Sp. z o.o. GMINA LUBACZÓW STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Transkrypt

1 Sp. z o.o. ul. Władysława Łokietka Karniowice GMINA LUBACZÓW STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ZAŁĄCZNIK NR 1 DO UCHWAŁY NR 2016 RADY GMINY LUBACZÓW Z DNIA 2016 ROKU LUBACZÓW, LIPIEC 2016 R.

2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 4 INFORMACJE OGÓLNE... 6 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA PODSTAWOWE DANE O GMINIE LUBACZÓW UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE OBSZARU GMINY Uwarunkowania fizjograficzne Surowce mineralne i kopaliny Obszar górniczy gazu LUBACZÓW 1" Obszar górniczy siarki BASZNIA Obszar górniczy iłów SMOLINKA" Uwarunkowania przyrodnicze rolnictwa Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr CHARAKTERYSTYKA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ GMINY SIEĆ OSADNICZA GMINY ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA Struktura funkcjonalno przestrzenna rolnictwa Struktura Własnościowa Rolnictwa Rolnictwo indywidualne Kierunki Produkcji Rolnej Melioracje System obsługi rolnictwa EKOSYSTEMY LEŚNE UKŁAD KOMUNIKACYJNY GMINY Komunikacja kolejowa Układ drogowy INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Zaopatrzenie w wodę Gospodarka ściekowa Gospodarka odpadami Gazownictwo Elektroenergetyka Telekomunikacja TERENY PRZYRODNICZE PRAWNIE CHRONIONE DZIEDZICTWO KULTUROWE Wprowadzenie Rys historyczny Ziemi Lubaczowskiej Zarys rozwoju osadnictwa na terenie gminy Lubaczów Analiza stanu zachowania Dziedzictwa Kulturowego S trona

3 Spis zabytków architektury Zestawienie cmentarzy Karta stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa przemyskiego UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY Analiza ekonomiczna Analiza środowiskowa Analiza społeczna Prognoza demograficzna Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ Zapotrzebowanie na nową zabudowę w skali gminy Chłonność obszarów o w pełni wykształconej, zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej w granicach jednostki osadniczej Chłonność obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę Analiza porównawcza zapotrzebowania na nową zabudowę OKREŚLENIE MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNYCH I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ORAZ SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCYCH REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY OKREŚLENIE POTRZEB INWESTYCYJNYCH GMINY WYNIKAJĄCYCH Z KONIECZNOŚCI REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH, ZWIĄZANYCH Z LOKALIZACJĄ NOWEJ ZABUDOWY S trona

4 WPROWADZENIE Gospodarka przestrzenna stanowi podstawę działania gminy i jej samorządu, ponieważ jest bazą wszelkich poczynań rozwojowych, a głównie działań inwestycyjnych. Gospodarka przestrzenna jest długofalowym procesem, w którym samorząd gminy stymuluje i kieruje przemianami w interesie lokalnej społeczności w oparciu o plany przestrzenne. Dla długookresowego planowania rozwoju gminy przyjęty został w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415), model opracowania planistycznego o charakterze ogólnym, dotyczący całego obszaru gminy, w jej granicach administracyjnych - pod nazwą "studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy". Studium analizując istniejące uwarunkowania, potrzeby i możliwości, tworzy syntezę polityki przestrzennej gminy o charakterze interdyscyplinarnym, obejmującym zagadnienia przyrodnicze, społeczne, kulturowe i techniczne. Studium zagospodarowania przestrzennego jest opracowaniem formułującym zasady polityki przestrzennej. Ponieważ ustalenia studium są uchwalane, przyjęto, że końcowy dokument" powinien zarówno w części graficznej jak i tekstowej, zawierać takie treści, które samorząd akceptuje i za których realizację może wziąć odpowiedzialność w stosunku do społeczności gminy. Z tego bowiem dokumentu - zaakceptowanego jako zobowiązanie, czy deklaracja Władzy Lokalnej - powinna wynikać konsekwentna realizacja polityki przestrzennej, a głównie wspieranie i promocja działań zgodnych z tą polityką. Przyjęto, że w składzie 2-częściowego Studium zawarte są uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - oznacza to, że Władze Gminy będą te uwarunkowania uwzględniać w ramach posiadanych kompetencji w swoich decyzjach przestrzennych. Działalność zgodna z uwarunkowaniami, ma bowiem na celu: - umocnienie i rozwinięcie uwarunkowań sprzyjających, - osłabienie, minimalizację lub eliminację uwarunkowań ograniczających. Wyrazem akceptacji Władz Gminy, jako organu przedstawicielskiego społeczności gminy, jest przyjęcie w uchwalanym końcowym dokumencie" - celów rozwoju gminy: - podniesienie poziomu życia mieszkańców, - aktywizacja społeczno gospodarcza, - ład przestrzenny. Przyjmuje się, że podniesienie poziomu życia Mieszkańców" jest celem głównym, zaś ład przestrzenny jest warunkiem stworzenia odpowiedniego poziomu życia. Aktywność społeczna i gospodarcza jest uzależniona od uwarunkowań, ale jednocześnie jej uruchomienie sprzyja osiąganiu obu celów. Dla drugiego przybliżenia i konkretyzacji problemów i elementów zagospodarowania przestrzennego gminy, przyjęty został w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym model opracowania planistycznego, o charakterze szczegółowym - pod nazwą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Określenie obszarów, dla których sporządzenie MPZP jest obowiązkowe, następuje w Studium. Rada Gminy w drodze odrębnych uchwał może rozstrzygnąć o potrzebie sporządzenia MPZP dla innych obszarów. Utrzymanie, poprawa, bądź osiągnięcie ładu przestrzennego, bez wątpienia wymaga zwiększenia dyscypliny - regulacji zachowań w przestrzeni. Jest to filozofia przyświecająca gospodarce przestrzennej krajów rozwiniętych, w których powszechnie obserwowany jest ład przestrzenny (Niemcy, Holandia, W. Brytania, itp.) - którego fizyczny obraz uznany jest za godny naśladowania. Obserwowany w tych krajach poziom ładu przestrzennego, jest rezultatem przyznania wysokiej pozycji, potrzebie ochrony interesu publicznego. Ład przestrzenny jest interesem publicznym. Ochronę tak pojętego interesu publicznego można określić jako działalność w przestrzeni: - służącą społeczności lokalnej, 4 S trona

5 - akceptowaną przez większość tej społeczności. Realizacji ładu przestrzennego służyć mają: Studium Gminy i MPZP. W systemie gospodarki planowej - scentralizowanej - cele sektora publicznego określane były odgórnie. W systemie samorządowym interes publiczny nie zniknął ani też nie został zastąpiony przez prywatny. Zadaniem samorządu jest określenie i chronienie interesu publicznego - stosownie do praw jednostki - mieszkańca gminy. Reasumując należy wyjaśnić, że Studium nie stanowi podstawy prawnej do wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - zatem : - opis Studium - tekst, nie może być traktowany jako ustalenia realizacyjne", jak to miało miejsce w dotychczasowych planach ogólnych gminy, - rysunek Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, również nie może być, przez analogię stosowany jak plan ogólny - gdyż nie stanowiąc prawa miejscowego nie rozstrzyga o przeznaczeniu pojedynczych działek, - zawarty w rysunku Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego graficzny model pożądanego stanu kierunkowego, nie posiada wartości kartometrycznych, które mogłyby skutkować prawnie w aspekcie własności gruntów, - ostateczne rozstrzygnięcie przeznaczenia funkcjonalnego nieruchomości następuje w MPZP. 5 S trona

6 INFORMACJE OGÓLNE PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA: ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1994 r. Nr 89 poz. 415 z pózn. zm.), uchwała Nr 38/V/97 Rady Gminy Lubaczów z dnia 25 czerwca 1997 r. o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, uchwała Nr VII/57/2011 Rady Gminy Lubaczów z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie zmiany Nr 2/2011 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, uchwała Nr VII/58/2011 Rady Gminy Lubaczów z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie zmiany Nr 3/2011 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, uchwała Nr XXXV/351/2009 Rady Gminy Lubaczów z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012r. poz. 647 z późn. zm.), ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz z późn. zm.), uchwała Nr L/478/2014 Rady Gminy Lubaczów z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie zmiany Nr 1/2014 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów. OKRES OPRACOWANIA STUDIUM: czerwiec grudzień 1998 r. AUTOR OPRACOWANIA: mgr inż. arch. Zygmunt Strączyk uprawnienia urbanistyczne nr 622/88 Projekt zmiany Nr 1/2009 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów opracował mgr inż. arch. Zygmunt Strączyk członek Południowej Okręgowej Izby Urbanistów nr członkowski 279. Projekt zmiany Nr 2/2011 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów opracował mgr inż. arch. Zygmunt Strączyk członek Południowej Okręgowej Izby Urbanistów nr członkowski 279. Projekt zmiany Nr 3/2011 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów opracował mgr inż. arch. Zygmunt Strączyk członek Południowej Okręgowej Izby Urbanistów nr członkowski 279. Projekt zmiany Nr 1/2014 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów opracował mgr inż. Piotr Rabiega. Projekt zmiany Nr 1/2015 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów opracował mgr inż. arch. Bartłomiej Stawarz członek Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów MP Ustalenia studium zawarte w niniejszym tekście oraz rysunki studium, stanowią załączniki do uchwały Nr IV/25/98 Rady Gminy Lubaczów z dnia 29 grudnia 1998 roku w sprawie studium 6 S trona

7 uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów (z późniejszymi zmianami 1 ). Ustalenia będące treścią zmiany studium Nr 1/2015 (w zakresie uchwały Nr XV/136/2015 z dnia 29 grudnia 2015 roku) zostały wyróżnione z tekstu czcionką niebieską. 1 Zmiany studium przyjęte uchwałami: 1) Nr XXXV/360/2013 Rady Gminy Lubaczów z dnia 14 sierpnia 2013 roku w sprawie uchwalenia Zmiany Nr 1/2009 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, 2) Nr XXXI/311/2013 Rady Gminy Lubaczów z dnia 27 marca 2013 roku w sprawie uchwalenia Zmiany Nr 2/2011 studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, 3) Nr XXX/301/2013 Rady Gminy Lubaczów z dnia 1 marca 2013 roku w sprawie uchwalenia Zmiany Nr 3/2011 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów, 4) Nr XII/105/2015 Rady Gminy Lubaczów z dnia 30 października 2015 roku w sprawie uchwalenia Zmiany Nr 1/2014 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubaczów. 7 S trona

8 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA Opracowanie Studium pod względem formalnym podzielone jest na 2 części: Część I-szą - Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Część II-gą - Kierunki zagospodarowania przestrzennego uzupełnione dodatkowo o: Podstawowe dokumenty formalno-prawne Studium Materiały pomocnicze do Studium Pod względem merytorycznym Studium podzielone jest na część tekstową i część rysunkową (skala 1:25 000). Część rysunkowa Studium obejmuje: Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego: Uwarunkowania zewnętrzne, Struktura funkcjonalno przestrzenna, Infrastruktura techniczna, Struktura terenów rolno-leśnych, Analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego, wykonane w jednym egzemplarzu. Kierunki zagospodarowania przestrzennego: Struktura funkcjonalno-przestrzenna, Infrastruktura techniczna, Polityka przestrzenna. Pod względem praktycznym komplet opracowania obejmuje: Egzemplarz archiwalny przeznaczony do przechowywania przez Zarząd Gminy Lubaczów, który obejmuje : komplet pierworysów rysunków jw. tekst Studium (Uwarunkowania + Kierunki zag. przestrzennego), komplet dokumentów formalno-prawnych Studium, komplet materiałów pomocniczych do Studium. Egzemplarz Roboczy - przeznaczony do stosowania w praktyce planistycznej: tekst Studium, kolorowe kserokopie wykonane z pierworysów - jw. spis dokumentów formalno-prawnych Studium znajdujących się w egzemplarzu archiwalnym, spis materiałów pomocniczych do Studium znajdujących się w egzemplarzu archiwalnym. 8 S trona

9 1.1. PODSTAWOWE DANE O GMINIE LUBACZÓW - powierzchnia gminy ha / 202,9 km 2 - liczba mieszkańców (M) M - średnia gęstość zaludnienia M/km 2 - gminy sąsiednie - Cieszanów, Horyniec, Wielkie Oczy, Oleszyce, M. Lubaczów - liczba sołectw liczba miejscowości - 22 wsie + 30 przysiółków - programy rządowe - brak na 1998 r. - główne arterie komunikacyjne - linia kolejowa Munina Hrebenne - drogi wojewódzkie: - nr 866 Dachnów-Budomierz - nr 867 Oleszyce - Werchrata - obszary funkcjonalne na podstawie przepisów szczególnych: - obszar górniczy gazu Lubaczów-1" - obszar górniczy siarki Basznia" - Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr obszary przyrodnicze prawnie chronione - fragment Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu - infrastruktura regionalna: - linia elektryczna 750 kv Ukraina - Rzeszów - linia elektryczna 110 kv Tomaszów- Jarosław - światłowód Lublin - Chełm - Zamość - Jarosław - gazociągi wysokoprężne: Szczutków-Jarosław Szczutków-Komarów - hipsometria terenu - 199,0-261,0 m n.p.m. - struktura funkcjonalna terenu: - lasy ha / 35,8 % pow. gminy - użytki rolne ha / 55,9 % - pozostałe ha / 8,3 % 9 S trona

10 1.2. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE OBSZARU GMINY Uwarunkowania fizjograficzne MORFOLOGIA TERENU Pod względem morfologicznym teren gminy leży w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Kotliny Sandomierskiej. Teren Płaskowyżu wznosi się do wysokości m n.p.m. Wysokości względne na terenie gminy nie przekraczają 62.0 m. Płaskowyż rozcinają doliny rzeczne Lubaczówki j jej licznych dopływów. W dolnym odcinku Lubaczówki teren położony jest na wysokości ok m n.p.m., a w górnym do wysokości 222,0 m n.p.m. Płaskowyż Tarnogrodzki najbardziej urzeźbiony jest w południowo - wschodniej części gminy. Różnice wysokości przekraczają 15 m - spadki terenu dochodzą do 10%, a lokalnie więcej. Na krawędzi Płaskowyżu z doliną Lubaczówki usytuowane są wydmy o charakterze parabolicznym - wysokości ponad 10 m i spadkach 5-10%. Doliny: Lubaczówki, Sołotwy, Świdnicy, Smolinki, rozcinają Płaskowyż na kilka wzniesień. Doliny rzeczne o przebiegu równoleżnikowym, zbiegają się w rejonie miasta Lubaczowa i na południe od niego przechodzą w jedną szeroką dolinę Lubaczówki. KRAJOBRAZ Krajobraz terenu Gminy jest pofalowany, różnice wysokości przekraczają tu 15 m, spadki dochodzą do 10%, a lokalnie nawet więcej. Teren ten charakteryzują użytki rolnicze mieszające się z kompleksami leśnymi. Obszar Gminy cechuje spora lesistość terenu, a mianowicie powyżej 35%, co wynosi prawie tyle samo co w województwie podkarpackim i jest większa niż średnia krajowa. Największe kompleksy leśne znajdują się w południowej i południowo wschodniej części Gminy tj. na pograniczu z Ukrainą oraz na pograniczu z Gminami Wielkie Oczy i Oleszyce. Na terenie Gminy wstępują głównie lasy mieszane, przeważającym gatunkiem drzew jest sosna zwyczajna. Na obszarze tym można wyróżnić trzy typy lasów ochronnych: klimatyczne, wodochronne i marginalne lasy nasienne. W sumie stanowią one 21,3% ogółu powierzchni obszarów leśnych gminy. Na terenie Gminy Lubaczów występuje bogata i zróżnicowana flora. Występują tu różne gatunki roślinności zarówno te spotykane w Polsce północnej, jak i północno wschodniej oraz południowej. Ze względu na niedalekie sąsiedztwo gór pojawiają się tu również gatunki górskie. Na terenie Gminy stwierdzono występowanie 40 gatunków roślin naczyniowych podlegających ochronie ścisłej i 17 gatunków roślin podlegających ochronie częściowej oraz rośliny bardzo rzadkie. Na omawianym obszarze występują również zawleczone gatunki północnoamerykańskie. BUDOWA GEOLOGICZNA Omawiany teren znajduje się w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego. Trzeciorzędowe osady morskie reprezentowane są przez iły krakowieckie, które występują na głębokości od 3.0 do 35.0 m. Najpłycej - na głębokości m iły występują na wzniesieniach Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i na zboczach dolin bocznych w obrębie tych wzniesień. Na terasie nadzalewowej występują one na głębokości ok. 20 m, a w obrębie terasy zalewowej najgłębiej m (w rejonie Mokrzycy do 35 m). Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady wodno-lodowcowe, rzeczne i eoliczne. Plejstoceńskie osady wodno-lodowcowe występują na całym terenie na iłach krakowieckich. Reprezentowane one są przez : średniozagęszczone piaski różnoziarniste, pospółki i żwiry oraz twardoplastyczne i plastyczne gliny i pyły. W obrębie dolin rzecznych na terasie zalewowej występuje nieciągła warstwa żwirów lub pospółek o miąższości do 10 m. Na terasie zalewowej żwiry przykryte są pakietem piasków drobnoziarnistych do głębokości 8-10 m. 10 S trona

11 Holoceńskie osady rzeczne, reprezentowane są przez : próchniczne gliny i pyły przewarstwione piaskami o miąższości 1,5-2,5 m. Na terasie zalewowej występują one do głębokości 10 m. W stropie tych osadów do głębokości 2,5 m występują namuły organiczne i torfy do miąższości do 1,0 m. WODY POWIERZCHNIOWE Wody powierzchniowe na terenie gminy Lubaczów obejmują wyłącznie wody płynące - brak wód stojących. Najważniejszym ciekiem wodnym gminy jest rzeka Lubaczówka z prawo-brzeżnym dopływem Sołotwą. Lubaczówka jest prawobrzeżnym dopływem Sanu - źródła rzeki znajdują się na terenie Ukrainy. Od Granicy Państwa do Lubaczowa rzeka płynie w układzie zbliżonym do równoleżnikowego. Za Lubaczowem - po połączeniu z Sołotwą - rzeka zmienia kierunek na południkowy. Południkowy układ Lubaczówki i Sołotwy, dzieli obszar gminy na zróżnicowane hydrograficznie części: zachodnią-mniejszą i wschodnią - większą. W części zachodniej - uboższej hydrograficznie - Lubaczówka otrzymuje jeden większy dopływ- Przerwę, której źródła znajdują się na terenie gminy St. Dzików. Część wschodnia jest bogata pod względem hydrograficznym - z uwagi na liczne cieki wodne rozcinające szerokimi - równoleżnikowymi dolinami teren Płaskowyżu Tarnogrodzkiego na kilka części. Głównymi ciekami w części wschodniej gminy ( oczywiście oprócz Sołotwy i Lubaczówki) są: - dopływy Sołotwy: Smolinka, Papiernia, Świdnica - lewostronne dopływy Lubaczówki: Młaga i Zamiła z Czyrtyszem Wszystkie cieki na terenie gminy znajdują się w administracji Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. Wg Charakterystyki Hydrologicznej Rzek Woj. Przemyskiego w Profilach Wodowskazowych - opracowanie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej / Kraków 1993 charakterystyka hydrologiczna Lubaczówki w profilu wodowskazowym Zapałów (poniżej gm. Lubaczów) przedstawia się następująco: - km biegu rzeki - 26,1 - zlewnia km 2 - poziom zera wodowskazu - 187,28 m n.p.m. (w układzie Kronstadt) Przepływ Q m 3 /s Stan H cm Najniższy przepływ zaobserwowany 0,61 65 w 1990 i 1963 r. Najniższy przepływ pomierzony 1,10 80 w 1963 r. Średni niski przepływ ,31 85 Średni roczny przepływ ,34 1,29 Najwyższy przepływ zaobserwowany 54,0 409 w 1958 r. Wielkie wody prawdopodobne: 50% 10% 5% 2% 1% 0,1% 42,00 90,00 110,00 136,00 154,00 209, S trona

12 WODY GRUNTOWE Na terenie gminy wody gruntowe związane są z poziomem wód czwartorzędowych -występują one w utworach piaszczysto - pylastych, a w dolinach rzek w utworach piaszczysto - żwirowych. Poziom tych wód jest swobodny - lokalnie pod napięciem. Na terasie zalewowej wody gruntowe o swobodnym zwierciadle występują na głębokości 1,0-2,5 m. Na terasie nadzalewowej - na głębokości 4,0-7,0 m. Najpłycej wody gruntowe występują w rejonie miejscowości: Młodów - Załuże - na głębokości płytszej niż 1,5 m. Na poziomie ok. 2,0 m, wody gruntowe występują w rejonie: Lisie Jamy - Hurcze - Dąbrowa - Szczutków. Na pozostałym terenie - poniżej 2.0 m. Odrębnym zagadnieniem - wymagającym szczegółowego omówienia jest GZWP Nr 428. KLIMAT LOKALNY Wg R. Gumińskiego teren gminy Lubaczów zaliczany jest do dzielnicy rolniczo-klimatycznej sandomiersko - rzeszowskiej. Dzielnica ta jest nieco chłodniejsza oraz nieco mniej wilgotna od dzielnicy tarnowskiej. Dla tego rejonu reprezentatywne są stacje meteorologiczne w Lubaczowie, Horyńcu i Tomaszowie Lubelski. Opady atmosferyczne: W ciągu roku kształtują się na poziomie od mm (Horyniec mm, Lubaczów mm, Oleszyce mm). Temperatura i nasłonecznienie: Średnia temperatura roczna na omawianym obszarze waha się w granicach 6,8-7,8 C (Lubaczów - 7,5 C). Najniższe wartości temperatury wystąpiły w Tomaszowie Lubelskim, a najwyższe w Tarnogrodzie. W Lubaczowie średnie temperatury wynoszą: stycznia C lipca C i są wyższe od podobnych temperatur w Horyńcu i Tomaszowie Lubelskim. Wilgotność względna powietrza waha się w granicach 82-84% (Lubaczów - 83%). Zachmurzenie dla Lubaczowa wynosi: - styczeń - 7.8%, - lipiec - 6.2% i jest większe niż w Horyńcu. W Lubaczowie w ciągu roku jest 153 dni pochmurnych i 16 dni z burzą - tj. więcej niż w Horyńcu i Tomaszowie Lubelskim. Okres wegetacyjny: W Lubaczowie trwa od 5 kwietnia do 11 listopada (w Horyńcu: , a w Tomaszowie Lubelskim: ) W okresie wegetacyjnym jest w Lubaczowie 17 dni z przymrozkami - tj. o 8 dni więcej niż w Tomaszowie Lubelskim i o 2 dni więcej niż w Horyńcu. Zanotowane ekstremalne stany wody: - maximum: 1964 r cm (zator) 1958 r cm - minimum: 1983 r cm 12 S trona

13 Uwagi: - przypływy niskie wyznaczono na podstawie 40-letniego ciągu obserwacji przepływ średni roczny wyznaczono na podstawie 30-letniego ciągu obserwacji Wg orientacyjnych danych będących w dyspozycji Woj. Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, opartych na teoretycznych obliczeniach hydrologicznych w 1951 r. na etapie opracowania założeń do regulacji rzek: Lubaczówka i Sołotwa charakterystyczne przepływy przedstawiają się następująco: - rzeka Sołotwa na wysokości Baszni Dolnej: - km biegu rzeki najniższy przepływ - 0,48 m 3 /s - średni normalny - 0,84 m 3 /s - doroczny wielki -15,14 m 3 /s - najwyższy katastrofalny - 58,76 m 3 /s - rzeka Lubaczówka na wysokości Opaki: - najniższy przepływ -1,47 m 3 /s - średni normalny - 2,59 m 3 /s - doroczny wielki - 37,02 m 3 /s - najwyższy katastrofalny -143,21 m 3 /s ZAGROŻENIE POWODZIOWE Związane jest głównie z Lubaczówka, która wylewa przy występowaniu tzw. wielkich wód powodziowych: Q 5 % - dwudziestoletnich i Q1 % - stuletnich. W okresie wysokich wodostanów Lubaczówka zalewa najniżej położone fragmenty swojej doliny. Wody powodziowe najczęściej zalewają teren doliny rzecznej między Lubaczowem a Mazurami i Dąbkowem, a Rudą Szczutkowską. Wg relacji mieszkańców, w ostatnich latach powódź wystąpiła w latach 1980 i 1998 Zasięg powodzi przedstawiono na mapie Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego - Struktura Funkcjonalna-Przestrzenna Wiatry. W Lubaczowie przeważają wiatry z kierunków: W 24 %, SE -15 % i NW -13.6%. Wiatry z kierunków E i SW wahają się w granicach 8,3-8,8 %. Najwięcej jest wiatrów z kierunków: NE - 4,1 % i N - 5 %. Udział procentowy cisz na terenie Lubaczowa wynosi 12,5 % - tj. mniej niż w Horyńcu i więcej niż w Tomaszowie Lubelskim. Średnia prędkość wiatru w Lubaczowie wynosi 2,2 m/s (w Tomaszowie Lubelskim - 2,8 m/s). PODSUMOWANIE Warunki klimatu lokalnego są najlepsze na zboczach dolin o ekspozycji: S, W, E, o spadkach ponad 5%, ze względu na dobre nasłonecznienie terenu. Dobre warunki termiczno -wilgotnościowe mają tereny terasy nadzalewowej i wzniesień - dobre są warunki przewietrzenia. Małokorzystne warunki klimatu lokalnego mają doliny, zagłębienia, łąki i pastwiska wilgotne, ze względu na gorsze warunki termiczno - wilgotnościowe, stagnację okresowych mgieł i ze względu na spływ i stagnację chłodnych mas powietrza. 13 S trona

14 Najkorzystniejsze warunki klimatu lokalnego, będą miały lasy suche na terenie wydm na zboczach południowych, lub partiach brzeżnych lasów o drzewostanie starszym niż 40 lat. W tym rejonie jest mniejsze zaciemnienie. Występują też lepsze warunki termiczno-wilgotnościowe. Małokorzystne warunki termiczne posiadają gęste lasy o bujnym poszyciu, ze względu na słabe przewietrzanie oraz lasy wilgotne, podmokłe. 14 S trona

15 Surowce mineralne i kopaliny Do lokalnych zasobów surowców mineralnych i kopalin, zaliczyć można: - złoże gazu ziemnego występujące w południowej części gminy (przechodzące na teren gm. Wielkie Oczy) - tworzące Obszar Górniczy Gazu Lubaczów-1", - złoże siarki rodzimej występujące w północno-wschodniej części gminy, z b. Kopalnią Doświadczalną Siarki w Baszni Górnej - tworzące Obszar Górniczy Siarki Basznia", - złoże iłów nadających się do produkcji ceramiki budowlanej w rejonie Baszni Górnej - tworzące Obszar Górniczy lłów Smolinka". - ruda darniowa w rejonie miejscowości: Ruda Szczutkowska i Ruda k/ Baszni Dolnej, Gaz ziemny w rejonie Lubaczowa eksploatowany jest od 1957 r. W 1963 r. decyzją b. Ministra Górnictwa i Energetyki utworzone zostały dwa obszary górnicze gazu (OGG): - USZKOWCE" - decyzja znak: DG/MG/1141/63 z dnia r. - LUBACZÓW - decyzja znak: DG/MG/1139/63 z dnia r. OGG Uszkowce" obejmował obszar 3 gmin: Stary Dzików, Oleszyce, Lubaczów - przy czym na obszar gminy Lubaczów wchodził pasem szerokości max. do 2 km w bardzo ograniczonym zakresie przestrzennym - na głębokość ok. 0.5 km - na południe od wsi Hurcze. Po blisko 40 latach eksploatacji złoże zostało wyczerpane w ok. 90% i będzie eksploatowane jeszcze do 10-ciu lat jednym istniejącym odwiertem Uszkowce-11, zlokalizowanym w granicach administracyjnych miasta Oleszyce. Dążąc do urealnienia faktycznego stanu kopalnictwa gazu na tym terenie, SZGNIG wystąpił do MOŚZNIL o formalno-prawne: - zniesienie wyeksploatowanego OGG Uszkowce" - ustanowienie nowego OGG Uszkowce-1" - obejmującego tylko mały fragment b. OGG Uszkowce" - ograniczonego do eksploatowanego odwiertu Uszkowce-11 (poza obszarem gminy Lubaczów) OGG Lubaczów" rozciągał się na obszarze 2-ch gmin : Lubaczów - Wielkie Oczy. Złoże jest i będzie eksploatowane w horyzoncie czasowym wykraczającym poza ramy czasowe niniejszego Studium - z powodu częściowej dezaktualizacji granic obszaru górniczego Lubaczów", wprowadzony został OGG Lubaczów-1". Ponieważ opisana sytuacja w OGG Uszkowce" - Uszkowce-1", powoduje bezprzedmiotowość zagadnienia dla obszaru gminy Lubaczów, dalszemu omówieniu podlega tylko OGG Lubaczów-1" Obszar górniczy gazu LUBACZÓW 1" Podstawa prawna - decyzja MOŚZNIL z dnia r. - znak GOsm/1533/C/94 Powierzchnia łączna ha przy czym: gm. Lubaczów ha / % OGG gm. Wielkie Oczy ha / % OGG Na pograniczu obu gmin główny obrys obszaru górniczego ma szerokość ok. 4 km i wyznaczony jest przez miejscowości: Łukawiec Szczutków - Dąbrowa/Szutki - Majdan Lipowiecki. Od w/w głównego obszaru górniczego, w obszarze gminy Lubaczów odchodzą kliny" terenowe sięgające: w kierunku północnym - pod wieś Hurcze, a w kierunku wschodnim - za Krowicę Samą. Obszar górniczy obejmuje ok. 10 % obszaru gm. Lubaczów. W części obszaru górniczego przypadającego na gminę Lubaczów znajduje się: - kilkanaście eksploatowanych odwiertów gazowych 15 S trona

16 - gazociągi kopalniane -obiekty technologiczne - węzłowe dla infrastruktury kopalnianej (kopalnia gazu i tłocznia złożowa). Dla prowadzenia przez władze samorządowe gminy prawidłowej polityki przestrzennej zasadnicze znaczenie ma dogłębna znajomość problematyki kopalnictwa gazu. Dlatego też naświetlono historię" eksploatacji gazu na tym terenie - na wstępie rozdziału - jak i zasadnicze wnioski podsumowujące zagadnienie. Przedstawiają się one następująco: - Wg stanu na rok 1998 OGG Uszkowce" formalnie nie został zniesiony choć jest wyeksploatowany. - Kopalnictwo gazu w obszarze gminy Lubaczów prowadzone jest w oparciu o dwie koncesje górnicze: Cetynia"- koncesja Nr 74 / 93 Lubaczów" - koncesja Nr 110/94 wydanymi dla złóż gazu ziemnego i ropy naftowej. Zasięg przestrzenny w/w koncesji górniczych odpowiada zasięgowi przestrzennemu OGG Lubaczów-1". W części rysunkowej Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego- Infrastruktura Techniczna, uwidoczniono w formie ideogramów: - granice obszarów górniczych: Uszkowce" Lubaczów" Lubaczów-1" - przebiegi gazociągów kopalnianych i eksploatowane odwierty gazowe - elementy węzłowe układu - Kopalnię Gazu i Tłocznię-Złożoną. Gazociągi kopalniane mają parametry wysokoprężnych - ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami dla projektowanej zabudowy. Lokalizacja obiektów budowlanych w obrysie prawnie obowiązujących obszarów górniczych wymaga obligatoryjnego uzgodnienia z Okręgowym Urzędem Górniczym w Krośnie. Od odwiertów gazowych obowiązują strefy ochronne w sytuowaniu obiektów kubaturowych: odwierty eksploatowane - o promieniu 50 m odwierty zlikwidowane - o promieniu 5 m Obszar górniczy siarki BASZNIA W północno-wschodniej części gminy Lubaczów, na głębokości m p.p.t. znajduje się złoże siarki rodzimej - szacowane na ok. 150 mln ton. W rozpoznanej części złoża mającej obrys 4-kąta, którego wierzchołkami orientacyjnie są miejscowości: Załuże Tymce - Huta Kryształowa - Budomierz - decyzją b. Ministra Przemysłu Chemicznego znak: GD/102/2/76 z dnia r. - utworzony został OBSZAR GÓRNICZY SIARKI BASZNIA", z kopalnią doświadczalną Siarkopolu w sąsiedztwie wsi Basznia Górna - Podlesie. Powierzchnia obszaru górniczego wynosi ok ha - co stanowi bez mała 20% powierzchni gminy. Złoże siarki rodzimej przechodzi w kierunku południowo-wschodnim na teren Ukrainy. Złoże mające na pograniczu z gminą Cieszanów szerokość ok. 2 km, rozszerza się w kierunku południowowschodnim, osiągając przy granicy z Ukrainą szerokość ok. 4km. Długość złoża w granicach gminy wynosi ok. 12 km. 16 S trona

17 Zarówno kopalnia doświadczalna Basznia", jak i kopalnia po stronie ukraińskiej w rejonie Niemirowa, stosowały tą samą metodę wydobycia siarki - wytopu gorącą wodą wtłaczaną odwiertami w głąb złoża. Kopalnia Basznia" zajmowała obszar 15,0 ha na którym zlokalizowanych zostało 41 odwiertów eksploatacyjnych - zapewniających wydobycie roczne ok t. W wyniku dekoniunktury na siarkę na rynkach światowych oraz przeobrażeń wolnorynkowych w gospodarce polskiej - na przełomie lat 80/90, kopalnia w Baszni zaniechała wydobycia siarki. Na początku lat 90-tych wydobycie siarki próbowała wznowić spółka: Sulphurquest of Poland, Ltd. z siedzibą w Warszawie, której wydania koncesji odmówiło jednak MOŚZNIL decyzją - znak: GK/wk/OZ/2465/97 z dnia r. Tym samym - zgodnie z art. 141 Prawa Geologicznego i Górniczego (Dz.U. Nr 27 poz. 96 z 1994r.) - Obszar Górniczy Siarki Basznia" uległ pod względem formalno-prawnym likwidacji (patrz Dokumenty Formalno-Prawne Studium - pismo znak: 503/8/97 Okręgowego Urzędu Górniczego w Krośnie z dnia r. Zaprzestanie wydobycia siarki - przy nie uregulowanych zagadnieniach technicznych związanych z likwidacją kopalni doświadczalnej - pozostawiło po sobie nieuregulowane zagadnienia zagrożeń ekologicznych. Omówione są one w rozdziale niniejszego Studium. W części rysunkowej Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego uwidoczniono zasięgi przestrzenne: - Obszaru Górniczego Siarki Basznia", - Kopalni Doświadczalnej Siarki w Baszni Górnej Obszar górniczy iłów SMOLINKA" Obszar Górniczy Iłów (OGI) Smolinka" utworzony został dla złoża iłów wykorzystywanych w produkcji ceramiki budowlanej, na podstawie Koncesji Nr 13/95 Wojewody Przemyskiego - decyzja znak: OS - IV /155 /95 z dnia r. OGI Smolinka" zlokalizowany jest dla potrzeb Cegielni Basznia Dolna - po zachodniej stronie drogi z Baszni Dolnej do Huty Kryształowej. Zasięg przestrzenny udzielonej koncesji obejmuje obszar ok. 7,50 ha i uwidoczniony jest w rysunku Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego. 17 S trona

18 Uwarunkowania przyrodnicze rolnictwa Potencjalne możliwości rozwoju rolnictwa zależą w 1-szym rzędzie od uwarunkowań naturalno - przyrodniczych: - wartości produkcyjnej gleb - kryterium wiodącego - uwarunkowań fizjograficznych: rzeźba terenu, warunki wodne, warunki klimatyczne - jako kryteriów uzupełniających. W/w kryteria pozwalają na określenie tzw. Wskaźnika Waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej - wg metodologii Instytutu Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Dla obszaru gminy Lubaczów, średni wskaźnik waloryzacji wynosi - 66,2 pkt, co oznacza że na tym obszarze istnieją ogólnie korzystne warunki dla rozwoju funkcji ogólno - rolniczej. Szczegółowe wskaźniki waloryzacji terenów rolnych: - gmin sąsiednich, - poszczególnych sołectw gm. Lubaczów przedstawiono na mapce nr 2. Z uwarunkowań fizjograficznych obszaru gminy wynika podział rolniczej przestrzeni produkcyjnej na dwie podstawowe grupy funkcjonalne - grunty orne i użytki zielone. W ogólnej powierzchni terenów rolnych wynoszącej 11339,50 ha - po odjęciu 28,70 ha zajętych przez sady - relacje między gruntami ornymi i zielonymi, przedstawiają się następująco: - grunty orne ,29 ha - 58,09 % - użytki zielone ,22 ha - 41,91 % - razem ,51 ha - 100,00 % Obrazowo można więc powiedzieć, że stosunek gruntów ornych do użytków zielonych, przedstawia się w obszarze gminy jak 3 do 2. Ocena wartości produkcyjnej rolniczej przestrzeni produkcyjnej - stosownie do przepisów branżowych dotyczących ochrony użytków rolnych - wymaga podziału tej przestrzeni na 4-ry grupy bonitacyjne: - klasa II-III (klasa I nie występuje), - klasa IV, - klasa V-VI, - grunty organiczne (wszystkich klas). Szczegółowe relacje powierzchniowo-procentowe między poszczególnymi klasami przedstawiają się następująco: Klasa II-III: - grunty orne 1640,86 ha 14,50 % - użytki zielone 834,04 ha 7,38 % - razem 2474,90 ha 21,88 % Klasa IV: - grunty orne 3677,96 ha 32,52 % - użytki zielone 2383,18 ha % - razem 6061,14 ha 53,60 % Klasa IV-VI: - grunty orne 1251,47 ha 11,06 % - użytki zielone ha 13,46 % - razem 2774,47 ha 24,52 % 18 S trona

19 Ogółem: 11310,51 ha 100,00% Najlepsze warunki dla rozwoju bazy żywnościowej znajdują się na obszarach gleb II i III klasy. Większe kompleksy tych gleb występują: - w rejonie wsi Dąbków - Opaka, po obu stronach drogi Lubaczów Korczowa, - po północnej stronie drogi Mokrzyca - Załuże -Tymce na odcinku Mokrzyca Żałuże, - między: Lisimi Jamami / Misztalami i Wólką Krowicką. Gleby zbonifikowane w klasach II - III, należą do kompleksu pszennego dobrego, na których udają się wszystkie rośliny uprawne, lecz wysokie plony uzależnione są od poziomu agrotechniki i od warunków pogodowych. Występują też gleby żytnie b. dobre, lekkie o właściwych warunkach wodnych. Gleby klasy IV występują na terenie całej gminy. Należą one do kompleksu żytniego b. dobrego i dobrego - lokalnie pszennego i żytniego wadliwego oraz do zbożowo - pastewnego mocnego. Gleby te w przypadku nieodpowiedniej uprawy i słabego nawożenia wykazują raczej niższy stopień kultury i wtedy lepiej opłaca się żyto, ziemniaki oraz inne rośliny uprawna na glebach słabych. Są one wrażliwe na suszę, przeważnie głęboko wyługowane i zakwaszone. Uprawa pszenicy i jęczmienia uwarunkowana jest doprowadzeniem gleby do wysokiego stopnia kultury. Najgorsze warunki dla rozwoju rolnictwa występują w obrębie gleb klasy V - VI. Małe enklawy tych gleb występują w różnych rejonach gminy - większe skupiska znajdują się: - na południe od Szczutkowa, - w rejonie Krowicy Samej i Budomierza, - na obrzeżach kompleksów leśnych- po północnej stronie Lubaczówki między Borową Górą- Hutą Kryształową i Lisimi Jamami- Budomierzem, - wzdłuż rzek Smolinka Sołotwa, - w rejonie przysiółka Malce k. Podlesia. Gleby zbonifikowane w klasie V należą do kompleksu żytniego słabego, lub zbożowo - pastewnego mocnego i słabego. Gleby te są okresowo lub trwale zbyt suche i ubogie w składniki pokarmowe, uprawa ogranicza się do żyta, owsa, ziemniaków, saradeli i łubinów. Gleby zbonifikowane w klasie VI należą do kompleksu żytniego b. słabego. Gleby te są ubogie w składniki pokarmowe i przeważnie zbyt suche. Nawożenie mineralne jest mało skuteczne. Gleby organiczne różnych typów i klas bonitacyjnych występują wzdłuż szeregu cieków wodnych oraz w rejonach b. oczek" wodnych. Największe zgrupowania tych gleb znajdują się: - w enklawach śródleśnych - dużych kompleksów leśnych występujących na prawym brzegu Lubaczówki - na odcinku między Budomierzem - Lisimi Jamami - po wschodniej stronie Krowicy Samej - na południe od Budomierza - w ciągu rzek: Smolinka - Sołotwa - po wschodniej stronie między wsią Szczutków i b. PGR Szczutków oraz po zachodniej stronie Rudy Szczutkowskiej. Rozmieszczenie gleb w klasach ; Ił - III, IV, V - VI oraz gleb pochodzenia organiczne-go przedstawiono szczegółowo na rys. Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego - Rolnictwo- Leśnictwo. 19 S trona

20 Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 428 Zachodniej części gminy Lubaczów znajduje się fragment czwartorzędowego, udokumentowanego zbiornika wód podziemnych, oznaczonego na Mapie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce - Nr 428, określany potocznie od największych miast znajdujących się w jego obrysie, jako Dolina Kopalna Biłgoraj - Lubaczów". GZWP Nr 428 rozpoczyna się na południe od Frampola i ciągnie łukiem o długości około 85km z północnego-zachodu na południowy-wschód. Za Lubaczowem zbiornik skręca w kierunku zachodnim, pozostawiając po północnej stronie miasto Oleszyce i wchodzi w kompleksy leśne koło wsi Sucha Wola. Przeciętna szerokość zbiornika wynosi 2,5 km - największą szerokość około 6,5 km zbiornik osiąga w rejonie Józefowa. Warunki hydrologiczne GZWP Nr 428 zatwierdzone zostały decyzją Min. Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa - znak: KDH 1/013/6018/97 z dnia r. - w oparciu o dokumentacje hydrologiczną zbiornika opracowaną przez Krakowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Progeo" wg stanu na marzec 1996 r. Parametry hydrologiczne w skali całego GZWP NR 428 wynoszą: - zasoby dyspozycyjne wody m 3 /dobę - powierzchnia km - powierzchnia ze strefą ochronną km 2 - moduł zasobów dyspozycyjnych - 3,04 l/s/km 2 - łączny pobór wody w 1994 r m 3 /dobę OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH GZWP NR 428 Obejmuje dwa zagadnienia: -wielkość strefy ochronnej zbiornika, -sposób zagospodarowania terenu w obrębie zbiornika i jego strefy ochronnej. Strefa ochronna zbiornika: Zbiornik na większości obszaru charakteryzuje się słabą izolacyjnością wód pod-ziemnych, od powierzchni terenu i z tego względu wymaga ustalenia strefy ochronnej. Podstawowym kryterium dla wyznaczenia strefy ochronnej jest przedział czasowy przepływu wody w gruncie - zarówno poziomy jak i pionowy. Ponieważ na przeważającej powierzchni zbiornika czas przesiąkania pionowego wody jest krótki - nie przekraczający 5-ciu lat - podstawowym kryterium dla strefy ochronnej jest 25-letni okres przepływu poziomego wody. Z uwagi na zróżnicowanie lokalnych warunków terenowych - kierunki spływu wód gruntowych - wododziały - itp., szerokość strefy ochronnej zbiornika jest zmienna. W niektórych rejonach - nie dotyczy obszaru gminy Lubaczów - gdzie spływ wód gruntowych następuje na zewnątrz zbiornika, granica strefy ochronnej może przebiegać nawet po granicy, lub nawet wewnątrz obszaru zbiornika. Reasumując ustalenia ogólne dla GZWP Nr 428, należy stwierdzić, że: - ustalenia dla GZWP Nr 428, prezentowane w części rysunkowej Studium, są zgodne z cytowaną wcześniej decyzją MOŚNiL - zatwierdzającą warunki hydrologiczne zbiornika. - zasoby dyspozycyjne wody zbiornika służą dla zaspokojenia potrzeb komunalno -bytowych mieszkańców terenów na których zbiornik jest zlokalizowany. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE TERENU GZWP NR 428 W zależności od: - sposobu zagospodarowania terenu, - stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego, 20 S trona

21 cały obszar zbiornika i strefy ochronnej, podzielony został.na 3 kategorie ograniczeń: A B C. Kategoria A - dotyczy wyłącznie dwóch większych aglomeracji miejsko - przemysłowych: Biłgoraja i Lubaczowa. Kategoria B - obejmuje tereny osadnictwa wiejskiego i tereny rolne. Kategoria C - obejmuje kompleksy leśne. W obszarze gminy Lubaczów występują dwie kategorie ograniczeń funkcjonalno - przestrzennych: B - C. Dla obu tych kategorii obowiązuje zakaz lokalizowania inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska, zgodnie z rozporządzeniem MOŚZNiL z dnia r., a w szczególności: wysypisk odpadów i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża. Ponadto obowiązuje: Kategoria B: - likwidacja punktów bezpośredniego zrzutu ścieków do wód podziemnych, - monitoring sposobu użytkowania terenów rolnych, z możliwością ograniczenia intensywności lub zmiany sposobu użytkowania gruntów, - eliminacja bezściółkowej hodowli zwierząt. Kategoria C: - monitoring działania środków ochrony roślin na wody podziemne, - stosowanie środków ochrony o bardzo krótkim czasie karencji. Zasięgi przestrzenne: GZWP Nr 428 i jego strefy ochronnej uwidoczniono w rysunku Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego. 21 S trona

22 1.3. CHARAKTERYSTYKA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ GMINY Obszar gminy Lubaczów liczy ha (202.9 km 2 ) i ma orientacyjnie kształt równoległoboku - nachylonego bokiem północnym w kierunku wschodnim-o wymiarach: - około 17 km na kierunku wschód-zachód, - około 13 km na kierunku północ-południe. W narożu północno-wschodnim tego równoległoboku wycięta jest odrębna jednostka administracyjna-miasto Lubaczów obejmujące obszar 26 km. Gmina Lubaczów jest gminą przygraniczną - wschodnia granica gminy stanowi na długości 13 km granicę państwową z Ukrainą. Z pozostałych stron gmina graniczy: - z gminą Wielkie Oczy od strony południowej, - z gminą Oleszyce od strony zachodniej, - z gminą Cieszanów od strony północnej, - z gminą Horyniec od strony północno-wschodniej. Miasto Lubaczów stanowi centrum usługowo-administracyjne dla obszaru gminy. Rozległość gminy i asymetryczne usytuowanie ośrodka usługowo-administracyjnego sprawiają, że poszczególne miejscowości na terenie gminy mają zróżnicowane warunki dostępu do usług. Poszczególne miejscowości znajdują się w promieniu od centrum Lubaczowa: km: Bałaje - Młodów / Karolówka -Dąbków (zabudowa w/w wsi praktycznie zlewa się z zabudową miejską) km: Hurcze - Opaka - L. Jamy - Mokrzyca - Kornagi - ok. 5 km: Załuże - Piastowo - Wólka Krowicka. Najdalej usytuowane są miejscowości: Huta Kryształowa - Budomierz - Tymce - Krowica Sama - Krowica Lasowa - usytuowane w odległości km od ośrodka usługowego. Powoduje to w terenie charakterystyczne zjawisko, polegające na powstaniu w miejscowościach Basznia Dolna i Krowica Sama 2-ch podcentr usługowych dla ośrodka usługowego w Lubaczowie (handel, filie BS, placówki pocztowo-telekomunikacyjne). Udział poszczególnych terenów w strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy - wg stanu na 1997 r.- przedstawia się następująco: rodzaj terenu ha % - grunty orne lasy i zadrzewienia wody komunikacja drogowo-kolejowa tereny zabudowane pozostałe tereny zainwestowane nieużytki 131 razem * w zaokrągleniu do 1.0 ha Na strukturę funkcjonalno-przestrzenną gminy rzutują w sposób zasadniczy układy: - terenów leśnych-rolnych i cieków wodnych, - komunikacji drogowej i kolejowej, - terenów osadniczych, - zasoby i eksploatacja kopalin, - przebiegi makroregionalnych linii: elektroenergetycznej 750 kv i gazociągów wysokoprężnych, - marginalny udział obszarów chronionego krajobrazu. 22 S trona

23 Tereny rolno-leśne, cieki wodne oraz układy komunikacji drogowej i terenów osadniczych wiążą się w nierozerwalną całość, wynikającą częściowo z uwarunkowań przyrodniczych, a częściowo z procesów urbanizacyjnych. Lasy w obszarze gminy, stanowią fragmenty większych kompleksów, przechodzących na teren Ukrainy i tereny gmin sąsiednich z wyjątkiem północno-zachodniego pogranicza z M. Lubaczów, gminą Oleszyce i gminą Cieszanów. Strefę centralną i całą północno - zachodnią część gminy zajmują grunty rolne z epizodycznym udziałem lasów, z jednym wyjątkiem - wzdłuż północnej strony rzeki Lubaczówki, od strony Ukrainy w strefę centralną wciska się duży kompleks leśny, dochodzący aż na wysokość Młodowa-Lisich Jam. W efekcie centralna strefa rolnicza ulega przecięciu na dwa mniejsze tereny: - 1 -y rozciągający się po obu stronach drogi krajowej nr Lubaczów-Budomierz, - 2-gi rozciągający się aż pod miasto Cieszanów (po obu stronach drogi krajowej nr 868- Lubaczów-Werchrata). Kompleksy leśne na terenie gminy mają bardzo rozczłonkowaną tzw. granicę rolno-leśną w wyniku przecięcia ich przez liczne cieki wodne. Największym ciekiem jest Lubaczówka - prawobrzeżny dopływ Sanu. Lubaczówka od granicy z Ukrainą do Lubaczowa płynie w orientacyjnym układzie równoleżnikowym. Bezpośrednio za Lubaczowem rzeka gwałtownie skręca, zmieniając kierunek na południkowy. Wszystkie cieki gminne stanowią dorzecze Lubaczówki. Do większych należą: Smolinka - Papiernia (po połączeniu Sołotwa)-Świdnica. Ważące się ze sobą układy: drogowy i sieci osadniczej mają charakterystyczny układ promienisty, wychodzący z węzła drogowego w Lubaczowie. Dokładny opis obu układów zawarty jest w oddzielnych rozdziałach tematycznych. Około 40 % obszaru gminy znajduje się w granicach udokumentowanych złóż kopalin: - eksploatowanego obszaru górniczego gazu Lubaczów-1" o powierzchni 2080 ha, przechodzącego z terenu gminy Wielkie Oczy w kierunku północno-zachodnim pod M. Lubaczów - nie eksploatowanego -prawnie zniesionego- obszaru górniczego siarki Basznia" o powierzchni 3675ha, z kopalnią doświadczalną w Baszni Górnej po której pozostał nierozwiązany problem zagrożeń ekologicznych, - Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 428 ( Dolina Kopalna Biłgoraj - Lubaczów"),ciągnącego się w północno-zachodniej części gminy na powierzchni 1815 ha i stanowiącego główne źródło zaopatrzenia regionu w wody czwartorzędowe, - obszar górniczy iłów Smolinka" o pow. 7,50 ha. Ponadto obszar gminy jest rozcięty na kilka części sieciami infrastruktury o znaczeniu ponad regionalnym: - linią elektryczną najwyższych napięć 750 kv: Ukraina - Widełka k. Rzeszowa, przebiegająca przez obszar gminy tranzytowo w korytarzu ochronnym szerokości ok. 150 m, po orientacyjnej trasie: Budomierz - Dąbrowa - Ruda Szczutkowska, - gazociągi wysokoprężne wymagające zachowania stref ochronnych dla zabudowyprzesyłające gaz z kopalni gazu w Szczutkowie w kierunkach: Jarosławia - Lubaczowa i Komarowa / woj. zamojskie/, - tzw. obszary chronionego krajobrazu nie mają w obszarze gminy większego znaczenia, z uwagi na bardzo ograniczoną powierzchnię przez nie zajmowaną. Obejmują one 373 ha kompleksów leśnych ok. 1 % obszaru gminy) - na pograniczu z gminą Horyniec należących w skład Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. 23 S trona

24 Do końca dekady lat 80 - tych o obrazie funkcjonalnym gminy decydowały: - rolnictwo z 40 % udziałem PGR, - leśnictwo, - kopalnictwo siarki i gazu. Po przeobrażeniach z przełomu lat 80-tych na 90-te upadły: - sektor PGR- miejsce którego zajęła Agencja Własności Rolnej SP, - kopalnictwo siarki. Pojawił się natomiast w obszarze gminy nowy element gospodarczy - zlokalizowany w rejonie stacji kolejowej w Baszni Punkt Przeładunkowy "Materiałów Sypkich (Węgla). Wszystkie zasygnalizowane wstępnie w niniejszym rozdziale zagadnienia problemowe, znajdują rozwinięcie w kolejnych rozdziałach Studium. 24 S trona

25 1.4. SIEĆ OSADNICZA GMINY Sieć osadniczą gminy tworzą: - 22 wsie: Mokrzyca - Załuże - Tymce - Bałaje - Piastowo - Basznia Dolna - Basznia Górna - Podlesie - Borowa Góra - Młodów - Karolówka - Lisie Jamy - Wólka Krowicka - Krowica Hołodowska - Krowica Sama - Budomierz - Krowica Lasowa - Dąbrowa - Szczutków- Opaka - Dąbków- Hurcze, - 30 przysiółków. Szczegółową liczbę przysiółków związanych z poszczególnymi wsiami przedstawia poniższe zestawienie: L.p. wieś liczba przysiółków nazwa przysiółków 1 Załuże 5 Czarne, Wygon, Mielniki, Moczar Mały, Moczar Duży 2 Basznia Dolna 5 Pilipy, Lubasy, Piaski, Szymeczki, Ruda 3 Basznia Górna 2 Dąbrowa, Malce 4 Młodów 2 Zakącie, Antoniki 5 Lisie Jamy 4 Smolińce, Wygnance, Misztale, Flisy 6 Wólka Krowicka 1 Brozie 7 Krowica Hołodowska 2 Mielniki, Hołodówka 8 Krowica Sama 3 Blusy, Wychylówka, Cetynia 9 Budomierz 1 Budomierz Mały 10 Krowica Lasowa 1 Bobie 11 Dąbrowa 4 Kornagi, Krausy, Szutki, Michalce - 3 wolnostojące osiedla b. PGR: Huta Kryształowa Tuczarnia Opaka Sołotwina k. Baszni Dolnej (osiedla b. PGR w: Krowicy Samej i Baszni Dolnej - wiążą się ściśle ze strukturą funkcjonalno - przestrzenną wsi). STRUKTURA OSADNICZA WG. POTENCJAŁU LUDNOŚCIOWEGO SOŁECTW (1) L.p. Sołectwo M (2) % 1 Lisie Jamy Młodów Basznia Dolna Załuże Krowica Sama Krowica Hołodowska Opaka Basznia Górna Szczutków Wólka Krowicka Dąbrowa Piastowo Tymce Dąbków Borowa Góra Krowica Lasowa S trona

26 17 Karolówka Bałaje Hurcze Mokrzyca Budomierz b. PGR Huta Kryształowa Podlesie OGÓŁEM (1) wg stanu na r. (2) mieszkańcy Układ osadniczy gminy zgodnie ze Statutem Gminy Lubaczów - Uchwała Rady Gminy Nr 61A/III/95 z dnia r. - pod względem administracyjnym podzielony jest na 22 sołectwa i 1 obręb geodezyjny Sieniawka. STRUKTURA SOŁECTW WG. ADMINISTROWANEJ POWIERZCHNI L.p. Sołectwo ha % 1. obręb geodezyjny Sieniawka (2) Krowica Sama Opaka Młodów (Młodów-Antoniki) Krowica Hołodowska Szczutków Borowa Góra Basznia Dolna Tymce Basznia Górna Lisie Jamy Załuże Budomierz Krowica Lasowa Wólka Krowicka Dąbrowa Podlesie Piastowo Dąbków Bałaje Mokrzyca Hurcze Karolówka (1) (1) występowanie sołectwa Karolówka wynika ze Statutu Gminy Lubaczów, ale wyjaśnienia wymaga, że ma ono wyłącznie charakter umowny - dyktowany względami tradycyjno-historycznymi, ponieważ nie dysponuje ono żadną powierzchnią i rozliczane jest w obrysie sołectwa Młodów. (2) w obrysie obrębu geodezyjnego Sieniawka znajduje się wyłącznie osiedle mieszkaniowe b. PGR w Hucie Kryształowej. 26 S trona

27 Wielkość obszaru ha (ok. 203 km 2 ). Liczba mieszkańców M Liczba jednostek osadniczych: 22 wsie - 30 przysiółków - 3 samodzielne osiedla b. PGR rozpatrywane łącznie, czynią z gminy Lubaczów jednostkę administracji samorządowej, potencjalnie największą w regionie lubaczowskim i jedną z większych woj. przemyskiego. Dla porównania: - największe gminy regionu liczą: gm. Horyniec: 203 km M (Mieszkańców) GiM Cieszanów: 219 km M MiG Narol: 192 km M - największe gminy woj. przemyskiego: gm. Wiązownica: 244 km M gm. Bircza: Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi 46.4 M/km 2 Rzeczywista gęstość zaludnienia - po odbiciu terenów zalesionych 72.5 M/km 2. Dla porównania: - gm. Horyniec: 23.9 M/km 2 - GiM Cieszanów: 36.7 M/km 2 - MiG Oleszyce: 45.4 M/km 2 - średnia wojewódzka w gminach rol.: 59.3 M/km 2 Reasumując, można stwierdzić, że gęstość zaludnienia w gminie Lubaczów jest blisko 2-krotnie większa od analogicznych obszarów regionu tubaczowskiego i zbliżona do średniej gęstości terenów rolniczych województwa. Istniejący układ osadniczy gminy rozwijał się ewolucyjnie na przestrzeni blisko 6-ciu wieków. Czynnikami determinującymi rozwój osadnictwa były: - układ hydrograficzny obszaru - układ szlaków handlowych - niejednokrotnie zbieżny z układem hydrograficznym. Dwa główne łańcuchy osadnicze gminy wiążą się z układami głównych cieków wodnych: Lubaczówki i Sołotwy. Z układem hydrograficznym Sołotwy i jej dopływów: Smolinka - Papiernia, wiąże się ciąg osadniczy 8-miu wsi: Mokrzyca - Załuże - Tymce - Basznia Dolna - Basznia Gór-na - Podlesie w przeszłości zniszczona wieś Sieniawka - Huta Kryształowa. Z układem hydrograficznym Lubaczówki wiąże się ciąg osadniczy 5-ciu wsi: Budomierz - Krowica Hołodowska - Wólka Krowicka - Lisie Jamy - Szczutków. Z układem Lubaczówki zbieżny jest przebieg starego szlaku handlowego : Lubaczów - Jaworów - Lwów. Wzdłuż przedwojennego połączenia drogowego Lubaczowa z Niemirowem leżą 3 wsie: Młodów- Karolówka - Borowa Góra. Zasadnicze znaczenie dla współczesnego układu funkcjonalnego sieci osadniczej gminy, miał okres 8-miu lat, od 1939 r. do 1947 r. - tj. okres od wybuchu II wojny światowej do likwidacji działalności UPA. Po 1-sze wojna przyniosła w efekcie zmiany geopolityczne, w wyniku których wschodnia granica Polski, przesunęła się o km na zachód. 27 S trona

28 W efekcie teren dzisiejszej gminy Lubaczów, położony w przedwojennym układzie wewnątrz kraju, stał się terenem przygranicznym i utracił wielowiekowe powiązania funkcjonalne z obszarem b. Małopolski Wschodniej - w tym z miastami : Rawa Ruska Niemirów Jaworów - Lwów- i innymi. Po 2-gie działalność UPA w latach spowodowała trwałe wymazanie z sieci osadniczej obszaru szeregu ogniw : - dużej wsi Sieniawka, położonej między Podlesiem i Hutą Kryształową. - kilkunastu przysiółków usytuowanych między dzisiejszymi wsiami: Budomierz - Borowa Góra - Huta Kryształowa. Ponieważ ludność pochodzenia ukraińskiego została przesiedlona w ramach Akcji Wisła", a polska wymordowana lub uciekła - zniszczonej struktury osadniczej nie było dla kogo po wojnie odbudowywać i cały teren dolesiono. W wyniku tego, w miejscu gęstej struktury osadniczej przed wojną, występuje dziś duży kompleks leśny, z reliktami b. sieci drożnej - np. dzisiejsza droga do nikąd" za Borową Górą - przedwojenny trakt do Niemirowa. Inne zniszczone przez UPA wsie : Wólka Krowicka i Krowica Lasowa - po wojnie odbudowano. Zmiany geopolityczne wymusiły w okresie powojennym przebudowę wewnętrznego układu funkcjonalno - przestrzennego obszaru dzisiejszej gminy Lubaczów. Przebudowa dotknęła przede wszystkim sieć drożną: - przedwojenne połączenia drogowe Lubaczowa z Niemirowem przez Basznię - Sieniawkę i przez Borową Górę spadły do rangi dróg lokalnych, - przedwojenna droga Lubaczów - Rawa Ruska przez : Basznię - Horyniec - Potylicz uległa przeorientowaniu na Lubaczów - Werchrata, - powiązanie Lubaczowa z drogą Radymno - Korczowa z wykorzystaniem fragmentów przedwojennej sieci drożnej, - wybudowanie nowych i modernizacja szeregu istniejących dróg lokalnych. Reasumując układ osadniczy gminy w stanie istniejącym charakteryzuje się następującymi cechami: - trendami integracyjnymi między sukcesywnie rozbudowującymi się terenami miejskimi Lubaczowa i terenami osadniczymi wsi: Dąbków - Opaka Lisie Jamy Młodów- Karolowka Prowadzi to do stopniowego stapiania się terenów w strefie podmiejskiej i rzutować będzie w przyszłości na modele rozwiązań funkcjonalno - przestrzennych infrastruktury usługowe i technicznej. - integrowanie się terenów osadniczych szeregu wsi w zurbanizowane pasma zabudowy-jak np.: Mokrzyca - Załuże Tymce Basznia Dolna - Basznia Górna Podlesie Krowica Hołodowska - Krowica Sama Dąbków Opaka Młodów - Karolowka - powstaniem po 1945 r. nowej wsi Piastowo - dla uciekinierów z terenów horynieckich - przewartościowaniami ciążenia terenów osadniczych gminy do sieci drożnej - szczególnie dobrze widoczne na ciążeniu zespołu wsi : Młodów - Karolówka do drogi krajowej Lubaczów-Horyniec. 28 S trona

29 ZASOBY MIESZKANIOWE Zasoby mieszkaniowe gminy tworzą trzy formy zabudowy: - budownictwo indywidualne (zagrodowe i jednorodzinne) - tzw. małe budynki mieszkalne (do 4-ch mieszkań) - budownictwo wielorodzinne (bloki mieszkalne) Podstawę zasobów mieszkaniowych stanowi budownictwo zagrodowe uzupełnione jednorodzinnym. W opracowaniach urbanistycznych budownictwu temu odpowiadają 2 symbole MR i MNj. Zasoby zabudowy indywidualnej w rozbiciu na sołectwa, przedstawiają się następująco: ilość bud. % Bałaje 33 1,4 Basznia Dolna 240 9,8 Basznia Górna 139 5,7 Borowa Góra 65 2,7 Budomierz 29 1,2 Dąbków 89 3,6 Dąbrowa 84 3,4 Hurcze 34 1,3 Karolówka 44 1,8 Krowica Hołodowska 124 5,1 Krowica Lasowa 59 2,4 Krowica Sama 174 7,1 Lisie Jamy ,5 Młodów * ,1 Mokrzyca 35 1,4 Opaka 161 6,6 Piastowo 40 1,6 Podlesie 33 1,4 Szczutków 103 4,2 Tymce 70 2,9 Wólka Krowicka 89 3,6 Załuże * w tym wsie: Antoniki - 44 bud. 8,0 0,2 razem ,0 Szczegółowa struktura zabudowy indywidualnej, z rozbiciem na: wiek zabudowy, konstrukcję i wyposażenie budynków w instalacje wewnętrzne, przedstawiona jest w tabelach S trona

30 Zasoby mieszkaniowe związane z małymi budynkami mieszkalnymi", obejmują: - Domy Nauczyciela / Szkoły: Ilość mieszkań - Młodów 6 - Basznia Dolna 1 - Krowica Sama / Wola 3 - razem 10 - Ośrodki Zdrowia: - Basznia Dolna 2 - Krowica Sama 1 - Opaka 1 - razem 4 - budynki b. PGR (sprywatyzowane): - Sołotwina k. Baszni D.: 1 x osiedle Sportowe" w Baszni D.: 5 x 4 = 20 1 x 3 = 3 3 x 2 = 6 1 x 1 = 1 razem 30 - osiedle Wolności" w Krowicy Samej: 6 x 4 = 24 5 x 1 = 5 razem 29 - Osiedle Tuczarnia" Opaka 20 - Huta Kryształowa 6 OGÓŁEM małe bud. mieszkalne" 103 * zamieszkałe 5 W opracowaniach urbanistycznych budownictwu temu odpowiada symbol MN zabudowa mieszkaniowa o niskiej intensywności zabudowy. Budownictwo wielorodzinne obejmuje wyłącznie zabudowę b. PGR - wysokości III kondygnacji, zrealizowaną w większości w technologii wielkoblokowej. W opracowaniach urbanistycznych budownictwu temu odpowiada symbol MS - zabudowa wielorodzinna o średniej intensywności zabudowy. Budownictwo to obejmuje: Ilość mieszkań - osiedle Sportowe" w Baszni D. 2 x b. PGR Sołotwina 1 x osiedle Wolności" w Krowicy Samej 1x OGÓŁEM S trona

31 Łączne zestawienie zasobów mieszkaniowych w gminie Lubaczów - we wszystkich formach zabudowy - obejmuje : Ilość mieszkań % - zabudowa zagrodowa i jednorodzinna ,1 - małe bud. mieszkalne 103 4,0 - zabudowa wielorodzinna 50 1,9 - razem ,0 31 S trona

32 1.5. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA Struktura funkcjonalno przestrzenna rolnictwa Ogólna powierzchnia gruntów rolnych ha, tj % obszaru gminy. Struktura funkcjonalna gruntów rolnych w gminie: ha ha % % - grunty orne użytki zielone: pastwiska łąki sady razem TAB. 1 GMINA LUBACZÓW STRUKTURA I KLASYFIKACJA UŻYTKÓW ROLNYCH L.p. Sołectwo Grunty orne Łąki - pastwiska Sady Ogółem Bałaje 67,74 84,16-151,90 2. Basznia Dolna 553,46 345,64 3,93 903,03 3. Basznia Górna 534,88 258,37 3,81 797,06 4. Borowa Górna 371,26 275,85 0,25 647,36 5. Budomierz 169,46 119,60 0,15 289,21 6. Dąbków 127,81 74,51 0,17 202,49 7. Dąbrowa 183,04 99,60 1,63 284,27 8. Hurcze 56,10 53,59-109,69 9. Obręb ewid. Sieniawka 358,33 248,76-607, Krowica Hołodowska 449,04 418,63 2,30 869, Krowica Lasowa 208,06 135,30-343, Krowica Sama 531,00 313,91 0,52 845, Lisie Jamy 357,63 310,53 2,17 670, Młodów (z Karolówką) 603,93 324,07 3,59 931, Mokrzyca 108,08 40,53-148, Opaka 383,11 385,98 0,69 769, Piastowo 142,02 59,75 2,92 204, Podlesie 88,33 64,78 1,04 154, Szczutków 295,89 410,47 0,59 706, Tymce 319,65 200,55 0,50 520, Wólka Krowicka 224,65 189,42 0,96 415, Załuże 437,11 326,22 3,48 766, Ogółem 6570, ,22 28, ,50 32 S trona

33 TAB. 2 GMINA LUBACZÓW STRUKTURA I KLASYFIKACJA GRUNTÓW ORNYCH Lp. Sołectwo Klasyfikacja gruntów ornych II III IV V VI Razem Bałaje - 48,68 17,28 1,62 0,16 67,74 2. Basznia Dolna - 29,59 362,56 139,91 21,40 553,46 3. Basznia Górna - 30,70 398,09 95,98 10,11 534,88 4. Borowa Górna - 19,61 291,61 58,77 1,27 371,26 5. Budomierz - 44,52 88,32 32,15 4,47 169,46 6. Dąbków 5,37 100,77 20, ,81 7. Dąbrowa - 32,79 117,38 27,29 5,58 183,04 8. Hurcze - 10,63 45, ,10 9. Obręb ewid. Sieniawka - 129,10 209,90 11,00 8,33 358, Krowica Hołodowska - 146,55 197,30 60,33 44,86 449, Krowica Lasowa - 18,92 146,87 42,16 0,11 208, Krowica Sama - 57,26 223,27 200,58 49,89 531, Lisie Jamy - 174,49 129,46 44,42 9,26 357, Młodów (z Karolówką) 0,49 102,90 455,68 38,46 6,40 603, Mokrzyca - 42,61 62,79 2,68-108, Opaka - 164,23 196,74 16,67 5,47 383, Piastowo - 35,73 104,28 2,01-142, Podlesie - 50,05 35,10 1,44 1,74 88, Szczutków - 5,17 76,00 145,80 68,92 295, Tymce - 5,22 259,84 39,38 15,21 319, Wólka Krowicka - 138,76 64,58 14,81 6,50 224, Załuże - 247,01 174,80 11,49 3,81 437, Ogółem 5, ,29 367,96 987,98 263, ,58 TAB. 3 GMINA LUBACZÓW STRUKTURA I KLASYFIKACJA UŻYTKÓW ZIELONYCH Lp. Sołectwo Klasyfikacja gruntów ornych II III IV V VI Razem Bałaje - 0,37 48,31 33,90 1,58 84,16 2. Basznia Dolna 6,90 43,88 230,13 48,47 16,26 345,64 3. Basznia Górna - 19,55 155,54 64,76 18,52 258,37 4. Borowa Górna - 0,85 71,31 188,85 14,84 275,85 5. Budomierz - 10,64 62,03 34,96 11,97 119,60 6. Dąbków. 24,22 44,05 4,88 1,36 74,51 7. Dąbrowa - 5,29 67,34 22,20 4,77 99,60 8. Hurcze - 15,15 32,78 4,03 1,63 53,59 9. Obręb ewid. Sieniawka _ 6,53 54,88 67,70 119,65 248, Krowica Hołodowska 2,13 104,39 189,50 92,08 30,53 418, Krowica Lasowa - 10,30 88,80 30,10 6,10 135, Krowica Sama - 1,77 134,96 123,32 53,86 313, Lisie Jamy - 138,43 125,52 37,42 9,16 310, Młodów (z Karolówką) - 82,45 156,95 63,34 21,33 324, Mokrzyca - 1,91 36,41 1,95 0,26 40, Opaka - 81,49 211,79 75,12 17,58 385,08 33 S trona

34 17. Piastowo - 38,63 18,27 2,65 0,20 59, Podlesie - 0,72 49,59 11,44 3,03 64, Szczutków - 5,07 198,19 147,75 59,46 410, Tymce - 43,45 135,06 20,45 1,59 200, Wólka Krowicka - 94,94 57,54 28,37 8,57 189, Załuże - 94,98 214,23 15,84 1,17 326, Ogółem 9,03 825, , ,58 403, , Struktura Własnościowa Rolnictwa Do końca dekady lat 80-tych rolnictwo na terenie gminy oparte było na 2-ch głównych podmiotach gospodarczych - rolnictwie indywidualnym i uspołecznionym (PGR-ach). Proporcje powierzchniowe gruntów rolnych między w/w formami rolnictwa przedstawiały się orientacyjnie jak 6 do 4. Pod względem organizacyjnym rolnictwo uspołecznione oparte było na PGR Lubaczów posiadającym Zakłady Rolne w: Baszni Dolnej, Sołotwinie, Hucie Kryształowej, Opace, Krowicy Samej. Do uspołecznionej formy rolnictwa zaliczyć można było również Tuczarnię Zakładów Mięsnych z Jarosławia - w Załużu (aktualnie nieużytkowana). Areał gruntów rolnych oraz zaplecze kubaturowo - sprzętowe rolnictwa PGR, przejęte zostały na początku lat 90-tych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP) - Oddział Terenowy w Rzeszowie. Agencja gospodaruje majątkiem b. PGR w formie dzierżawy lub sprzedaży zasobów majątkowych. Podstawowym kierunkiem produkcji rolnej PGR była przede wszystkim hodowla trzody chlewnej. Aktualnie na terenie gminy Lubaczów można mówić o następujących formach własności użytków rolnych: - indywidualnej ( prywatnej) - AWRSP - mienia komunalnego - PFZ (prawnie przynależne do zasobów AWRSP) - innej (nadleśnictwo, wspólnoty gruntowe, kółka rolnicze). Syntetyczną strukturę władania gruntami rolnymi w gminie obrazuje zestawienie poniżej: grunty indywidualne 6685 ha 58.95% grunty AWRSP 3300 ha 29.10% grunty mienia komunalnego 911 ha 8.03% grunty inne nieindywidualne 443 ha 3.92% razem ha % Struktura przestrzenna gruntów AWRSP odzwierciedla strukturę przestrzenną b. PGRnajwiększe kompleksy gruntów Agencji znajdują się w rejonie: 34 S trona

35 - Huty Kryształowej (teren przygraniczny - wyludniony po wojnie - działał tylko PGR z osiedlem mieszkaniowym), - większość gruntów w rejonie Budomierza oraz grunty usytuowane po południowej stronie drogi krajowej nr 866 i po zachodniej stronie Krowicy Hołodowskiej - Krowicy Samej. Był to teren działania b. PGR Krowica Sama, - większość terenów w rejonie Szczutkowa i Rudy Szczutkowskiej (teren działania Tuczarni Opaka), - tereny położone w orientacyjnym trójkącie: Borowa Góra- Piastów- Basznia Górna (główny kompleks uprawowy b. PGR Basznia), - rejon b. PGR Sołotwina ( k. Baszni Dolnej), - teren po obu stronach drogi krajowej nr 868 na pograniczu z gm. Horyniec (b. PGR Krzywe). Tereny mienia gminnego stanowią nieduże obszary, usytuowane w różnych rejonach gminy. Nieco większe zgrupowania terenów, przynależnych do tej grupy znajdują się w rejonie: Budomierza - Krowicy Hołodowskiej - Lisich Jam - Załuża - Hurcza - Dąbkowa - Szczutkowa. Szczegółową strukturę własnościową terenów rolnych na terenie gminy, przedstawiono na rysunku: Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego - Rolnictwo / Leśnictwo Rolnictwo indywidualne Rolnictwo indywidualne na terenie gminy Lubaczów obejmuje 1984 gospodarstw - szczegółową strukturę agrarną gospodarstw w układzie sołectw przedstawia tabela 4. Aktualnie - po upadku PGR - rolnictwo indywidualne stanowi jedyną formę organizacyjną gospodarki rolnej na terenie gminy. W rolnictwie pracuje 3166 osób - tj. około 64% całej grupy produkcyjnej populacji gminnej. Gospodarkę indywidualną na terenie gminy, dobrze charakteryzuje struktura agrarna gospodarstw: areał gospodarstw liczba gospodarstw % poniżej 1 ha ha ha ha ha ha pow. 15 ha razem Strukturę agrarną rolnictwa na terenie gminy charakteryzuje znaczne rozdrobnienie: - gospodarstwa do 5 ha stanowią ponad 75% ogólnej liczby gospodarstw, - gospodarstwa średniej wielkości powyżej 10 ha stanowią zaledwie 2%, - gospodarstw dużych powyżej 100 ha - nie ma wcale. 35 S trona

36 TAB. 4 GMINA LUBACZÓW STRUKTURA AGRARNA GOSPODARSTW ROLNYCH Liczba gospodarstw L.p. Sołectwo <1 ha 1-2 ha 2-5 ha 5-7 ha 7-10 ha ha >15 ha Razem Bałaje Basznia Dol Basznia Gór Borowa Góra Budomierz Dąbków Dąbrowa Hurcze Karolówka Krowica Hoł Krowica Las Krowica Sam Lisie Jamy Młodów * Mokrzyca Opaka Piastowo Podlesie Szczutków Tymce Wólka Krów Załuże OGÓŁEM * w tym Antoniki - relatywnie: Kierunki Produkcji Rolnej PRODUKCJA ROŚLINNA (wg danych za 1997 r.) Strukturę ogólną produkcji roślinnej w gminie przedstawia tabela poniżej: rodzaj uprawy powierzchnia upraw plony w dt z 1 ha łączne zbiory w ha w dt pszenica (ozima+jara) żyto owies jęczmień (ozimy+jary) pszenżyto (ozime+jare) mieszanki zbożowe razem zboża podstawowe 36 S trona

37 gryka, proso, inne zbożowe kukurydza (na zielonkę) strączkowe jadalne (fasolą bób, groch i in.) buraki cukrowe rzepak i rzepik tytoń mak, zioła i inne przemysłowe (w tym wiklina) pozostałe uprawy razem powierzchnia upraw Struktura produkcji roślinnej w ujęciu powierzchniowym i procentowego udziału w stosunku do ogólnej powierzchni upraw przedstawia się następująco: rodzaj uprawy pow. upraw w ha % udział w pow. ogólnej gruntów ornych pszenica żyto owies jęczmień pozostałe zboża podstawowe zboża ogółem ziemniaki mak, zioła, inne przemysłowe (w tym wiklina) rzepaki rzepik tytoń kukurydza na zielonkę pozostałe uprawy razem powierzchnia upraw grunty orne ogółem * odłogi * w zaokrągleniu do 1.0 ha PRODUKCJA ZWIERZĘCA Gospodarka zwierzęca na terenie gminy była intensywnie rozwijana w przeszłości przez b. PGR i Zakłady Mięsne z Jarosławia - szczególnie w zakresie hodowli trzody chlewnej. 37 S trona

38 Aktualnie b. fermy PGR-owskie (z wyjątkiem Sołotwiny) i Tuczarnia Zakładów Mięsnych z Jarosławia w Załużu, stanowią pustostany. Hodowla bydła i trzody chlewnej, prowadzona przez indywidualne gospodarstwa rolne, ma tradycyjny charakter - nastawiony przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb własnych i tylko częściowo na sprzedaż. Np. najczęściej spotykana obsada trzody chlewnej w gospodarstwie wynosi 2 sztuki - 1-na na potrzeby własne, 2-ga na sprzedaż. Aktualne trendy w gospodarce zwierzęcej na terenie gminy charakteryzuje: - regres w hodowli bydła mlecznego - w ocenie rolników nieopłacalnej, - relatywnie dużą liczbę koni-wynikającą z małego zmechanizowania gospodarstw, - mało komercyjnym charakterem hodowli trzody chlewnej - omówionym wyżej, - próba odbudowy hodowli trzody chlewnej w obiektach b. PGR Sołotwina k. Baszni Dolnej przez prywatnego hodowcę (łącznie około 200 szt. prosiąt - tuczników -itp.). - próby rozwoju niekonwencjonalnych kierunków hodowli - np. ferma strusi we wsi piastowo Melioracje Ze względu na duże zagęszczenie naturalnych cieków wodnych oraz występowanie w znacznej ilości terenów podmokłych i bagiennych, od 2-giej połowy lat 50-tych do przełomu lat 70 / 80, na terenie gminy Lubaczów przeprowadzono w b. szerokim zakresie prace melioracyjne (najstarsze zarejestrowane melioracje pochodzą sprzed 1939 r. w rejonach :Młodów- Lisie Jamy i dzisiejszego Piastowa). Najmłodsze zabiegi na początku lat 80-tych, wykonano w rejonie Szczutkowa. Gross urządzeń melioracyjnych liczy więc od 20 do 40 lat (okres 40- letni można przyjmować za czasokres amortyzowania się urządzeń). Łącznie melioracjami na terenie gminy objęto 3104 ha gruntów ornych, co stanowi: - ok. 15 % powierzchni gminy ogółem - ponad 27 % ogółu gruntów rolnych (orientacyjnie co 4-ty hektar) W zakresie rzeczowym zabiegi melioracyjne obejmowały: - regulację cieków wodnych i małych rzek - drenowanie gruntów ornych - regulację stosunków wodnych w obrębie użytków zielonych rowami otwartymi - próg spiętrzający" Lubaczówkę ( możliwość spiętrzenia do 4 m ) na wysokości Lisich Jam - mający za zadanie nawadnianie terenów rolnych w okresach suszy. Zakres melioracji w poszczególnych sołectwach uwzględniający hierarchię: - w aspekcie powierzchni zmeliorowanych - procentową powierzchni zmeliorowanych do powierzchni ogólnej gruntów ornych w sołectwie - obrazują zestawienia jak niżej: Sołectwa wg wielkości powierzchni zmeliorowanej: ha % zmeliorowanych gruntów rolnych - obręb geod. Sieniawka ,9 - Załuże ,5 - Tymce ,5 - Opaka( z fragmentami pow. Hurcze-Dąbków) ,5 - Basznia Dolna 303 9,8 - Borowa Góra 276 8,9 - Krowica Hołodowska 249 8,0 38 S trona

39 - Basznia Górna 196 6,3 - Młodów 180 5,8 - Krowica Sama 138 4,4 - Budomierz 81 2,6 - Szczutków 66 2,1 - Podlesie 53 1,7 - Piastowo 39 1,2 - Lisie Jamy 30 1,0 - Wólka Krowicka 23 0,7 * pozostałe sołectwa - o niewielkim zakresie melioracji - bilansowane są łącznie: - Karolówka z Młodowem - Mokrzyca / Bałaje - w ramach melioracji Dachnowa / gm. Cieszanów - Krowica Lasowa z Majdanem Lipowieckim / gm. Wielkie Oczy Sołectwa wg procentowego udziału powierzchni zmeliorowanych do ogólnej powierzchni gruntów rolnych w sołectwie: pow. zmelior. % udział pow. w zmeliorow. do pow. w ha gr. rolnych sołectwa - obręb geod. Sieniawka ,0 - Tymce ,7 - Załuże ,6 - Borowa Góra ,6 - Opaka ,1 - Podlesie 53 34,4 - Basznia Dolna ,7 - Krowica Hołodowska ,6 - Budomierz 81 28,0 - Basznia Górna ,5 - Młodów ,3 - Piastowo 39 19,1 - Krowica Sama ,3 - Szczutków 66 9,3 - Wólka Krowicka 23 5,5 - Lisie Jamy 30 4,5 Szczegółowe usytuowanie powierzchni zmeliorowanych w gminie - w oparciu o materiały Woj. Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych / Oddział Rejonowy w Lubaczowie -przedstawiono na rysunku: Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego / Środowisko Przyrodnicze System obsługi rolnictwa Do początku lat 90-tych sektor obsługi rolnictwa na terenie gminy obejmował: - 2 zlewnie mleka w: Baszni Dolnej i Krowicy Samej - 2 punkty weterynaryjne w: Baszni Dolnej i Krowicy Hołodowskiej - 2 bazy materiałowo - skupowe GS w: Baszni Dolnej i Krowicy Hołodowskiej - 4 bazy SKR w Baszni Dolnej, Krowicy Hołodowskiej, Młodowie i Załużu Z chwilą przejścia od gospodarki centralnie planowanej - do wolnorynkowej, system obsługi rolnictwa poddany został prawidłom gospodarki wolnorynkowej - tzn. zasadom komercyjności i wolnej konkurencji. 39 S trona

40 Spowodowały one, że aktualnie obecność jakiegoś elementu ze sfery obsługi rolnictwa na terenie gminy regulowana jest prawami podaży i popytu. Istniejące formy i elementy składowe systemu obsługi rolnictwa nie mają charakteru statycznego, ale nieustannie dostosowują się do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Aktualnie do ważących w skali gminy elementów obsługi rolnictwa zaliczyć można : - SKR w Lisich Jamach - SKR w Młodowie - zlewnie mleka w Baszni Dolnej i Krowicy Samej Pozostałe elementy obsługi i zaopatrzenia materiałowo-sprzętowego rolnictwa, należy wiązać z miejskim ośrodkiem w Lubaczowie EKOSYSTEMY LEŚNE Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Lubaczów wynosi 7270 ha. W ogólnej powierzchni lasów - jw. nie uwzględniono powierzchni zadrzewień i zakrzaczeń wynoszących łącznie 211 ha. Łączna powierzchnia lasów - zadrzewień / zakrzaczeń wynosi 7481 ha. Wskaźnik lesistości gminy wynosi 35.8 % - dla porównania: - wskaźnik lesistości kraju % - wskaźnik lesistości woj. przemyskiego % Gross lasów, bo ponad 82%, stanowią lasy państwowe, których gospodarzem jest Nadleśnictwo (N-ctwo) Lubaczów. Z lasami N-ctwa przemieszane są lasy innych form własnościowych: mienia komunalnego - prywatne - AWRSP - PFZ - i inne. Dwa czynniki: - dominująca powierzchnia lasów N-ctwa Lubaczów - przemieszanie przestrzenne różnych form własnościowych lasów sprawiają, że charakterystyki: gatunkowa - siedliskowa - wiekowa - odnoszące się do lasów N- ctwa Lubaczów, obiektywnie charakteryzują całość ekosystemów leśnych gminy. CHARAKTERYSTYKA NADLEŚNICTWA LUBACZÓW N-ctwo Lubaczów gospodaruje na łącznej powierzchni ha, rozłożonej na tere-nie 6-ciu gmin : Horyniec - Oleszyce - Cieszanów - Wielkie Oczy - Lubaczów - Miasto Lubaczów. Na terenie gminy Lubaczów tereny leśne i nieleśne N-ctwa zajmują łącznie 6416 ha - z czego na same tereny leśne przypada 5993 ha. Pod względem administracyjnym N-ctwo Lubaczów podzielone jest na 2 obręby: I - szy - Horyniec II -gi - Lubaczów Granica między w/w obrębami przebiega przez teren gminy Lubaczów orientacyjnie po linii: Huta Kryształowa - Basznia Dolna - polami w kierunku m. Cieszanowa. Na terenie gminy fragmentarycznie lub całkowicie znajdują się tereny 9-ciu leśnictw: Budomierz - Krowica - Łukawiec - Młodów - Nowa Grobla - Opaka - Załuże Wielki Las - Czerwinki. Granice administracyjne leśnictw nie pokrywają się z granicami administracyjnymi gmin stąd teren konkretnego leśnictwa przypada często na teren 2-ch gmin - jak np.: - Czerwinki - gminy : Lubaczów- Horyniec - Wielki Las - gminy : Lubaczów- Cieszanów - Nowa Grobla - gminy: Lubaczów- Oleszyce - Łukawiec - gminy; Lubaczów - Wielkie Oczy 40 S trona

41 Zagadnienia projektowanych: zalesień - użytków ekologicznych - lasów ochronnych - omówione są w części II-giej Studium - Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego. STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA LASÓW Strukturę własnościową lasów na terenie gminy obrazuje zestawienie poniżej: ha * % Nadleśnictwo Lubaczów ,40 (lasy państwowe) mienie komunalne (gminne) prywatne AWRSP, PFZ, inne razem * powierzchnia lasów w zaokrągleniu do 1,0 ha Lasy: mienia komunalnego, prywatne i pozostałe - nie występują samodzielnie, ale w przemieszaniu z dominującymi lasami państwowymi - Nadleśnictwa Lubaczów. Lasy mienia komunalnego (gminne) rozrzucone są na obszarze całej gminy, nie przekraczając w jednym zgrupowaniu 75 ha. Największe obszarowo zgrupowania tych lasów znajdują się: - w północno - wschodnim narożu gminy (po północnej stronie b. PGR Sołotwina) - między wsiami Dąbrowa - Krowica Lasowa, a Krowicą Samą - w rejonie Szczutkowa -na południe od wsi Hurcze - w kompleksach leśnych po północnej stronie Wólki Krowickiej i po wschodniej stronie Młodowa. Lasy prywatne zajmują b. małe powierzchnie rozrzucone w kilkunastu rejonach gminy. Największe zgrupowania tych lasów znajdują się w rejonie : Krowicy Lasowej, Borowej Góry i Budomierza. Szczegółową strukturę własnościową lasów na terenie gminy przedstawiono na rysunku: Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego - Rolnictwo / Leśnictwo. POWIERZCHNIA LASÓW WG SOŁECTW ha % - obręb geod. Sieniawka 1912,80 26,30 - Krowica Sama 1009,84 13,90 - Opaka 948,19 13,05 - Borowa Góra 538,14 7,40 - Budomierz 496,93 6,38 - Szczutków 460,38 6,33 - Młodów (z Karolówką) 444,86 6,10 - Krowica Hołodowska 359,54 4,95 - Krowica Lasowa 169,08 2,33 - Lisie Jamy 162,10 2,23 - Podlesie 108,24 1,49 - Basznia Górna 97,52 1,35 - Basznia Dolna 76,55 1,05 - Załuże 32,42 0,45 41 S trona

42 - Wólka Krowicka 14,48 0,20 - Dąbrowa 4,80 0,06 - Bałaje 4,28 0,06 - Hurcze 0,28 0,01 - Dąbków Mokrzyca razem 7269,64 100,00 STRUKTURA SIEDLISKOWA LASÓW ha % - Las mieszany świeży (LM św) 3576,66 49,2 - Bór mieszany świeży (BM św) 1475,74 20,3 - Las świeży (L św) 1228,57 16,9 - Las mieszany wilgotny (LM w) 348,94 4,8 - Bór mieszany wilgotny (BM w) 298,05 4,1 - Ols (Ol) 167,20 2,3 - Las wilgotny (L w) 101,77 1,4 - Las łęgowy (L ł) 21,82 0,3 - Bór wilgotny (B w) 14,54 0,2 - Bór bagienny (B b) 7,27 0,1 razem 7269,64 100,00 STRUKTURA GATUNKOWA LASÓW ha % - Sosna(So) 4848,84 66,7 - Brzoza (Brz) 865,09 11,9 - Dąb (Db) 523,41 7,2 - Olcha (Ol) 479,80 6,6 - Buk (Bk) 276,24 3,8 - Grab (Gb) 116,31 1,6 - Świerk (Św) 109,04 1,5 - Lipa (Lp) 21,81 0,3 - Modrzew (Md) 14,54 0,2 - Osika (Os) 14,54 0,2 - razem 7269,64 100,0 Duża ilość typów siedliskowych lasu, powinna teoretycznie mieć wpływ na zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów, ale w rzeczywistości nie ma niestety przełożenia na istniejącą strukturę gatunkową lasów. Głównym gatunkiem lasotwórczym na terenie gminy jest sosna. Zajmuje ona jako gatunek panujący ok. 67 % powierzchni - przeważając na wszystkich typach siedliskowych, poza: Lł OIJ OI. Drugą pozycję zajmuje brzoza - 11,9% powierzchni leśnej - gatunek, który powinien występować w formie domieszkowej, a nigdy panującej. 42 S trona

43 KLASYFIKACJA WIEKOWA LASÓW ha % drzewostany: I klasa wieku (do 20 lat) 718,24 9,98 II klasa wieku (21-40 lat) 1975,89 27,18 III klasa wieku (41-60 lat) 1805,78 24,84 IV klasa wieku (61-80 lat) 1604,41 22,07 V klasa wieku ( lat) 789,48 10,86 VI klasa wieku ( lat) 87,96 1,21 VII klasa wieku ( lat) 13,08 0,18 klasa odnowieniowa 93,78 1,29 klasa do odnowienia 37,07 0,51 powierzchnia leśna niezalesiona 143,95 1,98 razem 7269,64 100,00 STAN ZDROWOTNY LASÓW Stan zdrowotny lasów N-ctwa Lubaczów należy ocenić w obecnym czasie jako dobry. Od roku 1992 kiedy to miała miejsce silna gradacja borecznika, nie stwierdzono zagrożenia od szkodliwych owadów i grzybów. Stan ten utrzymywał się do II-giego kwartału 1998 r., w którym miał miejsce huragan. Kataklizm zachwiał w pewnym stopniu równowagę biologiczną drzewostanów i obniżył odporność lasów. Szczęśliwie jednak do chwili obecnej - a więc po roku od czasu wystąpienia huraganu - nie stwierdzono większego zagrożenia od szkodliwych owadów i grzybów. LASY OCHRONNE Lasy ochronne w skali poszczególnych sołectw zajmują powierzchnię: - pogranicze Bałaje/Młodów ha - pogranicze Młodów/Borowa Góra ha - pogranicze Krowica Hołodowska/Budomierz ha - Szczutków - 9 ha - Tymce ha - pogranicze Sieniawka/Podlesie ha - razem ha Lasy ochronne na terenie gminy prezentują trzy typy ochronne: - lasy klimatyczne - na pograniczu z gminą Horyniec (ochrona walorów klimatycznych uzdrowiska Horyniec - Zdrój) i w rejonie wsi Bałaje/Antoniki - lasy wodochronne - w dolinie Lubaczówki - marginalnie lasy nasienne W sumie lasy ochronne stanowią 21,3 % ogółu powierzchni leśnych gminy. 43 S trona

44 1.7. UKŁAD KOMUNIKACYJNY GMINY W obszarze gminy Lubaczów występują 2 układy komunikacyjne - kolejowy i drogowy Komunikacja kolejowa Obejmuje jednotorową linię kolejową Nr 101 relacji: Munina Hrebenne. Linia zrealizowana została w latach dla połączenia Jarosławia z Rawą Ruską. Linia przebiega północną częścią obszaru gminy z dwoma przystankami osobowymi w Baszni Dolnej. W rejonie przysiółka Moczar Duży znajdują się urządzenia trakcyjne: - bocznice kolejowe - z możliwością zawracania pociągów mijanka dla pociągów - b. urządzenia do zaopatrywania parowozów w wodę. W Baszni Dolnej: - znajduje się stacja towarowa umożliwiająca za- i wyładunek towarów - ze stacji towarowej - jw., wyprowadzona jest bocznica kolejowa do placów składowych węgla Śląskiej Giełdy Towarowo - Pieniężnej W miejscowości Kaplisze znajduje się bocznica kolejowa umożliwiająca zawracanie pociągów - tzw. szeroki tor - wyprowadzona ze stacji kolejowej Horyniec Układ drogowy Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 1985 r. nr 14 poz. 60), dzieli drogi ze względu na pełnione funkcje w sieci drogowej na pięć kategorii: - drogi krajowe, - drogi wojewódzkie, - drogi powiatowe, - drogi gminne, - drogi wewnętrzne. W obszarze gminy Lubaczów występują wszystkie ww. kategorie dróg. Omówieniu w Studium podlegają trzy kategorie dróg: wojewódzkie, powiatowe i gminne z wyłączeniem dróg krajowych, które nie przebiegają przez teren gminy i dróg wewnętrznych. Adekwatnie do ustaleń jw. - również rysunek uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego uwidacznia układ drogowy gminy z wyjątkiem dróg wewnętrznych. Drogi: wojewódzkie - powiatowe - gminne, na terenie gminy podlegają szczegółowemu omówieniu poniżej: DROGI WOJEWÓDZKIE Przez teren gminy przebiegają dwie drogi wojewódzkie: - nr 866 Dachnów - Granica Państwa przez : Lubaczów - Lisie Jamy - Wólkę Krowicką - Krowicę Hołodowską - Budomierz. - nr 867 Sieniawa - Oleszyce - Hrebenne przez: Lubaczów - Młodów - Basznię Dolną - Krzywe - Horyniec. Droga nr 866 w obszarze gminy rozdzielona jest obszarem administracyjnym miasta Lubaczowa, na 2 odcinki: - po stronie północnej Lubaczowa - długości 1.457km - po stronie południowej miasta - długości km Łączna długość drogi na terenie gminy wynosi km. Wg generalnego pomiaru ruchu z 2015 roku, natężenie ruchu na odcinku: - od strony Dachnowa wynosiło 9619 pojazdów / dobę, - Lubaczów - Granica Państwa wynosiło 2221 pojazdów / dobę. 44 S trona

45 Droga nr 867 Sieniawa - Oleszyce - Hrebenne na terenie gminy Lubaczów posiada długość km, na którą składa się odcinek drogi pomiędzy miastem Lubaczowem, a miejscowością Krzywe / gm. Horyniec. Wg pomiaru ruchu w 2015 roku, natężenie na omawianym odcinku wynosiło 1898 pojazdów / dobę (dla porównania - na odcinku Oleszyce - Lubaczów pojazdów / dobę). DROGI POWIATOWE Na terenie gm. Lubaczów znajduje się 17 dróg powiatowych (względnie ich odcinków) o łącznej długości 73,672 km. Szczegółowy ich wykaz zawiera poniższa tabela. L.p. Numer i nazwa drogi Długość w km R Lubaczów - Szczutków - Duńkowice 3, R Opaka - przez wieś 0, R Oleszyce - Borchów-Lubaczów 1, R Basznia D. - Wólka Horyniecka 6, R Tymce - Basznia Dolna 3, R Lubaczów - Tymce 10, R Załuże - Moczar Duży 1, R Lubaczów - Basznia Dolna 6, R Karolówka - przez wieś 0, R Lubaczów - Borowa Góra 5, R Lisie Jamy - Dąbrowa 5, R Lubaczów - Krowica Lasowa 5, R Szczutków - Dąbrowa 3, R Dąbrowa - Łukawiec 2, R Szczutków - W. Oczy-G. Państwa 2, R Łukawiec - Krowica Hołodowska 5, R Krowica Hołodowska - Cetynia 4,722 Razem 72, 672 DROGI GMINNE Na terenie gm. Lubaczów znajduje się 126 dróg, posiadających kategorię dróg gminnych publicznych. Szczegółowy ich wykaz zawiera poniższa tabela. L.p. Numer drogi Nazwa R Antoniki - przed świetlicą R Antoniki - wewnątrz wsi R Antoniki - do mostu R Bałaje - przez wieś R Bałaje - Mokrzyca R Basznia Dolna - przez wieś R Basznia Dolna- Piaski - PKP R Basznia Dolna - od ul. Szkolnej R Basznia Dolna - poprzeczka R Basznia Dolna - przejazd PKP R Basznia Dolna - wewnątrz osiedlowa R Basznia Dolna - na wprost drogi do przejazdu PKP 45 S trona

46 R Basznia Dolna - Sołotwina R Basznia Dolna - za P. Medroń R Basznia Dolna - do P. Dzikiego R Basznia Dolna - ul. Kolejowa R Basznia Górna - przez wieś R Basznia Górna - sklep R Basznia Górna - Dąbrowa R Basznia Górna - za świetlicą R Basznia Górna - Huta Kryształowa R Budomierz - Budomierz Mały R Budomierz - młyn R Budomierz - koło Piwody R Budomierz - do Truchana R Dąbków - do cmentarza R Dąbrowa - przez wieś R Dąbrowa - Szutki R Dąbrowa - Krausy R Dąbrowa - Michalce R Hurcze - PKP R Hurcze - przez wieś R Hurcze - do Majdana R Hurcze - obwodnica R Huta Kryształowa - wewnątrz zabudowy R Lisie Jamy - Wygnańce R Lisie Jamy - Smolińce R Lisie Jamy - poprzeczka koło Antonlka R Lisie Jamy - przed barem R Lisie Jamy - przed orlikiem R Lisie Jamy - przez pastwisko R Lisie Jamy - do Tarabana R Lisie Jamy - Kwasy R Lisie Jamy - obok cmentarza R Lisie Jamy - ul. Sportowa R Lisie Jamy - ul. Krótka R Lisie Jamy - ul. Wesoła R Lisie Jamy - ul. Nadrzeczna R Lisie Jamy - ul. Cicha R Lisie Jamy - ul. Leśna R Lisie Jamy - ul. Wąska R Lisie Jamy - ul. Zielona R Karolówka - ul. Nowa R Karolówka - ul. Wincentego Witosa R Krowica Hołodowska - Mielniki R Krowica Hołodowska - obok Hojdaka R Krowica Hołodowska - obwodnica R Krowica Hołodowska - poprzeczka obok Ziemby R Krowica Hołodowska - Granica Państwa R Krowica Lasowa - Boble R Krowica Lasowa - przy granicy z Łukawcem R Krowica Lasowa - obwodnica R Krowica Lasowa - równoległa do gminnej Dąbrowa - Krausy 46 S trona

47 R Krowica Sama przez wieś R Krowica Sama - Blusy R Krowica Sama - za byłym PGR R Krowica Sama - za sklepem R Krowica Sama - wewnątrz osiedlowa R Krowica Sama - do Stawskiego R Krowica Sama - do Głuszka R Krowica Sama - do Hypiaka R Krowica Sama - do Kaczora R Krowica Sama - przed Mekiem R Młodów- Zakącie R Młodów - sklep R Młodów - za szkołą R Młodów - ul. Sportowa R Młodów - ul. Błonie R Młodów - ul. Słoneczna R Młodów - ul. Piaskowa R Młodów - ul. Wodna R Młodów - ul. Krótka R Młodów - ul. Jana Pawła II R Młodów - ul. Majowa R Młodów - ul. Czesława Miłosza R Młodów - poprzeczka I R Młodów - poprzeczka II R Młodów - poprzeczka koło Antonika R Młodów - poprzeczka koło Horonia R Mokrzyca - obwodnica R Opaka - cerkiew R Opaka - sklep R Opaka - za wsią R Opaka - obwodnica za starą szkołą R Opaka - przed osiedlem R Opaka - droga wjazdowa R Opaka - wewnątrz osiedlowa R Opaka - za osiedlem R Opaka - Żuki R Piastowo - przez wieś R Piastowo - droga Lipowa R Piastowo - poprzeczka R Podlesie - przez wieś R Podlesie - cmentarz R Szczutków - Onyszczaki R Szczutków - Ruda Szczutkowska R Szczutków - Mielniki R Szczuków - Kąty R Szczutków - boczna Szczutków - Mielniki R Szczutków - obwodnica R Szczutków - osiedle R Szczutków - za byłym hotelem R Szczutków - Prewedy R Szczutków - Sysaki 47 S trona

48 R Tymce - Ślimaki R Tymce - PKP R Wólka Krowicka - przez wieś R Wólka Krowicka - Brozie R Wólka Krowicka - przez przysiółek Brozie R Załuże - Czarne R Załuże - Podłęże R Załuże - Moczar Mały R Załuże - Moczar Duży R Załuże - Pilipy R Załuże - Nowe Sioło R Załuże - cmentarz 1.8. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Zaopatrzenie w wodę Zagadnienie zaopatrzenia mieszkańców w wodę - w systemie wodociągów komunalnychmożna uznać generalnie za rozwiązane. Z większych skupisk zabudowy do zwodociągowania pozostaje jedynie wieś Borowa Góra. W obrębie gminy funkcjonuje kilka niezależnych układów wodociągowych. Podstawowe znaczenie mają 3 układy, bazujące na ujęciach grupowych wód głębinowych zlokalizowanych w miejscowościach: Mokrzycy - Wólce Krowickiej - Szczutkowie. Z ujęcia w Mokrzycy zasilanych jest 11 wsi z licznymi przysiółkami, położonymi w pół-nocnej i centralnej części gminy: Mokrzyca - Załuże - Tymce - Antoniki - Bałaje - Piastowo - Basznia Dolna - Basznia Górna - Podlesie - Młodów - Karolówka oraz Dachnów ( gmina Cieszanów ) i Futory ( gmina Oleszyce ). Układ wodociągowy obejmuje 2 przepompownie sieciowe, zlokalizowane w rejonie miejscowości: Piastowo -Basznia Dolna oraz w Futorach (gmina Oleszyce). Z ujęcia w Wólce Krowickiej zasilanych jest 5 wsi: Lisie Jamy - Wólka Krowicka - Krowica Hołodowska- Krowica Sama - Budomierz Z ujęcia w Szczutkowie zasilanych jest 6 wsi: Ruda Szczutkowska - Szczutków - Krowica Lasowa - Dąbrowa - Kornagi - Misztale. Pozostałe wsie zaopatrywane są w następujący sposób: Hurcze - z ujęcia w Suchej Woli (gmina Oleszyce), Dąbków - Opaka - fragmentarycznie Młodów- z ujęcia miejskiego w Lubaczowie, osiedle b. PGR w Hucie Kryształowej z własnego ujęcia głębinowego, Borowa Góra - za pomocą indywidualnych studni kopanych. Charakterystyka głównych ujęć gminnych: UJĘCIE W MOKRZYCY - Obejmuje: 2 studnie głębinowe S-1 i S-2 hydrofornię zbiorniki wyrównawcze wody 2 x 150 m 3 stację transformatorową - Parametry techniczne studni wynoszą: - S-1: wydajność m 3 / d. głębokość - 36 m strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej - 20 x 20 m strefa ochrony sanitarnej pośredniej - R = 60 m 48 S trona

49 - S-2: wydajność m 3 / d. głębokość 35 m strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej - R = 10 m (wewnątrz ogrodzenia hydroforni) strefa ochrony sanitarnej pośredniej - R = 60 m - Średni rozbiór dobowy wody wynosi 400 m 3 / d. co stanowi ok. 20% wydajności ujęcia. - Woda prezentuje b. dobra jakość i nie wymaga uzdatniania. - Roczny rozbiór wody w roku 1997 wyniósł m 3 - z czego przy-padło na: gm. Lubaczów m3/ 61.7% Futory m3 / 27.5% Dachnów m3 / 10.8% - Wszystkie wymienione na wstępie obiekty ujęcia, z wyjątkiem-studni S-1 znajdują się w obrębie ogrodzonej działki ujęcia o wymiarach 85 x 37.5 m. Studnia S-1 zlokalizowana jest w odległości ok. 55 m od budynku hydroforni. UJĘCIE W SZCZUTKOWIE: - Obejmuje: 2 studnie głębinowe S-1 i S-2 2 stalowe zbiorniki wyrównawcze wody 2 x 50 m 3 stację uzdatniania wody (SUW) - Parametry techniczne studni głębinowych wynoszą: studnia S-1: głębokość - 21 m wydajność m 3 / d. studnia S-2: głębokość - 19m wydajność m 3 / d. - Woda wymaga uzdatniania z uwagi na zażelazienie i zamanganienie. - Wszystkie obiekty wchodzące w skład ujęcia - z wyjątkiem studni S-2 - znaj-dują się w obrysie ogrodzenia działki SUW o wymiarach 56 x 41.5 m. Studnia S-2 oddalona jest od SUW ok. 150 m - ogrodzona strefa ochrony bez-pośredniej 20 x 20 m. - Średni rozbiór dobowy wody wynosi m 3 / d., tj. ok. 10% rozbioru zakładanego w operacie wodno - prawnym (Postanowienie Wojewody Przemyskiego OS-V-6210/47/97). Łączny rozbiór wody w roku 1997 wyniósł ok m 3 UJĘCIE W WÓLCE KROWICKIEJ: - Obejmuje: - Studnię głębinową - wydajność 460 m 3 / d. głębokość 20 m - kontenerową SUW o wym. 5 x 5 m - 2 żelbetowe zbiorniki wyrównawcze (wody czystej") 2 x 150 m 3 - Studnia wygrodzona w obrysie strefy ochrony bezpośredniej o wym. 20 x 20 m usytuowana jest poza działką SUW (wymiary działki SUW - 50 x 35 m). - Średni dobowy rozbiór wody wynosi m 3 / d. - co stanowi ok % wydajności ujęcia. - Woda wymaga uzdatniania z uwagi na nadmierne zażelazienie. 49 S trona

50 - Łączny rozbiór wody w roku 1997 wyniósł m 3. Ideogramy przebiegów głównych wodociągów i ich przekroje oraz usytuowanie ujęć wody i przepompowni sieciowych, przedstawione są na rysunku Studium Gospodarka ściekowa Zagadnienie gospodarki ściekowej w skali gminy jest nierozwiązane - żadna z wsi nie posiada uregulowanego zagadnienia odprowadzania i oczyszczania ścieków. Istniejące osadniki gnilne na terenie b. PGR z wyjątkiem b. PGR w Krowicy Samej -.stanowią praktycznie jedynie atrapy oczyszczalni ścieków. Na terenie Gospodarstwa Rolnego AWRSP (b. PGR) w Krowicy Samej - funkcjonuje oczyszczalnia typu Bioblok. Przepustowość oczyszczalni - obliczona na obsługę gospodarstwa - wyklucza traktowanie jej jako podstawy kanalizacji wsi Gospodarka odpadami Zagadnienie w skali gminy jest nierozwiązane - nie funkcjonuje: - zorganizowany system gosp. odpadami - brak urządzonego - proekologicznego składowiska odpadów. Na terenie gminy występują natomiast dzikie" wysypiska śmieci - doraźnie likwidowane - neutralizowane - przez władze gminne Gazownictwo Na terenie gminy występują 3 niezależne układy gazownicze: - kopalniany - związany z kopalnictwem gazu ziemnego w Obszarze Górniczym Gazu Lubaczów-1", prowadzonym przez Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu, - regionalny - obejmujący przesyłowe gazociągi wysokoprężne z Kopalni Gazu Szczutków" w głąb kraju, obsługiwany przez Zakład Gazowniczy w Jarosławiu, - lokalny - świadczący bezpośrednio na rzecz zasilania obszaru gminy w energię gazową. Układ kopalniany omówiony jest szczegółowo w rozdziale poświęconym Obszarowi Górniczemu Gazu Lubaczów-1". Układ regionalny - obejmujący przesyłowe gazociągi wysokoprężne, tworzą: - 2 gazociągi 300/400 mm z Kopalni Szczutków- Tłocznia Gazu Jarosław, - gazociąg 200 mm Szczutków - Lubaczów, - gazociąg 100 mm Szczutków- Lubaczów/ miejska stacja redukcyjno- pomiarowa gazu. Układ lokalny obejmuje; - 2 stacje redukcyjno- pomiarowe gazu, zlokalizowane w Szczutkowie i Młodowie, - gazową sieć rozdzielczą średnio- i niskoprężną. W stanie istniejącym zgazyfikowane jest ok % terenów osadniczych gminy. Na bazie stacji redukcyjno - pomiarowej gazu: - w Szczutkowie - zgazyfikowanych jest 6 wsi: Szczutków, Ruda Szczutkowska, Opaka, Dąbków, Dąbrowa, i częściowo Krowica Lasowa. - w Młodowie - zgazyfikowanych jest 6 wsi : Młodów, Karolówka, Lisie Jamy, Piastowo, Basznia Dolna, fragmentarycznie Basznia Górna, i rogatki Załuża. Prace gazyfikacyjne obszaru gminy prowadzone są wg opracowanego w 1991 r. Kompleksowego Programu Gazyfikacji Gminy. Ideogramy: - przebiegu istniejących gazociągów: wysokoprężnych, kopalnianych i głównych gminnych, 50 S trona

51 - lokalizacji obiektów kopalnianych, - granic obszarów górniczych gazu: - Lubaczów-1" - Lubaczów i Uszkowce" - w trakcie znoszenia, - lokalizacji stacji redukcyjno-pomiarowych gazu, przedstawione są w rysunku Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego - INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Elektroenergetyka Układ elektroenergetyczny gminy obejmuje 2 niezależne od siebie układy: - regionalny - prowadzony tranzytem przez obszar gminy - lokalny- świadczący bezpośrednio na zasilanie obszaru w energię elektryczną Układ regionalny stanowią: - linia najwyższych napięć (NN) 750 kv: Ukraina - Widełka k. Rzeszowa, przebiegająca przez centralną część obszaru gminy - obok wsi: Budomierz - Wólka Krowicka- Dąbrowa Szczutków - Ruda Szczutkowska, - linia wysokiego napięcia WN 110 kv: Tomaszów Lub. - Jarosław, zasilająca po drodze GPZ Lubaczów (stacja transformatorowa 110/15 kv) przebiegająca zachodnim skrajem gminy - w sąsiedztwie wsi: Hurcze - Opaka- Ruda Szczutkowska. Układ lokalny stanowią: - napowietrzne linie średniego napięcia SN 15 kv, - stacje transformatorowe 15/0.4 kv - nasłupowe i wolnostojące, - sieć napowietrzną niskiego napięcia (n.n.) 220/380V W rysunku: Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego - Infrastruktura Techniczna, uwidocznione są w formie ideogramów: - przebiegi linii: NN 750 kv WN110kV - lokalizacja GP2 Lubaczów 110/15 kv - przebiegi linii SN 15 kv - lokalizacji stacji transformatorowych 15/0.4 kv Telekomunikacja Układ telekomunikacyjny gminy oparty jest na centrali telefonicznej w Lubaczowie. Aktualnie układ związany jest z jednym moderatorem telefonii - Telekomunikacją Polską S.A. (TP SA), i znajduje się w trakcie głębokiej przebudowy - modernizacji technologicznej. Zmodernizowane elementy układu telekomunikacyjnego obejmują: - przekazaną do eksploatacji w 1997 r. magistralę światłowodową: Lublin - Chełm-Zamość - Jarosław, - centralę cyfrową S-12 Alcatel na NN (n-rów abonenckich) w Lubaczowie. - w/w magistrala światłowodowa, połączona w Jarosławiu ze światłowodem Przemyśl - Rzeszów (docelowo Kraków), łączy centralę w Lubaczowie z centralą cyfrową S-12 Alcatel na NN w Przemyślu i zapewnia włączenie rejonu Lubaczowskiego w system kierunkowych połączeń międzymiastowych w ruchu automatycznym. W oparciu o centralę cyfrową w Lubaczowie - w system kierunkowych połączeń międzymiastowych włączone są4-ry najbliższe centrali miejscowości: Dąbków- Lisie Jamy - Mokrzyca. 51 S trona

52 Pozostałe miejscowości na terenie gminy posiadają stary system połączeń telefonicznych z zamawianiem rozmów przez centralę w Lubaczowie. Sieć telefonii gminnej oparta jest wyłącznie na liniach napowietrznych starego typu. W rysunku Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego uwidocznione są: - przebieg magistrali światłowodowej Lublin - Jarosław - węzeł telefonii gminnej w Lubaczowie TERENY PRZYRODNICZE PRAWNIE CHRONIONE Niewielki obszary gminy Lubaczów znajduje się w Roztoczańskim Obszarze Chronionego Krajobrazu oraz w obszarach Natura 2000 Horyniec i Łukawiec. Na terenie gminy Lubaczów znajduje się Rezerwat przyrody Kamienne o powierzchni 8,27 ha, który został utworzony na mocy rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego z 19 kwietnia 2004 r. W obszarze gminy znajdują się użytki ekologiczne pn. Kuczery, Łąka trzęślicowa, Moczar Lisie Jamy, Błotnisko Szymeczki, Huta Kryształowa oraz Łozina. Na terenie gminy znajduje się także kilkadziesiąt pomników przyrody ożywionej. Są to głównie drzewa, tak pojedyncze jak i ich skupiska czy aleje. Problematyka lasów ochronnych omówiona jest w rozdziale Ekosystemy Leśne DZIEDZICTWO KULTUROWE Wprowadzenie Pod określeniem dziedzictwo kulturowe"- rozpatrywane w ramach kompleksowych uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy - rozumie się wycinek kultury materialnej, wiążący się ze specyfiką planowania przestrzennego. Podstawowym elementem planowania przestrzennego jest struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy, na którą składają się różne tereny: osadnicze wsi - komunikacyjne - rolnicze - itp. Każdy z w/w elementów przestrzennych ma swój rodowód rozwojowy i nie powstawał w próżni. Poznanie każdego z tych rodowodów, pozwala na obiektywną ocenę ich wartości dla dziedzictwa kulturowego gminy oraz na świadomą aranżację przestrzeni gminnej i usytuowanie w niej obiektów zabytkowych. Dziedzictwem kulturowym są więc nie tylko wąsko rozumiane zabytki architektury, ale również szereg innych elementów przestrzennych - jak na przykład: sieć drożna -układy osadnicze wsi - fragmenty b. struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej i gospodarczej. Taka interpretacja dziedzictwa kulturowego stanowi więc dalekie odejście od wąsko rozumianej idei ochrony zabytków i lepiej wpisuje się w specyfikę planowania przestrzennego. Ochrona konkretnych obiektów zabytkowych wiąże się bardziej z fazą planowania realizacyjnego - opracowywania dokumentacji projektowo - wykonawczej w odróżnieniu od planowania przestrzennego polegającego na operowaniu terenami. Planowanie ze swej natury nie powinno być działalnością przypadkową, ale świadomym operowaniem terenami - czyli takim w którym planowany teren zna się dogłębnie - z jego rodowodem historycznym włącznie. Oczywistość przytoczonych stwierdzeń legła u podstaw rozszerzenia obowiązującego wykazu obiektów zabytkowych - w opracowaniach Studiów Zagospodarowania Przestrzennego - o ich spektrum historyczne, pod wspólną nazwą Dziedzictwa Kulturowego. Dla poprawności omawianej tematyki, przyjęto następującą metodologię opracowania: - rys historyczny Ziemi Lubaczowskiej - zarys rozwoju osadnictwa na terenie gminy Lubaczów - analiza stanu zachowania Dziedzictwa Kulturowego - spis zabytków architektury - zestawienie cmentarzy - zestawienie stanowisk archeologicznych 52 S trona

53 W oparciu o takie ujęcie problematyki związanej z uwarunkowaniami Dziedzictwa Kulturowego - w Części II-giej Studium, określone są Kierunki Ochrony tegoż Dziedzictwa w sferze planowania przestrzennego Rys historyczny ziemi lubaczowskiej Najstarsze ślady pobytu człowieka na Ziemi Lubaczowskiej pochodzą z okresu środkowej epoki kamienia - tzw. mezolitu ( r. p.n.e.) - datują je kamienne groty strzał znalezione w rejonie Szczutkowa w dolinie Lubaczówki. W IX w. tereny te wchłonęło Państwo Wiślan, które sięgnęło na wschodzie po rzeki Bug - Styr. Za pierwszych Piastów region lubaczowski zostaje włączony w skład Państwa Polskiego, ale już w XI wieku odnotowany zostaje przez ruskiego kronikarza Nestora w składzie Księstwa Ruskiego. Okres między XI - XIV wiekiem, to okres walk feudalno-dynastycznych o obszary nadsanskie oraz Ziemię Lubaczowską (Lubaczów - jako gród obronny w XIII wieku posiadał podobne znaczenie jak Przemyśl). Około roku 1360 Ziemia Lubaczowska przechodzi pod panowanie Kazimierza Wielkiego - rozpoczyna się kolonizacja terenu osadnikami ze Śląska r. - po wyprawie królowej Jadwigi na Ruś Halicką Lubaczów i Ziemia Bełzka przechodzą pod panowanie książąt mazowieckich - rozpoczyna się napływ osadników z Mazowsza. Stąd wywodzi się podobieństwo nazw niektórych miejscowości: Rawa Mazowiecka - Rawa Ruska Ciechanów - Cieszanów 1462 r. - Ziemia Lubaczowska przechodzi już na trwałe pod panowanie polskie - Lubaczów zostaje jednym z powiatów województwa bełzkiego r. - Lubaczów traci status powiatu - wchodzi w skład powiatu bełzkiego, stanowiąc siedzibę starostwa grodowego i niegrodowego. Wieki XVI -XVII stanowią okres wzmożonego rozwoju Ziemi Lubaczowskiej. Powstają nowe miasta (na bazie dotychczasowych wsi): 1578 r. - Hieronimów (Oleszyce) 1590 r. - Cieszanów 1592 r. - Florianów (Narol) 1614 r. Płazów Jest to jednak również okres niszczących: - najazdów tatarskich w latach: powstania Chmielnickiego - najazdu szwedzkiego r. - najazdu węgierskiego w 1657 r. - najazdu Turków - Tatarów - Kozaków w 1672 r. Wszystkie one wielokrotnie pustoszą całe województwo bełzkie r. - Ziemia Lubaczowska w ramach I - go rozbioru Polski zostaje włączona do cesarstwa austriackiego - Lubaczów zostaje jednym z powiatów Galicji. Rozpoczyna się napływ osadników niemieckich - powstają osady: Felsendorf - obecnie Dąbków Burgau - obecnie Karolówka Reichau - obecnie Podlesie 1848 r. - dekret cesarski o zniesieniu pańszczyzny r. - dekret cesarski przyznający Galicji autonomię - przeniesienie siedziby powiatu z Lubaczowa do Cieszanowa, degradująca miasto do rangi prowincjonalnej. 53 S trona

54 1884 r. - otwarcie linii kolejowej Jarosław - Rawa Ruska r. - walki polsko - ukraińskie zakończone włączeniem Ziemi Lubaczowskiej do odrodzonego państwa polskiego r. - ustanowienie powiatu lubaczowskiego - w ramach województwa lwowskiego r. - IV rozbiór Polski - ustanowienie linii demarkacyjnej między Niemcami i ZSRR na linii rzek: San - Bug. Zachodnia część powiatu Lubaczowskie-go (St. Dzików - Cieszanów - Narol) wchodzi w skład dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa. Pozostała część powiatu zostaje włączona do Ukraińskiej SRR - nacjonalizacja przemysłu, handlu oraz parcelacja majątków dworskich r. - wybuch wojny Niemcy-ZSRR. Rejon lubaczowski włączony zostaje do dystryktu Galicja (stolica Lwów) r. - działalność UPA. Spalenie wsi Krowica Sama, Krowica Lasowa, Wólka Krowicka, Sieniawka oraz kilkunastu przysiółków. Przesiedlenie ludności ukraińskiej w ramach Akcji Wisła" r. - wyzwolenie Lubaczowa przez wojska radzieckie / powojenna historia Ziemi Lubaczowskiej Zarys rozwoju osadnictwa na terenie gminy Lubaczów Początki zaawansowanych procesów osadniczych na omawianym terenie należy odnosić do wczesnego średniowiecza, o czym świadczą cmentarzyska kurhanowe z Dachnowa (VIII - IX w.) oraz osada produkcyjna z Cieszanowa funkcjonująca w X-XI w. Głównym ogniwem struktury osadniczej tego obszaru był Lubaczów, stanowiący już w okresie staroruskim ośrodek zarządu terytorialnego. Związane to było ściśle z wczesnośredniowiecznym systemem osadniczym, opartym na ośrodkach grodowych, rozlokowanych wzdłuż głównych traktów komunikacyjnych. Można się spodziewać, że każda staroruska wołość - w tym i lubaczowska - była odrębnym subregionem osadniczym, z jądrem gęstego zaludnienia wokół grodu i pustoszejącym w miarę oddalania się od niego. Zasięg porośniętej lasami wołości lubaczowskiej był dosyć płytki i nie przekraczał przypuszczalnie odległości 10 km od grodu. Na początku XI w. na terenie tym były już przetarte 2 szlaki komunikacyjne: - Lwów - Jaworów - Lubaczów - Krzeszów - Bełz - Uhnów - Potylicz- Lubaczów - Jarosław. Najstarsza znana historyczna wzmianka o Lubaczowie pochodzi z latopisu halicko-wołyńskiego pod rokiem 1211 (w rzeczywistości odpowiada 1214). W 1376 r. Władysław książę opolski i ruski, powierzył Mikołajowi Zibur z Lublina, lokację miasta na prawie niemieckim, obok istniejącego dużo wcześniej grodu (prope castrum). Miasto zostało lokowane na obszarze 80 łanów - zapis w dokumencie lokacyjnym wskazuje, że była to lokacja w części na surowym korzeniu", a w części obejmująca tereny objęte wcześniejsza akcja osadniczą. O występowaniu osady przedlokacyjnej wzdłuż drogi wschód-zachód, zdają się wskazywać informacje z 1330 r. o parafii obrządku wschodniego oraz z 1375 r. o kościele łacińskim. Teren na którym rozwinęło się miasto, był bagnisty i otoczony lasami. Miasto zostało rozlokowane na północ od grodu. Należy przypuszczać, że najstarsza osada powstała przy grodzisku. Dalej na północ, na wyniosłości terenowej powstała 2-ga osada. Obie osady łączyła wąska grobla wiodąca do grodu. Jeszcze dalej na północ, miała powstać 3-cia osada (ul. Piaski), wg miejscowej tradycji stare miasto ruskie". Łączenie się tych osad w je-den organizm miejski był procesem długotrwałym. Układ przestrzenny Lubaczowa oparty został o istniejąca sieć drożną. W dobie lokacji XIV- wiecznej przez Lubaczów wiódł szlak ze Lwowa do Sandomierza i dalej do Torunia oraz stary szlak krakowski. Aktywność kolonizacyjna na terenach związanych z Lubaczowem stała się widoczna pod koniec XIV w. tj. od momentu unormowania statusu politycznego tych ziem, jako lenna królów polskich, 54 S trona

55 nadanego Ziemowitowi IV, księciu rawsko-mazowieckiemu. Inspirowana przez Ziemowita akcja kolonizacyjna idzie w 2-ch kierunkach: - skanalizowania migracji wołoskiej dla zasiedlania terenów niezagospodarowanych, głównie w rejonie Roztocza (osadnictwo na prawie wołoskim - Basznia, Kobylnica Wołoska), - napływem osadników z Mazowsza (osadnictwo na prawie polskim i na prawie niemieckim). Szczyt akcji kolonizacyjnej na Ziemi Lubaczowskiej przypada na XVI - XVII wiek i związany jest z okresem świetności gospodarczej całej Rzeczypospolitej. Z okresem od XV do XVII wieku należy wiązać wykrystalizowanie się pod-stawowego układu osadniczego obszaru obecnej gminy Lubaczów. Układy osadnicze poszczególnych wsi można datować orientacyjnie na : Szczutków (II poł. XIV w.), Załuże (XIV / XV w.), Basznia (I poł. XVI w.), Lisie Jamy (Wola Dworzecka? - II poł. XVI w.),opaka (I poł XVII w.), Krowica (XVI / XVII w.). Ogólnie wiadomo,że w tym okresie wokół Lubaczowa (w ujęciu ogólnym -nie należy wiązać dosłownie z dzisiejszym podziałem administracyjnym ) znajdowało się 26 wsi: 12 wsi królewskich i 14 wsi szlachecko-kościelnych. Relatywnie do rozwoju osadniczego terenu rozwijał się układ drożny, obejmujący połączenia o znaczeniu makroregionalnym i lokalnym. Na przełomie XV - XVI w. największe znaczenie miała droga prowadząca ze Lwowa, przez Jaworów, do Lubaczowa, w którym rozdzielała się na 2 trakty : - pierwszy ciągnący się przez Szczebrzeszyn do Lublina - drugi w kierunku Krzeszowa, w którym łączył się z ważnym szlakiem nadsańskim, prowadzącym do Sandomierza. Do drogi lwowskiej, w Lubaczowie dochodził szlak z Pokucia, przez Żydaczów Stryj - Sambor, niegdyś stary szlak solny, a w XV - XVI w. szlak wołowy, którym pędzono woły na jarmarki lubaczowskie. W końcu XVI w., po lokacji Zamościa (1580 r.), a następnie w pierwszej połowie XVII w. wzrosło znaczenie traktu bełzkiego, z Jarosławia przez nowo lokowane miasta: Oleszyce (1576r.), Cieszanów (1590 r.), Płazów (1614 r.), Florianów (1592 r.), Tomaszów Lub. (1621 r.). Przy opisywaniu rozwoju przestrzennego osadnictwa i sieci drożnej, należy jednak pamiętać, że źródła dotyczące Lubaczowa, stanowiącego jądro układu osadniczego, począwszy od lokacji do początku 2-giej połowy XIX w. dają tylko przybliżony pogląd na etapy rozwojowe miasta, a cóż dopiero mówić o wiejskiej sieci osadniczej. Pierwszy zarys układu przestrzennego Lubaczowa ( i innych miast woj. bełzkiego) zawiera mapa F. von Miega z końca XVIII w., a pełny układ przestrzenny dopiero plan katastralny z 1854 r. Przy analizowaniu rozwoju struktury osadniczej starostwa lubaczowskiego pomocnym wydaje się nadmienienie o współistnieniu na tym terenie 2-ch wielkich kościołów chrześcijańskich: łacińskiego i prawosławnego (świątynie judaistyczne występowały wyłącznie w miastach). Niejednokrotnie prześledzenie struktury administracyjnej tych kościołów i ich czasu powstania, wiele mówi o rozwoju struktury osadniczej całego obszaru (patrz: mapa nr 9-10). Prowadzone na terenie Lubaczowszczyzny w XVI - XVII wieku osadnictwo stworzyło warunki do eksploatacji dotąd nie wykorzystywanych bogactw naturalnych. Na terenach leśnych zaczęły powstawać osady, w których mieszkańcy zajmowali się przeróbką drewna. Drzewo z lasów lubaczowskich przerabiano na klepki, gonty, węgiel drzewny, smołę, popiół służący do wyrobu potażu - stosowanego do wytwarzania mydła, farb, bielenia płótna i produkcji szkła. Lasy użytkowano także na drewno budowlane i okrętowe. Duże tereny leśne i woda niezbędne były do zakładania hut szkła. W XIV - XVII w. na terenie starostwa lubaczowskiego funkcjonowały w różnych czasookresach: 3 huty szkła w rejonie Potylicza oraz huta szkła koło Płazowa. Najmowany hutnik dostawał nie tylko teren leśny, z prawem wyrębu lasu na opał i po piół dla huty, ale zwykle także prawo założenia nowej wsi na porębach leśnych, grunty orne, łąki, prawo budowy młyna, pędzenia gorzałki, warzenia piwa, prowadzenia karczmy, itp. W 1717 r. hetman Adam Sieniawski przystąpił do organizowania manufaktury szkła kryształowego 55 S trona

56 we wsi Hucisko Stare pod Lubaczowem. Z manufakturą tą należy wiązać wieś Hutę Kryształową. Manufaktura produkowała wyroby użytkowe: kielichy, butle, szklanice, kieliszki o wysokim poziomie wykonania, do rozbiorów Polski. W rejonach występowania rud darniowych powstawały huty żelaza (hamernie). Rudę wydobywano i wytapiano w rejonie : Rudy Szczutkowskiej, Opaki, Rudy Baszeńskiej. Od drugiej połowy XVII wieku w wyniku licznych wojen, epidemii i kryzysu gospodarki folwarcznej, rozpoczyna się powolny regres gospodarczy, kończący dynamiczną urbanizację terenu. Ostatnim znaczącym etapem osadniczym na terenie obecnej gminy Lubaczów, była porozbiorowa kolonizacja niemiecka. W krótkim czasie na przełomie XVIII - XIX wieku, powstało na terenie Lubaczowszczyzny 10 rzemieślniczych osad niemieckich - z tego 3 na terenie obecnej gminy Lubaczów: Felsendorf - obecnie Dąbków, Burgau - Karolówka, Reichau - Podlesie. W sąsiedztwie gminy powstały inne niemieckie osady: Lindenau ( k. Żmijowisk), Deutschbau (Polanka Horyniecka), Freifeld (Kowalówka). Z kolonizacją niemiecka wiąże się pojawienie nowych obiektów sakralnych - zborów ewangelickich i ewangelickich cmentarzy. Niemiecki nazwy w/w miejscowości, na polsko brzmiące, zmienione zostały po 1945 r. Po fazie osadnictwa niemieckiego - procesy osadnicze aż do okresu II wojny światowej, charakteryzowały się na terenie obecnej gminy Lubaczów, już tylko rozrastaniem układów osadniczych istniejących wsi i tworzeniem przysiółków wsi macierzystych. W XX wieku, przełomowe znaczenie dla struktury osadniczej gminy, miał okres , tj. od IV rozbioru Polski w 1939 r. przez Niemcy i ZSRR, do momentu likwidacji UPA. Okres ten był być może okresem najbardziej drastycznych zmian w całej VI-cio wiekowej historii tych ziem. Przede wszystkim dlatego, że zmiany geopolityczne po 1945r. ustanawiające nowy przebieg granicy państwowej Polski, uczyniły obszar gminy Lubaczów przygranicznym i doprowadziły do zerwania wielowiekowych powiązań funkcjonalnych miejscowości po obu stronach granicy. Natomiast działalność UPA doprowadziła w konsekwencji do wielkich zniszczeń w strukturze osadniczej obszaru (trwale wymazanych zostało około 20 przysiółków i wieś Sieniawka ), wysiedlenia ludności ukraińskiej w ramach akcji Wisła" i strat fizycznych ludności pochodzenia polskiego. W zestawieniu z wcześniejszą eksterminacją ludności żydowskiej, struktura etniczna mieszkańców przed i po wojnie, to już zupełnie różne dwa światy". Dla przykładu tylko można przytoczyć strukturę etniczną mieszkańców Lubaczowa w 1914 r. Na ogólną liczbę 6800 mieszkańców, Żydzi stanowili 33.5% (2300 ), Rusini 40% (2700), Polacy 26.5% (1800). Zróżnicowanie etniczne mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej, sprzyjało różnorodności i kolorytowi substancji budowlanej obszaru. Straty w strukturze osadniczej gminy Lubaczów, w wyniku działalności UPA, należy oceniać w 2-ch kategoriach: - trwałego wymazania z sieci osadniczej (spalone - nie odbudowane) wsi Sieniawka i Huta Kryształowa oraz przysiółków: Onyszczaki, Stelmachy, Masiuki, Tymosze, Hryniawskie, Niwa Zdanowska, Kapłysze, Kowalówka, Walki, Kumanów, Żeliski, Podolczaki, Załęg - a więc centralnej części gminy położonej między: Budomierzem - Wólką Krowicką - Borową Góra - Hutą Kryształową. Cały ten teren z gęstą pierwotnie siecią osadniczą, przeważnie przeznaczono pod zalesienia. - dużych strat substancji budowlanej w strukturze wewnętrznej poszczególnych miejscowości. Jako ostatni etap kształtowania struktury osadniczej gminy należy uznać zrealizowane po 1945 r. : - wieś Piastowo (dla uciekinierów z terenu gminy Horyniec), - osiedla mieszkaniowe PGR: Tuczarnia Opaka, w Krowicy Samej i Baszni Dolnej. 56 S trona

57 Reasumując, chronologię rozwoju struktury funkcjonalno-przestrzennej obszaru dzisiejszej gminy Lubaczów, można podzielić w skrócie na 5 etapów: Etap I-szy - okres osadnictwa staroruskiego, trwający do połowy XIV w (patrz: mapa nr 5). Zasięg terenów osadniczych ograniczony jest do strefy przyległej do ośrodka grodowego w Lubaczowie, a sieć drożną obszaru tworzą 2 trakty komunikacyjne: Lwów - Lubaczów - Krzeszów - Sandomierz i Kraków - Jarosław - Lubaczów- Niemirów - Bełz. Etap II-gi - obejmujący okres od poł. XIV w. do poł. XVIII w. w którym wykształcony został główny układ sieci osadniczej wsi i sieć drożna obszaru -przetrwałe w mało zmienionej formie, do czasów współczesnych (patrz mapa nr 6-7-8). Główny układ komunikacyjny tworzą dwa trakty: - trakt lwowski : Lwów - Jaworów - Nahaczów - Lubaczów, z rozgałęzieniem na : Krzeszów - Sandomierz - Toruń i na: Szczebrzeszyn - Lublin - trakt Jarosław - Rawa Ruska przez : Oleszyce - Lubaczów - Basznię - Radruż -Potylicz - stary trakt bełzki odsuwa się w tym czasie ok. 5 km na zachód od Lubaczowa, przebiegając przez nowo-lokowane miasta : Oleszyce - Cieszanów - Płazów - Narol - rozgałęzienie Zamość - Bełz. Etap III-ci - trwający od końca XVIII w., tj. od włączenia Lubaczowszczyzny do monarchii austro-węgierskiej, do końca II Rzeczypospolitej. Na początku tego okresu ma miejsce osadnictwo niemieckie, które zaowocowało na terenie dzisiejszej gm. Lubaczów, trzema osadami: Felsendorf (Dąbków), Burgau (Karolówka ), Reichau ( Podlesie ). W dalszym okresie tego etapu nie obserwuje się już powstawania nowych ogniw struktury osadniczej, tylko rozrost przestrzenny układów wiejskich, z tworzeniem licznych przysiółków. Etap IV-ty - obejmuje lata 1939 do 1947, tj. od IV rozbioru Polski przez Niemcy i ZSRR ( w ramach traktatu Ribbentrop - Mołotow), po likwidację działalności UPA i zakończenie akcji Wisła" (wysiedlenia z omawianego terenu ludności ukraińskiej). Etap ten, choć krótki, jest jednak b. ważny dla struktury osadniczej omawianego obszaru z uwagi na: - nowy przebieg granicy państwowej (nowy charakter przygraniczny gm. Lubaczów), - przerwanie dotychczasowych powiązań komunikacyjnych z obszarami pozostałymi za wschodnią granicą i konieczność przebudowy - przeorientowania układu komunikacyjnego po zachodniej stronie granicy, - trwałe wymazanie ze struktury osadniczej gminy ok. 20 wsi i przysiółków (nie licząc zniszczeń substancji budowlanej w pozostałych ogniwach sieci osadniczej), - nacjonalizacja większej własności ziemskiej (parcelacja gruntów folwarcznych) na przełomie r. - zniknięcie z krajobrazu etnicznego gminy ludności żydowskiej i ukraińskiej. Etap V-ty - po 1947 r., trwający do dziś - zaowocował powstaniem: - nowej wsi Piastowo pod Lubaczowem, dla uciekinierów z terenu dzisiejszej gm. Horyniec, - osiedli mieszkaniowych PGR: Tuczarnia Opaka, w Krowicy Samej i w Baszni Dolnej Analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego Podstawowym celem Analizy jest wydobycie z istniejącej struktury funkcjonalno-przestrzennej obszaru zachowanych elementów Dziedzictwa Kulturowego i ich scharakteryzowanie pod kątem Wniosków Konserwatorskich - dla fazy Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lubaczów. 57 S trona

58 Należy stwierdzić, że zasoby ogólne i stan zachowania Dziedzictwa Kulturowego na terenie gminy - są skromne. Składa się na to szereg przyczyn, ale za najważniejsze można uznać: - dominujący (w granicach 99%) udział zabudowy drewnianej na terenach rolniczo-leśnych gminy, z natury rzeczy mało odpornych na upływ czasu, - burzliwy okres , który spowodował trwałe wymazanie ze struktury przestrzennej obszaru szeregu elementów Dziedzictwa Kulturowego. Ponieważ radykalne zmiany w strukturze przestrzennej obszaru wiążą się z okresem II wojny światowej, uznano, że optymalnym rozwiązaniem byłoby porównanie istniejących zasobów Dziedzictwa - z okresem przedwojennym. Szczęśliwie udało się porównanie to dokonać na zachowanych fragmentach wojskowej mapy tzw. sztabowej, obrazującej zainwestowanie terenu orientacyjnie ok r. i wykonanej w skali 1:25000, a więc w skali opracowania Studium - co czynią przedmiotowe porównania b. czytelnymi. W tym celu na strukturę przestrzenna terenu ok r. nałożono istniejące kompleksy leśne i układ drożny gminy - zastosowane rozwiązanie pozwala ukierunkować zakres poszukiwań Dziedzictwa Kulturowego do terenów nie skażonych zmianami powojennymi. Reasumując, analizę stanu zachowania Dziedzictwa Kulturowego podzielono na kilka bloków problemowych : - stan zachowania wiejskiej sieci osadniczej - układy funkcjonalno-przestrzenne wsi - stan zachowania sieci drożnej - zasoby architektoniczne - cmentarze - założenia ogrodowo-parkowe - zasoby archeologiczne Nie poddawano analizie zagadnienia tzw. parcelacji gruntów, ponieważ współcześnie jest to zagadnienie bezprzedmiotowe. 2-krotna nacjonalizacja wielkiej własności ziemskiej i reforma rolna: - 1-sza na przełomie 1939/40 po włączeniu omawianego obszaru do Ukraińskiej SRR - 2-gapo 1944r. trwale wymazały ze struktury funkcjonalno-przestrzennej historycznie ukształtowane podziały rolniczej przestrzeni produkcyjnej, sieci folwarcznej i dworów szlacheckich. Okresu wojennego nie przetrwał żaden dwór, a reliktów b. zabudowy folwarcznej można szukać w powstałych na ich miejscu bazach PGR. Śladów po b. założeniach dworsko-folwarcznych można dziś w niektórych przypadkach doszukiwać się w ukształtowaniu terenu i występowaniu starodrzewia. Szczegółowa analiza zasygnalizowanych zagadnień problemowych, dokonana jest poniżej. STAN ZACHOWANIA WIEJSKIEJ SIECI OSADNICZEJ Porównanie ustaleń rozdz Zarys rozwoju osadnictwa na terenie gm. Lubaczów oraz mapy - Uwarunkowania Konserwatorskie / Analiza stanu zachowania Dziedzictwa Kulturowego, skłania do stwierdzenia, że w strukturze funkcjonalno-przestrzennej obszaru zawarty jest stary układ osadniczy. Z wyjątkiem powojennej wsi Piastowo oraz osiedli PGR-owskich w Opace, Krowicy Samej i Baszni Dolnej, pozostałe wsie sięgają rodowodem do XIV - XIX w. - XIX w. UKŁADY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE WSI Wszystkie stare wsie na obszarze gm. Lubaczów wywodzą się z pierwotnego układu tzw. ulicówki. Układy te w okresie powojennym - w stopniu analogicznym do całości obszarów wiejskich w związku z dynamizacją procesów urbanizacyjnych na wsi, ulegają sukcesywnemu zacieraniu. Szczegółowe omówienie tych procesów zawarte jest w rozdziale Sieć Osadnicza Gminy. 58 S trona

59 W konsekwencji tych procesów układy funkcjonalno-przestrzenne i charakter architektoniczny zabudowy tracą cechy tradycyjne - regionalne i upodabniają się masowo do zabudowy miejskiej. STAN ZACHOWANIA SIECI DROŻNEJ Sieć drożna obszaru, jest tym elementem Dziedzictwa Kulturowego, który przetrwał w stosunkowo mało zmienionej formie. Zmiany wprowadzone w sieci drożnej po 1945 r., obrazuje cytowana już Mapa Uwarunkowań Konserwatorskich. Podstawowym zagadnieniem konserwatorskim związanym z historyczną" siecią drożną jest zachowanie w terenie tych dróg, które w wyniku zmiany granicy państwowej, utraciły dotychczasowy sens funkcjonalny i stanowią aktualnie drogi do nikąd". Dotyczy to przede wszystkim starego połączenia Lubaczowa z Niemirowem przez Borową Górę, przebiegającego w okresie międzywojennym przez. tereny gęsto zaludnione - po wojnie za Borową Górą całkowicie zalesione. Stąd to stara droga, współcześnie za Borową Górą ma charakter drogi leśnej - użytkowanej wyłącznie przez służby leśne. Podstawowy dezyderat konserwatorski sprowadza się do trwałego zachowania w/w drogi w kolejnych Rewizjach Planu Urządzania Lasów N-ctwa Lubaczów. Częściowo podobny charakter ma obecnie b. stara droga Basznia - Huta Kryształowa - Granica Państwa (dawniej biegnąca dalej w kierunku Smolina - Niemirowa). Usytuowanie przy tej drodze kilkudomowego osiedla Huta Kryształowa (poprzednio również dużej wsi Sieniawka) nie zagraża wprawdzie funkcjonowaniu tej drogi, ale rzutuje fatalnie na jej stan techniczny. Można natomiast stwierdzić, że główne drogi gminne - wybiegające z Lubaczowa w kierunku: Cieszanowa - Werchraty - Budomierza - Wielkich Oczu - stanowią niezmienione w granicach gminy przebiegi historyczne". Powojenne zmiany wprowadzone w przebiegu drogi Lubaczów - Basznia - Werchrata, mają miejsce na pograniczu z gminą Horyniec - zasadniczo po stronie tej ostatniej. ZASOBY ARCHITEKTONICZNE Pełne zestawienie zasobów architektonicznych gminy przedstawione jest w rozdziale Zasoby architektoniczne gminy są b. skromne - na co złożyły się głównie 2 przyczyny: - dominujący udział zabudowy drewnianej (na poziomie 99%) i jej podatność na naturalne zużycie, - zniszczenie wojenne. Do ważniejszych należałoby zaliczyć zespoły cerkiewne i ewangelickie, kapliczki i krzyże przydrożne: - drewniany zespół cerkiewny w Krowicy Hołodowskiej - nieużytkowany, dotknięty katastrofą budowlaną w latach 90 - tych, - drewniany zespół cerkiewny w Szczutkowie - użytkowany jako kościół i z tego względu w średnim stanie technicznym, - drewniany zespół cerkiewny w Opace - nieużytkowany, w złym stanie technicznym, subiektywnie najładniejszy - dobrze eksponowany z drogi Lubaczów - Wielkie Oczy, - murowany zbór ewangelicki w Dąbkowie i Opace. CMENTARZE patrz rozdz Zestawienie cmentarzy ZAŁOŻENIA OGRODOWO-PARKOWE Założenia ogrodowo-parkowe wiązać można z zabudową dworsko-folwarczną. Współcześnie nie zachował się żaden z dawnych dworów szlacheckich - przetrwały natomiast nieliczne resztki dawnej zabudowy folwarcznej. 59 S trona

60 W miarę dobrze zachowanym założeniem parkowym jest park podworski w Krowicy Hołodowskiej. W obecnej formie prezentuje XIX - wieczny typ parku krajobrazowego (zmodernizowana forma z XVIII w.) z zachowanym licznie starodrzewiem (dęby, lipy, jesiony, wiązy) i czytelnym układem komunikacyjnym ze stawem. Za nieporozumienie wymagające korekty należy uznać przebiegające przez teren parku napowietrzne linie elektryczne. Wskazana byłaby również w przyszłości modernizacja wystroju architektonicznego zrealizowanych po wojnie obiektów budowlanych: pawilon sklepowy - poczta / biblioteka - szkoła. W kilku miejscowościach zachowały się aleje dojazdowe do dworów - folwarków. Znajdują się one w: - Hucie Kryształowej - starodrzew lipowy, - Lisich Jamach - pojedynczy starodrzew lipowy tzw. "aleja Sobieskiego", - Szczutkowie. Na terenie b. folwarku w Budomierzu zachowało się niewielkie założenie śródpolne założone na rzucie prostokąta, z jedną główną drogą dojazdową. W centralnej części ogrodów zachowane kwatery darniowe i łąki kwietne w otoczeniu liściastych boskietów (szpalerów) z lipy, jesionu, czeremchy i klonu. Po lewej stronie drogi Krowica Hołodowska - Budomierz znajdują się relikty części fundamentowej dworu i dobrze zachowany starodrzew liściasty. Atrakcyjne usytuowanie na terenie wierzchowiny wypiętrzonej nad doliną Lubaczówki predestynują obiekt do nadania mu w przyszłości funkcji usługowej. Na odcinku od obecnego osiedla b. PGR do Granicy Państwa po obu stronach starej drogi do Baszni znajduje się stara aleja lipowa - pierwotnie aleja dojazdowa do nieistniejącego dworu w Smolinie. ZASOBY ARCHEOLOGICZNE Zasoby Archeologiczne gminy Lubaczów przedstawione są: - w rozdziale Karta Stanowisk Archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa przemyskiego, - na rysunku Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy SPIS ZABYTKÓW ARCHITEKTURY (wg materiałów do Studium Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Przemyskiego) GMINA LUBACZÓW BASZNIA KAPLICZKA ŚW. JANA NEPOMUCENA, mur., pocz. XIX w. BASZNIA DOLNA KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, mur., 1926 KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, mur, XIX w. DOM NR 20, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 25, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 27, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 28, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 31, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 33, drewn., lata XX w. DOM NR 47, drewn., pocz. XX w. DOM NR 47A, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 108, drewn., 1 ćw. XX w. DOM B. NR, drewn., ok S trona

61 BASZNIA DOLNA - SZYMECZKI DOM NR 148, drewn., 1ćw.XXw. BASZNIA GÓRNA KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, drewn., XIX/XX w. KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, drewn./mur., lata XX w. DOM NR 20, drewn., ok.1900 DOM drewn., pocz. XX w. DOM NR 39, drewn., lata 20-te XX w. DOM B.NR, drewn., lata XX w. KAPLICZKA, mur., XIX/XX w. BUDOMIERZ, DOM B. NR, drewn, lata XX w. DĄBKÓW KOŚCIÓŁ EWANGELICKI, mur., ok KAPLICZKA, mur./żel., XIX/XX w. KAPLICZKA, mur., XIX/XX w. SZKOŁA PODSTAWOWA, drewn., lata 30-te XX w. DOM NR 1, drewn., ok STODOŁA, drewn., ok DOM NR 2, mur./drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 2, mur./drewn., ok DOM NR 4, mur., ok.1910 DOM NR 6, drewn., lata XX w. OBORA, drewn,, lata XX w. DOM NR 11, drewn., lata XX w. DOM NR 12, drewn., ok.1900 DOM NR 13, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 14, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 15, drewn., ok.1910 DOM, drewn., ok.1910 DOM NR 22, drewn., ok.1915 DOM NR 24, drewn., ok.1937 DOM, drewn., ok.1910 BUDYNKI GOSPODARCZE, drewn., ok.1910 DOM NR 25, drewn., ok DOM NR 26, drewn., ok DOM NR 29, drewn., ok.1934 DOM NR 30, drewn., ok.1925 DOM NR 31, drewn., lata XX w. DOM NR 32, drewn., ok DOM NR 33, drewn., ok.1920 STODOŁA NR 33, drewn., ok.1920 DOM NR 34, drewn., ok.1920 DOM NR 36, drewn., ok.1938 DOM NR 38, drewn., ok.1920 DOM NR 39, drewn., ok.1920 KURNIK NR 39, drewn., ok.1920 DOM NR 83, drewn., ok.1910 DOM NR 86, drewn., ok.1910 ZABUDOWANIA GOSPODARCZE NR 86, drewn., ok DOM NR 90, drewn., ok OBORA NR 90, drewn., ok DOM NR 91, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 91, drewn., ok DOM NR 94, drewn, ok DĄBROWĄ 61 S trona

62 KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam./drewn., ok KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam, ok KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam, ok KAPLICZKA, mur, lata XX w. KAPLICZKA, mur, ok KAPLICZKA, mur, XIX w. DOM NR 6, drewn./mur, ok DOM NR 10, drewn., ok DOM NR 13, drewn., ok DOM NR 14, drewn., ok DOM NR 18, drewn., ok STAJNIA NR 18, drewn, ok DOM NR 21, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 23, drewn., ok DOM NR 26, drewn., ok DOM NR 30, drewn., ok DOM NR 34, drewn., ok DOM NR 37, drewn., ok STODOŁA, drewn, ok DOM NR 43, drewn., ok OBORA NR 43, drewn, ok STODOŁA NR 43, drewn, ok DOM B.NR, drewn., lata XX w. HURCZE KAPLICZKA, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 19, drewn., pocz. XX w. DOM NR 34, drewn., pocz. XX w. DOM B. NR, drewn., ok DOM B. NR, drewn, 1 ćw. XX w. DOM B. NR, drewn, 1 ćw. XX w. DOM B. NR, drewn., lata XX w. KAROLÓWKA KAPLICZKA, drewn., 1 ćw. XX w. LEŚNICZÓWKA, drewn., lata 30-te XX w. DOM NR 4, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 10, drewn, lata XX w. DOM NR 13, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 15, drewn., lata XX w. DOM NR 64, drewn., 1 ćw. XX. w. DOM NR 73, drewn., lata XX w. DOMNR 73A, drewn., 1ćw. XX w. DOM NR 74, drewn., pocz. XX w. DOM B NR, drewn., pocz. XX w. KROWICA HOŁODOWSKA KAPLICZKA, mur, 1ćw.XXw. KOŚCIÓŁ RZYM.-KAT. drewn DOM NR 14, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 22, drewn., pocz. XX w. DOM NR 33, drewn., lata XX w. DOM NR 35, drewn., lata 20-te XX w. DOM NR 41, drewn., pocz. XX w. DOM NR 44, drewn., lata XX w. DOM NR 47, drewn., lata XX w. DOM NR 57, drewn., lata XX w. DOM NR 59, drewn., ok DOM NR 60, drewn., ok.1910 DOM B NR, drewn., pocz. XX w. DOM B NR, drewn., lata XX w. 62 S trona

63 DOM NR 11, drewn, 1929 KROWICA LASOWA DOM NR 2, drewn., lata XX w. DOM NR 12, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 16, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 30, drewn., pocz. XX w. DOM NR 31, drewn, 1 ćw. XX w. DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w. KROWICA LUBACZOWSKA KAPLICZKA ŚW.JANA NEPOMUCENA, drewn., 1 poł. XIX w. KROWICA SAMA CERKIEW P.W. ŚW.MICHAŁA ARCHANIOŁA, drewn.,1870 KAPLICZKA, mur, 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, mur, lata XX w. KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KAPLICZKA, drewn., 1 ćw. XX w. PARK, XIX w. DOM NR 22, drewn., lata XX w. DOM NR 23, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 28, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 34, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 62, drewn., lata 20-te XX w. GORZELNIA, mur, 1 ćw. XX w. KROWICA SAMA-CETYNIA DOM NR 86, drewn., ok DOM NR 112, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 113, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 115, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 116, drewn, pocz. XX w. LISIE JAMY KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam., ok.1910 KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam., ok.1920 KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam., ok.1920 PARK PODWORSKI, XVIII w. BUDYNEK PRZEDSZKOLA, drewn., ok OBORA NR 1, drewn, ok DOM NR 14, drewn, ok DOM NR 15, drewn, ok DOM NR 17, drewn, ok OBORA NR 17, drewn, ok DOM NR 18, drewn, 1 ćw. XX w. DOM NR 23, drewn, ok DOM, drewn, ok DOM NR 28, drewn, ok DOM NR 29, drewn, ok DOM NR 30, drewn, pocz. XX w. DOM, drewn., ok DOM, drewn., ok DOM NR 36, drewn, ok DOM, drewn., ok.1915 DOM NR 40, drewn, ok DOM NR 42, drewn, ok DOM NR 43, drewn, lata XX w. DOM NR 50, drewn, ok.1920 DOM NR 54, drewn, 2 ćw. XX w. DOM NR 56, drewn, 1 ćw. XX w. 63 S trona

64 DOM NR 63, drewn, ok STODOŁA, drewn, ok.1920 DOM NR 68, drewn, ok.1910 DOM NR 69, drewn, 1 ćw. XX w. DOM NR 73, drewn, ok.1910 BUDYNEK GOSPODARCZY NR 74, drewn., ok STODOŁA NR 77, drewn, ok DOM NR 79, drewn, ok DOM NR 82, drewn, ok DOM NR 84, drewn, lata 20-te XX w. DOM NR 86, drewn, ok DOM NR 87, drewn, ok DOM NR 88, drewn, ok DOM NR 90, drewn, ok DOM NR 91, drewn, ok.1910 DOM, drewn., ok.1920 DOM NR 92, drewn, ok DOM NR 93, drewn, 1 ćw. XX w. KUŹNIA, drewn, ok DOM NR 96, drewn, 1 ćw. XX w. DOM B NR, drewn, 1ćw. XX w. DOM NR 100, drewn., ok DOM NR 108, drewn., ok DOM NR 111, drewn., 2 ćw. XX w. DOM NR 112, drewn., ok DOM NR 138, drewn., ok.1935 LISIE JAMY-MISZTALE DOM NR 164, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 166, drewn., 1 ćw. XX w. MŁODÓW KAPLICZKA, mur, XIX w. DOM NR 4, drewn., lata XX w. DOM NR 8, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 14, drewn., ok DOM NR 54A, drewn., lata XX w. DOM NR 141, drewn., lata XX w. DOM NR 142, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 151, drewn, 1 ćw. XX w. MOCZAR WIELKI KAPLICZKA, mur., XIX w. MOKRZYCA KAPLICZKA, mur., XIX w. KAPLICZKA, mur., lata XX w. DOM B NR, drewn., pocz. XX w. MISZTALE KRZYŻ PRZYDROŻNY, mur., 1930 DOM NR 135, drewn., ok DOM NR 146, drewn., ok DOM NR 155, drewn., ok DOMNR156Ą drewn., ok DOM NR 157, drewn., ok DOM NR 160, drewn., ok DOM NR 161, drewn., ok DOM NR 163, drewn., ok DOM NR 165, drewn., ok DOM NR 166, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 167, drewn., ok OBORA NR 167, drewn., ok S trona

65 DOM NR 170, drewn., ok DOM NR 171, drewn., ok DOM NR 178, drewn., ok STODOŁA NR 178, drewn., ok DOM NR 181, drewn., ok DOM NR 186, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 187, drewn., 1912 BUDYNEK GOSPODARCZY NR 187, drewn., ok DOM NR 189A, drewn., ok STODOŁA NR 189A, drewn., ok DOM NR 189, drewn., ok STODOŁANR191, drewn., ok DOM NR 194, drewn., ok DOM NR 195, drewn., ok DOM NR 198, drewn., ok OPAKA CERKIEW GR.-KAT. PW. NARODZENIA NMP. drewn., 1890 DZWONNICA, drewn., 2 poł.xix w. KAPLICZKA, drewn., XIX w. KAPLICZKA, mur., XIX w. SUSZARNIA TYTONIU NR 6, drewn., ok SUSZARNIA TYTONIU NR 41, mur., ok DOM NR 1, drewn., ok.1935 DOM NR 2, drewn., 2 ćw. XX w. OBORA NR 3, drewn., ok.1920 DOM NR 4, drewn., ok.1938 DOM NR 5, drewn., ok.1920 BUDYNEK GOSPODARCZY NR 5A, drewn., ok.1920 DOM NR 6, drewn., 1 ćw. XX w, DOM NR 8, drewn., 1943 DOM NR 9, drewn., ok.1920 DOM NR 11, drewn., ok.1910 STODOŁA NR 11, drewn., ok. 4 ćw. XIX w. DOM NR 14, drewn, ok DOM NR 16, drewn., ok STODOŁA NR 16, drewn., ok ZABUDOWANIA GOSPODARCZE NR 16, drewn., ok.1920 DOM NR 21, drewn., ok DOM NR 22, drewn., lata 20-te XX w. DOM NR 22A, drewn., pocz. XX w. DOM NR 23, drewn., ok.1900 DOM NR 23A, drewn, ok DOM NR 24, drewn., 1 ćw. XX w. DOM, drewn., ok DOM NR 25, drewn., ok DOM NR 26, drewn., ok DOM NR 27, drewn., ok DOM NR 30, drewn., ok DOM NR 31, drewn., ok DOM NR 40, drewn., ok DOM NR 41, drewn., ok.1925 BUDYNEK GOSPODARCZY NR 41, drewn., ok DOM, drewn., 4 ćw. XlX w. DOM NR 50, drewn., lata 30-te XX w. DOM NR 52, drewn., pocz. XX w. DOM NR 52A, drewn., 1 ćw. XX w. STODOŁA NR 52, drewn., ok DOM NR 53, drewn., ok DOM NR 54, drewn., ok DOM NR 58, drewn., ok DOM NR 59, drewn., ok DOM NR 60, drewn., ok S trona

66 DOM NR 61, drewn., ok DOM NR 62, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 62, drewn., ok DOM NR 63, drewn., ok DOM NR 64, drewn., lata XX w. BUDYNEK GOSPODARCZY NR 64, drewn., ok DOM NR 65, drewn., ok DOM NR 66, drewn., lata XX w. DOM NR 67, drewn., ok DOM NR 69, drewn., ok DOM NR 71, drewn., pocz. XX w. STAJNIA NR 71, drewn., ok DOM NR 72, drewn., ok DOM NR 73, drewn., ok DOM NR 74, drewn., 1 ćw. XX w. STODOŁA NR 74, drewn., 2 ćw. XX w. OBORA NR 74, drewn, ok DOM NR 76, drewn., ok DOM NR 77, drewn, ok DOM NR 83, drewn, pocz. XX w. DOM NR 85, drewn, ok STODOŁA NR 85, drewn, ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 85, drewn., ok DOM NR 87, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 87, drewn., ok DOM NR 90, drewn., lata XX w. STODOŁA NR 94, drewn., ok DOM NR 97, drewn., ok DOM NR 98, drewn, ok STODOŁA NR 98, drewn., ok DOM NR 99, drewn., ok DOM, drewn., ok DOM, drewn., ok DOM NR 100, drewn., ok DOM B NR, drewn., ok OBORA NR 100, drewn., ok DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w. DOM B NR, drewn, pocz. XX w. DOM B NR, drewn., 4 ćw. XIX w. PODLESIE KOŚCIÓŁ EWANGELICKI, mur., 1856 PLEBANIA EWANGELICKA, mur., 1856 KAPLICZKA, mur., 1 ćw. XX w. DOM NR 12, drewn., lata XX w. DOM NR 13, drewn., lata XX w. BUDYNEK GOSPODARCZY NR 13, drewn,1 ćw. XX w. DOM NR 19, drewn., lata 30-te XX w. DOM NR 20, drewn., lata XX w. DOM NR 21, drewn., lata XX w. DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w. SZCZUTKÓW CERKIEW GR.-KAT. P.W.ŚW.DYMITRA, drewn., 1904 DZWONNICA, drewn., XIX w. KAPLICZKA, mur., XIX w. KAPLICZKA, mur., XlX w. KAPLICZKA, mur., lata XX w. KAPLICZKA, mur., 4 ćw. XIX w. KAPLICZKA, mur., ok KRZYŻ PRZYDROŻNY, drewn., 2 ćw. XX w. SZKOŁA, drewn., ok SZKOŁA PODSTAWOWA, mur., ok S trona

67 HOTEL ROBOTNICZY, drewn./mur., ok KUŹNIA, drewn., ok.1920 DOM, drewn., ok DOM PGR NR 98, mur., ok DOMD.POCZTY, drewn., lata XX w. DOM NR 8, drewn., lata XX w. DOM NR 9, drewn., lata XX w. STODOŁA NR 9, drewn., ok DOM NR 10, drewn., 1 ćw. XX w. OBORA NR 10, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 14, drewn., ok DOM NR 16, drewn., ok DOM NR 17, drewn., ok DOM NR 24, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 25, drewn., ok STODOŁA NR 27, drewn., ok OBORA NR 28, drewn., ok STODOŁA NR 28, drewn., ok DOM, drewn., ok DOM NR 29, drewn., ok STAJNIA, drewn., ok STODOŁA, drewn., ok DOM NR 47, drewn., ok DOM NR 50, drewn., ok DOM NR 51, drewn., ok.1920 BUDYNEK GOSPODARCZY, drewn, ok DOM NR 58, drewn., ok DOM NR 58A, drewn., ok DOM NR 61, drewn./mur., ok DOM NR 63, drewn., ok DOM NR 66, drewn., ok DOM NR 66A, drewn., ok DOMNR66B, drewn., ok STODOŁA, drewn., ok DOM NR 68, drewn., ok STODOŁA, drewn., ok DOM NR 68, drewn., ok DOM NR 73, drewn., lata XX w. DOM NR 78, drewn., ok STODOŁA, drewn., ok STAJNIA, drewn., ok BUDYNEK GOSPODARCZY NR 98, mur., ok TYMCE KAPLICZKA, mur., XIX w. DOM NR 12, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 13, drewn., lata XX w. BUDYNEK GOSPODARCZY NR 13, drewn., lata XX w. DOMB.NR, drewn., lata XX w. TYMCE-BASZUDY KAPLICZKA, mur./drewn., XIX w. DOM NR 43, drewn., pocz. XX w. WÓLKA KROWICKA KAPLICZKA, mur, XIX w. DOM NR 15, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 24, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 26, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 27, drewn, lata 30-te XX w. ZAŁUŻE DZWONNICA, mur., ok S trona

68 KAPLICZKA, mur., lata XX w. KAPLICZKA, mur., XIX w. KAPLICZKA, mur., XIX w. KAPLICZKA, mur., ok.1930 KRZYŻ PRZYDROŻNY, mur., ok DOM, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 30, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 35, drewn., lata XX w. DOM NR 37, drewn., lata XX w. DOM NR 42, drewn., lata XX w. DOM NR 51, drewn., pocz. XX w. DOM NR 61, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 62, drewn., pocz. XX w. DOM NR 70, drewn., lata XX w. DOM NR 78, drewn., lata XX w. DOM NR 81, drewn., pocz. XX w. DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w. DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w. ZAŁUŻE-CZARNE DOM NR 158, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 160, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 162, drewn., 1ćw.XXw. DOM NR 163, drewn., lata 30-te XX w. ZAŁUŻE-WYGON DOM NR 85, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 88, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 89, drewn., lata XX w. DOM NR 107, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 111, drewn., 1 ćw. XX w. DOM NR 116, drewn., ok.1900 DOM NR 117, drewn., pocz. XX w. DOM B NR, drewn., 1 ćw. XX w ZESTAWIENIE CMENTARZY GMINA LUBACZÓW Nr oznaczenia na mapie Nr sekcji 1 : Miejscowość Charakter obiektu Okres powstania obiektu (166.41) Dąbków ewangelicki poł. XIX w. 7 (166.41) Opaka greckokatolicki Il poł. XIX w. 8 (166.41) Szczutków greckokatolicki poł. XIX w. 9 (166.24) Załuże greckokatolicki, ob. komunalny I poł. XIX w. 68 S trona

69 10 (166.24) Załuże greckokatolicki przycerkiewny pocz. XIX w. 11 (166.42) Basznia Dolna rzymskokatolicki pocz. XX w. 12 (166.42) Basznia Dolna greckokatolicki II poł. XIX w.? 13 (166.42) Podlesie ewangelicki I poł. XIX w. 14 (166.42) Lisie Jamy epidemiczny 1918 r. 15 (166.42) Krowica Sama komunalny wielowyznaniowy II poł. XIX w. 16 (166.42) Krowica Sama greckokatolicki, ob. komunalny II poł. XIX w. 17 (166.42) Krowica Lasowa epidemiczny I KARTA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA PRZEMYSKIEGO GMINA LUBACZÓW STUDIUM ZASOBÓW KULTUROWYCH WOJEWÓDZTWA PRZEMYSKIEGO - opracowanie WBPP Materiały źródłowe Nr ozn. na mapie Nr sekcji w skali Miejscowość Typ stanowiska Okres historyczny Nr wpisu do Rejestru Zabytków Nr obszaru AZP Nr stanowiska w miejscowoś ci Nr* (166.41) Dąbków osada wczesne średniowiecze średniowiecze A st (166.41) Dąbków osada neolit wczesnośredniowiecze A st (166.41) Dąbków osada epoka kamienia epoka brązu A st (166.41) Dąbków osada epoka kamienia wczesne średniowiecze A St S trona

70 5 14 (166.41) Dąbków osada wczesne średniowiecze A st (166.41) Dąbków osada wczesne średniowiecze A st (166.41) Dąbków osada wczesne średniowiecze A st (166.42) Lisie Jamy osada wczesne średniowiecze A st (166.42) Lisie Jamy osada neolit epoka brązu A st (166.42) Lisie Jamy osada neolit epoka brązu A st (166.42) Wólka Krowicka osada wczesne średniowiecze A st (166.42) Wólka Krowicka osada epoka kamienia wpływy rzymskie wczesne średniowiecze XII - XIII w. A st (166.42) Wólka Krowicka osada wczesne średniowiecze A st (166.42) Wólka Krowicka osada neolit wpływy rzymskie wczesne średniowiecze A st (166.42) Wólka Krowicka osada neolit wczesne średniowiecze A st (166.42) Wólka Krowicka osada neolit epoka brązu wczesne średniowiecze A st (166.42) Wólka Krowicka osada neolit wczesna epoka brązu średniowiecze A st * Numeracja na Mapie Stanowisk Archeologicznych wpisanych do Rejestru Zabytków województwa przemyskiego oprać, przez Dział Archeologii Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu. 70 S trona

71 1.11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY Analiza ekonomiczna Główni pracodawcy struktura i trendy Szczegółowych informacji nt. rynku pracy i aktywności ekonomicznej mieszkańców w Gminie Lubaczów dostarczają dane uzyskane z Głównego Urzędu Statystycznego. Według nich populacja osób pracujących z terenu gminy to osoby. 51,8% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 48,2% mężczyźni. Na terenie gminy Lubaczów działa wiele podmiotów gospodarczych, wśród których najistotniejsze znaczenie dla rynku pracy mają: Fabryka Maszyn Lubaczów Sp. z o. o. producent części i podzespołów do maszyn stosowanych w przemyśle budowlanym, KSM-System Sp. z o.o. producent okien i drzwi, SEKWOJA S.J. producent mebli sosnowych, Kubiszyn S.C. Zakład Stolarki Budowlanej stolarka drzwiowa, S.C. PAWNEBUD Z. Wnęk & W. Pawlaczyk usługi budowlane, Firma Produkcyjno Handlowa Piekarnia Słoneczko T. Tkaczyk produkcja pieczywa, Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe Mat-Bud materiały budowlane, DREW MEBEL Henryk Nizierski wyrób mebli z drewna. Część z ww. podmiotów swoją siedzibę ma na terenie miasta Lubaczów. Największe znaczenie dla rynku pracy w gminie Lubaczów ma sektor usług nierynkowych (administracja, edukacja, ochrona zdrowia i opieka społeczna). Na koniec 2015 roku zatrudnionych było w nim 53% ogółu pracujących na danym obszarze. Istotne dla rynku pracy są również sektory przemysłu i budownictwa 23%, usług rynkowych (handel hurtowy i detaliczny, obsługa nieruchomości, nauka, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, transport, pośrednictwo finansowe, pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna) 13%, rolnictwa, łowiectwa i leśnictwa jak również rybołówstwa i rybactwa 11%. Liczbę podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Gminie Lubaczów w latach wg stanu na dzień r. przedstawia poniższa tabela. Rok Ogólna liczba podmiotów Liczba zarejestrowanych Liczba wyrejestrowanych gosp. na koniec roku podmiotów gosp. w roku podmiotów gosp. w roku S trona

72 Struktura podstawowych branż gospodarki znajdującej się na terenie gminy trendy Pomimo typowo rolniczego charakteru gminy Lubaczów, w ostatnich latach obserwuje się pozytywne zjawisko rozwoju przedsiębiorczości, a co za tym idzie wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Struktura branżowa podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy, odzwierciedla tendencje występujące w gospodarce województwa oraz kraju. Daje się zauważyć wyraźny wzrost liczby podmiotów gospodarczych zajmujących się działalnością handlową (sklepy spożywczo przemysłowe, usługi naprawcze) 37%. Na drugim miejscu znajduje się branża przemysłowa (przetwórstwo drewna, przetwórstwo rolno spożywcze oraz inne usługi świadczone dla ludności) 19%, a trzecie miejsce zajmuje budownictwo, w którym działa 17 % podmiotów. Najmniejszy udział w strukturze podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Lubaczów stanowią te z branży obsługi nieruchomości, edukacji, służby zdrowia i transportowej. Przetwórstwo rolno-spożywcze jest nadal jedną z lepiej rozwiniętych dziedzin gospodarki gminy, skoncentrowaną w branżach: zbożowo-młynarskiej, owocowowarzywnej, mleczarskiej. Jednocześnie jednak przeżywa ono poważny kryzys związany z procesem restrukturyzacji w poszczególnych branżach. Na pogarszającą się jego kondycję ma wpływ załamanie dotychczasowych, tradycyjnych rynków zbytu (rynek wschodni), słabe tempo wdrażania nowoczesnych technologii i systemów zarządzania oraz odbiegający od obowiązujących w Unii Europejskiej standard wielu gospodarstw. Gmina Lubaczów ma charakter typowo rolniczy, użytki rolne zajmują 11,6 tys. ha, co stanowi 57% ogólnej powierzchni. Warunki klimatyczne i glebowe sprzyjają prowadzeniu działalności rolniczej. W granicach administracyjnych Gminy Lubaczów, wg danych z Powszechnego Spisu Rolnego 2002 roku, znajdowały się 1994 gospodarstwa rolne, w tym 1992 to gospodarstwa indywidualne. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosiła 3,72 ha i była niższa od średniej dla powiatu lubaczowskiego (4,49 ha), natomiast wyższa od średniej dla województwa podkarpackiego 2,37 ha. Gospodarstwa rolne zlokalizowane na terenie gminy Lubaczów zajmują powierzchnię ha, w tym 91,6 % ich powierzchni stanowią użytki rolne. Wśród użytków rolnych największy obszar, obejmujący 5340 ha (72 %) stanowią grunty orne, natomiast 23,7% zajmują łąki, rozciągające się na powierzchni 1765 ha. Strukturę agrarną gospodarstw na terenie gminy Lubaczów charakteryzuje znaczne rozdrobnienie. Gospodarstwa do 5 ha stanowią ponad 75 % ogólnej liczby, natomiast te średniej wielkości, o powierzchni powyżej 10 ha niecałe 2%. Rozdrobnienie gospodarstw rolnych może stanowić jednak pewien atut dla rozwoju produkcji ponadstandardowej, ekologicznej, opartej na tradycyjnych rozwiązaniach. W większości gospodarstw produkcja ma wciąż niewyspecjalizowany charakter, a jej struktura nie odbiega zbytnio od przeciętnej w skali kraju. Produkcja w gospodarstwach rolnych na terenie Gminy Lubaczów skierowana jest w większości na zaspokojenie własnych potrzeb. Obecnie najważniejszym kierunkiem produkcji jest produkcja roślinna, w której dominuje uprawa roślin mało pracochłonnych, w tym przede wszystkim zbóż (74,8% zasiewów), ziemniaków (12,0%) oraz roślin przemysłowych (4,1%), głównie rzepaku. Zasoby przyrodnicze i krajobrazowe, duże zróżnicowanie fizjograficzne i geologiczne, znaczny procent lasów oraz bogactwo flory i fauny występujące na terenie gminy Lubaczów stanowią olbrzymi potencjał do rozwoju turystyki i agroturystyki. W związku z istniejącymi uwarunkowaniami na terenie gminy zrealizowano działania mające zwiększyć potencjał turystyczny okolic Lubaczowa powstała wioska tematyczna pn. Kresowa Osada w Baszni Dolnej. Z punktu widzenia rozwoju turystki niezwykle istotne znaczenie ma stan bazy noclegowej. Na terenie gminy działają trzy gospodarstwa agroturystyczne, w miejscowości Szczutków, Załuże oraz w Krowicy Hołodowskiej. Funkcjonują także dwa schroniska młodzieżowe w miejscowości Basznia Dolna i Krowica Sama. Można przewidywać, iż podejmowane przez gminę działania w kierunku 72 S trona

73 wzmocnienia potencjału turystycznego okolic Lubaczowa, sprawią, że w najbliższym czasie, liczba gospodarstw agroturystycznych zacznie wzrastać. Struktura budżetu gminy Suma wydatków z budżetu gminy Lubaczów wyniosła w 2014 roku 32,7 mln złotych, co daje 3,6 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oznacza to spadek wydatków o 6.8% w porównaniu do roku Największa część budżetu gminy Lubaczów % została przeznaczona na Dział Oświata i wychowanie. Dużą część wydatków z budżetu przeznaczona została na Dział Pomoc społeczna (17.7%) oraz na Dział Transport i łączność (14.2%). Wydatki inwestycyjne stanowiły 8,3 mln złotych, czyli 25,4% wydatków ogółem. Suma dochodów do budżetu gminy Lubaczów wyniosła w 2014 roku 33,9 mln złotych, co daje 3,7 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oznacza to spadek dochodów o 0.4% w porównaniu do roku Największa część dochodów wygenerował Dział Różne rozliczenia (35.3%). Duża część wpływów pochodzi z Dział Dochody od osób prawnych, fizycznych i od innych jednostek (20%) oraz z Dział Pomoc społeczna (15.8%). W budżecie gminy Lubaczów wpływy z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynosiły 218 złotych na mieszkańca (5,9%), natomiast dochód z tytułu podatków dochodowych od osób prawnych wynosił 20,8 złotych na mieszkańca (0,6%). Identyfikacja problemów Analiza sytuacji gospodarczej gminy Lubaczów pozwala zidentyfikować na jej terenie następujące problemy: 1. Dominacja rolnictwa w strukturze gospodarczej gminy. 2. Stosunkowo duży poziom bezrobocia i niepewność utrzymania miejsc pracy. 3. Niski poziom kwalifikacji osób bezrobotnych. 4. Niski poziom przedsiębiorczości wśród społeczności lokalnej. 5. Brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych. 6. Brak większych zakładów przemysłowych na terenie gminy Analiza środowiskowa Charakterystyki warunków przyrodniczych gminy nie można rozpatrywać bez odniesienia do typowych cech makroregionu (Kotliny Sandomierskiej) oraz jego otoczenia. Poszczególne składniki środowiska geograficznego są nierozerwalne związane z procesami geologiczno-tektonicznymi, geomorfologicznymi, klimatycznymi oraz hydrologicznymi jakie miały miejsce w Polsce południowej w okresie późnego trzeciorzędu oraz czwartorzędu. W ich wyniku powstała Kotlina Sandomierska - charakterystyczne zapadlisko tektoniczne, wypełnione osadami okresu mioceńskiego przykrytymi materiałami zlodowaceń plejstoceńskich z rzeźbą terenu uformowaną ostatecznie przez płynące przez teren Kotliny rzeki. Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Lubaczów położona jest w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, mezoregionu zajmującego wschodnią część Kotliny Sandomierskiej, którego granice wyznaczają doliny rzek Sanu, Tanwi i Szkła. Pod względem morfologicznym teren Gminy położony jest w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, który wznosi się do wysokości 261 m. n.p.m. W dolnym odcinku Lubaczówki obszar gminy położony jest na wysokości około 199 m n.p.m. wznosząc się w górę rzeki do wysokości 222 m n.p.m. Płaskowyż Tarnogrodzki najbardziej jest urzeźbiony w południowo-wschodniej części gminy. Różnice wysokości przekraczają 15 m, spadki dochodzą do 10%, lokalnie więcej. Doliny rzek Lubaczówki, Sołotwy, Świdnicy i Smolinki rozdzielają Płaskowyż w obrębie gminy na kilka wzniesień o przebiegu równoleżnikowym, które zbiegają się w rejonie miasta Lubaczowa i na południe od niego przechodzą w jedną szeroką dolinę Lubaczówki. 73 S trona

74 Na terenie Gminy Lubaczów występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne, czarne ziemie właściwe i zdegradowane, mady, gleby mułowo - torfowe, torfowe oraz gleby murszowo mineralne. Gleby bielicowe i pseudobielicowe zajmują największy obszar Gminy, zakwalifikowane są do III, IV i V klasy bonitacyjnej, a lokalnie także do II. Gleby brunatne wyrugowane i kwaśne zajmują znacznie mniejszą powierzchnię niż bielicowe, zbonifikowane są one w klasach IV, V, VI i lokalnie w III. Mady to gleby dolin rzecznych częściowo zalewanych, zostały zbonifikowane w klasach III, IV, V. Czarne ziemie na terenie gminy Lubaczów stanowią kompleksy użytków zielonych średnich, słabych i bardzo słabych. Odczyn tych gleb w górnej części profilu jest słabo kwaśny, zaliczane są do III, IV i V klasy bonitacyjnej. Teren Gminy jest podzielony przez wody powierzchniowe na część wschodnią i zachodnią. Część wschodnia rozcięta jest na trzy części o kierunku równoleżnikowym. Rozdzielają ją trzy największe doliny rzek. Główną rzeką Gminy wpadającą do rzeki San jest Lubaczówka, która posiada dopływy: prawe, rzeki: Sołotwa i Przerwa i bezimienne potoki, lewe, rzeki: Zamiła, Młaga i bezimienne potoki. Na terenie Gminy Lubaczów występują ponadto rzeki Świdnica, Smolinka i Papiernia. W okresie wysokich wodostanów (podczas intensywnych opadów atmosferycznych i roztopów) wody Lubaczówki występują ze swoich koryt i zalewają najniżej położone fragmenty doliny: pomiędzy Lubaczowem, a Osiedlem Mazury oraz Dąbkowem i Rudą Szczutkowską. Według monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie w ostatnich latach rzeka Lubaczówka i jej dopływy były zakwalifikowane do III i IV klasy czystości. Na terenie gminy warunki wodne związane są z poziomem wód czwartorzędowych. W zachodniej części gminy Lubaczów znajduje się fragment czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 428 Dolina Kopalna Biłgoraj Lubaczów. GZWP Nr 428 rozpoczyna się na południe od Frampola i ciągnie łukiem o długości około 85 km z północnego - zachodu na południowy - wschód. Według układu stref w województwie podkarpackim ze względu na ocenę zanieczyszczenia powietrza SO2, NO2, NOx, CO, benzenem, pyłem PM10, arsenem, kadmem, niklem, ołowiem i benzo(a)piranem gmina Lubaczów zalicza się do jarosławsko-lubaczowskiej strefy (kod strefy PL z.03). Całą tę strefę zaliczono pod względem czystości do klasy A bardzo dobra. Obszar Gminy Lubaczów wg podziału E. Romera zaliczany jest do dzielnicy klimatycznej typu podgórskich nizin i kotlin, a wg podziału R. Gumińskiego do dzielnicy rolniczo - klimatycznej sandomiersko - rzeszowskiej. Wiatry z kierunku E i SW stanowią od 8,3-8,8 %, a najmniej jest wiatrów z kierunku NE - 4,1 % i N - 5,0 %. Średnia prędkość wiatrów w Lubaczowie wynosi 2,2 m/s. Gmina Lubaczów charakteryzuje się bogatą i zróżnicowana flora. Występują tu różne gatunki roślinności zarówno te spotykane w Polsce północnej, jak i północno wschodniej oraz południowej. Ze względu na niedalekie sąsiedztwo gór pojawiają się tu również gatunki górskie. Na terenie gminy stwierdzono występowanie 40 gatunków roślin naczyniowych podlegających ochronie ścisłej i 17 gatunków roślin podlegających ochronie częściowej oraz rośliny bardzo rzadkie. Występują również zawleczone gatunki północnoamerykańskie. Niewielki obszary gminy Lubaczów znajduje się w Roztoczańskim Obszarze Chronionego Krajobrazu oraz w obszarach Natura 2000 Horyniec i Łukawiec. Na terenie gminy Lubaczów znajduje się Rezerwat przyrody Kamienne o powierzchni 8,27 ha, który został utworzony na mocy rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego z 19 kwietnia 2004 r. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i przyrodniczych zespołu świetlistej dąbrowy Potentillo albae-quercetum z licznymi chronionymi i rzadkimi roślinami w runie. Jest to zbiorowisko o charakterze ciepłolubnym, będące ostoją specyficznej roślinności, którą 74 S trona

75 reprezentują rzadkie na tym terenie pięciornik biały (Potentilla alba), a także miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum), dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia) czy ciemięrzyk białokwiatowy (Vincetoxicum hirundinaria) oraz gatunki chronione jak: powojnik prosty (Clematis recta), naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora), lilia złotogłów (Lilium martagon) i podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha). Cennym elementem rezerwatu jest również drzewostan dębowy w wieku ok. 100 lat, powstały jako samosiew dębów rosnących wzdłuż drogi biegnącej południową granicą rezerwatu. W obszarze gminy znajdują się użytki ekologiczne pn. Kuczery (obejmujący oczko wodne otoczone płem torfowcowym, sąsiadujące z fragmentem boru bagiennego o pow. 0,32 ha w oddz. 338d Leśnictwa Czerwinki na działce nr ewid. gruntów 143/1 w Sieniawce), Łąka trzęślicowa (obejmujący łąki zmiennowilgotne w obniżeniu terenu o pow. 1,84 ha w oddz. 201 Ac Leśnictwa Opaka na działce nr ewid. gruntów 430/3 w Szczutkowie), Moczar Lisie Jamy (obejmujący kompleks 2 śródpolnych zbiorników astatycznych wraz z towarzyszącymi fragmentami szuwarów, łąk wilgotnych i zadrzewień śródpolnych o powierzchni 3,66 ha, w miejscowości Lisie Jamy, na działce ewidencyjnej nr 750 w obrębie ewidencyjnym Lisie Jamy), Błotnisko Szymeczki (obejmujący kompleks śródleśnych szuwarów, trzęsawisk, mokrych łąk i niewielkich płytkich zbiorników o powierzchni 4,05 ha, w miejscowości Basznia Dolna, na części działki ewidencyjnej 870 w obrębie ewidencyjnym Basznia Dolna), Huta Kryształowa (obejmujący użytki rolne, o powierzchni 14,1869 ha, w miejscowości Osada Huta Kryształowa, na działkach ewidencyjnych nr 20/2, 20/3, 20/4 w obrębie ewidencyjnym Sieniawka, wydzielenia 343l, 339j i 339k leśnictwa Czerwinki) oraz Łozina (obejmujący użytki rolne, o powierzchni 2,4855 ha, w miejscowości Osada Huta Kryształowa, na działkach ewidencyjnych nr 144, 147/1 w obrębie ewidencyjnym Sieniawka, wydzielenia 343d, 351b leśnictwa Czerwinki). Użytki zostały utworzone dla ochrony cennych gatunków roślin (podkolan biały, storczyk szerokolistny, kukułka plamista, grzybienie białe, pływacz, żurawina błotna, bagno zwyczajne, borówka bagienna, wełnianka pochwowata) i zwierząt (przeplatka aurinia, modraszki) Analiza społeczna W ostatnich latach zaobserwować można ciągle wzrastającą liczbę osób oraz rodzin oczekujących wsparcia ze środków pomocy społecznej. Powodem tego jest ubożenie społeczeństwa na skutek bezrobocia, a wymuszone okolicznościami podejmowanie pracy za niskie wynagrodzenie nie zaspokaja podstawowych potrzeb. Największą grupą korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w gminie Lubaczów są rodziny i osoby bezrobotne. Następna grupa to rodziny z osobą długotrwale chorą lub niepełnosprawną. Do negatywnych zjawisk, które mają wpływ na funkcjonowanie rodziny, należy alkoholizm oraz idąca w ślad za tym bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Bezradność występuje najczęściej wspólnie z innymi niekorzystnymi zjawiskami, np. długotrwałym bezrobociem. Sytuacja ostatnich lat wykreowała nową grupę osób korzystających z pomocy społecznej. Dawniej byli to ludzie w podeszłym wieku, niepełnosprawni, rodziny wielodzietne lub dotknięte chorobą alkoholową. Obecnie przeważają ludzie stosunkowo młodzi, cieszący się dobrym zdrowiem, ale na skutek bezrobocia, bądź podejmowania zatrudnienia za niskie wynagrodzenie, nie posiadają wystarczających środków na bieżące utrzymanie siebie i rodziny. Dużym problemem w gminie Lubaczów jest także ubóstwo, dotykająca część mieszkańców. Szczególnie chodzi tu o osoby posiadające małe gospodarstwa rolne, osoby starsze oraz chore. Ludzie ci wymagają szczególnego wsparcia. W wyniku wzrostu umiędzynarodowienia gospodarki oraz wdrożenia reguł gospodarki rynkowej w Polsce od początku lat 90-tych występuje również problem z branżami przemysłu, wymagającymi restrukturyzacji. W stosunku do niektórych sektorów podjęto już głęboki proces restrukturyzacji, jednakże nadal brakuje regionalnie zorientowanych instrumentów polityki społeczno-gospodarczej oddziaływujących nie tylko bezpośrednio na sektor, którego dotyczy proces restrukturyzacji, ale także 75 S trona

76 na obszary, w których przedsiębiorstwa są zlokalizowane. Obszary te cechuje koncentracja bezrobocia, zwłaszcza strukturalnego i patologii społecznych. Ludność zamieszkująca te tereny pomimo dość dobrego poziomu wykształcenia charakteryzuje się niedostosowaniem kwalifikacji do zmieniającego się rynku pracy. Infrastruktura techniczna znajdująca się na tych terenach, aczkolwiek rozwinięta, wymaga znacznych nakładów na modernizację. Bezrobocie powoduje negatywne konsekwencje ekonomiczne i społeczne. Z punktu widzenia mikroekonomicznego oznacza ono spadek dochodów gospodarstw domowych. Natomiast z punktu widzenia makroekonomicznego rzeczywistą produkcję niższą od potencjalnej. Skutki społeczne takiej sytuacji to patologie, frustracje oraz wzrost przestępczości. Osoby bezrobotne często w poszukiwaniu pracy wyjeżdżają do dużych miast i tam niejednokrotnie już zostają. Skutkiem tego może być w przyszłości wyludnianie się Gminy Lubaczów i starzenie się jej mieszkańców. Bezrobocie jest zjawiskiem powszechnie znanym i jednym z najpilniejszych problemów społecznych dla gminy. Związane to jest z likwidacją miejsc pracy, jakie dawały zakłady funkcjonujące na terenie Gminy. W związku z powyższym nastąpił gwałtowny wzrost ilości osób pozostających bez pracy, dlatego rolnictwo jest jednym z głównych źródeł utrzymania tutejszej ludności. Bezrobotni z terenu Gminy obsługiwani są od roku przez Powiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Lubaczowie na koniec lutego 2015 roku ogólna stopa bezrobocia w powiecie wynosiła 16,1 %. Liczba ta do końca nie odzwierciedla rzeczywistego bezrobocia na terenie Gminy, gdyż część osób pozostających bez pracy jest właścicielami gospodarstw rolnych, które nie zapewniają utrzymania, ale równocześnie wykluczają możliwość rejestracji przez Urząd. Na terenie Gminy Lubaczów w lutym 2015 roku zarejestrowanych było 786 osób bezrobotnych, w tym 352 kobiety. Czynnikiem różnicującym sytuację bezrobotnych jest zarówno wiek, płeć jak i wykształcenie. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych na terenie gminy przeważają ludzie młodzi. Wg stanu na koniec roku 2014 najliczniejszą grupę stanowiły osoby w przedziale wiekowym od 25 do 34 lat (229 osób), tj. 29,1 %. Drugą co do wielkości grupą były osoby w wieku lat (25,6 %), a trzecią bezrobotni w lat (20,9 %). W przypadku ludzi młodych wiek nie jest jedynym czynnikiem powodującym, iż pozostają bez pracy. Wiąże się to również z faktem, że weszli na rynek pracy niedawno i nie posiadają wymaganego przez większość pracodawców stażu pracy. Zjawisko bezrobocia wymusza na społeczeństwie nie tylko szukania nowych miejsc pracy, ale również przekwalifikowywanie się i zmianę wyuczonych zawodów. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Lubaczów 798 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 87 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi Prognoza demograficzna Na dzień 31 grudnia 2015 r. gminę Lubaczów zamieszkiwały 9345 osoby, w tym 4699 mężczyzn (50,28% ogółu mieszkańców) i 4646 kobiet (49,72 % ludności). Wskaźnik ilości kobiet na 100 mężczyzn wyniósł 99. Liczbę mieszkańców w latach i średnią gęstość zaludnienia (2015 r.) poszczególnych miejscowości gminy Lubaczów przedstawia poniższa tabela. L.p Miejscowość Liczba ludności Powierzchnia Gęstość zaludnienia w w ha w os/km 2 1. ANTONIKI , S trona

77 2. BAŁAJE , BASZNIA DOLNA , BASZNIA GÓRNA , BOROWA GÓRA , BUDOMIERZ , DĄBKÓW , DĄBROWA , HURCZE , HUTA KRYSZTAŁOWA , KAROLÓWKA , KROWICA HOŁODOWSKA KROWICA LASOWA , , KROWICA SAMA , LISIE JAMY , MŁODÓW , MOKRZYCA , OPAKA , PIASTOWO , PODLESIE , SZCZUTKÓW , TYMCE , WÓLKA KROWICKA , ZAŁUŻE ,35 84 RAZEM Tab. 1 Zmiany w liczbie ludności gminy Lubaczów na przestrzeni lat Według danych największą liczbę ludności w 2015 r. posiadały miejscowości: Lisie Jamy (1139), Młodów (925) i Basznia Dolna (918). Wg stanu na koniec 2014 roku mieszkańcy gminy Lubaczów w wieku przedprodukcyjnym stanowili 19,66% ludności, odsetek osób w wieku produkcyjnym wyniósł 64,41%, natomiast mieszkańców w wieku poprodukcyjnym było 15,92%. Wśród mieszkańców w wieku poprodukcyjnym widoczna jest znaczna przewaga kobiet nad mężczyznami, udział kobiet w tej grupie na koniec 2014 roku stanowił 68,65 %. Analiza ekonomiczna struktury wiekowej mieszkańców gminy Lubaczów pozwala zauważyć niekorzystne zjawiska występujące w tej sferze. Zmniejsza się odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat (spadek z 27 % w 2004 roku do 20 % w roku 2014). Zaobserwować można również, że społeczeństwo gminy zaczyna się starzeć, czego dowodem jest powolny wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Gmina Lubaczów ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -3. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu -0,3 na 1000 mieszkańców. W 2014 roku urodziło się 85 dzieci, w tym 43,5% dziewczynek i 56,5% chłopców. Średnia waga noworodków to gramów. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 0,87 i jest znacznie 77 S trona

78 mniejszy od średniej dla województwa oraz znacznie mniejszy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. Rys. 1 Przyrost naturalny W 2013 roku 54,3% zgonów w gminie Lubaczów spowodowanych było chorobami układu krążenia, przyczyną 21,9% zgonów w gminie Lubaczów były nowotwory, a 3,9% zgonów spowodowanych było chorobami układu oddechowego. Na 1000 ludności gminy Lubaczów przypada 9.66 zgonów. Jest to znacznie więcej od wartości średniej dla województwa podkarpackiego oraz wartość porównywalna do wartości średniej dla kraju. 78 S trona

79 Rys. 2 Migracje na pobyt stały Niekorzystnie przedstawia się sytuacja gminy pod względem migracji ludności. W 2014 roku zarejestrowano 91 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 96 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosi -5. W tym samym roku 5 osób zameldowało się z zagranicy oraz zarejestrowano 3 wymeldowań za granicę daje to saldo migracji zagranicznych wynoszące 2. Ujemne wartości salda wynikają ze wzrastającej liczby osób, które wyjeżdżają z gminy. Mieszkańcy gminy Lubaczów zawarli w 2014 roku 53 małżeństwa, co odpowiada 5,8 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to więcej od wartości dla województwa podkarpackiego oraz znacznie więcej od wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,0 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. 31,1% mieszkańców gminy Lubaczów jest stanu wolnego, 56,5% żyje w małżeństwie, 2,4% mieszkańców jest po rozwodzie, a 9,1% to wdowy/wdowcy. Liczba ludności w gminie od roku 1999 do 2003 systematycznie rosła, następnie w latach ulegała zmniejszeniu. W latach liczba ludności osiągnęła najniższy poziom na przestrzeni ostatnich lat i wynosiła 9062 mieszkańców. Największą liczbę mieszkańców gminy odnotowano w roku osób. Odmienny trend odnotowano w podobnych okresach w powiecie lubaczowskim, gdzie liczba ludności od 1995 do 2009 r. systematycznie spadała, osiągając w 2009 r. liczbę osób, najniższą wartość na przestrzeni ostatnich lat. Podobnie jak w gminie liczba ludności wzrosła w roku 2010, od tego momentu liczba mieszkańców powiatu nadal spada osiągając w 2014 r. liczbę osób. Liczba mieszkańców Województwa Podkarpackiego od 2008 r. systematycznie rośnie, osiągając najwyższy poziom w historii w roku S trona

80 Rys. 3 Liczba ludności gminy Lubaczów w latach (Źródło: GUS) Rys. 4 Piramida wieku 80 S trona