Narodowy Program Zdrowia Historia. Podstawowe założenia koncepcji NPZ. Zdrowie. Prewencja

Transkrypt

1 Historia Narodowy Program Zdrowia r. Ałma Ata zdrowe społeczeństwo końca XX wieku 1990, 1993 aneksy zmiany celów strategicznych i operacyjnych 1996 konstrukcja celów NPZ i wydłużenie do 2005 r modyfikacja celów NPZ 1998 konieczność adaptacji strategii do potrzeb i nowych wyzwań - Zdrowie 21 Dr Agnieszka Gniadek Kraków 2010 Podstawowe założenia koncepcji NPZ Zdrowie i czynniki je warunkujące Promocja zdrowia Zdrowotna polityka publiczna Koncepcja celów i konstrukcja NPZ Zdrowie Leczenie; Opieka/jakość życia Własne postrzeganie zdrowia Profilaktyka Edukacja Pojęcia promocja zdrowia i profilaktyka Promocja zdrowia- to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększanie oddziaływania na własne zdrowie, w sensie jego poprawy i utrzymania. To działania zmierzające do zachowania zdrowia Prewencja (zapobieganie)- to takie działania zapobiegawcze, głównie medyczne, skierowane przeciwko chorobom Prewencja Prewencja pierwotna: ma na celu redukcję występowania choroby lub pewnych odstępstw od dobrego stanu zdrowia Prewencja wtórna: ma na celu powstrzymanie rozwoju choroby oraz skrócenie czasu jej trwania Prewencja trzeciego stopnia: ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby oraz redukcje wszelkiego rodzaju komplikacji i defektów przez nią wywołanych 1

2 Podejście do promocji i prewencji Podejście prewencyjne Podejście promocyjne Punkt wyjścia Choroba Zdrowie Cel Grupa oddziaływania Uniknięcie choroby Grupy szczególnego ryzyka Pomnażanie rezerw i potencjału zdrowia Cała populacja w kontekście codziennego życia Podstawowe założenia koncepcji NPZ - zdrowie Podkreślenie istoty zdrowia jako: wartości, zasobu (bogactwa) i środka Zdrowie nie jest stanem statycznym ale dynamicznym i należy je we wszystkich okresach życia: chronić (profilaktyka), doskonalić (promocja zdrowia), przywracać (leczenie, rehabilitacja); Czynniki warunkujące zdrowie: styl życia, środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy, czynniki genetyczne, służba zdrowia Podstawowe założenia koncepcji NPZ - zdrowie cd. Fundamentalne warunki zapewniające zdrowie: pokój, stabilny system ekonomiczny, odtwarzalne zasoby naturalne, globalne i lokalne bezpieczeństwo obejmujące bezpieczeństwo ekologiczne oraz mieszkanie, żywienie, edukacja, zarobki, sprawiedliwość i równość społeczna Definicje zdrowia a zadania pielęgniarki Zdrowie to brak choroby (pielęgniarka nie zajmuje się zdrowiem tylko chorobą, koncentruje się na człowieku chorym w celu likwidacji choroby, jest głównym pomocnikiem lekarza) Definicje zdrowia a zadania pielęgniarki Zdrowie do dobre funkcjonowanie bio-psychospołeczne i duchowe. (oddziaływanie na kondycje fizyczną, psychiczną, duchową społeczną ( w tym również rodzinne) Pielęgniarka udziela rad o charakterze prewencyjnym, skupia się na sytuacji jednostki, w niewielkim stopniu oddziaływuje na grupę. Do jej zadań włączona jest rola ekspresyjna (ma na celu poprawę kondycji psychicznej). W edukacji zdrowotnej położony jest nacisk na całościowe funkcjonowanie pacjenta Definicje zdrowia a zadania pielęgniarki Zdrowie to sprawności w wykonywaniu czynności życia codziennego (wzmocnienie sprawności, zastąpienie albo pomoc w czynnościach życia codziennego Pielęgniarka uczy pacjenta i otoczenie jak radzić sobie z problemami dnia codziennego) 2

3 Definicje zdrowia a zadania pielęgniarki Zdrowie to samodzielne twórcze życie, nie tylko bez chorób i niepełnej sprawności ale nawet z nimi (do pielęgniarki należy wspieranie zdrowia, jego zabezpieczenie, potęgowanie i ochrona, przywracanie optymalnego poziomu samodzielnego, aktywnego i twórczego życia człowieka). Aktywizowanie i wspomaganie rodziny (otoczenia pacjenta), wspieranie grup pomocy Podstawowe założenia koncepcji NPZ promocja zdrowia wg. NPZ To proces umożliwiający ludziom: - Zwiększanie kontroli nad swoim zdrowiem (identyfikacja własnych problemów zdrowotnych) - Poprawę zdrowia poprzez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu, kształtowaniu potrzeb i kompetencji w odniesieniu do zdrowia, zwiększanie potencjału zdrowia Podstawowe założenia koncepcji NPZ zdrowotna polityka publiczna To przełożenie w Programie NPZ akcentu z działań najwyższych szczebli zarządzania i administracji państwowej na POWSZECHNE działania z udziałem wszystkich podmiotów życia publicznego (zarobki, podatki, bezpieczeństwo socjalne, edukacja, transport) Główne zagrożenia zdrowia i problemy zdrowotne ludności Główne zagrożenia zdrowia: - Wadliwy styl życia (mała aktywność fizyczna, nieprawidłowości w sposobie żywienia, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu zwłaszcza napojów wysokoprocentowych, używanie substancji psychoaktywnych (innych niż alkohol i nikotyna) - Zagrożenia w środowisku społecznym (ograniczenie dostępu do podstawowych zasobów niezbędnych dla utrzymania i pomnażania zdrowia: pożywienie, mieszkanie, ubranie i praca), uzależnienie części społeczeństwa od pomocy społecznej, niekorzystna sytuacja w sferze edukacji, nauki i kultury, nasilające się patologie społeczne - Zagrożenie w środowisku fizycznym (przekroczenie dopuszczalnych norm czystości powietrza SO2, CO, NO2, brak wodociągów, kanalizacji, hałas, zabezpieczenie stanowisk pracy Główne zagrożenia zdrowia i problemy zdrowotne ludności cd. Główne problemy zdrowotne: - choroby układu krążenia; - nowotwory złośliwe; - urazy i zatrucia; - choroby układu oddechowego i trawiennego; - choroby zakaźne; - choroby zawodowe i związane z wykonywaniem pracy; - inwalidztwo i niepełnosprawność; - próchnica zębów i choroby przyzębia. Główne zagrożenia zdrowia i problemy zdrowotne ludności cd. Nierówności w zdrowiu: - płeć; - miejsce zamieszkania; - region zamieszkania; - zróżnicowanie społeczne 3

4 Czynniki wpływające na zdrowie Czynniki niezmienialne - wiek - płeć - czynniki genetyczne Czynniki zmienialne - zachowania zdrowotne; - czynniki środowiskowe - styl życia; - służba zdrowia Cel główny NPZ Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszanie nierówności w zdrowiu. 1. MZiOS. Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny Narodowego Programu zdrowia , Warszawa, wrzesień 1996 Cele operacyjne 1. kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa, 2. tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu, 3. aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia. I. Strategiczne cele zdrowotne 1. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób naczyniowo-sercowych, w tym udarów mózgu; 2. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu nowotworów złośliwych; 3. Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków; 4. Zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjno-promocyjne; 5. Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostnostawowego; 6. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego; 7. Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom; 8. Zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji. II Cele operacyjne dotyczące czynników ryzyka i działań w zakresie promocji zdrowia 1. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu; 2. Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem; 3. Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej żywności oraz zmniejszenie występowania otyłości; 4. Zwiększenie aktywności fizycznej ludności; 5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych; 6. Zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy oraz ich skutków zdrowotnych i poprawa stanu sanitarnego kraju. III. Cele operacyjne dotyczące wybranych populacji 7. Poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem; 8. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego, psychospołecznego oraz zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym i społecznym dzieci i młodzieży; 9. Tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych; 10. Tworzenie warunków dla aktywnego życia osób niepełnosprawnych; 11. Intensyfikacja zapobiegania próchnicy zębów u dzieci i młodzieży. 4

5 IV Niezbędne działania ze strony ochrony zdrowia i samorządu terytorialnego 12. Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia społeczeństwa; 13. Poprawa jakości świadczeń zdrowotnych w zakresie skuteczności, bezpieczeństwa i akceptowalności społecznej, w tym przestrzegania praw pacjenta; 14. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami zagrożonymi chorobami układu krążenia, udarami mózgowymi, nowotworami, powikłaniami cukrzycy, chorobami układu oddechowego oraz chorobami reumatycznymi, szczególnie przez działania podstawowej opieki zdrowotnej; 15. Zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. Specjalistyczne programy ogólnokrajowe w zakresie NPZ Narodowy Program Zdrowia jest NADRZĘDNYM w stosunku do innych specjalistycznych programów: Narodowy Program Ochrony Serca, Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych, Narodowy Program Profilaktyki Cholesterolowej, Krajowy Program zapobiegania Narkomanii, Program Ochrony zdrowia Psychicznego, Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Opieki nad Żyjącymi z HTV i Chorymi na AIDS Zdrowie r. w Regionie Europejskim konieczność adaptacji strategii NPZ do potrzeb i nowych wyzwań w odniesieniu do zdrowia Program Zdrowie 21 kładzie szczególny nacisk na: - solidarność i równość w dostępie do zdrowia; - determinanty zdrowia: czynniki socjoekonomiczne, genetyczne i związki pomiędzy promocją zdrowia i środowiskiem Zdrowie 21cd. - przebieg życia ludzi żyjących w siedliskach; - wielosektorowe działania i odpowiedzialność; - podstawowa opieka zdrowotna oparta na lekarzu i pielęgniarce rodzinnej; - opieka zdrowotna zorientowana na wyniki; - rozwój polityki zdrowotnej z naciskiem na implementację lokalną; - priorytety globalne i identyfikacja partnerów Poziomem wyjściowym jest rok 1995; Data końcowa realizacji uznaje się rok 2020 jest to termin dla wyniku zdrowotnego Strategie wobec zapewnienia zdrowia Strategie wielosektorowe, uwzględniające fizyczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe uwarunkowania zdrowia Programy nastawione na skuteczność opieki zdrowotnej i inwestowanie w rozwój zdrowia oraz opiekę kliniczną Zintegrowana i zorientowana na rodzinę i społeczność lokalna podstawowa opieka zdrowotna wspierana przez elastyczny system opieki szpitalnej 5

6 Strategie wobec zapewnienia zdrowia Współuczestniczenie w procesie rozwoju zdrowia na poziomie domu, szkoły, miejsca pracy, społeczności lokalnej i kraju oraz promowanie idei wspólnego podejmowania decyzji, wdrażanie ich do rozliczania przez partnerów 1. POROZUMIENIE NA RZECZ ZDROWIA W REGIONIE EUROPEJSKIM Do 2020 r. obecna dysproporcja w stanie zdrowia pomiędzy Krajami Członkowskimi Regionu Europejskiego powinna zostać zredukowana przynajmniej o jedna trzecią. 2. RÓWNOŚĆ W ZDROWIU. Do 2020 r., powinny być zredukowane różnice zdrowotne pomiędzy grupami społeczno - ekonomicznymi wewnątrz krajów przynajmniej o jedną czwartą we wszystkich Krajach Członkowskich, dzięki istotnej poprawie stanu zdrowia grup znajdujących się w niekorzystnym położeniu. 3. ZDROWY START ŻYCIOWY. Do roku 2020 zdrowie wszystkich noworodków, niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym w Regionie powinno ulec poprawie, stwarzając im lepszy start życiowy. 4. ZDROWIE MŁODYCH LUDZI. Do 2020 roku w Regionie, młodzi ludzie powinni być zdrowsi i lepiej przygotowani do pełnienia swojej roli w społeczeństwie. 5. ZDROWIE LUDZI STARSZYCH Do roku 2020 ludzie w wieku ponad 65 lat powinni mieć możliwość satysfakcji ze swojego pełnego potencjału zdrowotnego i pełnienia aktywnej roli społecznej. 6

7 6.POPRAWA ZDROWIA PSYCHICZNEGO Do 2020 roku powinno ulec poprawie zdrowie psychiczne ludzi oraz powinny być dostępne pełne świadczenia dla ludzi z problemami zdrowia psychicznego. 7. REDUKCJA CHORÓB ZAKAŹNYCH Do 2020 roku powinny zostać znacznie ograniczone niekorzystne skutki zdrowotne chorób zakaźnych, dzięki systematycznie wprowadzanym programom eradykacji, eliminacji i zwalczaniu chorób infekcyjnych o istotnym znaczeniu dla zdrowia publicznego. Zdrowie21 cd. 8.REDUKCJA CHORÓB NIEZAKAŹNYCH DO 2020 roku powinny zostać ograniczone do możliwie najniższego poziomu w Regionie chorobowość, niepełnosprawność i przedwczesna umieralność z powodu ważniejszych chorób przewlekłych 9. REDUKCJA URAZÓW POWSTAŁYCH W WYNIKU PRZEMOCY I WYPADKÓW Do 2020 roku powinna dojść do znacznego i trwałego obniżenia liczby urazów, niepełnosprawności i zgonów spowodowanych wypadkami i przemocą w Regionie. 10. ZDROWE I BEZPIECZNE ŚRODOWISKO NATURALNE Do 2015 roku, ludność w Regionie powinna żyć w bezpiecznym środowisku naturalnym, w którym niebezpieczne dla zdrowia zanieczyszczenia nie przekraczają uzgodnionych standardów miedzynarodowych. 11. ZDROWSZY TRYB ŻYCIA. Do 2015 roku członkowie wszystkich grup społecznych powinni przyjąć zdrowszy model życia. 7

8 12. REDUKCJA SKUTKÓW NADUŻYWANIA ALKOHOLU, PALENIA TYTONIU I ZAŻYWANIA NARKOTYKÓW Do 2015 roku we wszystkich krajach członkowskich powinny zostać znacznie ograniczone szkodliwe skutki zdrowotne związane z używanie substancji uzależniających takich jak alkohol, tytoń i środki psychotropowe. 13. TWORZENIE PRZYJAZNEGO ZDROWIU OTOCZENIA DO 2015 roku ludzie w Regionie powinni mieć stworzone lepsze warunki życia w otoczeniu naturalne i społecznie zdrowym takim jak dom, szkoła, miejsce pracy oraz środowisko lokalne. 14. WIELOSEKTOROWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZDROWIE. DO 2020 roku wszystkie sektory powinny uznać i przyjąć swoją odpowiedzialność za zdrowie. 15. ZINTEGROWANY SEKTOR ZDROWIA. DO 2010 roku ludność w Regionie powinna mieć lepszy dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej ukierunkowanej na rodzinę i społeczność, popartej odpowiednim i sprawnym systemem szpitalnictwa. 16. ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ OPIEKI ZDROWOTNEJ Do 2010 roku zarządzanie sektorem zdrowia w Krajach Członkowskich, powinno zostać ukierunkowane na wyniki zdrowotne począwszy od populacyjnych programów zdrowotnych aż po indywidualną, kliniczną opiekę nad pacjentem. 17. FINANSOWANIE ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH I ALOKACJA ŚRODKÓW Do 2010 roku kraje członkowskie powinny posiadać mechanizmy stałego finansowania i alokacji środków dla systemów opieki zdrowotnej, oparte na zasadach równego dostępu, opłacalności, solidarności i optymalnej jakości 8

9 18. ROZWIJANIE KADRY PRACOWNICZEJ W OPIECE ZDROWOTNEJ Do 2010 roku wszystkie Kraje Członkowskie powinny doprowadzić do tego, by pracownicy opieki zdrowotnej i innych sektorów zdobyli odpowiednią wiedzę, umiejętności i postawy do ochrony zdrowia. 19. BADANIA NAUKOWE I WIEDZA NA RZECZ ZDROWIA Do 2005 roku wszystkie Kraje Członkowskie powinny posiadać system badań naukowych, informacji i komunikacji, które ułatwiają zdobywania, skuteczne wykorzystanie i rozpowszechnianie wiedzy wspierającej Zdrowie Dla Wszystkich 20. POZYSKIWANIE PARTNERÓW DLA ZDROWIA Do 2005 roku wdrażanie polityki ZDROWIA Dla Wszystkich powinno zaangażować jednostki, grupy i organizacji sektora społecznego i prywatnego, a także zwykłych obywateli -w tworzeniu związków partnerstwa na rzecz zdrowia 21. ZAŁOŻENIA STRATEGII I POLITYKI ZDROWIE DLA WSZYSTKICH Do 2010 roku wszystkie Kraje Członkowskie powinny posiadać i wdrażać politykę zdrowia dla wszystkich na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, wspieraną przez odpowiednie zaplecze instytucjonalne, procesy zarządzenia i twórcze przywództwo 9