WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 Sygn. akt XVII AmC 512/09 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 6 sierpnia 2009r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie: Przewodniczący: SSO Urszula Wilk Protokolant: Łukasz Wychowaniec po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2009r., w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko Getin Bank S.A. w Katowicach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone I. uznaje za niedozwolone i zakazuje wykorzystywania w obrocie z konsumentami następujących postanowień wzorców umownych: Do czasu przedłożenia odpisu z KW nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń, które nie zostały zaakceptowane przez Bank, oprocentowanie podwyższone jest: a) w przypadku braku księgi wieczystej lub wypłaty kredytu/i transzy kredytu przed uzyskaniem przez Kredytobiorcę tytułu prawnego do nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki o 2 punkty procentowe, b) w przypadku gdy założona jest księga wieczysta nieruchomości o 1 punkt procentowy.

2

3 2. Podwyższone oprocentowanie zostanie zniesione z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, o której mowa w ust Bank może odmówić zniesienia podwyższonego oprocentowania, o którym mowa w ust. 1, jeżeli Kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu." 2. W przypadku braku spłaty dwóch kolejnych rat kredytu, Bank ma prawo, nie częściej niż raz do roku, dokonać wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki na koszt Kredytobiorcy,"; II. zasądza od Getin Banie S.A. w Katowicach na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł. (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego; III. nakazuje pobranie od Getin Banie S.A. w Katowicach na rzecz Skarbu Państwa (Kasa Sądu Okręgowego w Warszawie) kwoty 600 zł. (sześćset złotych) tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony; IV. zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt Getin Bank S.A. w Katowicach.

4

5 XVII AmC 512/09 UZASADNIENIE Powód - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania przez pozwanego Getin Bank S.A. w Katowicach w obrocie z konsumentami; 1. postanowienia zawartego w 15 wzorca umownego o nazwie Regulamin produktu - kredyt hipoteczny dom" o treści: 1. Do czasu przedłożenia odpisu z KW nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń, które nie zostały zaakceptowane przez Bank, oprocentowanie podwyższone jest: a) w przypadku braku księgi wieczystej lub wypłaty kredytu/i transzy kredytu przed uzyskaniem przez Kredytobiorcę tytułu prawnego do nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki o 2 punkty procentowe, b) w przypadku gdy założona jest księga wieczysta nieruchomości o 1 punkt procentowy. 2. Podwyższone oprocentowanie zostanie zniesione z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, o której mowa w ust Bank może odmówić zniesienia podwyższonego oprocentowania, o którym mowa w ust. 1, jeżeli Kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu." 2. postanowienia zawartego w 15 ust. 10 wzorca umownego o nazwie Umowa kredytu hipotecznego" o treści W przypadku braku spłaty dwóch kolejnych rat kredytu, Bank ma prawo, nie częściej niż raz do roku, dokonać wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki na koszt Kredytobiorcy," W uzasadnieniu pozwu powód podał, że pozwany Getin Bank S.A. w Katowicach oferując swoje usługi konsumentom posługuje się wzorcami umownym zawierającym zakwestionowane postanwienia. Postanowieniu zawartemu w 15 wzorca umownego o nazwie Regulamin produktu - kredyt hipoteczny dom" powód zarzucił, iż jest sprzeczne z dobrymi 1

6 obyczajami oraz rażąco narusza interes konsumenta ze względu na przyznaną pozwanemu możliwość pobierania nieuzasadnionych korzyści finansowych względem kredytobiorcy. Naruszenie praw konsumenta, w kwestionowanym postanowieniu, w ocenie powoda, objawia się w: - przyznaniu Bankowi uprawnienia do odmowy zniesienia podwyższonego oprocentowania, po ustaniu ryzyka, z związku z którym oprocentowanie to na kredytobiorcę zostało nałożone (tj. brak zabezpieczenia hipotecznego kredytu), w przypadku, gdy kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu, - pobieraniu przez Bank podwyższonego oprocentowania, po ustaniu ryzyka, z związku z którym oprocentowanie to na kredytobiorcę zostało nałożone (tj. brak zabezpieczenia hipotecznego kredytu), w sytuacji, gdy kredytobiorca dokonał wpisu na rzecz Banku w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia. Postanowieniu zawartemu natomiast w 15 ust. 10 Umowy kredytu hipotecznego" powód zarzucił, iż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza interes konsumenta ze względu na nakładanie na kredytobiorcę obowiązku ponoszenia nieuzasadnionych kosztów. Brak jest bowiem związku pomiędzy opóźnieniem w spłacie dwóch kolejnych rat, a nakładanym na kredytobiorcę ciężarem ponoszenia kosztu wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot zadłużenia. W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany wniósł ponadto o dopuszczenie dowodów wskazanych w odpowiedzi na pozew. Następnie w piśmie procesowym z dnia 9 lipca 2009r. (k. 137) pozwany złożył oświadczenie, iż uznaje powództwo w całości i cofa zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 18 maja 2009r. (odpowiedzi na pozew) wnioski dowodowe. Pozwany zadeklarował jednocześnie, iż niezwłocznie dokona wszelkich zmian w regulacjach wewnętrznych dotyczących zapisów będących przedmiotem postępowania, w taki sposób, aby nie były one stosowane w stosunku do nowych 2

7 umów kredytu hipotecznego oraz nie były egzekwowane wobec klientów, którzy zawarli umowy zawierająca przedmiotowe zapisy. Sąd ustalił następujący stan faktyczny: Pozwany prowadzi działalność gospodarczą przedmiotem, której jest m. innymi udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych (KRS, k ). Pozwany stosuje w obrocie z konsumentami wzorce umowne o nazwach nazwie Regulamin produktu - kredyt hipoteczny dom" (k. 9-23) oraz Umowa kredytu hipotecznego" (k ) (okoliczność niekwestionowana przez pozwaną, uznana za przyznaną na podstawie art. 230 kpc). Wzorce te podzielone są na mniejsze kolejno ponumerowane jednostki redakcyjne. W Umowie kredytu hipotecznego" pozostawione zostały wykropkowane miejsca jedynie na wpisanie następujących danych: nr umowy, danych personalnych zawierających umowę, kwot, danych dot. nieruchomości, podpisy. W pozostałym zakresie w zakwestionowanych wzorcach nie zostały pozostawione żadne wolne miejsca na dokonanie dodatkowych postanowień, nie ma również możliwości zmian istniejących. Sąd ustalił zatem, że postanowienia Regulaminu produktu - kredyt hipoteczny dom" oraz Umowy kredytu hipotecznego" nie były uzgadniane indywidualnie z konsumentami. Pozwana nie przedstawiła też żadnego dowodu na okoliczność, że konsumenci mieli możliwość prowadzenia negocjacji, czy wpływ na treść postanowień tego wzorca. Sąd ustalił, że w: - 15 Regulaminu produktu - kredyt hipoteczny dom" zawarty jest zapis o treści: 1. Do czasu przedłożenia odpisu z KW nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń, które nie zostały zaakceptowane przez Bank, oprocentowanie podwyższone jest: a) w przypadku braku księgi wieczystej lub wypłaty kredytu/i transzy kredytu przed uzyskaniem przez Kredytobiorcę tytułu prawnego do nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki o 2 punkty procentowe, b) w przypadku gdy założona jest księga wieczysta nieruchomości o 1 punkt procentowy. 3

8 2. Podwyższone oprocentowanie zostanie zniesione z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, o której mowa w ust Bank może odmówić zniesienia podwyższonego oprocentowania, o którym mowa w ust. 1, jeżeli Kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu." - w 15 ust. 10 Umowy kredytu hipotecznego" zawarty jest zapis W przypadku braku spłaty dwóch kolejnych rat kredytu, Bank ma prawo, nie częściej niż raz do roku, dokonać wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki na koszt Kredytobiorcy," Objęte pozwem postanowienie umowne nie dotyczy głównych świadczeń stron, wynikających z umowy. Sąd zważył, co następuje: W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwana w piśmie procesowym z dnia 9 lipca 2009r. złożyła oświadczenie, iż uznaje powództwo w całości. Jednakże zgodnie z art kpc w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie uznania powództwa. Zatem pomimo uznania przez pozwanego powództwa w całości i zobowiązania się przez niego do dokonania niezbędnych zmian w stosowanych przez siebie wzorców umownych, konieczna była ocena zakwestionowanych w pozwie postanowień umownych pod kątem ich abuzywności. Zgodnie z art kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Uznanie, że zakwestionowane postanowienie wzorca umownego jest niedozwolone wymagało zatem oceny, że jest ono sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. 4

9 Postanowienie zawarte w 15 Regulaminu produktu - kredyt hipoteczny dom", przewiduje, iż Bank, po przedłożeniu przez kredytobiorcę odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, może odmówić zniesienia podwyższonego oprocentowania, po ustaniu ryzyka, z związku z którym oprocentowanie to na kredytobiorcę zostało nałożone (tj. brak zabezpieczenia hipotecznego kredytu), w sytuacji, gdy kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu ( 15 ust. 3 ww. wzorca). Jednocześnie, przedmiotowe postanowienie przewiduje, iż podwyższone oprocentowanie, znoszone jest, poza sytuacją wyżej wskazaną, z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia ( 15 ust. 2 ww. wzorca). W/w postanowienie zatem przyznaje pozwanemu uprawnienie do pobierania dodatkowej prowizji, w postaci podwyższonego oprocentowania, do zapłaty której konsument jest zobowiązany w związku z opóźnieniem w spłacie kredytu. W ocenie Sądu, takie brzmienie postanowienia umożliwia pozwanemu wielokrotne karanie" konsumenta za nieterminowe wykonanie zobowiązania. Wskazać bowiem należy, iż w sytuacji, gdy kredytobiorca opóźnia się z zapłatą raty kredytu, pozwany na podstawie art k.c. może żądać od niego dodatkowych odsetek za czas opóźnienia. W stosowanych wzorcach pozwany natomiast przyznał sobie uprawnienie do naliczania odsetek karnych w wysokości podwojonego oprocentowania umownego ( 14 ust. 2 Umowy kredytu hipotecznego"). W ocenie Sądu, zastrzeganie we wzorcu ; umownym na rzecz pozwanego odsetki karne w wysokości podwójnego oprocentowania umownego, w pełni pokrywają ewentualną szkodę spowodowaną brakiem spłaty raty kredytu przez kredytobiorcę w terminie. Zatem zastrzeżenie w zakwestionowanym postanowieniu dodatkowych opłat za opóźnienie w spłacie, w postaci podwyższonego oprocentowania, ocenić należy jako nadmierne i niepozostające w żadnej relacji z ewentualną szkodą wynikającą z nieterminowej spłaty zadłużenia. Poza tym, w ocenie Sądu, treść zakwestionowanego postanowienia nawet dla konsumenta uważnego i świadomego, jest niejasna i niezrozumiała i może wywoływać u niego błędne przekonanie o jego prawach i obowiązkach. Konsument, niebędący profesjonalnym uczestnikiem obrotu, nieposiadający zazwyczaj dostatecznego 5

10 doświadczenia w zakresie zawierania tego rodzaju umów oraz mający ograniczone możliwości analizy treści wzorca, przed zawarciem umowy nie jest w stanie, na podstawie tego postanowienie w pełni uświadomić sobie rzeczywistych jego konsekwencji. W związku z powyższym, w ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Przyjmuje się, że istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka (tak np. wyrok SN z 8 czerwca 2004r., ICk-635/03). Z dobrymi obyczajami kłóci się zatem takie postępowanie, którego celem jest zdezorientowanie, wykorzystanie niewiedzy konsumenta przy kształtowaniu stosunku prawnego. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Zakwestionowane postanowienie narusza bowiem zasadę lojalnego kontraktowania, równorzędnego traktowania konsumenta oraz niewykorzystywania uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy. Taką nierównoprawność, w ocenie Sądu, należy zakwalifikować jako sprzeczną z dobrymi obyczajami zwłaszcza z uwagi na fakt, iż pozwany na rynku nie jest tylko profesjonalistą ale także instytucją zaufani a publicznego. Ponadto wskazać należy, że zakwestionowane postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta, gdyż znacząco niekorzystnie może wpływać na jego sytuację ekonomiczną. Zastrzeganie bowiem przez pozwanego na swoją rzecz możliwości wielokrotnego karania kredytobiorcy za opóźnienie w spłacie zadłużenia, przysparza mu niczym nieuzasadnionych korzyści finansowych kosztem konsumenta. Wskazać ponadto należy, że zakwestionowane postanowienie powoduje również dysproporcję pomiędzy okresem podwyższonego ryzyka związanego z brakiem zabezpieczenia hipotecznego, a okresem za który pozwany zastrzega podwyższone oprocentowanie. Wspomniana dysproporcja polega na tym, że bank jest uprawniony do pobierania podwyższonego oprocentowania za okres przypadający po wpisaniu hipoteki do księgi wieczystej, a więc za okres w którym nie występuje już podwyższone ryzyko związane z brakiem zabezpieczenia hipotecznego. Wzorzec umowny nie zawiera bowiem postanowienia przewidującego zwrot (po dostarczeniu 6

11 bankowi odpisu z księgi wieczystej) pobranej opłaty proporcjonalnie do okresu następującego po wpisaniu hipoteki do księgi wieczystej. Należy również wskazać, że dostarczenie bankowi odpisu z księgi wieczystej jest jedynie czynnością techniczną i nie wpływa na długość okresu podwyższonego ryzyka związanego z brakiem zabezpieczenia. W świetle kwestionowanego postanowienia możliwa jest przecież sytuacja, kiedy to wpis o ustanowieniu hipoteki uprawomocni się na początku miesiąca, a konsument otrzyma odpis z księgi wieczystej z początkiem kolejnego miesiąca. Bezzwłocznie dostarczy odpis do banku, który to z kolei, zgodnie z treścią kwestionowanego postanowienia oprocentowanie obniży dopiero z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu". W takim wypadku bank pobrałby od kredytobiorcy oprocentowanie w podwyższonej wysokości za 2 miesiące, pomimo, że podwyższone ryzyko związane z brakiem prawomocnego wpisu hipoteki na rzecz banku ustało na początku tego okresu. Kwestionowane przez powoda postanowienie naraża więc konsumenta na koszty, które w żaden sposób nie znajdują uzasadnienia w treści stosunku prawnego łączącego strony, a prowadzą jedynie do uzyskiwania przez pozwanego nadmiernego zysku względem konsumenta. Z uwagi na powyższe, przedmiotowe postanowienie wzorca umowy nie tylko stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami, lecz w sposób rażący narusza interes ekonomiczny konsumenta. Nie zachodzi bowiem ekwiwalentność i proporcjonalność pomiędzy ponoszonym przez kredytobiorcę kosztem, a celem dla którego konsument koszt taki ponosi. W odniesieniu do postanowienie zawartego w 15 ust. 10 Umowy kredytu hipotecznego", który przewiduje, iż Bank, ma prawo, nie częściej niż raz do roku, dokonać wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki na koszt kredytobiorcy, w przypadku braku spłaty dwóch kolejnych rat kredytu, to jest ono sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza interes konsumenta. W ocenie Sądu, przedmiotowe postanowienie bowiem prowadzi do nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków w stosunku obligacyjnym na niekorzyść konsumenta, gdyż umożliwia pozwanemu pobieranie od kredytobiorcy świadczeń w nadmiernej wysokości, pozostających bez związku z wykonywaną umową. W ocenie Sądu brak jest związku pomiędzy opóźnieniem w spłacie dwóch kolejnych rat, a nakładanym na 7

12 kredytobiorcę ciężarem ponoszenia kosztu wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot zadłużenia. Zakwestionowane postanowienie prowadzi zatem do generowania po stronie konsumenta dodatkowych, niczym nieuzasadnionych kosztów a po stronie pozwanego - do osiągania nieuzasadnionych korzyści. Wskazać również należy, że koszt dokonania wyceny jest kwotą znaczącą (zgodnie z Tabelą Opłat i Prowizji - DomBank Hipoteczny Oddział w Łodzi", może on sięgać 1.000,00 zł) i niewątpliwie stanowi dla konsumenta istotną dolegliwość finansową. W związku z powyższym, w ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienie w sposób rażący narusza interesy konsumenta, niekorzystnie kształtując jego sytuację ekonomiczną. Z tych względów powództwo zostało uwzględnione. Publikację prawomocnego wyroku zarządzono na podstawie art kpc. O kosztach postępowania postanowiono na podstawie art. 98 kpc.