Aleksandra Milewska *
|
|
- Marta Kucharska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 58 * Solidarna odpowiedzialność sprawców naruszenia prawa konkurencji przewidziana w projekcie ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji z 7 lutego 2017 r. aspekt podmiotowy Spis treści I. Wprowadzenie II. Kartel ustawowa definicja pojęcia III. Solidarna odpowiedzialność odszkodowawcza uczestników kartelu IV. Ograniczenia solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej 1. Uwagi wprowadzające 2. Odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorców 2.1. Uwagi ogólne 2.2. Przesłanki ograniczenia odpowiedzialności MŚP 2.3. Brak ograniczenia solidarnej odpowiedzialności MŚP 3. Subsydiarna odpowiedzialność podmiotu zwolnionego z kary V. Podsumowanie Streszczenie Celem niniejszego artykułu jest analiza problematyki związanej z konstrukcją solidarnej odpowiedzialności uczestników kartelu przewidzianej w projekcie ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji z 7 lutego 2017 r., implementującej do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z 26 listopada 2014 r. w sprawie naruszenia niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej objętego przepisami prawa krajowego. W niniejszym artykule autorka przedstawia także rozważania dotyczące przewidzianych w tym projekcie ustawy wyjątków od solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej uczestników kartelu, szczegółowo analizuje zakres odpowiedzialności małych i średnich przedsiębiorców oraz przedsiębiorców, którzy w ramach procedury łagodzenia kar (leniency) zostali zwolnieni z kary przez krajowy organ antymonopolowy. W podsumowaniu niniejszego artykułu autorka prezentuje wnioski i postulaty dotyczące skutków wejścia w życie i stosowania polskich przepisów implementujących dyrektywę. * Słuchaczka VII edycji Podyplomowego Studium Prawa Konkurencji INP PAN, aplikantka radcowska w Izbie Warszawskiej; milewska.aleksandra@interia.pl.
2 59 Słowa kluczowe: dyrektywa 2014/104/UE; odpowiedzialność odszkodowawcza; odpowiedzialność solidarna; naruszenie prawa konkurencji; kartel; MŚP; leniency. JEL: K21 I. Wprowadzenie Solidarna odpowiedzialność uczestników kartelu ponoszona z tytułu szkody wyrządzonej naruszeniem prawa konkurencji jest jednym z ważnych z perspektywy skutków wywieranych na przedsiębiorcę rozwiązań przyjętych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/ UE z 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich Unii Europejskiej, objętego przepisami prawa krajowego 1. Polska, podobnie jak inne kraje członkowskie, była zobowiązana do dokonania transpozycji dyrektywy do krajowego porządku prawnego do 27 grudnia 2016 r. 2, które nastąpi w 2017 r. w drodze uchwalenia ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 3. II. Kartel ustawowa definicja pojęcia Zakaz tworzenia karteli wynika bezpośrednio z treści postanowień Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej 4, mianowicie z art. 101 TFUE. Zgodnie z zaproponowaną tam definicją niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego 5. W Polsce zakaz tworzenia karteli wynika natomiast z art. 6 uokik 6, a sam kartel rozumiany jest jako zabronione przez ustawę antymonopolową porozumienie przedsiębiorców ograniczające konkurencję. Warto w tym miejscu podkreślić, że mimo braku legalnej definicji tego pojęcia, w orzecznictwie i doktrynie wypracowano pewne założenia dotyczące sposobu jego rozumienia. Próby zdefiniowania pojęcia kartel zostały podjęte poprzez wyliczenie, a powstałe definicje mają charakter zakresowy. Porozumieniem w rozumieniu ustawowym są: umowy (zawierane między przedsiębiorcami, związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów), uzgodnienia (dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki) oraz uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych (jeśli ich postanowienia są wiążące dla wszystkich członków). 1 Dz. Urz. UE L 349 z r., s. 1; dalej: dyrektywa odszkodowawcza albo dyrektywa. 2 Wynika to z brzmienia art. 21 ust. 1 dyrektywy. 3 W dacie przygotowywania artykułu dostępna jest wersja projektu z r., przyjęta przez Radę Ministrów r. Zob. rcl.gov.pl/docs//2/ / / /dokument pdf (dostęp: r.); dalej: projekt ustawy. 4 Dz. Urz. UE C 326 z r.; dalej: TFUE. 5 Art. 101 TFUE. 6 Ustawa z r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. 2017, poz. 229 ze zm.); dalej: uokik.
3 60 Na brak w dotychczas obowiązującym porządku prawnym legalnej definicji kartelu zwrócono uwagę w trakcie prac nad dyrektywą, a następnie nad ustawą. W celu realizacji obowiązku transpozycji dyrektywy do krajowego porządku prawnego, polski ustawodawca umieścił w ustawie zbiór definicji legalnych, w tym także definicję kartelu. W odniesieniu do brzmienia dyrektywy, ustawodawca polski zdefiniował pojęcie kartelu jako porozumienie lub praktyki uzgodnione przez co najmniej dwóch przedsiębiorców, którzy są wobec siebie konkurentami, zmierzające do skoordynowania działań konkurencyjnych na rynku lub wpływania na istotne czynniki konkurencji, w szczególności polegające na ustalaniu lub koordynowaniu cen nabycia lub sprzedaży lub innych warunków transakcji handlowych, w tym odnośnie do praw własności intelektualnej, ustalaniu poziomu produkcji lub sprzedaży, podziale rynków i klientów, w tym na zmowie przetargowej, ograniczeniu przywozu lub wywozu lub działaniach antykonkurencyjnych podejmowanych przeciwko innym konkurentom 7. Wskazana definicja bazuje na wąskim rozumieniu pojęcia kartel, które ograniczone jest do zmowy wyłącznie pomiędzy konkurentami. Takie porozumienie, zawierane na jednym szczeblu obrotu, pomiędzy konkurującymi ze sobą podmiotami, nazywane jest porozumieniem horyzontalnym. Integralny element tej definicji stanowi przykładowy katalog rodzajów takich porozumień i praktyk. Ustawodawca jako przykładowe naruszenia wskazał: ustalanie lub koordynowanie cen nabycia lub sprzedaży (porozumienie cenowe 8 ) lub innych warunków transakcji handlowych (w tym także odnośnie do praw własności intelektualnej); ustalanie poziomu produkcji lub sprzedaży (porozumienia kontyngentowe); podział rynków i klientów (porozumienia podziałowe), w tym zmowy przetargowe; ograniczenie przywozu lub wywozu (porozumienia kontyngentowe); działania antykonkurencyjne podejmowane przeciwko innym konkurentom (porozumienia dyskryminujące, wiązane lub bojkot). Katalog ten ma charakter otwarty, niewyczerpujący, a przytoczone naruszenia wskazano jedynie jako przykłady. Taka konstrukcja definicji ma na celu ułatwienie jej rozumienia i praktycznego stosowania. Powyższy zabieg ocenić należy zdecydowanie pozytywnie. Rozwiązanie polegające na narzuceniu definicji legalnej pojęcia kartelu już w drodze dyrektywy podyktowane jest przyjętym przez ustawodawcę unijnego założeniem, że skuteczne eliminowanie karteli ma podstawowe znaczenie zarówno dla gospodarek krajowych, jak i gospodarki całej Unii Europejskiej. III. Solidarna odpowiedzialność odszkodowawcza uczestników kartelu Na sprawców naruszenia prawa konkurencji, będących uczestnikami zdefiniowanego powyżej porozumienia kartelowego, została nałożona w drodze dyrektywy, a następnie ustawy, solidarna odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. W prawie unijnym prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji zostało wyartykułowane wyraźnie po raz pierwszy w orzecznictwie, mianowicie 7 Por. art. 2 ust. 2 ustawy. 8 Porozumienia (zmowy) cenowe uznawane są za najpoważniejsze naruszenia prawa antymonopolowego (m.in. Materna, 2016).
4 61 w sprawie Courage 9, gdzie w sposób precyzyjny ustanowiono przesłanki powstania odpowiedzialności odszkodowawczej za naruszenie reguł konkurencji, a następnie potwierdzone w wyroku w sprawie Manfredi 10. Przegląd rozwiązań dyrektywy oraz prawa krajowego prowadzi do wstępnego wniosku, że obecnie w polskim prawie cywilnym brakuje szczególnych norm regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą z związku z naruszeniem przepisów prawa ochrony konkurencji (Podrecki i Wiese, 2016, s. 116). Jednak istota tej odpowiedzialności odpowiada instytucji już ukształtowanej i funkcjonującej na gruncie prawa polskiego, mianowicie art. 441 k.c. 11, zgodnie z którym jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy. Przepis art k.c. ma charakter bezwzględnie wiążący i stanowi normatywną podstawę solidarności dłużników (Kidyba, 2014); por. art. 366 i 369 k.c. Jego konsekwencją jest więc współodpowiedzialność wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za delikt na zasadach określonych w art. 366 k.c., zgodnie z którym kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Zasady odpowiedzialności wskazane w art. 441 k.c. znajdują zastosowanie wyłącznie w ramach odpowiedzialności deliktowej, a więc jeżeli zachodzi wielość podmiotów odpowiedzialnych za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym (art k.c.). Z uwagi na fakt, że instytucja solidarnej odpowiedzialności dłużników jest znana w polskim porządku prawnym, a ponadto znajduje zastosowanie także do szkód powstałych na gruncie prawa antymonopolowego, nie ma potrzeby ani konieczności konstruowania nowych regulacji celem transpozycji postanowień dyrektywy. IV. Ograniczenia solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej 1. Uwagi wprowadzające Poza wprowadzeniem samej zasady solidarnej odpowiedzialności naruszycieli, dyrektywa przewiduje także pewne uregulowania szczególne ograniczające zakres takiej odpowiedzialności. Prawodawca unijny zdecydował się bowiem na zróżnicowanie sytuacji prawnej poszczególnych przedsiębiorców. Szczególną pozycją, na gruncie dyrektywy, cieszą się dwie kategorie przedsiębiorców, mianowicie: mali i średni przedsiębiorcy SMEs small and medium-size enterprises 12 (dalej: MŚP) oraz przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na współpracę z krajowym organem ochrony konkurencji w celu złagodzenia lub uniknięcia grożącej im kary pieniężnej w ramach procedury łagodzenia kar (leniency) i zostali z tej kary zwolnieni przez organ antymonopolowy. 9 Wyr. ETS z r. w sprawie C-453/99 Courage Ltd/Bernard Crehan (ECLI:EU:C:2001:465). 10 Wyr. ETS z r. w połączonych sprawach C-295/04 do C-298/04 Vincenzo Manfredi i inni (ECLI:EU:C:2006:461). 11 Ustawa z r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. 2016, poz. 380 ze zm.); dalej: k.c. 12 Definicja pojęcia została sformułowana w zaleceniu Komisji Europejskiej 2003/361/WE z r. w sprawie definicji mikro-, małych i średnich przedsiębiorców (tekst mający znaczenie dla EOG), Dz. Urz. L 124 z r., s
5 62 Modyfikacje zasad ponoszenia odpowiedzialności przez wyżej wskazane kategorie podmiotów mogą prowadzić do wniosku, iż pojawia się tutaj szczególny rodzaj odpowiedzialności cywilnoprawnej, uwzględniającej interesy ochrony konkurencji (Piszcz i Wolski, 2016, s. 193). 2. Odpowiedzialność małych i średnich przedsiębiorców 2.1. Uwagi ogólne Pierwszy, przewidziany w dyrektywie, wyjątek od solidarnej odpowiedzialności sprawców naruszenia prawa konkurencji dotyczy małych i średnich przedsiębiorców. Ustawodawca bazuje na już istniejących w obrocie definicjach zamieszczonych w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 13, zgodnie z którymi status małego i średniego przedsiębiorcy wyznaczany jest łącznie przez dwa czynniki: średnioroczne zatrudnienie (50, 250 pracowników) oraz roczny obrót netto (10, 50 milionów euro) 14. Podmioty gospodarcze spełniające wskazane kryteria mogą ponosić odpowiedzialność solidarną z tytułu naruszenia prawa konkurencji jedynie warunkowo, we wskazanych w ustawie przypadkach. Odpowiedzialność taka jest możliwa wyłącznie wobec bezpośrednich lub pośrednich nabywców lub dostawców, jeżeli łącznie spełnione zostaną dwa warunki. Po pierwsze udział MŚP w rynku właściwym będzie niższy niż 5% przez cały okres trwania naruszenia i, po drugie, poniesienie przez przedsiębiorcę z tej grupy podmiotów odpowiedzialności solidarnej bez ograniczeń wynikających z niniejszego przepisu stanowiłoby nieodwracalne zagrożenie dla jego ekonomicznej efektywności i skutkowałoby całkowitą utratą wartości jego przedsiębiorstwa. Warto w tym miejscu podkreślić, że pierwsze ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej ponoszonej przez MŚP wynika z faktu, że taki przedsiębiorca odpowiada jedynie wobec ograniczonego podmiotowo kręgu osób, tj. wobec własnych nabywców (zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich). Oznacza to, że mali i średni przedsiębiorcy nie ponoszą odpowiedzialności solidarnej wobec nabywców innych podmiotów uczestniczących w kartelu. Ponadto, wprowadzenie powyższego ograniczenia w odpowiedzialności solidarnej MPŚ prowadzi do jednoznacznego wniosku, że przedsiębiorcy zaliczani do tej kategorii nie będą ponosili odpowiedzialności wobec podmiotów, z którymi co prawda nie mieli relacji handlowych, a które są poszkodowane, np. zmową cenową poprzez wzrost cen rynkowych danych dóbr czy usług wskutek dostosowania ich wysokości przez innych graczy rynkowych, pozostających poza zmową (umbrella effect 15 ) Przesłanki ograniczenia odpowiedzialności MŚP Pierwszą przesłanką warunkującą ograniczenie odpowiedzialności MŚP będących uczestnikami kartelu jest udział MŚP w rynku właściwym niższy niż 5% przez cały okres trwania naruszenia. Z uwagi na liczbowe wyrażenie posiadanego udziału w rynku przesłanka ma charakter obiektywny, tym samym nie powinny wystąpić trudności w jej ewentualnym ustaleniu i zweryfikowaniu. Udział w rynku danego podmiotu ustalany jest każdorazowo w decyzji administracyjnej kończącej postępowanie przed organem antymonopolowym. Zatem określenie procentowego 13 T.j. Dz.U. 2016, poz ze zm.; dalej: usdg. 14 Por. art usdg. 15 Tzw. efekt parasola cenowego, czyli podnoszenie cen przez przedsiębiorców innych niż uczestnicy kartelu w reakcji na zawyżone ceny występujące na rynku w wyniku jego kartelizacji (Jurkowska-Gomułka, 2014, s ).
6 63 udziału przedsiębiorcy w rynku właściwym bazować będzie na ustaleniach poczynionych w toku postępowania przed Prezesem Urzędu i wskazanych w decyzji administracyjnej. Brak ustawowo wskazanego sposobu ustalania udziału w rynku może okazać się problematyczny w przypadku, gdy dochodzenie roszczeń odszkodowawczych nie będzie poprzedzone przeprowadzaniem postępowania antymonopolowego i wydaniem decyzji (Wolski, 2015, s. 314). Na jakiej podstawie i jaki podmiot będzie wówczas uprawniony i zobowiązany do ustalenia udziału w rynku właściwym? Drugą przesłankę stanowi natomiast okoliczność, iż poniesienie przez przedsiębiorcę z tej grupy podmiotów odpowiedzialności solidarnej bez ograniczeń wynikających z niniejszego przepisu stanowiłoby nieodwracalne zagrożenie dla jego ekonomicznej efektywności i skutkowałoby całkowitą utratą wartości jego przedsiębiorstwa. Uwagę w tym zakresie, w trakcie prac legislacyjnych, zgłosił Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: UOKiK), zwracając uwagę na konieczność zachowania spójności tekstu polskiej ustawy z treścią dyrektywy sporządzonej w języku angielskim. UOKiK zaproponował dostosowanie treści art. 5 ust. 1 lit. b) do brzmienia art. 11 ust. 2 pkt b) angielskiej wersji językowej dyrektywy: poniesienie przez niego odpowiedzialności solidarnej bez ograniczeń wynikających z niniejszego przepisu stanowiłoby nieodwracalne zagrożenie dla ekonomicznej opłacalności jego działalności i skutkowałoby całkowitą utratą wartości aktywów jego przedsiębiorstwa 16. Uwaga ta została częściowo uwzględniona poprzez częściową zmianę treści art. 5 ust. 1 lit. b), który otrzymał brzmienie: poniesienie przez niego odpowiedzialności solidarnej bez ograniczeń wynikających z niniejszego przepisu stanowiłoby nieodwracalne zagrożenie dla ekonomicznej opłacalności jego działalności i skutkowałoby całkowitą utratą wartości jego przedsiębiorstwa 17. Taki zabieg legislacyjny należy ocenić zdecydowanie pozytywnie z uwagi na cel projektu, jakim jest transpozycja dyrektywy. Rozstrzyganie tej kategorii spraw wymaga zapewnienia odpowiedniego przygotowania merytorycznego sędziów. Sprawy te wymagają przede wszystkim powoływania się na analizy ekonomiczne, opinie ekspertów, biegłych oraz oceny uzyskanych w ten sposób dowodów w kontekście materiału dowodowego i stanu faktycznego konkretnej sprawy. Nie jest to zadanie łatwe. Dlatego też ten czynnik odgrywa niezwykle istotną rolę i, aby zapewnić odpowiednią transpozycję dyrektywy, należy nie tylko wprowadzić do prawa polskiego reguły ustanowione w dyrektywie, lecz także zadbać o zdolność sądów do sprawnego orzekania w tego rodzaju sprawach (Piszcz i Wolski, 2016, s ). Ustawodawca stawia przed sądami powszechnymi trudne zadanie, wymagające zaawansowanej wiedzy ekonomicznej, a polegające na wieloetapowym ustaleniu przyszłej, hipotetycznej sytuacji przedsiębiorcy. Wydaje się, że taki proces analizy musiałby składać się z następujących etapów: (1) szacunkowego ustalenia zakresu przyszłej odpowiedzialności naruszyciela; (2) wskazania rozmiaru szkody mogącej wyniknąć z potencjalnego naruszenia reguł konkurencji; (3) udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy tak oszacowana szkoda może wywołać skutki przewidziane przez ustawodawcę, czyli czy może doprowadzić do całkowitej utraty wartości przedsiębiorstwa. Już na tym etapie legislacyjnym, poprzedzającym przecież praktyczne stosowanie ustawy, nieadekwatne wydaje się być odwołanie do mechanizmów przyjętych 16 Zestawienie uwag w ramach uzgodnień międzyresortowych do projektu ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji UC 78 wraz z ustaleniami po konferencji uzgodnieniowej w dniach 6 i 9 grudnia 2016 r., s. 2. Pozyskano z: pl/docs//2/ / / /dokument pdf ( ). 17 Projekt ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Pozyskano z: cs//2/ / / /dokument pdf ( ).
7 64 w postepowaniu upadłościowym, dotyczących oceny stanu niewypłacalności, zwłaszcza z uwagi na zachodzącą w prywatnoprawnym procesie dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia prawa konkurencji konieczność oceny sytuacji przyszłej, nie zaś już zaistniałej, z momentu ogłoszenia upadłości (por. Wiese, 2016, s ). Tak ukształtowane zasady odpowiedzialności tej grupy przedsiębiorców z tytułu naruszenia reguł konkurencji są spójne z dotychczasową polityką Komisji Europejskiej koncentrującą się na ochronie MŚP jako słabszych uczestników rynku Brak ograniczenia solidarnej odpowiedzialności MŚP Wyjątkiem od ograniczonej odpowiedzialności małych i średnich przedsiębiorców za szkodę wyrządzoną przez naruszenie reguł konkurencji jest sytuacja, w której przedsiębiorca kierował lub nakłaniał do naruszenia prawa konkurencji lub też został uznany za sprawcę takiego naruszenia. MŚP pełniący taką funkcję w porozumieniu ponosi więc pełną solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu szkody wyrządzonej przez naruszenie reguł konkurencji. Przedsiębiorca nie ma możliwości, nawet w przypadku spełnienia obu ustawowych przesłanek, ubiegania się o odstąpienie od ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej. Taki wyjątek od ograniczenia solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej wydaje się być logicznym i konsekwentnym. Okoliczności częściowo tożsame do wymienionych w tej ustawie są wskazane w uokik jako okoliczności obciążające przedsiębiorcę, brane pod uwagę przez Prezesa UOKiK przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych w przypadku naruszenia zakazu praktyk ograniczających konkurencję 18. Oba wskazane katalogi mają charakter zamknięty, co stanowi odpowiedź na potrzeby przedsiębiorców dotyczące pewności i świadomości obowiązującego prawa (Kohutek i Sieradzka, 2014). Ostateczna redakcja treści art. 5 ustawy budziła wiele wątpliwości w trakcie procesu legislacyjnego. Szereg uwag i wątpliwości zgłosił krajowy organ antymonopolowy. UOKiK zwrócił uwagę m.in. na konieczność uczynienia zastrzeżenia odnoszącego się zarówno do lit. a), jak i b) art. 5 ust. 1, które dotyczy odgrywania przez małego lub średniego przedsiębiorcę kierowniczej roli, nakłaniania do udziału w naruszeniu lub uprzedniego naruszenia prawa konkurencji. Kwestionowana redakcja treści tego przepisu zawierała jedynie zastrzeżenie dotyczące pkt b). Powyższa uwaga spotkała się z akceptacją i została uwzględniona poprzez wprowadzenie stosownej korekty redakcyjnej Subsydiarna odpowiedzialność podmiotu zwolnionego z kary Drugi, przewidziany przez prawodawców unijnego i polskiego, wyjątek od solidarnej odpowiedzialności członków kartelu dotyczy podmiotu, który został zwolniony z kary przez organ antymonopolowy. Należy zaznaczyć, że przeciwdziałanie kartelom w dużej mierze opiera się na informacjach uzyskanych w ramach programów łagodzenia kar 20. W tym przypadku nie zdecydowano się na podmiotowe ograniczenie kręgu podmiotów, wobec których przedsiębiorca będzie ponosił odpowiedzialność. Podmiot ten będzie odpowiadał wobec swoich nabywców lub 18 Por. art. 111 ust. 4 pkt 1 uokik. 19 Zestawienie uwag w ramach uzgodnień międzyresortowych do projektu ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji UC 78 wraz z ustaleniami po konferencji uzgodnieniowej w dniach 6 i 9 grudnia 2016 r., s. 2. Pozyskano z: pl/docs//2/ / / /dokument pdf ( ). 20 Zob. Ocena skutków regulacji, s. 1 pkt 1. Pozyskano z: ( ).
8 65 dostawców (tak bezpośrednich, jak i pośrednich) oraz wobec innych poszkodowanych. Zakres solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej nie został zawężony podmiotowo. Prawodawca przewiduje jednak, że odpowiedzialność ta będzie miała charakter subsydiarny. Odpowiedzialność podmiotu zwolnionego z kary została przewidziana jedynie wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania pełnego odszkodowania od innych przedsiębiorców, którzy brali udział w tym samym naruszeniu prawa konkurencji. Odpowiedzialność ta ma więc charakter warunkowy i aktualizuje się dopiero wówczas, gdy poszkodowany nie będzie miał możliwości uzyskania odszkodowania od innych podmiotów uczestniczących w naruszeniu. Do tego czasu podmiot zwolniony z kary będzie, co do zasady, wolny od odpowiedzialności odszkodowawczej. Warto w tym miejscu wskazać, że zbliżona konstrukcja funkcjonuje na gruncie kodeksu spółek handlowych 21, który przewiduje instytucję solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu za długi spółki z o.o. (Gutkowski, 2008, s. 24 i n.). Zgodnie bowiem z treścią art k.s.h., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Art. 299 k.s.h. reguluje problematykę odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki. W odróżnieniu jednak od na przykład art k.s.h. odpowiedzialność uregulowana w art. 299 k.s.h. nie jest odpowiedzialnością solidarną członków zarządu i spółki, a jedynie odpowiedzialnością solidarną członków zarządu (Kidyba, 2016). Ustawodawca przewiduje więc, w sytuacji istnienia niespłaconych zobowiązań spółki oraz bezskuteczności egzekucji z majątku spółki (przesłanki łączne), odpowiedzialność członków zarządu o charakterze posiłkowym, subsydiarnym. Koncepcja, która przyjmuje odszkodowawczy charakter tej odpowiedzialności znalazła także szersze uznanie w orzecznictwie 22. Sąd Najwyższy przyjął, że członkowie zarządu ponoszą na podstawie art. 299 k.s.h. odpowiedzialność odszkodowawczą ex delicto 23. Skutkiem uprzywilejowanej pozycji MŚP oraz podmiotów zwolnionych z kary z tytułu procedury leniency może być rozszerzenie zakresu odpowiedzialności pozostałych podmiotów. Te nieuprzywilejowane podmioty będą bowiem ponosiły odpowiedzialność w zakresie wykraczającym poza zakres wyrządzonej szkody, przez fakt, iż nie będą mogły odzyskać części zapłaconego odszkodowania od innych podmiotów odpowiedzialnych solidarnie (Piszcz, 2015, s. 88). V. Podsumowanie Analiza treści projektu ustawy implementującej dyrektywę do polskiego porządku prawnego prowadzi do wniosku, że zdecydowano się przyjąć dość skomplikowaną konstrukcję solidarnej odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. O ile teoretyczne funkcjonowanie przyjętych instytucji jest możliwe do prognozowania, o tyle ich efektywne stosowanie w praktyce przez sądy cywilne, niebędące przecież organami wyspecjalizowanymi w zakresie ochrony konkurencji, budzi wiele wątpliwości. O tym czy ustawa zwiększy znaczenie prywatnoprawnej drogi dochodzenia roszczeń opartych na naruszeniach reguł konkurencji, co stanowiło cel przyjęcia dyrektywy, przekonamy się dopiero wraz z ukształtowaniem się pewnej praktyki w stosowaniu poszczególnych mechanizmów przewidzianych przez ustawę, 21 Ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. 2016, poz ze zm.); dalej: k.s.h. 22 Zob. uchwała SN z r., III CZP 143/07, (OSNC 2009, nr 3, poz. 38); postanowienie SN z r., III CZP 112/08, Lex nr Zob. uchwała składu siedmiu sędziów SN z r., III CZP 72/08, OSNC 2009, nr 2, poz. 20.
9 66 która ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia 24. Ustawodawca nie przewiduje wydawania przepisów wykonawczych do ustawy. Pewną perspektywę czasową oceny skuteczności i efektywności wprowadzonych mechanizmów wyznacza sama dyrektywa w art. 20 ust. 1, zobowiązując Komisję Europejską do dokonania przeglądu dyrektywy i przedłożenia sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu i Radzie do końca 2020 r., mianowicie do 27 grudnia 2020 r. ustawodawca unijny wskazuje, że sprawozdanie to powinno obejmować informacje m.in. o: ewentualnym wpływie ograniczeń finansowych wynikających z zapłaty grzywien nałożonych przez organ ochrony konkurencji za naruszenie prawa konkurencji na możliwość uzyskania przez poszkodowanych pełnego odszkodowania z tytułu szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji; zakresie, w jakim osoby wytaczające powództwo o odszkodowanie z tytułu szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji stwierdzonego w rozstrzygnięciu nie są w stanie dowieść przed sądem krajowym innego państwa członkowskiego, że doszło do naruszenia prawa konkurencji; zakresie, w jakim odszkodowanie z tytułu straty rzeczywistej przewyższa szkodę w postaci nadmiernego obciążenia wynikającą z naruszenia prawa konkurencji lub poniesioną na dowolnym poziomie łańcucha dostaw. Wydaje się, że przyjęty przez ustawodawcę unijnego czteroletni okres ewaluacji skutków wprowadzenia prywatnoprawnego systemu dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od uczestników karteli jest wystarczającym dla zebrania odpowiedniego zasobu danych i informacji, dokonania ich pierwszej oceny pod kątem przyjętych założeń, celem usprawnienia i rozwoju tych mechanizmów, a także analizy ich wpływu na specyficzne problemy strukturalne. Bibliografia Gutowski, M. (2008). Charakter prawny i zakres przedmiotowy odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 k.s.h. Przegląd Prawa Handlowego, 11. Jurkowska-Gomułka, A. (2014). Odpowiedzialność odszkodowawcza członków kartelu za szkody wynikające z efektu parasola cenowego. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 czerwca 2014 r. w sprawie C-557/12 Kone AG, Otis GmbH, Schindler Aufzüge und Fahrtreppen GmbH, Schindler Liegenschaftsverwaltung GmbH, ThyssenKrupp Aufzüge GmbH przeciwko ÖBB-Infrastruktur AG. internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 6(3), Kidyba, A. (2016). Komentarz aktualizowany do art ustawy z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U ). Warszawa: Lex. Kidyba, A. (red.). (2014). Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania część ogólna. Warszawa: Lex. Kohutek, K. i Sieradzka, M. (2014). Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz. Warszawa: Lex. Materna, G. (2016). Zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym. Warszawa: Wolters Kluwer. Piszcz, A. (2015). Dyrektywa odszkodowawcza 2014/104/UE przegląd niektórych rozwiązań. internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 4(4), Por. art. 38 ustawy.
10 67 Piszcz, A. i Wolski, D. (red.). (2016). Podsumowanie. W: A. Piszcz, D. Wolski (red.), Dochodzenie przed sądem polskim roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia reguł konkurencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, s Podrecki, P. i Wiese, K. (2016). Solidarna odpowiedzialność podmiotów naruszających reguły konkurencji i jej ograniczenia. W: A. Piszcz i D. Wolski (red.). Dochodzenie przed sądem polskim roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia reguł konkurencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW. Wiese, K. (2016). Redukcja kary antymonopolowej a ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej MŚP za naruszenia prawa konkurencji propozycja wykładni przesłanki specyficznej niewypłacalności. internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 5(5), Wolski, D. (2015). Implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji (2014/104/UE). W: T. Skoczny (red.), Prawo konkurencji. 25 lat (s ). Warszawa: Wolters Kluwer.
Private enforcement.
Private enforcement. Zagadnienia wstępne. Normatywny wymiar doktryny private enforcement Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr / z dnia XXX r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX r. [ ](2014) XXX draft ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr / z dnia XXX r. zmieniające rozporządzenie Komisji (WE) nr 773/2004 odnoszące się do prowadzenia przez Komisję
Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów.
Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 50, poz. 331) Ustawa określa: 1) warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz
Zakłada się, że w projekcie nowelizacji ustawy będą uwzględnione zmiany dotyczące:
20 listopada br. Rząd RP przyjął Założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przedłożone przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wdrożenie przepisów
Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji
Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji walka dla idei, czy o realne wyrównanie szkód? Bernadeta M. Kasztelan-Świetlik Listopad 2010 Biała księga KaŜdy, kto z powodu naruszenia prawa konkurencji
Uchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04
Uchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04 Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) Sędzia SN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) Sędzia SN Bronisław Czech Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Odpowiedzialność cywilna za naruszenie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO ) Roman Bieda
Odpowiedzialność cywilna za naruszenie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO ) Roman Bieda ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA Art. 79 RODO 1. Bez uszczerbku dla dostępnych administracyjnych lub pozasądowych
U S T A W A. z dnia... o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 1) Rozdział I.
Wersja 10.11.2016 r. U S T A W A z dnia... o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 1) Rozdział I Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa normuje zasady odpowiedzialności
Odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. nie wyłączy nawet przedawnienie
Warto poznać w tej sprawie orzeczenie Sądu Najwyższego. Stan prawny Kodeks spółek handlowych przewiduje w art. 299 1 odpowiedzialność członków zarządu spółki za jej zobowiązania. Odpowiedzialność aktywuje
PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI
PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU Zakaz praktyk ograniczających konkurencję: - porozumień ograniczających konkurencję, - nadużywania pozycji dominującej Praktyki ograniczające konkurencję: 1)
POSTANOWIENIE. Sygn. akt I NSK 99/18. Dnia 21 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Adam Redzik
Sygn. akt I NSK 99/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 maja 2019 r. SSN Adam Redzik w sprawie z powództwa [ ] Bank Spółki Akcyjnej w P. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Uwagi do Projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej
Czerwiec 2015 22 Uwagi do Projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej Związek Firm Pożyczkowych Opinia prawna w ramach konsultacji publicznych zorganizowanych przez Ministerstwo Gospodarki w toku procesu
Tekst ustawy przyjęty przez Senat bez poprawek USTAWA. z dnia 21 kwietnia 2017 r.
Tekst ustawy przyjęty przez Senat bez poprawek USTAWA z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 1),2) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art.
Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI KOMISJA EUROPEJSKA Projekt Zawiadomienie Komisji w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają odczuwalnie
Zbieg art i art. 448 w zw. z art. 24 k.c. - uwagi de lege lata i de lege ferenda
Zbieg art. 446 4 i art. 448 w zw. z art. 24 k.c. - uwagi de lege lata i de lege ferenda dr Maciej Jakub Zieliński Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego RP Zagadnienia problemowe 1. Czy członkowie rodziny
Uchwała z dnia 24 lutego 2004 r., III CZP 120/03
Uchwała z dnia 24 lutego 2004 r., III CZP 120/03 Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian Sędzia SN Mirosława Wysocka Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Ustawa o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 1
Ustawa o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 1 z dnia 21 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1132) 2 Spis treści Art.......................... 1 2 Rozdział
Co grozi prezesowi czyli odpowiedzialność kadry menadżerskiej za doprowadzenie do stanu niewypłacalności. radca prawny Bartosz Sierakowski
Co grozi prezesowi czyli odpowiedzialność kadry menadżerskiej za doprowadzenie do stanu niewypłacalności radca prawny Bartosz Sierakowski Czym jest niewypłacalność? Przesłanka płynnościowa Utrata zdolności
ZAKAZ NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ
ZAKAZ NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ Pozycja dominująca definicja odnosi się do: + indywidualnej pozycji dominującej + kolektywnej pozycji dominującej (I) przesłanki jakościowe /muszą być spełnione łącznie/:
Mecenas Mirosława Szakun
OCENA FUNKCJONOWANIA REGULACJI DOTYCZĄCYCH KLAUZUL ABUZYWNYCH I REKOMENDACJE ICH ZMIAN Mecenas Mirosława Szakun Doradca Prawny Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce IX Kongres Consumer Finance
U Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E Poczta Polska jest państwowym przedsiębiorstwem użyteczności publicznej powołanym na mocy ustawy z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej Poczta
Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa... 1 31. Uwagi wstępne... 2 I. Przesłanki, zakres i kryteria wyodrębnienia sektora państwowego w gospodarce...
Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu spółki jako osoby trzeciej
Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu spółki jako osoby trzeciej Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 13 listopada 2018 r. I SA/Wr 500/18 ul. Kiełbaśnicza 6/1 Krzysztof
Sz. P. Prezes. Konsumentów Warszawa. Działając w imieniu i na rzecz Krajowej Rady Izby Architektów RP w
L. dz. 039/KRIA/2013/w Warszawa, 28 stycznia 2013 Sz. P. Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Pl. Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa Znak: DPR 022/2012 Działając
OSOBISTA ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU SPÓŁKI Z O.O.
OSOBISTA ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU SPÓŁKI Z O.O. Zauważalny wzrost bezskutecznych egzekucji prowadzonych przeciwko spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością spowodował, iż wierzyciele coraz częściej
Projekt. ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr /.. z dnia [ ]r.
PL PL PL KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia xxx r. C(20..) yyy wersja ostateczna Projekt ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr /.. z dnia [ ]r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
I. Wprowadzenie. 1 dalej także jako ustawa. 2 dalej Prezes UOKiK.
WYJAŚNIENIA W SPRAWIE WYDAWANIA DECYZJI ZOBOWIĄZUJĄCEJ W SPRAWACH PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ ORAZ PRAKTYK NARUSZAJĄCYCH ZBIOROWE INTERESY KONSUMENTÓW I. Wprowadzenie. Ustawa z dnia 16 lutego 2007
Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa... 1 31. Uwagi wstępne... 2 I. Przesłanki, zakres i kryteria wyodrębnienia sektora państwowego w gospodarce...
Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016
Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016 1 Przedmiot i funkcje konkurencji Konkurencja mechanizm organizujący gospodarkę rynkową Istota konkurencji rywalizacja
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CSK 453/09 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 16 czerwca 2010 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jan Górowski SSA Jan Futro
Prawo Gospodarcze Publiczne Ćwiczenia 2010/2011. Prawo konkurencji (u.o.k.i.k.) - schemat opracowania
Prawo Gospodarcze Publiczne Ćwiczenia 2010/2011 Prawo konkurencji (u.o.k.i.k.) - schemat opracowania organy ochrony konkurencji i konsumentów I. Cel i zadania u.o.k.i.k. Podstawa prawna regulacji antymonopolowych
WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z NARUSZENIEM ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ
WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z NARUSZENIEM ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1 przyjmuje Wyjaśnienia
Uchwała z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 64/04
Uchwała z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 64/04 Sędzia SN Mirosława Wysocka (przewodniczący) Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca) Sędzia SN Hubert Wrzeszcz Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Jan Barcz Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Art. 101 TFUE (d. art. 81 TWE)
Jan Barcz Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Art. 101 TFUE (d. art. 81 TWE) Spis treści: 1. Uwagi wstępne 1.1. Porozumienia ograniczające konkurencję i nadużywanie pozycji dominującej 1.2. Zakres
Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06
Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06 Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Dariusz Zawistowski Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Miasta
SPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające
Spis treści. III. Odpowiedzialność administracji publicznej za działania legalne. w prawie francuskim... 61
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza i zarys ewolucji odpowiedzialności państwa... 1 1. Uwagi terminologiczne... 4 2. Geneza odpowiedzialności odszkodowawczej państwa od czasów rzymskich
Zasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v.
Dr Nina Półtorak Zasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v. Włochy Orzeczenie ETS w sprawach C-46/93 i C-48/93 Brasserie
KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY
KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY Stan prawny: 21 lipca 2014
Niniejsze Wyjaśnienia podlegają zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy publikacji w Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
WYJAŚNIENIA W SPRAWIE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH ZA STOSOWANIE PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ Biorąc pod uwagę dotychczasowy dorobek orzeczniczy w sprawach dotyczących kar pieniężnych nakładanych
Zakaz konkurencji. www.pip.gov.pl
www.pip.gov.pl Zawarcie umowy Pracodawca, który prowadzi działalność jako podmiot gospodarczy, może zabezpieczyć swoje interesy przed ewentualnymi, niepożądanymi zachowaniami aktualnie zatrudnionych, jak
Początek biegu terminu dla wszczęcia postępowania antymonopolowego w przypadku zaprzestania stosowania praktyki ograniczającej konkurencję.
132 Początek biegu terminu dla wszczęcia postępowania antymonopolowego w przypadku zaprzestania stosowania praktyki ograniczającej konkurencję. Wyrok Sądu Najwyższego z 20 lutego 2014 r. III SK 26/13 1.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE POD GROŹBĄ KARY
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE POD GROŹBĄ KARY NOWE REGULACJE 2019 NOWA USTAWA W dniu 11 stycznia 2019 r. do Sejmu wpłynął projekt całkowicie nowej ustawy o odpowiedzialności
Interpretacja odpowiedzialności prawnej rozszerzony zakres obowiązków członków rad nadzorczych
Jaki jest zakres odpowiedzialności cywilnej i karnej członków tych rad z tytułu sporządzania sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności spółek zgodnie ze znowelizowaną ustawą o rachunkowości? Dyrektywa
UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CZP 78/18 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 stycznia 2019 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Wojciech Katner SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak
Wyjaœnienia w sprawie ustalania wysokoœci kar pieniê nych za stosowanie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê
Wyjaœnienia w sprawie ustalania wysokoœci kar pieniê nych za stosowanie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê Biorąc pod uwagę dotychczasowy dorobek orzeczniczy w sprawach dotyczących kar pieniężnych nakładanych
Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 39/09
Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 39/09 Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący) Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) Sędzia SN Iwona Koper Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Tomasza R.
POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski
Sygn. akt III SK 7/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 29 kwietnia 2009 r. SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z powództwa C. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko Prezesowi Urzędu
Spis treści VII. Wykaz skrótów... Bibliografia... Wprowadzenie... 1
Wykaz skrótów Bibliografia XIII XVII Wprowadzenie 1 Rozdział I Odpowiedzialność dłużnika za naruszenie zobowiązania 5 1 Uwagi wprowadzające 5 2 Pojęcie i konstrukcja odpowiedzialności na gruncie prawa
Uchwała z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 2/09
Uchwała z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 2/09 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Stanisław Dąbrowski Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Uchwała z dnia 25 października 2006 r., III CZP 67/06
Uchwała z dnia 25 października 2006 r., III CZP 67/06 Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący) Sędzia SN Iwona Koper Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Spółdzielczej
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06 Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Zbigniew Strus Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi
POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SK 37/15. Dnia 5 maja 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Dawid Miąsik
Sygn. akt III SK 37/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 maja 2016 r. SSN Dawid Miąsik w sprawie z powództwa V. S.A. z siedzibą w G. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
POSTANOWIENIE. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
Sygn. akt II CSK 411/08 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 7 stycznia 2009 r. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) w sprawie
Umowy licencyjne i franszyzowe a prawo konkurencji. URZĄD PATENTOWY RP 8-9 czerwiec 2017 r.
Umowy licencyjne i franszyzowe a prawo konkurencji URZĄD PATENTOWY RP 8-9 czerwiec 2017 r. Agenda Umowy licencyjne i franszyzowe a prawo konkurencji Zasady ustalanie cen Zakazy konkurencji w umowach Zakazy
NOWA PERSPEKTYWA FINANSOWANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W INWESTYCJACH BUDOWLANYCH KARY UMOWNE W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
NOWA PERSPEKTYWA FINANSOWANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W INWESTYCJACH BUDOWLANYCH KARY UMOWNE W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH Funkcje kary umownej Jakie funkcje w umowach powinny pełnić kary umowne? Dyscyplinującą?
W systemie zamówień publicznych nie przyjęto obowiązku samodzielnego wykonania zamówienia publicznego przez wykonawcę.
W systemie zamówień publicznych nie przyjęto obowiązku samodzielnego wykonania zamówienia publicznego przez wykonawcę. Z dniem 22.12.2009 r. weszła w życie nowela Prawa zamówień publicznych, która zapewnia
możliwe nadużywanie pozycji dominującej na rynku zamówień publicznych - zamówienia in-house
możliwe nadużywanie pozycji dominującej na rynku zamówień publicznych - zamówienia in-house dr Wojciech Hartung Stowarzyszenie Prawa Zamówień Publicznych Warszawa, 12 czerwca 2018 r. O czym porozmawiamy?
Anna Tworkowska-Baraniuk *
68 * Przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji polska próba implementacji dyrektywy odszkodowawczej w zakresie terminów przedawnienia Spis treści I. Wprowadzenie
2016 r. wdrażającej do polskiego porządku prawnego ww. dyrektywy oraz innych zmian merytorycznych, które znalazły się w tej ustawie.
UZASADNIENIE Projekt rozporządzenia stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 98 ust. 4 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2164, z późn.
SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 11 WSTĘP 13
SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 11 WSTĘP 13 Rozdział I. PAŃSTWO A GOSPODARKA 15 1. Stosunki gospodarcze a funkcje państwa 15 2. Podstawowe typy zachowań państwa wobec gospodarki oraz wynikające z nich zadania...
Wyrok z dnia 9 czerwca 2010 r. III SK 3/10
Wyrok z dnia 9 czerwca 2010 r. III SK 3/10 Obowiązek poinformowania abonenta o prawie do wypowiedzenia umowy bez konieczności zapłaty odszkodowania na rzecz przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest jednym
POSTANOWIENIE. SSN Maciej Pacuda
Sygn. akt III SK 61/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 2 lipca 2013 r. SSN Maciej Pacuda w sprawie z powództwa Telekomunikacji Polskiej Spółki Akcyjnej w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji
WADIUM Janusz Dolecki
Kryteria wyboru ofert w przetargach drogowych planowane zmiany w Prawie Zamówień Publicznych Polski Kongres Drogowy Warszawa 25.11.2010 WADIUM Janusz Dolecki Projekty szczegółowych zmian w ustawie Prawo
Uchwała z dnia 6 listopada 2002 r., III CZP 67/02
Uchwała z dnia 6 listopada 2002 r., III CZP 67/02 Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Jan Górowski Sędzia SN Tadeusz Żyznowski Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Przedsiębiorstwa
POSTANOWIENIE. SSN Bohdan Bieniek
Sygn. akt II PK 108/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 lutego 2018 r. SSN Bohdan Bieniek w sprawie z powództwa B. B. przeciwko Urzędowi Gminy P. o sprostowanie świadectwa pracy, odszkodowanie,
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI PRAWO
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI PRAWO Bartłomiej Petrykowski Nr albumu: 177702 Program leniency w polskim prawie konkurencji Wady i zalety Praca magisterska napisana na seminarium z prawa
Postanowienie. z dnia 17 maja 2007 r. Sąd Najwyższy III CZP 44/07
Postanowienie z dnia 17 maja 2007 r. Sąd Najwyższy III CZP 44/07 Przewodniczący: Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (spr.). Sędziowie SN: Iwona Koper, Zbigniew Kwaśniewski. Protokolant: Bożena Nowicka. Sąd
Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Wykaz literatury Rozdział I. Geneza oraz ogólna charakterystyka prawna Zgrupowania
Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XXIII Rozdział I. Geneza oraz ogólna charakterystyka prawna Zgrupowania 1 1. Wstęp. Geneza EZIG... 1 1.1. Stanowisko niemieckich prawników wobec
Rozstrzygnięcia tymczasowe w sprawach dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstw energetycznych na terytorium Polski. Konrad Zawodziński
Rozstrzygnięcia tymczasowe w sprawach dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstw energetycznych na terytorium Polski Konrad Zawodziński Ramy wystąpienia Rozstrzygnięcia tymczasowe - terminologiczne nawiązanie
POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski
Sygn. akt III SK 8/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 29 kwietnia 2009 r. SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z powództwa PKP Cargo Spółki Akcyjnej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony
Do druku nr Rzec zypo s po I i tej f-) o! ski ej. innych ustaw. Pan Adam Podgórski. Szanowny Panie Ministrze, Z wyrazami szacunku
Do druku nr 1653 Rzec zypo s po I i tej f-) o! ski ej Warszawa, dnia '30 czerwca 2017 r. Prof. dr hab. Gersdorf BSA 111-021-237/17 SEKRETARIAT Z-CY SZEFA KS L. dz............ Data.. Pan Adam Podgórski
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I UK 183/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 sierpnia 2014 r. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Beata Gudowska SSN
- o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druk nr 880).
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezes Rady Ministrów DMPiA - 140-19 (2) /07 Warszawa, 1 lutego 2007 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Uprzejmie przekazuję stanowisko
Odszkodowanie dla pracodawcy za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika.
Odszkodowanie dla pracodawcy za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika. Zgodnie z art. 55 1¹ kodeksu pracy (dalej k.p.) pracownikowi przysługuje prawo do rozwiązanie
Uchwała z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08
Uchwała z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08 Sędzia SN Mirosław Bączyk (przewodniczący) Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej
Ochrona konsumenta w obrocie profesjonalnym?
Ochrona konsumenta w obrocie profesjonalnym? Granice swobody prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców Zakres swobody przy umowach jednostronnie a obustronnie profesjonalnych? Strategia
Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz.
Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1634) Wprowadzenie W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy ustawa
UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CZP 75/15 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 listopada 2015 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak
POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster
Sygn. akt I CSK 814/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 września 2016 r. SSN Irena Gromska-Szuster w sprawie z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko Bank (...)
Lekarz w postępowaniu cywilnym. adw. Damian Konieczny
Lekarz w postępowaniu cywilnym adw. Damian Konieczny Przesłanki odpowiedzialności 1. Szkoda 2. Wina 3. Związek przyczynowy Szkoda Uszczerbek majątkowy lub niemajątkowy w dobrach poszkodowanego 1. Szkoda
z dnia o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
U S T AWA Projekt z dnia o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi Art. 1. W ustawie z dnia 15 grudnia 2016 r. o
Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania
Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania rocznego sprawozdania finansowego Lokum Deweloper S.A. z siedzibą we Wrocławiu za rok obrotowy od dnia 01 stycznia 2017 r. do dnia 31 grudnia 2017
Uchwała z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 124/08
Uchwała z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 124/08 Sędzia SN Barbara Myszka (przewodniczący) Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "B.",
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
Sygn. akt III SK 51/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 6 października 2016 r. SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
[TYTUŁ DOKUMENTU] [Podtytuł dokumentu] [DATA] [NAZWA FIRMY] [Adres firmy]
[TYTUŁ DOKUMENTU] [Podtytuł dokumentu] [DATA] [NAZWA FIRMY] [Adres firmy] I. Wprowadzenie. Pierwsze Wyjaśnienia w sprawie wydawania decyzji zobowiązującej w sprawie praktyk ograniczających konkurencję
POSTANOWIENIE. Prezes SN Tadeusz Ereciński
Sygn. akt II CSK 65/07 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 23 marca 2007 r. Prezes SN Tadeusz Ereciński w sprawie z powództwa "Ż. " Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. przeciwko R. K. o zapłatę,
Wada postępowania o udzielenie zamówienia przegląd orzecznictwa. Wpisany przez Katarzyna Gałczyńska-Lisik
Do tego rodzaju wad Sąd Okręgowy w Warszawie zaliczył błędne ustalenie zasad punktacji, która nie uwzględniała sposobu wyboru oferty, gdy dwie lub więcej z nich miały taką samą liczbę punktów. Jedną z
1. Definicja zamówienia tego samego rodzaju na gruncie prawa zamówień publicznych
II. Zamówienia tego samego rodzaju 1. Definicja zamówienia tego samego rodzaju na gruncie prawa zamówień publicznych Jak już wspomniano, w oparciu o art. 32 ust. 1 Ustawy podstawą ustalenia wartości zamówienia
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR
18.12.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 335/43 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 1218/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
POSTANOWIENIE. SSN Marcin Łochowski
Sygn. akt I NSK 25/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 grudnia 2018 r. SSN Marcin Łochowski w sprawie z powództwa C. Sp. z o.o. w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ
System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 1. CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 2. OSOBOWOŚĆ
Uchwała z dnia 13 stycznia 2006 r., III CZP 122/05
Uchwała z dnia 13 stycznia 2006 r., III CZP 122/05 Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Dariusz Zawistowski Sąd Najwyższy w
Rozdział 1. Europejskie prawo podatkowe w systemie prawa Unii Europejskiej
Europejskie prawo podatkowe. Rafał Lipniewicz Głównym celem książki jest przedstawienie podstawowych mechanizmów oddziałujących obecnie na proces tworzenia prawa podatkowego w państwach poprzez prezentację
Znaczenie struktur compliance przedsiębiorstwach
Znaczenie struktur compliance przedsiębiorstwach Z Adamem Jasserem, Prezesem UOKiK rozmawia Bartosz Jagura z Viadrina Compliance Center Publikacja towarzysząca VI Polsko-Niemieckiemu Forum Prawa Gospodarczego,
3. Pozostałe przesłanki silniejszego skutku umowy przedwstępnej A. Ogólna charakterstyka przesłanek B. Zgoda osoby trzeciej, zgoda organu
Wprowadzenie... Wykaz skrótów... Bibliografia... Orzecznictwo... XIII XVII XXI XXXIII Rozdział I. Roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej... 1 1. Przedmiot roszczenia... 1 2. Charakter prawny roszczenia...
Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 31/11
Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 31/11 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Prawo bankowe. doc. dr Marek Grzybowski. październik Katedra Prawa Finansowego
Prawo bankowe doc. dr Marek Grzybowski październik 2014 Katedra Prawa Finansowego Próba definicji całokształt norm prawnych regulujących funkcjonowanie systemu bankowego, a w tym strukturę, organizację
Uchwała z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 97/07
Uchwała z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 97/07 Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Barbara Myszka
Sygn. akt II CSK 276/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 stycznia 2014 r. SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Barbara