CZĘŚĆ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA EGZAMIN GIMNAZJALNY POLECAJĄ NAUCZYCIELE REPETYTORIUM EGZAMINATORZY

Transkrypt

1 EGZAMIN GIMNAZJALNY REPETYTORIUM CZĘŚĆ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA POLECAJĄ NAUCZYCIELE EGZAMINATORZY

2 KUPUJESZ WIĘCEJ, NIŻ MYŚLISZ! Kod umieszczony w książkowym REPETYTORIUM ZDASZ.TO daje Ci bezpłatny dostęp do kursu online na Na znajdziesz: testy sprawdzające Twoją wiedzę na początku kursu, ponad 000 zadań typu egzaminacyjnego z odpowiedziami, sprawdziany po każdym temacie, arkusze egzaminacyjne z kluczem odpowiedzi przygotowane na podstawie arkuszy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Dzięki połączeniu tradycyjnego repetytorium z kursem online na możesz wybrać najwygodniejszą dla siebie formę nauki. JAK ROZPOCZĄĆ KURS ONLINE? TO PROSTE! WEJDŹ na WPISZ kod z wszywki UCZ SIĘ kiedy chcesz i gdzie chcesz

3 Spis treści MATEMATYKA. Liczby wymierne 6. Potęgi i pierwiastki 9 3. Procenty 7 4. Wyrażenia algebraiczne Równania i układy równań Wykresy funkcji Statystyka opisowa i wprowadzenie do rachunku prawdopodobieństwa Figury płaskie Bryły 04 Przykładowy arkusz egzaminacyjny matematyka 7 BIOLOGIA. Budowa chemiczna organizmów i biologia komórki 8. Systematyka i przegląd wybranych grup organizmów Rośliny i ich funkcjonowanie Zwierzęta Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka I 5 6. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka II Higiena człowieka Ekologia i ochrona środowiska Genetyka Ewolucjonizm 8 CHEMIA. Substancje i ich właściwości 88. Wewnętrzna budowa materii 9 3. Reakcje chemiczne Powietrze i inne gazy Woda i roztwory wodne Kwasy i zasady 0 7. Sole 5 8. Węglowodory 9 9. Pochodne węglowodorów 5 0. Substancje o znaczeniu biologicznym 3

4 FIZYKA. Pomiary 40. Właściwości materii Ruch Ruch i siły Energia mechaniczna 6 6. Energia wewnętrzna Ruch drgający i fale mechaniczne 7 8. Elektryczność Magnetyzm 8 0. Fale elektromagnetyczne i optyka 87 GEOGRAFIA. Mapa 94. Kształt i ruchy Ziemi Geografia fizyczna Położenie i środowisko przyrodnicze Polski 3 5. Ludność Polski Geografia gospodarcza Polski 3 7. Regiony Polski Sąsiedzi Polski Europa Wybrane regiony świata 339 Przykładowy arkusz egzaminacyjny przedmioty przyrodnicze 345 Odpowiedzi do zadań 357 Źródła ilustracji i fotografii 359 Wejdź na Znajdziesz tam:

5 . Potęgi i pierwiastki Potęga o wykładniku naturalnym a a n a = a a 0 = a 0 Przykład. a) 3 5 = = 43 4 b) 0, = 0, 0, 0, 0, = 0, ( ) = ( ) ( ) ( ) = ( ) = = = = c) d) Potęga o wykładniku całkowitym Przykład. a) 3 3 = ( ) 3 4 b) ( ) = ( ) = ( ) c) ( 03, ) = 3 d) O a) ( 04, ) = ( ) = ( ) = = b) 3 ( ) = ( ) = ( ) = ( ) = ( ) = ( ) 5 ( ) = ( ) = ( )

6 6. Wykresy funkcji Prostokątny układ współrzędnych - x x y x x liczba rzędna punktu P oś rzędnych oś odciętych początek układu współrzędnych O = (0, 0) liczba 4 odcięta punktu P Przykład. G = ( F = (, D = (, H = (5, C = ( A = ( 5, B = E =. a) b) c) a) A = ( B = b) C = (, ), D = (, c) E = (, F = 56 Wejdź na i aktywuj kurs online

7 6. Wykresy funkcji Pojęcie funkcji Funkcją określoną na zbiorze X o wartościach w zbiorze Y nazywamy takie przyporządkowanie, w którym każdemu elementowi ze zbioru X odpowiada dokładnie jeden element ze zbioru Y. X Y f, g, PESEL argument wartość odpowiadająca argumentowi Przykład 3. I. II. III. IV. - Przykład 4. I II III IV 57

8 MATEMATYKA - i d - argument x y Przykład 5. I wartość odpowiadająca argumentowi x x 0 II x 0 0 y 0 y 0 - argument wartość odpowiadająca argumentowi x Przykład 6. a) 58 Wejdź na i aktywuj kurs online

9 6. Wykresy funkcji b) - x - y = x+ 5 3 wartość odpowiadająca argumentowi x argument f x f (x y = 3x, f( x)= x +, y = 5, 5 x 6 Aby obliczyć wartość funkcji dla danego argumentu, należy podstawić ten argument do wzoru w miejsce x, a następnie obliczyć y. Aby obliczyć argument, dla którego funkcja przyjmuje daną wartość, należy podstawić tę wartość do wzoru w miejsce y, a następnie obliczyć x. Przykład x 7. y = 4 3 a) x = = = = 5 b) 4 3 = 5 = x 0 = 4 3x 6= 3x x = 8. y = x+ 35, x =, = ( )+ 3, 5= 4 4, ( ) (, ) x = 0, = 0+ 3 = x =, = + = 3, 5 3 (

10 ZADANIA MATEMATYKA ( 3, ) A. A B. B C. C D. D x 4 y 6, TAK NIE A C TAK, A. argumentowi przyporządkowane są dwie wartości: i. ponieważ B. liczbie 5 nie została przyporządkowana żadna liczba. NIE, C. każdemu argumentowi przyporządkowana jest dokładnie jedna wartość. 4 A. y = x B. y = x C. y = x D. y = x 6 Wejdź na i aktywuj kurs online

11 ZADANIA MATEMATYKA 5 I II III IV A. I i IV B. III i IV C. D. I 6 P F I Funkcja przyjmuje wartość dla argumentu 3. P F II Dla wszystkich argumentów x spełniających warunek x funkcja przyjmuje wartości dodatnie. P F III Dla wszystkich argumentów x spełniających warunek x funkcja przyjmuje wartości ujemne. P F IV Dla argumentu 4 funkcja przyjmuje wartość 0. P F 63

12 0. BIOLOGIA Ewolucjonizm Ewolucja organizmów Ewolucja to proces ciągłych, powolnych zmian w budowie i funkcjonowaniu organizmów, w wyniku którego powstają nowe gatunki. Czynniki ewolucji Czynnik ewolucji zmienność genetyczna Definicja występowanie dziedzicznych różnic między osobnikami w obrębie gatunku Wyjaśnienie Osobniki w obrębie gatunku różnią się cechami w różnym stopniu, np. dziki różnią się między sobą płcią, masą ciała, odpornością na choroby itp. Przyczynami występowania zmienności genetycznej są mutacje oraz rekombinacja nadmiar potomstwa dobór naturalny izolacja dryf genetyczny wydawanie na świat więcej potomstwa, niż jest w stanie przeżyć i wydać kolejne pokolenie przeżywanie osobników lepiej przystosowanych do warunków środowiska panujących w danym czasie i wydawanie przez nie liczniejszego potomstwa trwałe rozdzielenie populacji jednego gatunku sprzyjające ich niezależnemu ewoluowaniu i w konsekwencji mogące skutkować powstaniem nowego gatunku przypadkowe zmiany w składzie genów populacji, często związane z jej małą liczebnością Wszystkie osobniki w obrębie populacji wydają więcej potomstwa, niż może przetrwać ograniczenie stanowią zasoby środowiska oraz inne organizmy, np. konkurenci czy drapieżniki. Przykładem są żaby składające tysiące jaj w skrzeku, z czego tylko z nielicznych rozwijają się kijanki, a później dorosłe żaby, które dojrzewają do wieku rozrodczego. Rośliny wytwarzają ogromne ilości nasion, z których tylko część wykiełkuje, a z nielicznych siewek rozwiną się dorosłe osobniki Spośród wszystkich osobników w populacji większą szansę przeżycia mają osobniki lepiej przystosowane do aktualnie panujących warunków; np. jeśli w populacji jeleni pojawi się choroba wirusowa, przeżyją i wydadzą potomstwo te, które są bardziej odporne na tę chorobę. Jeśli w środowisku życia bakterii jest niedobór składników pokarmowych, przeżyją te, które szybciej wykorzystają dostępne składniki i (lub) będą w stanie zahamować rozwój konkurentów Rozdzielenie przestrzenne, np. przeniesienie się jednej populacji na wyspę albo za łańcuch górski, powoduje, że na obie populacje w inny sposób działa dobór naturalny. Wskutek tego osobniki zaczynają się coraz bardziej od siebie różnić; np. ptaki zamieszkałe na różnych wyspach, na których występują różne rodzaje pokarmu oraz różne drapieżniki, ewoluują w odmienny sposób Jeśli na danym obszarze ma miejsce kataklizm (np. pożar), to przeżyją nieliczne osobniki, które akurat przypadkowo znalazły się poza obszarem kataklizmu, i to one dadzą początek odradzającej się populacji 8 Wejdź na i aktywuj kurs online

13 ZADANIA 0. Ewolucjonizm BIOLOGIA ewolucji (A D) poszczególnym grupom. Dowód pośredni Relikt Forma przejściowa A latimeria miłorząb wyrostek robaczkowy B miłorząb praptak latimeria C praptak wyrostek robaczkowy miłorząb D wyrostek robaczkowy latimeria praptak Wpisz odpowiednie numery przy nazwach czynników. A. B. C. D. I. II. III. 3 A, B, C D.. A B C D A B C D A / B C / D / E / F A. B. C. D. E. F. 5 I II III I II III A zwiększała się zmniejszała się zmniejszała się B zwiększała się zwiększała się nie zmieniała się C zmniejszała się nie zmieniała się zwiększała się D nie zmieniała się zwiększała się nie zmieniała się E zwiększała się zwiększała się zmniejszała się 85

14 . CHEMIA Wewnętrzna budowa materii Budowa atomu - - jądro atomowe (protony i neutrony ) Model atomu tlenu powłoki elektronowe elektrony walencyjne Wartościowość to liczba wiązań, które tworzy atom, kiedy łączy się z atomami innych pierwiastków. Charakterystyka cząstek tworzących atom Nazwa cząstki, symbol Masa cząstki, u Ładunek cząstki elektron, e, e ok. /000 proton, p, p + ok. + neutron, n, n 0 ok. 0 Układ okresowy pierwiastków chemicznych masa atomowa, u numer okresu wyznacza liczbę powłok elektronowych w atomie liczba atomowa 4 6 5,996 4Cr chrom numer grupy wyznacza liczbę elektronów walencyjnych (reguła obowiązuje dla grup:.,. oraz od 3. do 7.) symbol chemiczny nazwa pierwiastka 9 Wejdź na i aktywuj kurs online

15 ZADANIA 8. Węglowodory CHEMIA - A. B. C. D. A, B C D, E F A. Odbarwia wodę bromową, D. ma charakter nasycony. B. Nie ulega polimeryzacji, ponieważ E. zawiera wiązanie podwójne. C. Ma stały stan skupienia w warunkach normalnych, F. ma dużą masę cząsteczkową Numer probówki Zawartość etylen heksan ciecz X ciecz Y gaz Z probówki Br (aq) Br (aq) Br (aq) Br (aq) Br (aq) Obserwacje roztwór się odbarwił dwie warstwy cieczy: brunatna oraz bezbarwna dwie warstwy cieczy: brunatna oraz bezbarwna A. B. C. D. roztwór się odbarwił roztwór się nie odbarwił 3

16 9. FIZYKAMagnetyzm Pole magnetyczne O powstaje pole elektryczne. Pole elektryczne wokół ładunku punktowego i wokół układu ładunków o przeciwnych znakach - Pole magnetyczne magnesu sztabkowego Pole magnetyczne magnesu w kształcie podkowy S N N S Liniom pola magnetycznego na zewnątrz magnesu nadajemy zwrot od bieguna N do bieguna S. Biegun N igły magnetycznej umieszczonej w polu magnetycznym ustawia się ku biegunowi S magnesu. Linie pola magnetycznego tworzą zamknięte krzywe. B - Stalowe opiłki w polu magnetycznym stają się małymi igłami magnetycznymi: każdy opiłek ma swój biegun N i biegun S. Ziemia również jest źródłem pola magnetycznego Bieguny jednoimienne magnesów się odpychają Bieguny różnoimienne magnesów się przyciągają 8 Wejdź na i aktywuj kurs online

17 ZADANIA 9. Magnetyzm FIZYKA P F I Igiełka jest najprawdopodobniej rozmagnesowana. P F II Igiełka ustawiła się stycznie do linii pola magnetycznego. P F III Igiełki 3 oraz 4 ustawiły się prawidłowo, oznaczenie ich biegunów jest zgodne z ustawieniem się igiełek w pobliżu magnesu sztabkowego. P F A sposób sposób Z A B C. Sposób,. Sposób, ponieważ A. B. gdy sztabki się przyciągają, to sztabka jest magnesem. gdy sztabki się nie przyciągają to sztabka jest magnesem. C. w tej sytuacji sztabki zawsze się przyciągają. 85

18 3. Geografia fizyczna Budowa płytowa litosfery Płyta oceaniczna dno oceaniczne o średniej grubości ok. 0 km. Jest cięższa od płyty kontynentalnej. Płyta kontynentalna o średniej grubości km (maksymalnie km). Obejmuje kontynent oraz szelf i skłon kontynentalny. Strefa subdukcji miejsce wsuwania się płyty oceanicznej (cieńszej i cięższej) pod płytę kontynentalną lub pod inną płytę oceaniczną. Występują tu intensywne zjawiska wulkaniczne i sejsmiczne oraz powstają głębokie rowy oceaniczne. Ryft rów tektoniczny w miejscu rozsuwania się płyt litosfery. Ryfty najczęściej powstają w obrębie dna oceanicznego, choć niektóre znajdują się na lądach, np. w Afryce. W strefie ryftowej występują częste, ale słabe trzęsienia ziemi oraz wulkanizm szczelinowy. epicentrum Najsilniejsze trzęsienia ziemi występują w strefie uskoków przesuwczych, czyli w miejscach, gdzie dwie płyty przesuwają się w przeciwnych kierunkach. hipocentrum 304 Wejdź na i aktywuj kurs online

19 3. Geografia fizyczna Procesy rzeźbotwórcze Wietrzenie skał proces rozpadu (mechaniczny) lub rozkładu (chemiczny) skał pod wpływem działania czynników atmosferycznych, chemicznych lub biologicznych. W wyniku wietrzenia powstaje zwietrzelina. Proces ten sprzyja działaniu innych czynników rzeźbotwórczych. stalaktyty stalagmity Jaskinia krasowa stalagnat Czynnik rzeźbotwórczy Proces Formy Przykłady wody płynące erozja wgłębna dolina V-kształtna Meandry i starorzecza erozja boczna meander, starorzecze akumulacja delta wody morskie abrazja (erozja morska) klif, nisza abrazyjna Wybrzeże klifowe akumulacja mierzeja wiatr erozja deflacja (wywiewanie) korazja misa deflacyjna, bruk deflacyjny grzyb skalny, graniak Grzyb skalny akumulacja wydma paraboliczna, barchan lodowiec górski erozja kar (cyrk lodowcowy), dolina U-kształtna, wygład lodowcowy Dolina U-kształtna akumulacja wały moreny bocznej, środkowej i czołowej lądolód erozja wygład lodowcowy, muton Głaz narzutowy wody lodowcowe akumulacja erozja akumulacja równina moreny dennej, wał moreny czołowej, głaz narzutowy pradolina, rynna lodowcowa sandr, oz, kem 305

20 ZADANIA GEOGRAFIA P F I Im wyższa szerokość geograficzna, tym przeważnie niższa wartość średniej rocznej temperatury powietrza. P F II W klimacie morskim roczna amplituda temperatury powietrza jest wyższa niż w klimacie kontynentalnym w tej samej strefie klimatycznej. P F III Ciepłe prądy morskie przyczyniają się do wzrostu sumy opadów na wybrzeżach, wzdłuż których płyną. P F IV Na obszarach okołorównikowych roczna suma opadów jest przeważnie większa niż na obszarach okołozwrotnikowych. P F A. B. C. D. 3 - Czynnik rzeźbotwórczy Proces rzeźbotwórczy Forma rzeźby terenu wody morskie wody płynące wiatr 30 Wejdź na i aktywuj kurs online