, przekazuję załączony do ww. pisma wniosek Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Mechanicznej Przeróbki Węgla "Przeróbka", stanowiący część protokołu z posiedzenia Trójstronnego Zespołu ds. Bezpieczeństwa Socjalnego Górników z dnia r. W przedmiotowej kwestii Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zajmował stanowisko w piśmie z dnia r., znak: /070/87/2007/NS, lecz mimo tego Minister ponownie zwrócił się do Zakładu w powyższej kwestii. W związku z tym zwracam się do Pani Dyrektor z uprzejmą prośbą o rozważenie możliwości przedstawienia: - aktualnych danych statystycznych dotyczących rozliczonych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób zgłoszonych do ubezpieczeń z kodami pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze: A0105#### - przeróbka mechaniczna węgla, B0409#### - prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, A0350####, A0351####, A0352#### - wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali, oraz (o ile to możliwe) - aktualnych informacji o strukturze wg wieku oraz stażu pracy wszystkich osób przechodzących ma emeryturę w 2007r. oraz przeciętnego okresu pobierania emerytury. Jednocześnie uprzejmie informuję, iż w ww. piśmie Ministra z dnia r., dotyczącym również i innych kwestii, została wyrażona prośba o przedstawienie stanowiska Zakładu do dnia r. Zał. 2 15

16 Departament Świadczeń Emerytalno - Rentowych Warszawa, dnia Pani Hanna Zalewska Dyrektor Departamentu Statystyki Nasz Znak: /6131/2/2008/SEn W związku z wystąpieniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r., znak: DUS BB/08 skierowanym do Prezesa Zakładu, przekazuję załączony do ww. pisma wniosek Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Mechanicznej Przeróbki Węgla "Przeróbka", stanowiący część protokołu z posiedzenia Trójstronnego Zespołu ds. Bezpieczeństwa Socjalnego Górników z dnia r. - i jednocześnie zwracam się do Pani Dyrektor z uprzejmą prośbą o zajęcie stanowiska, czy i w jakim zakresie Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje informacjami, o których mowa w pkt 1-5 ww. wniosku, dotyczącymi byłych i obecnych pracowników zakładów przeróbki mechanicznej węgla oraz wzbogacania rud miedzi, cynku i ołowiu, a także soli i odsalania wód dołowych, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z wstępnej analizy sprawy wynika, iż problem może dotyczyć zatrudnienia m. in. - osób wykazywanych z kodami o początkowych znakach: A010504, A010506, tj. osób wykonujących prace przy przeróbce mechanicznej węgla w górnictwie, wymienione w Dziale I poz. 5 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze; - osób wykazywanych z kodami o początkowych znakach: A010306, tj. osób wykonujących prace przy wydobywaniu, obróbce i przeróbce surowców skalnych w górnictwie, wymienione w Dziale I poz. 3 ww. wykazu A; - osób wykazywanych z kodami o początkowych znakach: A035006, tj. osób wykonujących prace przy wzbogacaniu mechanicznym i flotacji rud metali w hutnictwie i przemyśle metalowym, wymienione w Dziale III poz. 50 ww. wykazu A. Jednocześnie uprzejmie informuję, iż w ww. piśmie Ministra została wyrażona prośba o przedstawienie stanowiska Zakładu do dnia r. Zał. 2