PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW MAŁGORZTA KRASNODĘBSKA - TOMKIEL DDK-61-3/09/BK Warszawa, dn. 31 grudnia 2009 r. DECYZJA nr DDK-15/2009 I. Na podstawie art. 28 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, Dz. U. z 2008 r. Nr 157 poz. 976, Dz. U. z 2008 r. Nr 223 poz. 1458, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97, Dz. U. z 2008 r. Nr 227 poz. 1505) po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko Bankowi EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme działającego w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie, w przedmiocie stosowania we wzorcu umownym pod nazwą Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG postanowień umownych o treści: 1) Aktualne wysokości prowizji i opłat określa Taryfa, dostępna w placówkach Banku zawartego w 15 ust. 2 oraz postanowienia o treści: zmiana Taryfy nie stanowi zmiany Umowy. Aktualna Taryfa dostępna jest w placówkach Banku zawartego w 15 ust. 6; 2) Za niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu uznaje się w szczególności: 1) ujawnienie rozbieżności pomiędzy danymi podanymi we Wniosku o udzielenie kredytu oraz dokumentami i informacjami podanymi w związku z rozpatrywaniem wniosku o udzielenie kredytu, jak również w trakcie obowiązywania Umowy a stanem faktycznym; 2) wykorzystanie środków z kredytu na cel niezgodny z Umową; 3) niewywiązywanie się ze zobowiązań wynikających z Umowy oraz warunków dodatkowych nałożonych przez Bank; 4) nieustanowienie zabezpieczeń prawnych w terminach przewidzianych w Umowie; 5) zajście zdarzeń mających w ocenie Banku wpływ na zmniejszenie wartości zabezpieczeń; 6) nieterminową spłatę kapitału kredytu, odsetek, prowizji i innych należności wynikających z Umowy; 7) pogorszenie się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, które zagraża w ocenie Banku terminowej spłacie kredytu; 8) obniżenie wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie Umowy; 9) wypowiedzenie przez Kredytobiorcę umowy rachunku bankowego, o ile Kredytobiorca nie określił innego rachunku bankowego prowadzonego przez Bank do celów obsługi kredytu i nie udzielił Bankowi wymaganego przez Bank pełnomocnictwa., zawartego w 21 ust. 2 Regulaminu; oraz po uprawdopodobnieniu, iż wyżej wymieniony przedsiębiorca stosuje postanowienia wzorca umowy, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, tj. praktykę o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w związku z zobowiązaniem przedsiębiorcy do podjęcia działań zmierzających do zaniechania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów poprzez zmianę umów zawartych z klientami banku na podstawie obecnie i poprzednio

2 obowiązujących wzorców w zakresie w jakim zawierają one niedozwolone postanowienia umowne, nakłada obowiązek wykonania tego zobowiązania poprzez: - nadanie 15 ust. 2 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG brzmienia: Aktualne wysokości prowizji i opłat określa Taryfa, dostępna w placówkach Banku oraz na oficjalnej stronie internetowej Banku, z uwzględnieniem treści ust. 6 poniżej. - nadanie 15 ust. 6 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG brzmienia: W przypadku zmiany Taryfy w części dotyczącej opłat i prowizji obowiązujących po uruchomieniu kredytu, Bank wysyła Kredytobiorcy wyciąg ze zmian dotyczących Kredytobiorcy wraz z najbliższym harmonogramem spłaty. Wyżej wymienione opłaty i prowizje zaczynają obowiązywać po upływie 14 dni od doręczenia zmian chyba, że Kredytobiorca w tym terminie złoży pisemne wypowiedzenie Umowy. - usunięcie z treści 21 ust. 2 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG słów w szczególności. II. Na podstawie art. 28 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, Dz. U. z 2008 r. Nr 157 poz. 976, Dz. U. z 2008 r. Nr 223 poz. 1458, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97, Dz. U. z 2008 r. Nr 227 poz. 1505) po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko Bankowi EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme działającego w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie, w przedmiocie stosowania we wzorcu umownym pod nazwą Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG (zwany dalej Regulaminem ) oraz we wzorcu umownym o nazwie Umowa o kredyt hipoteczny (zwanego dalej Umową ) postanowień umownych o treści: 1) Bank zastrzega sobie prawo zmiany regulaminu. zawartego w 23 ust. 1 Regulaminu; 2) Bank ma prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym obok wierzytelności kapitałowych także odsetki i koszty związane z realizacją Umowy oraz wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku wraz z kosztami zastępstwa prawnego. Bank będzie mógł wystąpić o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności w terminie 5 lat od dnia rozwiązania Umowy, zawartego w 9 ust. 1 Umowy oraz po uprawdopodobnieniu, iż wyżej wymieniony przedsiębiorca stosuje postanowienia wzorca umowy sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami odpowiednio z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) oraz z przepisem art. 96 ust. 1 i 2 powoływanej ustawy - tj. praktykę o której mowa w art. 24 ust. 2 o ochronie konkurencji i konsumentów, w związku z zobowiązaniem przedsiębiorcy do podjęcia działań zmierzających do zaniechania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów poprzez zmianę umów zawartych z klientami banku na podstawie obecnie i poprzednio obowiązujących wzorców w zakresie w jakim zawierają one ww. postanowienia umowne oraz zmianę obecnie wykorzystywanego wzorca w zakresie postanowienia wskazanego w pkt II.2, nakłada obowiązek wykonania tego zobowiązania poprzez: - nadanie 23 ust. 1 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG brzmienia: Bank zastrzega sobie prawo do zmiany Regulaminu w przypadku: 1) zmiany powszechnie obowiązujących przepisów prawa dotyczących działalności Banku lub 2) zmiany zakresu lub formy usług świadczonych przez Bank na rzecz Kredytobiorcy. - usunięcie z treści 9 ust. 1 Umowy o kredyt hipoteczny słów: oraz wszelkie koszty związane z windykacja należności Banku wraz z kosztami zastępstwa prawnego. 2

3 III. Na podstawie art. 28 ust. 2 w związku z ust. 1 oraz w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, Dz. U. z 2008 r. Nr 157 poz. 976, Dz. U. z 2008 r. Nr 223 poz. 1458, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97, Dz. U. z 2008 r. Nr 227 poz. 1505) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określa termin wykonania przez Bank EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme działający w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce zobowiązań, o których mowa w pkt I. i II. niniejszej decyzji do dnia 30 kwietnia 2010 r. IV. Na podstawie art. 28 ust. 3 w związku z ust. 1 oraz w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, Dz. U. z 2008 r. Nr 157 poz. 976, Dz. U. z 2008 r. Nr 223 poz. 1458, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97, Dz. U. z 2008 r. Nr 227 poz. 1505), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada na Bank EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme działający w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce obowiązek złożenia w terminie do dnia 14 maja 2009 r. informacji o realizacji zobowiązania, o którym mowa w pkt I i II sentencji decyzji, poprzez przedstawienie Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pisemnych dowodów potwierdzających wprowadzenie przedmiotowych zmian. UZASADNIENIE W dniu 20 kwietnia 2009 r. na podstawie art. 43 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 i 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej Prezesem Urzędu ) wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia, czy Bank EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme działający w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie (zwany dalej Bankiem ), stosuje we wzorcach umownych niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.), co uzasadniałoby wniesienie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone stosownie do art ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm.) lub czy nie nastąpiło inne naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub podjęcie działań przewidzianych w odrębnych przepisach (znak: DDK /09/BK). Postępowanie wyjaśniające wszczęto m.in. z uwagi na skargi konsumentów, dotyczące stosowania przez Bank w swoich wzorcach umownych postanowień wpisanych do prowadzonego przez Prezesa Urzędu rejestru niedozwolonych postanowień wzorca umowy. W związku z tym, iż analiza stanu faktycznego dokonanego na podstawie zgromadzonych w postępowaniu wyjaśniającym informacji wykazała, że Bank może stosować postanowienia tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone oraz postanowienia sprzeczne z bezwzględnie 3

4 obowiązującymi przepisami prawa, postanowieniem z dnia 17 czerwca 2009 r. (sygn. DDK- 61-3/09/BK) Prezes Urzędu, działając na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, (zwanej dalej uokik ), wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ponadto, postanowieniem z dnia 16 listopada 2009 r. Prezes Urzędu zaliczył w poczet dowodów materiał dowodowy zebrany w trakcie ww. postępowania wyjaśniającego (sygn. akt DDK /09/BK). W przekazanym w odpowiedzi na zawiadomienie Prezesa Urzędu z dnia 20 kwietnia 2009 r. piśmie Banku z dnia 3 lipca 2009 r. oraz dalszych pismach z dnia 8 grudnia 2009 r. oraz 23 grudnia 2009 r. Bank zadeklarował, że nie później niż do 30 kwietnia 2010 r. zmieni treść wzorców umownych obowiązujących w relacjach z konsumentami poprzez zmianę postanowień wskazanych w pkt I. i II. sentencji niniejszej decyzji. Ponadto bank oświadczył, że wskazane postanowienia (oprócz postanowienia wskazanego w pkt II.2) sentencji) zostały usunięte (w kwestionowanym przez Prezesa Urzędu brzmieniu) z wzorca Regulaminu obowiązującego od dnia 28 kwietnia 2009 r. i stosowanego w relacjach z nowymi klientami Banku, przekazując jednocześnie zmieniony wzorzec. Wskazane postanowienia pozostały jednak we wzorcach Regulaminu stosowanych w relacjach z klientami banku, którzy zawarli z Bankiem umowy w przed dniem 28 kwietnia 2009 r., tj. wzorcach Regulaminu obowiązujących od: 10 kwietnia 2006 r., 25 września 2006 r., 12 grudnia 2006 r., 5 lutego 2007 r., 17 maja 2007 r., 15 września 2008 r. i tychże wzorców dotyczy deklaracja Banku (w przypadku postanowienia wskazanego w pkt II.2) deklaracja Banku dotyczy wszystkich wzorców umownych). Niezależnie od powyższego, Bank zadeklarował doprecyzowanie postanowienia wskazanego pkt I.1) sentencji decyzji poprzez usunięcie ze wszystkich wzorców umownych sformułowania, z którego wynika, że zmiana Taryfy nie stanowi zmiany umowy. Ponadto, Bank w piśmie z dnia 3 lipca 2009 r. wyjaśnił, że - w jego ocenie - nawet jeśli postanowienie wskazane w pkt II.2) sentencji mogłoby być uznane za niezgodne z art. 96 ust. 1 i 2 prawa bankowego, to nie można przypisać mu przymiotu naruszenia zbiorowego interesu konsumentów. Bank wskazał, że koszty związane z windykacją należności bankowych oraz koszty zastępstwa procesowego nie wynikają z ksiąg bankowych i nie są też znane Bankowi w chwili wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, gdyż powstają dopiero po wszczęciu egzekucji na podstawie tytułu egzekucyjnego, stąd ich uwzględnienie w bankowym tytule egzekucyjnym jest niemożliwe. Bank wyraził również opinię, że w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności Sąd bada nie tylko przesłanki merytoryczne wymienione w art. 786 kodeksu postępowania cywilnego, ale także czy dokument przedłożony przez bank spełnia wynikające z przepisów prawa bankowego przesłanki ważności i skuteczności bankowego tytułu egzekucyjnego. W konkluzji Bank podniósł, że badanie prawidłowości wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przez Sąd wyklucza nawet potencjalną możliwość wpływu na interes konsumentów. Pismem z dnia 15 lipca 2009 r. Bank, w odpowiedzi na wezwanie Prezesa Urzędu uzupełnił ponadto przedłożone w postępowaniu wyjaśniającym materiały, o wzorce umowne poświadczone za zgodność z oryginałem przez osobę uprawnioną. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 10 k.p.a., Bank przed wydaniem Decyzji miał możliwość zapoznania oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów. Prezes Urzędu ustalił, co następuje: 4

5 EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme z siedzibą w Atenach (numer rejestru 6068/06/B/86/07) prowadzi w Polsce działalność gospodarczą poprzez oddział banku pod nazwą EFG Eurobank S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce i jest zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem Analiza wzorców umownych nadesłanych przez Bank wykazała, że stosowane przez Bank Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG (zwany także Regulaminem ) oraz Umowa o kredyt hipoteczny zwana dalej Umową zawierały następujące postanowienia: 1) Aktualne wysokości prowizji i opłat określa Taryfa, dostępna w placówkach Banku zawarte w 15 ust. 2 Regulaminu oraz postanowienie o treści: zmiana Taryfy nie stanowi zmiany Umowy. Aktualna Taryfa dostępna jest w placówkach Banku zawarte w 15 ust. 6 Regulaminu; 2) Za niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu uznaje się w szczególności: 1) ujawnienie rozbieżności pomiędzy danymi podanymi we Wniosku o udzielenie kredytu oraz dokumentami i informacjami podanymi w związku z rozpatrywaniem wniosku o udzielenie kredytu, jak również w trakcie obowiązywania Umowy a stanem faktycznym; 2) wykorzystanie środków z kredytu na cel niezgodny z Umową; 3) niewywiązywanie się ze zobowiązań wynikających z Umowy oraz warunków dodatkowych nałożonych przez Bank; 4) nieustanowienie zabezpieczeń prawnych w terminach przewidzianych w Umowie; 5) zajście zdarzeń mających w ocenie Banku wpływ na zmniejszenie wartości zabezpieczeń; 6) nieterminową spłatę kapitału kredytu, odsetek, prowizji i innych należności wynikających z Umowy; 7) pogorszenie się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, które zagraża w ocenie Banku terminowej spłacie kredytu; 8) obniżenie wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie Umowy; 9) wypowiedzenie przez Kredytobiorcę umowy rachunku bankowego, o ile Kredytobiorca nie określił innego rachunku bankowego prowadzonego przez Bank do celów obsługi kredytu i nie udzielił Bankowi wymaganego przez Bank pełnomocnictwa., zawarte w 21 ust. 2 Regulaminu; 3) Bank zastrzega sobie prawo zmiany regulaminu. zawarte w 23 ust. 1 Regulaminu; 4) Bank ma prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym obok wierzytelności kapitałowych także odsetki i koszty związane z realizacją Umowy oraz wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku wraz z kosztami zastępstwa prawnego. Bank będzie mógł wystąpić o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności w terminie 5 lat od dnia rozwiązania Umowy, zawartego w 9 ust. 1 wzorca Umowy o kredyt hipoteczny (zwanego dalej Umową ). Ad 1) Ponadto, należy wskazać, że w Rejestrze postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art k.p.c., dalej zwanym Rejestrem, pod pozycją 32, znajduje się postanowienie o treści treści: PKO - bp podaje do wiadomości obowiązujące stawki prowizji i opłat przez wywieszenie w Oddziałach PKO BP Taryfy oraz udostępnia Taryfę na życzenie posiadacza rachunku". Ad 2) Pod pozycją 268 zostało wpisane do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, postanowienie o treści: Bank może wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części, w szczególności z powodu: 1) niespłacenia w terminie należności, o których mowa w 13 ust. 1, 2) zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złej sytuacji finansowo majątkowej Kredytobiorcy, 3) 5

6 znacznego obniżenia się realnej wartości złożonego zabezpieczenia lub utraty tego zabezpieczenia, 4) niedotrzymania innych warunków umowy kredytu. Ad 3) Przepis art. 69 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) stanowi, że: Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: ( ) 10. warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Ad 4) Przepis art. 96 ust. 1 i 2 prawa bankowego stanowi, że 1. Na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. 2. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, jak również oznaczenie czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia, oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Bankowy tytuł egzekucyjny należy opatrzyć pieczęcią banku wystawiającego tytuł oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku. Bank zmienił wzorzec Regulaminu, modyfikując postanowienia wskazane w pkt 1) 3) powyżej z dniem 28 kwietnia 2009 r. Wspomniana zmiana dotyczyła jednak tylko wzorca Regulaminu oferowanego klientom od dnia 28 kwietnia 2009 r. Postanowienia wskazane w pkt 1) 3) powyżej pozostały natomiast we wzorcach Regulaminu stosowanego w relacjach z konsumentami, którzy zawarli z Bankiem umowy przed dniem 28 kwietnia 2009 r. (tj. we wzorcach Regulaminu obowiązujących od: 10 kwietnia 2006 r., 25 września 2006 r., 12 grudnia 2006 r., 5 lutego 2007 r., 17 maja 2007 r., 15 września 2008 r.). Postanowienie wskazane w pkt 4) powyżej nie zostało natomiast usunięte ze stosowanego przez Bank wzorca Umowy o kredyt hipoteczny. Na dowód powyższego Bank przekazał poświadczone za zgodność z oryginałem wzorce umowne. Ponadto, w pismach z dnia 3 lipca 2009 r., 8 grudnia 2009 r. oraz 23 grudnia 2009 r. Bank zobowiązał się do zmiany postanowień wskazanych w pkt 1) 3) powyżej również w stosunku do dotychczasowych klientów banku, a w odniesieniu do postanowienia wskazanego w pkt 4) do jego zmiany w stosunku do wszystkich klientów banku. Bank zobowiązał się również do doprecyzowania postanowienia wskazanego w pkt 1) powyżej poprzez usunięcie ze wszystkich wzorców umownych sformułowania, z którego wynika, że zmiana Taryfy nie stanowi zmiany umowy. Prezes Urzędu zważył, co następuje. I. Ocena działań Bank EFG Eurobank Ergasias S.A. działający w Polsce jako EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie w kontekście art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którym zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Artykuł 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Zbiorowe interesy konsumentów podlegają zatem ochronie przed 6

7 wymierzonymi w nie naruszeniami, polegającymi na sprzecznych z prawem działaniach przedsiębiorców. W związku z powyższym, dla uznania działania przedsiębiorcy za niezgodne z zawartym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zakazem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów należy wykazać, iż spełnione zostały kumulatywnie trzy następujące przesłanki: A) kwestionowane działanie jest działaniem przedsiębiorcy; B) działanie to jest bezprawne; C) działanie to godzi w zbiorowy interes konsumentów. Ad A) Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera legalną definicję przedsiębiorcy. Zgodnie z jej art. 4 pkt 1, pod pojęciem tym należy rozumieć przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.) oraz: a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 na potrzeby przepisów dotyczących ( ) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 1 Natomiast w myśl art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorcą w jej rozumieniu jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Właściwą dla przedsiębiorcy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ww. ustawy). EFG Eurobank Ergasias Societe Anonyme jest spółką greckiego prawa handlowego, prowadzącą w Polsce we własnym imieniu działalność gospodarczą poprzez oddział. Nie ulega zatem wątpliwości, iż posiada status przedsiębiorcy w rozumieniu powoływanego powyżej art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Tym samym Bank przy wykonywaniu działalności gospodarczej podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów i jej działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ad B) Bezprawność tradycyjnie ujmowana jest jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym. Pojęcie porządek prawny obejmuje nakazy i zakazy wynikające z norm prawa powszechnie obowiązującego, a także nakazy i zakazy wynikające z zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów. 2 Bezprawność jest kategorią obiektywną. Rozważenia przy ocenie bezprawności wymaga zatem kwestia, czy zachowanie przedsiębiorcy było zgodne, czy też niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego. O bezprawności działania decyduje w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego 1 trzeci człon definicji przedsiębiorcy zawartej w art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [lit. c)] znajduje zastosowanie wyłącznie w postępowaniach w sprawach koncentracji 2 Tak m.in. w jednym z ostatnich orzeczeń SOKiK z dnia 13 listopada 2007 r., XVII AmA 45/07. 7

8 całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego. 3 Dla stwierdzenia bezprawności działania przedsiębiorcy bez znaczenia pozostaje strona podmiotowa czynu, a zatem wina sprawcy (w znaczeniu subiektywnym, oznaczającym wadliwość procesu decyzyjnego sprawcy) i stopień tej winy (umyślność bądź nieumyślność), a także świadomość istnienia naruszonych norm prawnych. Zgodnie z art. 24 ust 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art kodeksu postępowania cywilnego. Mówiąc o wzorcach umowy w rozumieniu art. 384 k.c. należy mieć na uwadze wszelkie jednostronnie przygotowane przed zawarciem umowy, gotowe klauzule umowne, które w praktyce mogą przyjąć postać ogólnych warunków umów, wzorów umów, regulaminów. Wzorzec umowy stosowany w obrocie z konsumentami może zostać poddany tzw. kontroli abstrakcyjnej na podstawie przepisów zawartych w art k.p.c., dokonywanej niezależnie od tego, czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany w konkretnej umowie. Kontrola taka obejmuje klauzule pojedyncze lub zbiorowe (cały wzorzec lub jego fragment). Oceny postanowień w wypadku kontroli abstrakcyjnej dokonuje Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dalej SOKiK, i wyłącznie do kompetencji tego Sądu należy uznanie postanowień wzorców umownych za niedozowolone. Artykuł k.p.c. rozszerza prawomocność wyroku wydanego w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone na osoby trzecie. Przepis art k.p.c. stanowiąc, iż wyrok ma skutek wobec osób trzecich, nie ogranicza w żaden sposób kategorii tych podmiotów. Lege non distiguente, wyrok ma skutek wobec wszystkich, tzn. zarówno wobec przedsiębiorcy, który klauzulę wprowadził do swoich wzorców umów, jak i do każdego innego przedsiębiorcy, stosującego własne warunki umów. Należy zatem przyjąć, iż wyrok SOKiK od chwili wpisania klauzuli do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK wywiera skutek względem wszystkich uczestników obrotu. Oznacza to, że żaden z podmiotów uczestniczących w obrocie prawnym wykorzystując nienegocjowane indywidualnie wzorce umów nie może posługiwać się przedmiotowym postanowieniem. Powyższe stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 13 lipca 2006 r. (sygn. III SZP 3/06) orzekł, że zakaz stosowania postanowienia wpisanego do rejestru niedozwolonych klauzul umownych obejmuje wszystkich przedsiębiorców stosujących wzorce umów w obrocie z konsumentami, a nie tylko tych, których dotyczył wyrok będący podstawą wpisu do rejestru. W tym miejscu należy podkreślić, iż dla uznania, że klauzula wpisana do rejestru i klauzula z nią porównywana są tożsame w treści nie jest konieczna dokładna literalna identyczność tych postanowień. Rozbieżność użytych wyrażeń, zmiana szyku zdania czy zastosowanie synonimów nie eliminuje bowiem abuzywnego charakteru ocenianego postanowienia. Powyższe stanowisko Prezesa Urzędu potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, (por. ww. uchwała SN), ( ) stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art k.p.c., może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów ( ). W uzasadnieniu do powyższej uchwały Sąd uznał m.in., że ( ) praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów art. 23a [obecnie art. 24] uokik obejmuje również przypadki wprowadzania jedynie zmian 3 Wyrok SN z dnia 8 maja 2002 r., I PKN 267/2001, cyt. za Lex. 8

9 kosmetycznych polegających na przestawieniu wyrazów lub zastąpieniu jednych wyrazów innymi, jeżeli tylko wykładnia postanowienia pozwoli stwierdzić, że jego treść mieści się w hipotezie zakazanej klauzuli. Stosowanie klauzuli o zbliżonej treści do klauzuli wpisanej do rejestru godzi przecież tak samo w interesy konsumentów, jak stosowanie klauzuli identycznej, co wpisana do rejestru ( ). Przyjęta powyżej rozszerzająca wykładnia art. 23a [obecnie art. 24] uokik znajduje również uzasadnienie w dyrektywach 93/13 oraz 98/27 a także orzecznictwie ETS dotyczącym zasady efektywności ( ). Ponadto, pomimo faktu iż Bank nie wprowadza już do obrotu wzorców umownych zawierających postanowienia wskazane w pkt I. oraz II. 1) sentencji niniejszej decyzji, należy wskazać, że z praktyką polegającą na stosowaniu postanowień wzorców umów sprzecznych z prawem mamy do czynienia również w sytuacji gdy wzorce oferowane nowym klientom takich postanowień już nie zawierają, lecz postanowienia te obecne są w umowach zawartych wcześniej i aktualnie wykonywanych. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 16 kwietnia 2007 r. (sygn. akt XVII Ama 53/06). Bezprawność praktyki opisanej w pkt I.1) sentencji decyzji: Praktyka polegająca na stosowaniu postanowienia wzorca umowy o treści: Aktualne wysokości prowizji i opłat określa Taryfa, dostępna w placówkach Banku zawartego w 15 ust. 2 Regulaminu oraz postanowienia o treści: zmiana Taryfy nie stanowi zmiany Umowy. Aktualna Taryfa dostępna jest w placówkach Banku zawartego w 15 ust. 6 Regulaminu może zostać uznana za bezprawną z uwagi na okoliczność, że powoływane postanowienie może być uznane za tożsame z postanowieniem wpisanym do prowadzonego przez Prezesa Urzędu rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod poz. 32, o treści: PKO - bp podaje do wiadomości obowiązujące stawki prowizji i opłat przez wywieszenie w Oddziałach PKO BP Taryfy oraz udostępnia Taryfę na życzenie posiadacza rachunku". Należy wskazać, iż pomimo odmiennego brzmienia wspomnianych klauzul umownych, ich treść oraz cel mogą być uznane za tożsame. Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i konsumentów w wyroku z dnia 30 września 2002 r. (Sygn. akt XVII Amc 47/01) uznającym wspomniane postanowienie za niedozwolone, bank ma obowiązek doręczyć wszystkie postanowienia wzorca umowy przy jej zawieraniu. Obowiązku tego nie dopełnił, skoro w odniesieniu do części klauzul umownych jedynie powołał się na treść swojej Taryfy zawierającej, jak wykazano postanowienia wzorca umownego. Takie postępowanie w obrocie z konsumentami należy uznać za pozbawione podstawy prawnej. Nie ma więc wątpliwości co do tego, że intencją Sądu było wyeliminowanie z obrotu klauzul umownych przewidujących, że taryfa opłat i prowizji nie jest doręczana klientowi banku, a jedynie udostępniona w placówce banku, a taki właśnie skutek wywoływała klauzula umowna stosowana przez Bank i wskazana w pkt I.1) sentencji decyzji. Wobec powyższego zasadne staje się twierdzenie, że stosowane przez Bank postanowienie wzorca umowy może być tożsame z postanowieniem wpisanym do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Bezprawność praktyki opisanej w pkt I.2) sentencji decyzji: Praktyka polegająca na stosowaniu postanowienia wzorca umowy o treści: Za niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu uznaje się w szczególności: 1) ujawnienie rozbieżności pomiędzy danymi podanymi we Wniosku o udzielenie kredytu oraz dokumentami i informacjami podanymi w związku z rozpatrywaniem wniosku o udzielenie kredytu, jak również w trakcie obowiązywania Umowy a stanem faktycznym; 2) wykorzystanie środków z kredytu na cel niezgodny z Umową; 3) niewywiązywanie się ze zobowiązań wynikających z Umowy oraz warunków dodatkowych nałożonych przez Bank; 4) nieustanowienie 9

10 zabezpieczeń prawnych w terminach przewidzianych w Umowie; 5) zajście zdarzeń mających w ocenie Banku wpływ na zmniejszenie wartości zabezpieczeń; 6) nieterminową spłatę kapitału kredytu, odsetek, prowizji i innych należności wynikających z Umowy; 7) pogorszenie się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, które zagraża w ocenie Banku terminowej spłacie kredytu; 8) obniżenie wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie Umowy; 9) wypowiedzenie przez Kredytobiorcę umowy rachunku bankowego, o ile Kredytobiorca nie określił innego rachunku bankowego prowadzonego przez Bank do celów obsługi kredytu i nie udzielił Bankowi wymaganego przez Bank pełnomocnictwa. zawartego w 21 ust. 2 Regulaminu w związku z postanowieniem w przypadku niedotrzymania przez Kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu ( ) bank zastrzega sobie prawo do: ( ) wypowiedzenia umowy w całości lub w części zawartym w 21 ust. 1 pkt 6 Regulaminu może zostać uznana za praktykę bezprawną z uwagi na okoliczność, że powoływane postanowienie mogą być uznane za tożsame z postanowieniem wpisanym do prowadzonego przez Prezesa Urzędu rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod poz. pozycją 268, o treści: Bank może wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części, w szczególności z powodu: 1) niespłacenia w terminie należności, o których mowa w 13 ust. 1, 2) zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złej sytuacji finansowo majątkowej Kredytobiorcy, 3) znacznego obniżenia się realnej wartości złożonego zabezpieczenia lub utraty tego zabezpieczenia, 4) niedotrzymania innych warunków umowy kredytu. Pomimo odmiennego brzmienia wspomnianych klauzul umownych, ich treść oraz cel można uznać za tożsame w kontekście uczynienia katalogu przesłanek wypowiedzenia umowy katalogiem otwartym. Stosowana przez Bank klauzula umowna wylicza sytuacje, w których uznaje się, że konsument naruszył warunki udzielenia kredytu, które to zachowanie uprawnia Bank do wypowiedzenia umowy. Postanowienie wpisane do rejestru wylicza natomiast katalog przesłanek wypowiedzenia umowy kredytu. Stwierdzona przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów abuzywność wspomnianego postanowienia nie jest powodowana, w ocenie Prezesa Urzędu, przez zawarcie w nim konkretnych przesłanek wypowiedzenia umowy, lecz wynika z faktu, że ich katalog jest otwarty. W obu postanowieniach przy wyliczeniu przesłanek prowadzących do wypowiedzenia umowy posłużono się bowiem zwrotem w szczególności. W konsekwencji, Bank może wypowiedzieć umowę w oparciu o inne, niewskazane w umowie przesłanki, które nie są znane konsumentowi w momencie zawierania umowy. Skutek taki może mieć miejsce także w wyniku zastosowania postanowienia wskazanego w pkt I.2) sentencji, ponieważ sformułowanie katalogu zdarzeń uznawanych za naruszenie warunków udzielenia kredytu w sposób otwarty, powoduje, że Bank w dowolnym momencie może uznać, że warunki te zostały naruszone i w konsekwencji wypowiedzieć umowę. Wobec powyższego zasadne staje się twierdzenie, że stosowane przez Bank postanowienie wzorca umowy może być tożsame z postanowieniem wpisanym do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Bezprawność praktyki opisanej w pkt II.1) sentencji decyzji: Praktyka polegająca na stosowaniu postanowienia wzorca umowy o treści: Bank zastrzega sobie prawo zmiany regulaminu. zawartego w 23 ust. 1 Regulaminu może być uznana za bezprawną z uwagi na sprzeczność wspomnianego postanowienia z art. 69 ust. 2 pkt 10 prawa bankowego. Zgodnie z powoływanym przepisem, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Przepis art. 69 ust. 2 przyznaje zatem prawo do dokonywania zmian umowy, jednocześnie zastrzegając, iż umowa powinna określać warunki tych zmian. Wspomniane postanowienie przyznaje bankowi prawo do zmiany regulaminu, natomiast nie przewiduje żadnych warunków 10

11 dokonywania zmian w będącym integralną częścią umowy Regulaminie. Stąd też należy uznać, że przedmiotowe postanowienie jest sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Bezprawność praktyki opisanej w pkt II.2) sentencji decyzji: Praktyka polegająca na stosowaniu postanowienia wzorca umowy o treści: Bank ma prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym obok wierzytelności kapitałowych także odsetki i koszty związane z realizacją Umowy oraz wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku wraz z kosztami zastępstwa prawnego. Bank będzie mógł wystąpić o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności w terminie 5 lat od dnia rozwiązania Umowy, zawartego w 9 ust. 1 wzorca Umowy o kredyt hipoteczny również może być uznana za bezprawną, gdyż przedmiotowa klauzula umowna może naruszać art. 96 ust. 1 i 2 prawa bankowego. Wskazany przepis przewiduje, że bankowy tytuł egzekucyjny może zostać wystawiony na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Przedmiotowe postanowienie wzorca umowy dopuszcza natomiast wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego w zakresie szerszym, niż wskazuje przepis ustawy, dopuszczając objęcie bankowym tytułem egzekucyjnym wszelkie koszty związane z windykacją, wraz z kosztami zastępstwa prawnego. Należy wskazać, że katalog czynności bankowych zawiera przepis art. 5 ust 1 i 2 prawa bankowego, a wśród czynności wskazanych przez ustawę jako czynności bankowe brak jest windykacji oraz zastępstwa prawnego. Wobec powyższego, dokumenty wykazujące zasadność obciążenia konsumenta kosztami związanymi z windykacją lub kosztami zastępstwa prawnego nie są księgami banków ani innymi dokumentami związanymi z dokonywaniem czynności bankowych. Konkludując, treść wskazanego postanowienia wzorca umowy narusza przepis art. 96 ust. 1 i 2 prawa bankowego. Ad C) Zgodnie z art. 22¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie podaje definicji zbiorowego interesu konsumentów, wskazując jednak w przepisie art. 24 ust. 3, że nie jest nim suma indywidualnych interesów konsumentów. Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów oznacza zatem narażenie na uszczerbek interesów znacznej grupy lub wszystkich konsumentów, poprzez stosowaną przez przedsiębiorcę praktykę, obejmującą tak działania, jak i zaniechania. Ponadto, godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i zagrożeniu im. O tym, czy naruszony został interes zbiorowy, nie zawsze przesądza kryterium ilościowe, ponieważ niekiedy jeden ujawniony przypadek naruszenia prawa konsumenta może być przejawem stosowanej praktyki naruszającej interes zbiorowy. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie jest zasadne uznawanie, że postępowanie z tytułu naruszenia ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów można wszcząć tylko wtedy, gdy zagrożone są interesy wielu odbiorców, a nie jest to możliwe w sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest tylko jeden konsument. Wydawane orzeczenie ma bowiem wymiar znacznie szerszy, pełni także funkcję prewencyjną, służy bowiem ochronie także nieograniczonej liczbie potencjalnych konsumentów 4. Do stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów istotne jest ustalenie, iż konkretne działanie przedsiębiorcy nie ma ściśle określonego adresata, lecz jest kierowane 4 Wyrok SN z dnia 12 września 2003 r., I CKN 504/01, publ. 11

12 do nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów. Jak podnosi się w doktrynie, w pojęciu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów mieści się także działanie przedsiębiorcy skierowane wprawdzie do oznaczonych (zindywidualizowanych), ale za to dostatecznie licznych konsumentów, o ile przy tym konsumentów tych łączy jakaś wspólna cecha rodzajowa. Należy zatem przyjąć, że zbiorowy interes konsumentów nie musi odnosić się do nieograniczonej liczby konsumentów, których nie da się zindywidualizować, gdyż brak indywidualizacji nie sprzeciwia się możliwości wyodrębnienia kategorii bądź zbioru konsumentów o pewnych cechach. W niniejszej sprawie bez wątpienia mamy do czynienia z naruszeniem interesów potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów. Prezes Urzędu podejmując rozstrzygnięcia zawarte w niniejszej decyzji nie opierał się zatem na indywidualnych przypadkach przedstawianych przez konsumentów, a wziął pod uwagę działania Banku odnoszące się do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, a więc pewnej, potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów, biorąc za podstawę ustaleń i rozważań w głównej mierze materiał dowodowy dostarczony przez Bank, zawierający wykorzystywane w relacjach z konsumentami wzorce umowne. Każdy potencjalny klient banku zawierający umowę kredytu, może więc znaleźć się w sytuacji w której bank zastosuje opisaną wcześniej praktykę. Działania Banku są podejmowane w stosunku do potencjalnie nieoznaczonego z góry i bardzo licznego kręgu podmiotów. Jednocześnie Prezes Urzędu nie podziela podniesionego przez Bank argumentu (dotyczącego postanowienia wskazanego w pkt II.2) sentencji decyzji) o braku zagrożenia naruszeniem interesów konsumentów poprzez stosowanie przedmiotowego postanowienia z uwagi na fakt, że koszty ewentualnego postępowania egzekucyjnego znane są dopiero po wszczęciu egzekucji. W przedmiotowym postanowieniu posłużono się bowiem pojęciem kosztów windykacji, które to jest pojęciem szerszym od kosztów egzekucji i obejmuje również koszty dochodzenia roszczeń w inny sposób. Ze względu na powyższe Prezes Urzędu uważa, że tak skonstruowane postanowienie umowne nie jest bezprzedmiotowe i narusza zbiorowe interesy konsumentów. Jak już wykazano praktyki Banku wskazane w sentencji decyzji naruszały interes ekonomiczny konsumentów poprzez stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do prowadzonego przez Prezesa Urzędu rejestru niedozwolonych postanowień wzorców umowy oraz postanowień sprzecznych z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. W odniesieniu do praktyki wskazanej w pkt I.1) sentencji, należy wskazać, że interes ekonomiczny ogółu klientów banku był zagrożony brakiem doręczenia zmienionej taryfy opłat i prowizji. Takie ukształtowanie wzorca umownego powodowało, że konsument mógł nie być świadomy zmian kosztów związanych z wykonywaniem umowy, a przez to nie mieć możliwości zareagowania na wprowadzane zmiany. Zagrożenie zbiorowych interesów konsumentów poprzez praktykę wskazaną w pkt I.2) sentencji niniejszej decyzji polegało na przyznaniu Bankowi prawa do arbitralnego decydowania o zasadności wypowiedzenia umowy dzięki zastosowaniu otwartego katalogu zdarzeń które bank może uznać za uprawniające go do wypowiedzenia umowy naruszenie warunków kredytu. Taki kształt klauzul umownych powoduje, że konsument nie ma pewności co do tego czy i kiedy bank może wypowiedzieć umowę. Wypowiedzenie umowy wiąże się z koniecznością natychmiastowej spłaty całości zadłużenia, a konsument nie dysponując możliwością przewidzenia takiego działania banku nie jest w stanie przygotować się do tak istotnego obciążenia finansowego. Stosowanie klauzuli umownej wskazanej w pkt II.1) sentencji decyzji mogło naruszać zbiorowe interesy konsumentów poprzez przyznanie Bankowi prawa do arbitralnej zmiany Regulaminu, bez wskazania przesłanek uprawniających Bank do takiego działania. Podobnie 12

13 jak w wypadku poprzednio wskazanej klauzuli, brak możliwości przewidzenia działań Banku powoduje po stronie konsumenta niemożliwość uprzedniego przygotowania się na wprowadzone przez bank zmiany, co może wiązać się z pogorszeniem sytuacji finansowej kredytobiorcy. Zawarcie we wzorcu umownym postanowienia wskazanego w pkt II.2) sentencji decyzji zagraża zbiorowym interesom konsumentów poprzez rozszerzenie zakresu zastosowania instytucji bankowego tytułu egzekucyjnego ponad zakres określony w ustawie. Realizacja tego sprzecznego z prawem postanowienia prowadziłaby do zwiększenia katalogu sytuacji w której majątek kredytobiorcy może podlegać egzekucji, zagrażając tym samym ekonomicznym interesom konsumentów. II. Rozstrzygnięcie decyzji. Nałożenie obowiązku wykonania zobowiązań. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że przedsiębiorca stosuje praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, a przedsiębiorca ten zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zapobiegających naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek wykonania tych zobowiązań. Ponadto, stosownie do art. 28 ust.2 w decyzji, o której mowa w ust.1, Prezes Urzędu może określić termin wykonania tych zobowiązań, a zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nakłada na przedsiębiorcę obowiązek złożenia w wyznaczonym w sentencji decyzji terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań (III i IV punkt sentencji). W trakcie postępowania, Bank zaprzestał stosowania trzech z czterech zakwestionowanych praktyk, jedynie w odniesieniu do klientów zawierających umowę od 28 kwietnia 2009 r. W odniesieniu do klientów, którzy zawarli z Bankiem umowy przed wskazaną datą, a także do praktyki opisanej w pkt II.2) sentencji, bank nie zaprzestał jeszcze stosowania tychże praktyk. Zgodnie z deklaracją Banku, Bank planuje do 30 kwietnia 2010 r. całkowicie wycofać się ze stosowania praktyk wskazanych w pkt I. i II. sentencji. Biorąc pod uwagę powyższe, Prezes Urzędu stwierdził, iż istnieją przesłanki wystarczające do nałożenia na Bank, w drodze decyzji, na podstawie przepisu art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, obowiązku wykonania przedmiotowych zobowiązań oraz złożenia w wyznaczonym w sentencji decyzji terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań (III i IV punkt sentencji). Wobec powyższego należało orzec jak w sentencji. Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art kodeksu postępowania cywilnego. od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwutygodniowym od daty jej doręczenia, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Otrzymują: 1) Pani Dorota Miller EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce ul. Mokotowska Warszawa 2) a/a Z up. PREZESA Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów DYREKTOR Departamentu Polityki Konsumenckiej Monika Stec 13