Strategia rozwoju STRATEGIA ROZWOJU POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO

Transkrypt

1 Strategia rozwoju STRATEGIA ROZWOJU POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO I. WPROWADZENIE Wstęp hrubieszowski położony jest na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Wołyńskiej oraz Polesia Lubelskiego. Od l stycznia 1999r. wchodzi administracyjnie w skład województwa lubelskiego. Obejmuje swym zasięgiem 7 gmin wiejskich oraz miasto Hrubieszów, będące jego stolica. Od wschodu, wzdłuż rzeki Bug graniczy z Ukrainą, z którą wymiana odbywa się dzięki trzem przejściom granicznym: Międzypaństwowe przejście drogowe Zosin - Uściług Przejście kolejowe Hrubieszów - Izov (Linia Hutniczo-Siarkowa łącząca Śląsk z Ukrainą) Przejście w Uścimierzu z uproszczonym ruchem granicznym. Powierzchnia powiatu hrubieszowskiego wynosi 1269 km", ludność osób, gęstość zaludnienia - 60 osób na km", ludność miejska stanowi 26,3% ogółu ludności. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na początku I999r, wynosiła ponad osób, co stanowiło 14% ludności w wieku produkcyjnym. Dane te nie obejmują tzw. ukrytego bezrobocia, wynikającego z rozdrobnionej struktury gospodarstw rolnych. Powierzchnia użytkowanych w powiecie hrubieszowskim gruntów rolnych wynosi ha. Największe gminy to: Gmina Hrubieszów ha Gmina Dołhobyczów ha Gmina Mircze ha. Najmniejsze gminy to: Miasto Hrubieszów ha Gmina Trzeszczany ha. W ogólnej powierzchni gruntów użytki rolne stanowią 78,5%, łąki i pastwiska 11,1%, sady, 0,7%, lasy 13%. Średnia powierzchnia gospodarstwa w powiecie hrubieszowskim wynosi 8 ha. W strukturze zasiewów dominują rośliny zbożowe, których uprawa zajmuje aż 64% powierzchni, na miejscu drugim znajduje się burak cukrowy - 19%, rośliny strączkowe jadalne - 7%, ziemniaki - 6%. Dobre warunki do prowadzenia produkcji rolniczej owocują wytwarzaniem dobrej jakości surowców dla przetwórstwa. Największe zakłady przetwórcze powiatu to: Cukrownie Werbkowice oraz Strzyżów Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw w Nieledwi 22 piekarnie 13 młynów 4 masarnie z ubojniami 3 przetwórnie lyb 2 mieszalnie pasz. Lokalne przetwórstwo nie zagospodarowuje jednak produkowanych na tym terenie płodów rolnych. Infrastruktura techniczna powiatu to: drogi o nawierzchni twardej km długość sieci kanalizacyjnej - 63 km długość sieci wodociągowej km oczyszczalnie ścieków - 8 abonenci telefoniczni Na terenie powiatu hrubieszowskiego funkcjonuje łącznie 8 szkól ponadp^dstawowych, w których uczy się uczniów. Region hrubieszowski zachował w dużej mierze naturalny charakter środowiska. Występuje w nim kilka form ochrony przyrody: parki krajobrazowe - Strzelecki i Dothobyczowski Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu Rezerwaty roślinności stepowej i rezerwaty faunistyczne Parki podworskie oraz drzewa pomnikowe. Bardzo malownicza i naturalna jest dolina Bugu, w której żyje wiele ryb, a zwłaszcza rekordowe sumy. Pojawiły się również bobry. Środowisko naturalne oraz malowniczo położone gospodarstwa rolne sprzyjają rozwojowi agroturystyki - osiągnięciami w tej dziedzinie może pochwalić się gmina Horodło , 1/9

2 II. OPIS STOSOWANEJ METODY 2.1. informacje wstępne Wypracowanie podstaw strategii rozwoju u Hrubieszów na lata odbywało się podczas warsztatów w dniach21-23 czerwca 1999r. w Hrubieszowie. Zajęcia odbywały się według stosunkowo mało znanej w Polsce, a niezwykłe efektywnej Metody Planowania Strategicznego Ukierunkowanego na Cel. W języku niemieckim określana jest jako ZOPP. Skrót ten pochodzi od Ziel Orientiene Projekt-Plannung. Jej angielskimi odpowiednikami są: Goal Orienteted Project Planning, lub też Objectives-Orientated Project Planning. Ten sposób działania wprowadzony został na polski rynek konsultingowy przez Friedrich Ebeit Stiftuna (Fundacja im. Friedericha Eberta) i z powodzeniem przez polskich moderatorów został twórczo przystosowany do wykorzystywania w naszych warunkach Podstawowe informacje o metodzie Istotą metody planowania ukierunkowanego na cel jest założenie, że informacje i wiedza potrzebna do opracowania strategii istnieje, ale poszczególne elementy jej są nieskoordynowane oraz nieuporządkowane, a ponadto rozproszone w różnych instytucjach, organizacjach i umysłach poszczególnych lokalnych ekspertów Lokalni liderzy Merytoryczną rolę w wypracowywaniu strategii dla danego regionu odgrywają lokalni lub miejscowi liderzy, włączeni do zespołu planującego na podstawie ich: reprezentatywności, posiadanego doświadczenia, wiedzy. Skład zespołu ekspertów rekrutujących się spośród osób kluczowych dla powiatu wcale nie musi pokrywać się z podziałami formalnymi, uwzględnianie których jest jednak niezbędne Osoba i rola moderatora Moderator to osoba z zewnątrz, dynamicznie kierująca zespołem merytorycznym. Rola moderatora polega na: kierowaniu dyskusją, porządkowaniu i strukturalizacji wypowiedzi,. utrwalaniu wyników dyskusji. Dochodzenie do wyników przez zespół planujący osiągane jest drogą powszechnej zgody. Stąd też w wypadku nieuniknionych rozbieżności (uwzględnianie których jest silną stroną tej metody), MUSI być zawarty konsensus - na taki a nie inny zapis - przez wszystkich członków zespołu planującego. Oznacza to, iż osiąganie porozumienia metodą głosowania jest niewłaściwe dla tej metody Główne zasady metody ZOPP 1. Sama metoda wyznacza nie tylko sposób planowania, ale i reguluje sposób komunikacji miedzy członkami zespołu planującego. Udziela także wskazówek co do warunków odbywania się warsztatów, a także zagospodarowania przestrzeni w której się one odbywają. 2. Podstawową formą dyskusji jest planowanie w grupie, które pozwala na uzyskanie efektu syuergii, wynikającego ze sumowania się w wartość dodatkową kompetencji poszczególnych członków grupy planującej. - Stąd tak ważny jest odpowiedni wybór faktycznych liderów istotnych środowisk, taki aby mogli oni pracując nad tworzeniem strategii swymi indywidualnymi głosami - w sposób reprezentatywny - legitymizować cały proces planowania i jego wyniki. 3. Wizualizacja działań (dyskusja odbywa się na piśmie) nadaje całemu procesowi planowania charakter materialny, obrazując: wkład członków grupy planującej (wyniki pracy grupy są rejestrowane na bieżąco], aktualny stan dyskusji, udokumentowanie wyników. 4. Podczas cafego procesu planowania obowiązują reguły i zalecenia stosowane dla każdego kroku przewidzianego w harmonogramie warsztatu adresowane do odpowiednio zestawionej grupy planującej, kierowanej przez moderatora z zewnątrz , 2/9

3 5. Wdrażanie strategii winno być wspierane o metodę ZOPP, przy wykorzystaniu w najwyższym stopniu doświadczeń grupy planującej, zobrazowanych w wynikach uzyskanych podczas warsztatów Główne etapy w procesie planowania 1. Analiza problemów Ustalony zostaje problem podstawowy. Analizuje się przyczyny i skutki problemu podstawowego 2. Analiza celów Ustalone problemy przekształcone zostają w hierarchię celów poddawanych analizie 3. Przegląd Planowania Projektu (PPP): Opracowanie streszczenia projektu (strategii) Sformułowanie najważniejszych założeń Określenie wskaźników (mierników} realizacji celów Ustalenie źródła danych pozwalających na sprawdzenie wskaźników Analiza względności i ryzyka związanego z założeniami uwzględnianymi w koncepcji Sprawdzenie czy kierownictwo odpowiedzialne za realizację projektu może zagwarantować pożądane wyniki Ustalenie wielkości środków materialnych oraz kosztów potrzebnych do realizacji każdego przedsięwzięcia. III. STRESZCZENIE 3.1. Czas realizacji strategii Strategia rozwoju dla u Hrubieszów opracowywana podczas warsztatów odbywających się w Hrubieszowie w dniach czerwca została opracowana na lata Cel strategiczny Celem strategicznym u Hrubieszów jest:,, Poprawa warunków życia mieszkańców powiatu hrubieszowskiego poprzez rozwój gospodarczo-społeczny". Jest to cel główny, do którego będą dążyć w trakcie realizacji strategii wszystkie zaangażowane podmioty Koszt realizacji strategii Łączny koszt realizacji strategii wynosi: zł i podany jest w cenach II kwartału 1999r.. bez uwzględniania inflacji narastającej wraz z upływem czasu, a obecnie niemożliwej do przewidzenia. Powyższa kwota dotyczy tylko tych kosztów, które w momencie wypracowywania strategii można było oszacować. IV. ANALIZA PROBLEMÓW 4.1. Informacje ogólne Analiza problemów jest etapem budowania strategii rozwoju powiatu Hrubieszów, który ma na celu identyfikację problemów. Problemy musza dotyczyć c a t e j jednostki, której strategia dotyczy, winny wiec posiadać charakter globalny, w ostateczności muszą dotyczyć większej czy istotnej części rozpatrywanej społeczności. Analiza problemów polega na zrealizowaniu następującego ciągu zdarzeń: określenie problemów występujących w danej sytuacji, na danym terenie, muszą to być problemy konkretne, istniejące tu i teraz" - zapis nie może dotyczyć problemów przyszłych, takich które m o g ą się zdarzyć w przyszłości dokonanie analizy problemów oraz ustalenie istniejących między nimi związków przyczynowo -skutkowych zobrazowanie powyższych związków przyczynowo - skutkowych przy pomocy schematu blokowego (drzewo problemu) ustalenie problemu kiuczowego. Uwaga: Problem kluczowy winien być tak sformułowany, aby: - później, automatycznie nie stał się celem projektu , 3/9

4 - nie zawierał w sobie sposobu rozwiązania Przeprowadzanie analizy problemów 1. Przegląd istniejącej sytuacji w obszarze dotyczącym projektu i spisanie podstawowych problemów na oddzielnych kartkach. 2. Przegląd i przedyskutowanie każdej zapisanej uwagi pozwalające na upewnienie się, że prawidłowo określono stany negatywne, które są jednoznacznie rozumiane przez WSZYSTKICH uczestników. 3. Przedyskutowanie przyczyn oraz czynników wpływających na każdy z podstawowych problemów, oraz spisanie każdego z nich na oddzielnych kartkach 4. Wybór spośród podstawowych problemów tego, który można uznać za problem kluczowy. 5. Określenie każdego z podstawowych problemów w relacji powiązań przyczynowo - skutkowych, tak aby każdy z nich był należycie wyjaśniony ułożonymi pod nim kartami. 6. Określenie niektórych potencjalnych skutków wynikających z problemu kluczowego. 7. Skonstruowanie schematu blokowego (drzewa problemów) przedstawiającego całościowo relacje przyczyn i skutków poszczególnych problemów. 8. Przegląd grafu z punktu widzenia logiki związków przyczyn i skutków (Jeśli - td') Spis zidentyfikowanych problemów Z zakresu infrastruktury technicznej: słaby stan infrastruktury technicznej brak zagospodarowania odpadów i surowców wtórnych zbyt niska kategoria przejścia granicznego w Zosinie z zakresu przedsiębiorczości i rolnictwa: stagnacja gospodarcza brak rynku pracy (bezrobocie w mieście i na wsi) spadek rentowności produkcji rolnej postępująca degradacja ekonomiczna przemysłu rolno-spożywczego brak inwestycji nowych i kontynuowanych, a zatem brak przyrostu nowych miejsc pracy słabo rozwinięty przemysł rolno-spożywczy stabe wykorzystanie Linii Hutniczo-Siarkowej trudny dostęp do kapitału słaba baza hotelowo-rekreacyjna inne zidentyfikowane problemy to: zacofanie w zakresie technologii informatycznych słabe wyposażenie szkół w nowoczesne pomoce dydaktyczne - komputery, multimedia, dostęp do Internetu zły stan techniczny obiektów oświatowych brak nowoczesnej aparatury medycznej słaba promocja powiatu mała aktywność Hrubieszowiaków" na rzecz rozwoju powiatu hrubieszowskiego pasywny stosunek do podejmowania inicjatyw malejące poczucie bezpieczeństwa wśród mieszkańców zły stan zabytków kultury V. ANALIZA CELÓW 5.1. Cel strategiczny Strategiczny cel rozwoju powiatu hrubieszowskiego określony jako: Poprawa warunków życia mieszkańców powiatu hrubieszowskiego poprzez rozwój gospodarczospołeczny" możliwy jest do osiągnięcia po zrealizowaniu celów operacyjnych Cele operacyjne Cele operacyjne, są to te cele które przyczyniają się do zrealizowania celu głównego: Lepsza infrastruktura techniczna, w tym: , 4/9

5 Zagospodarowane stałe i ciekłe odpady i surowce wtórne Międzynarodowe przejście graniczne w Zosinie z ruchem towarowym Międzypaństwowe przejście graniczne w Uśmierzu Dobry stan techniczny dróg powiatowych Gazyfikacja powiatu Obwodnica drogowa Stworzenie możliwości wykorzystania istniejącego torowiska Werbkowice - Tyszowce Promocja powiatu, w tym: efektywna promocja powiatu aktywność Hrubieszowiaków na rzecz rozwoju powiatu hrubieszowskiego Hrubieszowiacy z inicjatywą Współpraca z organizacjami pozarządowymi Dynamizacja współpracy zagranicznej Stosowanie technologii informatycznych infrastruktura społeczna, w tym: nowoczesne szkoły doposażenie zakładów służby zdrowia dbałość o zabytki kultury atrakcyjna oferta kulturalna tworzenie warunków do rozwoju kultury fizycznej i sportu Gospodarka, w tym: korzystne warunki dla funkcjonowania przemysłu rolno-spożywczego umiejętność i łatwość pozyskiwania kapitału wykorzystanie Linii Hutniczo-Siarkowej» Bezpieczeństwo, w tym: stworzenie domów spokojnej starości podjęcie działań ograniczających patologie społeczne wspieranie inicjatyw na rzecz osób niepełnosprawnych dbałość o środowisko naturalne 5.3, Efekty osiągania celu strategii Efektami celu strategicznego są te cele, których realizacja nastąpi samoistnie po zrealizowaniu celów operacyjnych. Tak więc efektami wynikającymi ze zrealizowania głównego celu strategii są: dobry stan infrastruktury technicznej rozwój bazy hotelowo-rekreacyjnej rozwój agroturystyki nowe miejsca pracy opłacalna produkcja rolna rozwój przemysłu rolno-spożywczego inwestycje w powiecie rozwój gospodarczy bezpieczny powiat VI. PRZEGLĄD PLANOWANIA PROJEKTU Po zakończeniu etapów związanych z analizą celów następuje proces szczegółowego planowania, czyli przypisanie każdemu z wyznaczonych celów odpowiednich mierników. Zadaniem tych mierników jest wskazywanie na stopień realizacji rozpatrywanego celu, pozwalający na umożliwienie zbadania stopnia osiągnięcia danego celu w każdym momencie jego realizacji. Na tym etapie definiowane są także źródła tych mierników - co oznacza, że dany miernik musi być właściwie umiejscowiony, osiągalny, pozwalający na skorzystanie z niego. Tak więc każdy wskaźnik musi być obiektywnie s p r a w d z a l n y. Tą własność miernika osiąga się poprzez wyszczególnienie w jaki sposób ogólny cel, wynik projektu, rezultat lub działanie są osiągalne w odniesieniu do: Ilości Hel lub Jak wiele9 Jakości Jak dobrze? Czasu Do kiedy? , 5/9

6 Miejsca Gdzie? Wskaźniki muszą się skupiać na najważniejszych cechach celu lub zadania stanowiąc podstawę monitoringu. Obiektywnie sprawdzalne wskaźniki powstawały w następujący sposób: 1. Ustalenie wskaźnika. Jakie aspekty celu mogą być mierzone? 2. Określenie ilości. Jaka ilość jest potrzebna lub niezbędna? 3. Określenie jakości. Jak dobrze musi być dana czynność wykonana? 4. Określenie przedziału czasowego. Do kiedy należy Ją zakończyć? 5. Określenie miejsca realizacji. Gdzie będzie ona realizowana9 Pełny komunikat o mierniku winien zawierać wszystkie powyższe elementy. Następnie dokonuje się podziału na cele, dzieląc je na wyniki i uwarunkowania zewnejrznę. Podział ten ma na uwadze zgrupowanie tych celów, których realizacja jest bezpośrednio zależna od gminy (wyniki) oraz cełów, których zrealizowanie nie leży w jej bezpośrednich możliwościach (uwarunkowania zewnętrzne). Wyniki Przeglądu Planowania Projektu przedstawione są w Tablicy 1 Tablica 1. Przegląd Planowania Projektu Cele (wyniki) Mierniki Źródła mierników Uwarunkowania Korzystne warunki dla Zysk firm Urząd Statystyczny Nowe miejsc funkcjonowania przemysłu rolno -spożywczego Umiejętność i łatwość Liczba podmiotów, które Opłacalna prod pozyskiwania kapitału uzyskały środki finansowe Inwestycje w powiecie Ilość nowoutworzonych miejsc PUP Wykorzysta pracy Dbałość o środowisko Wskaźniki i normy ogólnie IOŚ Rozwój gosp naturalne przyjęte Wspieranie inicjatyw na rzecz osób niepełnosprawnych Liczba osób, które uzyskały wsparcie PFRON Rozwój przemy spożywcz Podjęcie działań ograniczających patologie Statystyki OPS, GOPS, policja, MOPS Umiejętność pozyskiwania społeczne Stworzenie domów Ilość miejsc Inwestycje w funkcjonow spokojnej starości Bezpieczny powiat Statystyki policji, sądu itd. Korzystne wa Gazyfikacja powiatu W 2005 r. rurociąg -O przemysłu rolno - Dbałość o śro natural przesyłowy Dobry stan techniczny dróg 5 km rocznie Bezpieczny powiatowych Zagospodarowane odpady Powstaje wysypisko i i gmina Stworzenie m , 6/9

7 torowiska Werb szowc stałe i ciekłe -surowce wtórne wylewisko w 2002 r. wykorzystania i Efektywna promocja powiatu Ilość nowopowstałych Gminy, Urząd Statystyczny Gazyfikacja podmiotów Aktywność Hrubieszowiaków" na rzecz rozwoju powiatu hrubieszowskiego Hrubieszowiacy z inicjatywą Współpraca z organizacjami pozarządowymi Dynamizacja współpracy zagranicznej Stosowanie technologii informatycznych Nowoczesne szkoły Ilość kontaktów Ilość wspierających Ilość nowopowstałych podmiotów Wysokośćpozyskanych środków finansowych Wysokość obrotów podmiotów z zagranicą Powstanie Centrum Informatycznego w 2000 r. Wielkość nakładów, poziom wykształcenia kadry., Gminy, gminy Urząd Statystyczny Nowe kierunki kształcenia dostosowane do potrzeb rynku Dbałość o zabytki kultury Ilość obiektów zadbanych (objętych opieką) Doposażenie zakładów służby Wielkość nakładów na sprzęt zdrowia Atrakcyjna oferta kulturalna Liczba osób korzystających z oferty Tworzenie warunków do Ilość obiektów, liczba osób rozwoju kultury fizycznej i korzystających sportu Rozwój bazy hotelowo Ilość miejsc noclegowych -rekreacyjnej Rozwój agroturystyki ilość korzystających z oferty Horodelskie stowarzyszenie kwaterodawców Drogowe przejśc w Zosinie z towarow Przejście gra Uśmierzu (miedzy Dynamizacja w zagranic Dbałość o zaby Rozwój bazy -rekreacy Podjecie d ograniczających społecz Obwodnica d Opis skrótów PUP - owy Urząd Pracy IOŚ - Inspektorat Ochrony Środowiska VII. PLAN ZADAŃ-WYNIKI Plan zadań jest tym etapem planowania strategii, który polega na: a) przedstawieniu programu w formie matrycy, która zawiera w sobie cel nadrzędny, cel programu wyniki (podcele) oraz działania dzięki którym osiągniemy wymienione cele b) zamieszczeniu w programie - oprócz harmonogramu realizacji działań - budżetu, oraz opisu jednostki (-tek) odpowiedzialnej (-nych) za realizacje celów. Plan zadań - wyniki, stanowi szczegółowo rozpisany wykaz kolejnych zadań zawierający: 1. Zwięzły opis danego zadania. 2. Horyzont czasowy trwania danego zadania. 3. Określenie jednostki odpowiedzialnej za realizację zadania. 4. Określenie wysokości niezbędnego budżetu , 7/9

8 5. Zdefiniowanie źródeł tego budżetu. VIII.PLAN ZADAŃ - UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE Procedura tworzenia tej matrycy jest identyczna jak w poprzednim kroku, odnosząc się nie do wyników lecz do uwarunkowań zewnętrznych, a więc tych obszarów działań których rezultat nie zależy bezpośrednio od powiatu. Niemniej jednak, nie oznacza to braku wpływu przez powiat na stopień realizacji zadania. w tym zakresie dysponuje odpowiednimi instrumentami nacisku na instytucje kluczowe dla problemu w celu zrealizowania, przyspieszenia czy w ogóle rozwiązania konkretnego problemu IX Wyniki ANALIZY SWOT, czyli mocnych i słabych stron powiatu hrubieszowskiego, jego szans i zagrożeń Mocne strony położenie przy graniczne dobre glebv czyste środowisko LHS (Linia Hutniczo - Siarkowa) Złoża naturalne (węgiel, ropa, gaz) Dostępność gruntów pod inwestycje Atrakcyjne tereny turystyczne (Strzelecki Park Krajobrazowy, tereny wędkarskie, zabytki, wykopaliska) Wolne obiekty produkcyjne, handlowe, usługowe Dobra baza usług medycznych (szpital, przychodnia, ośrodki zdrowia) Zaplecze surowcowe do przetwórstwa owocowo - warzywnego Baza sportowa (Hala sportowa, stadion) Tania silą robocza Rozwinięta sieć szkół (baza kadrowa) Baza do działalności kulturalnej Odpowiednia liczba absolwentów szkół zawodowych Słabe strony Słabo rozwinięty przemysł rolno -spożywczy Słabo infrastruktura techniczna (drogi, wodociągi, kanalizacja, wysypisko śmieci, gaz, oczyszczalnie ścieków...) Brak lobby zawodowych Brak inwestorów Duże bezrobocie Nisko stopa życiowa Brak możliwości kształcenia pomaturalnego i wyższego Rozdrobnienie gospodarstw rolnych Niska kultura informatyczna Migracja zewnętrzna - brak perspektyw dla wykwalifikowanej kadry Słaba promocja powiatu Brak bazy hotelowej, turystycznej, rekreacyjnej Brak gazety powiatowej i mediów lokalnych Niska aktywność społeczno-gospodarcza Kierunki kształcenia niedostosowane do potrzeb Brak kapitału wewnętrznego i zewnętrznego Zaniedbania w dziedzinie oświaty i kultury Wielkość powiatu Niska kultura rolna - brak wyspecjalizowanych gospodarstw agrotury stycznych Szanse Podwyższenie kategorii przejścia granicznego (w Zosinie - na międzynarodowe w Uśmierzu - na międzypaństwowe) Rozwój przemysłu rolno - spożywczego Rozwój turystyki i agroturystyki Rozwój handlu przygranicznego Nowe miejsca pracy Rozwój ośrodków szkoleniowych , 8/9

9 Rozwój ekologicznych źródeł ciepła i energii elektrycznej Powstanie owego Centrum informatycznego (komunikacja, promocja informacja) Zmniejszenie bezrobocia produkcja zdrowej żywności Powstanie grup producenckich Możliwość kształcenia absolwentów szkół średnich Dobre warunki do powstania zbiornika retencyjnego (Husynne - Teptiuków) Rozwój szkolnictwa pomaturalnego ukierunkowany na potrzeby regionu Szerokie możliwości współpracy z Ukrainą Profilowana produkcja rolna Budowa obwodnicy drogowej Rozwój usług na rzecz społeczeństwa Pobudzenie aktywności społecznej Zagrożenia Bezrobocie Wzrost przestępczości Zagrożenia epidemiologiczne Zagrożenie ekologiczne Wejście do Unii Europejskiej - dotyczy rolnictwa Spowolnienie rozwoju powiatu z tytułu nie dofinansowania Zwiększenie odpływu ludzi wykształconych Obniżenie poziomu kształcenia Przestępczość przygraniczna Postępujące zubożenie społeczeństwa Pogorszenie stanu zdrowia społeczeństwa , 9/9