Program Wieloletni. e-biuletyn

Transkrypt

1 Nr 2 listopad 2003 r e-biuletyn ADRESY INTERNETOWE INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy, Zapobieganie środowiskowym zagrożeniom zdrowia jest elementem zarówno polityki ekologicznej państwa, jak i polityki ochrony zdrowia obywateli. W latach realizowane są zadania Programu Wieloletniego Środowisko a Zdrowie, nadzorowanego przez Ministerstwo Środowiska i Ministerstwo Zdrowia. Jego celem jest przygotowanie naukowych podstaw do stworzenia skutecznego systemu przeciwdziałania środowiskowym zagrożeniom zdrowia poprzez zintegrowanie działań zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska i eliminacji negatywnych skutków zdrowotnych. Nie ulega wątpliwości, że nasze zdrowie jest dla nas najważniejsze. Czy jednak rzeczywiście poświęcamy tym problemom dostatecznie dużo uwagi? Rozpoznawanie i zapobieganie skutkom zdrowotnym narażenia na szkodliwe czynniki środowiska stanowi poważne wyzwanie dla specjalistów zajmujących się problematyką zdrowia środowiskowego. Jednak każdy z nas powinien posiadać wiedzę z tego zakresu, bowiem stan zdrowia jest wypadkową czynników wrodzonych, środowiskowych, stylu życia i opieki medycznej. Dążenie do zmniejszenia wpływu środowiska na zdrowie to przede wszystkim eliminacja ze środowiska czynników powodujących negatywne skutki zdrowotne, to także usprawnienie funkcjonowania służby medycznej i szeroko zakrojone działania z zakresu promocji zdrowia. Opracowanie i wdrażanie Programu Wieloletniego jest racjonalną konsekwencją kierunków naszej polityki ekologicznej i znaczenia, jakie nadajemy kryteriom zdrowia w działaniach na rzecz środowiska. - powiedział Czesław Śleziak, Minister Środowiska, otwierając regionalna Konferencję UE w Warszawie - W Programie tym koncentrujemy się na włączaniu zagadnień zdrowia środowiskowego do strategii zrównoważonego rozwoju kraju oraz na tworzeniu i wdrażaniu nowych instrumentów działań na rzecz środowiska i zdrowia. Trafia do Państwa e biuletyn, którego głównym przesłaniem jest wzmocnienie aktywności i współdziałania różnych grup społecznych na rzecz zwiększenia poczucia bezpieczeństwa ekologicznego i zdrowotnego. Zapraszamy Państwa do lektury i do współpracy z nami. e - biuletyn nie ma limitu stron chcemy w nim prezentować ciekawe inicjatywy umożliwiające nam zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem. Zapraszamy także na stronę internetową Programu Redakcja Problematyka środowiska i zdrowia na całym świecie ma coraz wyższy priorytet. Ostatnie szacunki wykazują, że na stan naszego zdrowia w około 30% wpływają warunki środowiskowe. Również w Polsce skala problemu skłania do podejmowania i intensyfikacji działań zapobiegawczych oraz naprawczych zmniejszających wpływ zagrożeń środowiskowych na stan zdrowia. W latach opracowane zostały przez resorty Środowiska i zdrowia założenia Programu Wieloletniego Środowisko a Zdrowie. Podstawą do określenia celów oraz kierunków działań Programu i harmonogramów ich realizacji, były zapisy dokumentów Polityka Ekologiczna Państwa oraz Narodowy Program Zdrowia, dokumenty Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r., zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia, a także zobowiązania akcesyjne Polski w procesie integracji z Unią Europejską. Program został przyjęty przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów i ustanowiony Uchwałą nr 64/2001 Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2001 r. Celem Programu Wieloletniego jest przygotowanie naukowych podstaw do stworzenia skutecznego systemu przeciwdziałania środowiskowym zagrożeniom zdrowia poprzez zintegrowanie działań zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska i eliminacji negatywnych skutków zdrowotnych. Realizacja powyższych celów ściśle powiązana jest z procesem integracji z Unią Europejską, współpracą na forum międzynarodowym w zakresie zagadnień zdrowia środowiskowego oraz realizacją założeń Polityki Ekologicznej Państwa. W numerze między innymi: dokończenie na str. 2 Konferencja Partnerstwo na rzecz zdrowia środowiskowego str. 3 Konferencja regionalna na temat strategii zdrowia środowiskowego UE str. 3 Wystąpienie Margot Wallstroem na konferencji regionalnej na temat strategii zdrowia środowiskowego Unii Europejskiej str. 4 Wizyta Margot Wallstroem Komisarza Unii Europejskiej ds. Środowiska w Warszawie str

2 ciąg dalszy ze str. 1 Przyczyni się do spełnienia przez Polskę wymagań Unii Europejskiej i zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia w dziedzinie problematyki środowiska i zdrowia. W Europie proces szerokich działań na rzecz środowiska i zdrowia został zainicjowany pod koniec lat 80. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). W czerwcu 2003 roku Komisja Europejska opublikowała Strategię Środowisko i Zdrowie, która jest obecnie szeroko konsultowana przez partnerów działających w sektorze środowiska i zdrowia środowisko naukowo-badawcze, stowarzyszenia zawodowe, przedstawicieli gospodarki, organizacje pozarządowe, władze lokalne i regionalne rządy krajów członkowskich i krajów wstępujących do Unii Europejskiej, instytucje europejskie i organizacje międzynarodowe. Opracowywany jest Program Wykonawczy do Strategii, w którym aktywnie uczestniczy Polska. Ze względu na brak finansowania Programu ze środków budżetowych w latach Ministerstwo Środowiska i Ministerstwo Zdrowia skoncentrowały się na realizacji zadań priorytetowych. W resorcie środowiska do roku 2001 zrealizowano 5 zadań koordynowanych przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, a sfinansowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W resorcie zdrowia w latach Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu realizował zadania PW w ramach Projektu Światowej Organizacji Zdrowia i Duńskiej Agencji Ochrony Środowiska (WHO/DEPA) wspierającego wdrażanie krajowych programów działań na rzecz środowiska i zdrowia. Aktualnie w ramach Programu Wieloletniego Środowisko a Zdrowie resort środowiska realizuje zadania, których głównymi wykonawcami są Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz Główny Instytut Górnictwa: 1. Utworzenie i wdrożenie systemu przekazywania informacji o stanie środowiska i zdrowia do Komisji Europejskiej 2. Włączanie zagadnień zdrowia środowiskowego do strategii zrównoważonego rozwoju kraju 3. Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i kontroli przestrzegania normatywów środowiskowych 4. Opracowanie zasad i procedur oraz wdrażanie ocen oddziaływania na zdrowie w ramach ocen oddziaływania na środowisko 5. Promocja działań na rzecz środowiska i zdrowia wśród administracji rządowej, władz samorządowych, środowisk gospodarczych, środowisk naukowych, organizacji ekologicznych i konsumenckich 6. Opracowanie i wdrożenie modelowego, lokalnego planu działań na rzecz środowiska i zdrowia 7. Realizacja zadań wynikających z protokołu Woda i Zdrowie do konwencji z 1992 r. O Ochronie i Użytkowaniu Rzek i Jezior Granicznych 8. Stworzenie systemu zapewniającego funkcjonalne wykorzystanie terenów zdegradowanych 9. Realizacja zadań wynikających z karty Transport, Środowisko i Zdrowie WDROŻENIE NOWOCZESNEGO SYSTEMU ROZPOZNAWANIA, KWANTYFIKACJI I OCENY ZAGROŻEŃ ZDROWIA ZWIĄZANYCH Z NARAŻENIEM NA SZKODLIWE CZYNNIKI ŚRODOWISKA STYMULOWANIE, PROGRAMOWANIE, WDRAŻANIE I OCENA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ NA RZECZ ŚRODOWISKA I ZDROWIA Opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu informacyjnego o środowisku i zdrowiu Programowanie i wdrażanie polityki administracji państwowej samorządowej na rzecz środowiska i zdrowia Stymulowanie i wdrażanie działań w odniesieniu do segmentów środowiska Stymulowanie i wdrażanie działań w sektorach gospodarczych INFO STRATEG RYZYKO OCENY EDU LOKALNY WODA TER - POP TRANSPORT P R O D U K T Y PRZYGOTOWANIE PUBLIKACJI RAPORTU KOŃCOWEGO PROJEKTU - 2 -

3 ZAPRASZAMY Konferencja krajowa Warszawa 4 grudnia 2003 r. Partnerstwo na rzecz zdrowia środowiskowego W dniu 4 grudnia br. w Warszawie w budynku Ministerstwa Środowiska odbędzie się konferencja krajowa pt. Partnerstwo na rzecz zdrowia środowiskowego. Konferencja ma charakter informacyjny, a jej głównym przesłaniem jest wzmocnienie aktywności i współdziałania różnych grup społecznych na rzecz zwiększenia poczucia bezpieczeństwa ekologicznego i zdrowotnego. Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Środowiska wspólnie realizują. Jego celem jest przygotowanie podstaw do stworzenia skutecznego systemu przeciwdziałania środowiskowym zagrożeniom zdrowia poprzez zintegrowanie działań zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska i eliminacji negatywnych skutków zdrowotnych. Realizacja Programu jest ściśle powiązana z procesem integracji z Unią Europejską i współpracą na forum międzynarodowym w zakresie zagadnień środowiskowych zagrożeń zdrowia oraz wypełnianiem założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Przyczyni się do spełnienia przez Polskę wymagań Unii Europejskiej i zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia w dziedzinie problematyki środowiska i zdrowia. Organizator konferencji: Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Zakład Promocji i Współpracy z Zagranicą Katowice, ul. Kossutha 6 Dodatkowe informacje można uzyskać: tel.: (32) wew. 280, 136 fax: (32) srodowisko.a.zdrowie@ietu.katowice.pl Program dofinansowany jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Konferencja Regionalna UE Środowisko i Zdrowie Warszawa, 6-7 października 2003 r. W dniach 6-7 października 2003 r. odbyła się w Warszawie Konferencja Regionalna UE na temat Środowisko i Zdrowie. Konferencja ta była pierwszą z cyklu trzech konferencji regionalnych organizowanych przez Komisję Europejską w związku z ratyfikacją w czerwcu br. strategii UE na temat Środowiska i Zdrowia oraz pracami nad programem wykonawczym tej strategii. Krajowym organizatorem konferencji był Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu. Komisarz UE ds. Środowiska Margot Wallstroem, Minister Środowiska Czesław Śleziak, Peter Pärt (KE), Minister Zdrowia Leszek Sikorski (źródło: serwis Ministerstwa Środowiska) W uroczystym otwarciu konferencji 6 października br. uczestniczyła Margot Wallstroem, komisarz UE ds. środowiska oraz ministrowie RP: środowiska, Czesław Śleziak oraz zdrowia, Leszek Sikorski. "Europejska Strategia Środowiska i Zdrowia skupia się szczególnie na zdrowiu środowiskowym dzieci. Długoterminowym celem tej strategii jest zmniejszenie obciążenia chorobami wywołanymi przez narażenie na szkodliwe czynniki środowiska - powiedziała Margot Wallstroem. Minister środowiska, Czesław Śleziak stwierdził, że Europejska Strategia Środowiska i Zdrowia zespoli wysiłki 25 krajów europejskich w rozwiązywaniu problemów zdrowia środowiskowego, krajowych i transgranicznych, zwiększając skuteczność działania i zmniejszając ich koszty. Będziemy czynnie uczestniczyli w przygotowaniu programu wykonawczego strategii, wykorzystując i przekazując nasze doświadczenia w rozwiązywaniu problemów zdrowia środowiskowego. "W Polsce zauważamy gorszy stan zdrowia mieszkańców, większą umieralność na obszarach zanieczyszczonych, dotyczy to także dzieci. Również resort zdrowia będzie wypełniał odpowiednie unijne dyrektywy dotyczące zdrowia środowiskowego" - powiedział Leszek Sikorski, minister zdrowia

4 Wystąpienie Margot Wallstroem Komisarza UE ds. Środowiska podczas Konferencji Regionalnej nt. Środowiska i Zdrowia Warszawa, 6 października 2003 Janek ma trzy lata i mieszka w Warszawie. Jest typowym trzylatkiem. Ruchliwy, dotyka wszystkiego, co zobaczy i uwielbia wychodzić z mamą na spacery w swoim wózeczku. Mama Janka jest także typową mamą trzylatka. Stale zwraca uwagę na synka i chroni go przed wszelkimi zagrożeniami. Nie dotykaj żelazka jest gorące! Nie wybiegaj na ulicę możesz wpaść pod samochód! Nie wychylaj się z okna możesz wypaść! Czy to nam wszystkim czegoś nie przypomina? Wystąpienie Margot Wallstroem, Komisarza Unii Europejskiej ds. Środowiska (źródło: serwis Ministerstwa Środowiska) Niestety, mama Janka nie zdaje sobie sprawy, że jej dziecko jest również narażone na niebezpieczeństwa, których ona nie jest w stanie zobaczyć. Jeszcze przed urodzeniem, w łonie matki, Janek był narażony na szkodliwe substancje, nagromadzone w jej ciele i które nadal wchłaniała z powietrza, wody i żywności podczas ciąży. Po urodzeniu szkodliwe substancje znajdowały się w mleku matki Janka. Kiedy Janek zaczął raczkować, wdychał kurz i ziemię z zawartością toksyn. Nawet podczas spacerów z mamą po ulicach Warszawy Janek jest bardziej narażony na czynniki szkodliwe dla zdrowia niż jego mama. Kiedy siedzi w swoim wózeczku lub spaceruje u jej boku, samochody wydmuchują spaliny prosto na jego twarz. Życie Janka dopiero się zaczęło, ale już w tym momencie jest on stale narażony na szkodliwe czynniki środowiskowe. Wiemy, że środowiskowe czynniki ryzyka oddziałują negatywnie na zdrowie człowieka, zwłaszcza na zdrowie naszych dzieci. Wstępne szacunkowe dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że niemal jedna trzecia wszystkich chorób na świecie może być spowodowana szkodliwym wpływem czynników środowiskowych. Ponad 40% tego obciążenia chorobami dotyczy dzieci poniżej piątego roku życia, mimo iż stanowią one tylko około 10% populacji świata. Dzieci są szczególnie wrażliwe na szkodliwe czynniki środowiskowe. Nie jest to spowodowane wyłącznie tym, że są one bardziej narażone na zanieczyszczenia, tak jak Janek, ponieważ są małe i żyją w bliższym bezpośrednim kontakcie z ziemią. Dzieci wdychają większe ilości powietrza, a nawet piją i jedzą więcej niż dorośli, w odniesieniu do ich masy ciała. Ponadto, ich układy nerwowy, oddechowy i rozrodczy są bardziej wrażliwe, ponieważ jeszcze się całkowicie nie rozwinęły. Statystyki zdrowia wskazują na dramatyczny wzrost liczby zachorowań spowodowanych czynnikami środowiskowymi u dzieci. W Europie jedno spośród siedmiu dzieci choruje na astmę. Ta liczba zwiększyła się trzykrotnie w porównaniu z sytuacją sprzed 30. lat. W niektórych krajach europejskich co czwarte dziecko cierpi na alergię. Znacznie częściej odnotowywane są również przypadki białaczki, najbardziej rozpowszechnionego nowotworu wieku dziecięcego. Jednakże, zależności i związki pomiędzy środowiskiem a zdrowiem nie są dokładnie rozpoznane. Mamy dobre rozeznanie i dane na temat związków przyczynowoskutkowych dla wielu jednostkowych zanieczyszczeń powietrza i wody, ale nie wiemy, które skutki zdrowotne są wynikiem rzeczywistego kompleksowego narażenia na zespół kilku czynników ryzyka. Wyciągnęliśmy zatem wniosek, że niezbędne jest rozszerzenie badań środowiska, począwszy od skutków zdrowotnych narażenia na niskie poziomy zanieczyszczeń oddziałujących przez dłuższy okres czasu po mieszane efekty skorelowanego działania różnych czynników zanieczyszczających środowisko. Z tego powodu Komisja Europejska ratyfikowała w czerwcu 2003 roku nową Europejską Strategię Środowiska i Zdrowia, która szczególnie skupia się na zdrowiu środowiskowym dzieci. Ponieważ wkraczamy w obszar, który zwykle jest domeną dwu odrębnych sektorów politycznych środowiska i zdrowia, musimy współpracować ponad tradycyjnymi politycznymi podziałami kompetencji. Odzwierciedleniem tego jest fakt, że Strategia Środowiska i Zdrowia została zaproponowana wspólnie przez Komisarza UE ds. Zdrowia, David a Byrne, Komisarza UE ds. Badań Naukowych, Philipp a Busquin oraz przeze mnie jako Komisarza UE ds. Środowiska. Długofalowym celem tej strategii jest zredukowanie obciążenia chorobami wywoływanymi przez narażenie na szkodliwe czynniki środowiskowe w krajach Unii Europejskiej, łącznie z krajami, które staną się członkami UE w przyszłym roku. Istnieje potrzeba rozpoznania i zapobiegania nowym zagrożeniom zdrowia dla wzmocnienia kompetencji krajów UE w celu wdrażania skutecznej polityki w tej dziedzinie. Nazwaliśmy strategię Inicjatywą SCALE (Scale - łączenie). Musimy bowiem łączyć działania i wysiłki na rzecz ochrony naszych dzieci i nas samych przed szkodliwym oddziaływaniem środowiskowych czynników ryzyka

5 Ale SCALE jest również skrótem, w którym każda litera stan zdrowia tych dzieci z jakością środowiska w ich symbolizuje jeden z elementów strategii: miastach. Litera S symbolizuje naukę (ang. Science), co oznacza, że Od samego początku strategia będzie rozwijana i wdrażana strategia będzie oparta na podstawach naukowych. dla rozszerzonej Unii Europejskiej, ponieważ istnieje szereg C symbolizuje dzieci (ang. Children), ponieważ chcemy problemów zdrowia środowiskowego zróżnicowanych skupić się na tej szczególnie wrażliwej grupie społecznej. W regionalnie. Europie mieszka ok. 157 milionów dzieci, większość z nich W Polsce, jak również w pozostałych dziewięciu krajach na obszarach zurbanizowanych, gdzie na przykład akcesyjnych, sam fakt przystąpienia do Unii Europejskiej zanieczyszczenie powietrza jest szczególnie poważnym przyczyni się do osiągnięcia znaczącej poprawy stanu problemem. zdrowia społeczeństwa ponieważ legislacja UE dotycząca A symbolizuje świadomość (ang. Awareness). Musimy środowiska zawsze uwzględniała aspekty zdrowotne a pełne zwiększyć świadomość społeczeństwa, które ma pełne wdrożenie prawa ochrony środowiska przyczyni się do prawo do informacji o środowiskowych czynnikach ryzyka poprawy jakości powietrza, czystości wody oraz lepszego mogących oddziaływać na zdrowie ludzi dorosłych oraz ich zagospodarowania odpadów. dzieci. Jest to szczególnie istotne, ponieważ wiemy jak Dla przykładu, pełne wdrożenie Dyrektywy UE w zakresie bardzo mieszkańcy Europy zaniepokojeni są zagrożeniami jakości powietrza spowoduje zmniejszenie o co najmniej związanymi z zanieczyszczeniem środowiska. W ostatnim liczby przedwczesnych zgonów z powodu narażenia badaniu opinii społecznej (Eurobarometer) około 89% na zanieczyszczenie powietrza oraz obniży liczbę respondentów wyraziło zaniepokojenie z powodu przypadków przewlekłego zapalenia oskrzeli o ok potencjalnych wpływów środowiska na zdrowie. do L symbolizuje prawodawstwo (ang. Legislation), ponieważ Zatem, jak będzie wdrażana ta strategia? Komisja, we zostaną w pełni wykorzystane możliwości i przepisy współpracy ze wszystkimi partnerami, opracuje szczegółowy legislacji europejskiej wspierające inicjatywy krajowe program wykonawczy na lata Ten program i międzynarodowe. zostanie zaprezentowany na wiosnę przyszłego roku i będzie Wreszcie, E symbolizuje ocenę (ang. Evaluation), ponieważ głównym wkładem Komisji na Czwartą Europejską wszelkie działania podejmowane w ramach tej strategii będą Konferencję Ministrów Środowiska i Ministrów Zdrowia, przedmiotem ciągłej oceny w celu po pierwsze, weryfikacji która odbędzie się w Budapeszcie w czerwcu 2004 roku. ich skuteczności w ograniczaniu skutków zdrowotnych W celu opracowania dobrego programu wykonawczego narażenia środowiskowego, a po drugie, w celu reagowania liczymy na aktywny udział wszystkich partnerów działań na na nowe pojawiające się problemy. rzecz środowiska i zdrowia: środowisko medyczne Podejście SCALE to podejście długofalowe. Zadania są i badawcze, stowarzyszenia zawodowe, biznes, organizacje ambitne i trzeba poczekać na ich wyniki, lecz końcowy pozarządowe, władze lokalne i regionalne rządy krajów rezultat będzie kluczowy dla osiągnięcia naszego głównego członkowskich i krajów wstępujących do Unii Europejskiej, celu ochrony zdrowia obecnej i przyszłych generacji. instytucje europejskie i organizacje międzynarodowe. Europejska Strategia Środowiska i Zdrowia będzie wdrażana Dzisiejsza konferencja w Polsce jest doskonałą okazją do w kilku cyklach a na etapie początkowym skupiać się będzie pełnego włączenia partnerów z regionu bałtyckiego. Jest to na czterech priorytetowych schorzeniach: pierwsza z trzech kolejnych konferencji regionalnych organizowanych w ciągu najbliższych dziesięciu dni choroby układu oddechowego, astma i alergie u dzieci, kolejne dwie konferencje odbędą się w Brukseli i w Rzymie. zaburzenia rozwoju i układu nerwowego, Konferencje te pozwolą Komisji na przedyskutowanie nowotwory wieku dziecięcego, złożonych problemów środowiska i zdrowia z władzami oraz instytucjami lokalnymi i regionalnymi, zaburzenia gospodarki hormonalnej i ich skutki. z uwzględnieniem ich specyficznych regionalnych Powyższe schorzenia związane są ze szkodliwym działaniem problemów. Konferencje te zapoczątkują również pracę czynników środowiskowych, takich jak jakość powietrza technicznych grup roboczych. zewnętrznego i wewnątrz pomieszczeń, dioksyny, metale Konferencja w Warszawie zainicjuje prace grupy roboczej ciężkie, czynniki zaburzające gospodarkę hormonalną, pola w zakresie monitoringu zintegrowanego, który obejmie elektromagnetyczne oraz środowisko miejskie. problematykę dioksyn i policyklicznych chlorowanych Zamierzamy bezzwłocznie rozpocząć programy pilotażowe biofenyli, metali ciężkich oraz czynników zaburzających mające na celu zbadanie skutków działania tych czynników gospodarkę hormonalną. Tematyka konferencji w Rzymie środowiskowych. Mamy w planie wdrożenie wskaźników skupi się na podstawowych schorzeniach oraz zdrowia środowiskowego oraz systemu monitoringu priorytetowych celach zdrowotnych, natomiast w Brukseli biologicznego, które pozwolą na lepsze rozpoznanie na monitoringu biologicznym dzieci, wskaźnikach zdrowia i zrozumienie gdzie, jak i dlaczego te czynniki oddziałują na środowiskowego oraz potrzebach w zakresie badań człowieka, a w szczególności na dzieci. Na przykład, naukowych. będziemy przez dłuższy okres czasu monitorować zdrowie Zadaniem poszczególnych grup roboczych jest dzieci w różnych miastach Europy aby porównać przygotowanie raportu dotyczącego oceny sytuacji - 5 -

6 w zakresie wybranego kluczowego problemu zdrowia środowiskowego. Grupy robocze ustalą stan wiedzy w danej szczegółowej dziedzinie, rozpoznają braki w zakresie danych oraz określą inne szczegółowe potrzeby. W oparciu o dokonaną ocenę sytuacji, zidentyfikują działania jakie należy podjąć w celu poprawy stanu zdrowia publicznego oraz usprawnienia procesu podejmowania decyzji. Grupy robocze zaproponują sposób postępowania lub opracują zalecenia oraz rozpoznają nowe elementy i problemy, które powinny stać się przedmiotem kolejnego etapu wdrażania strategii. Wyniki pracy poszczególnych grup roboczych zostaną podsumowane i ocenione przez Grupę Konsultacyjną, którą powołano w celu prowadzenia procesu polityki w zakresie środowiska i zdrowia. Grupa ta skupia ekspertów w dziedzinie środowiska i zdrowia z krajów członkowskich oraz krajów przystępujących do UE a także przedstawicieli najważniejszych partnerów procesu zdrowia środowiskowego w Europie. Główna konferencja wszystkich partnerów zostanie zorganizowana przez Komisję Europejską w marcu 2004 roku w celu podsumowania i zakończenia prac nad szczegółowym Programem Wykonawczym. Jak Państwo widzą, czeka nas wiele pracy. Chciałabym serdecznie podziękować Rządowi Polski za zaproszenie i możliwość goszczenia tej pierwszej konferencji na temat zintegrowanego monitoringu środowiska i zdrowia. Polska jest bardzo zaawansowana w dziedzinie zdrowia środowiskowego a jej polityka w zakresie środowiska i zdrowia jest w pełni zgodna ze strategią europejską. Pragnę również wyrazić wdzięczność wszystkim za dzisiejszą obecność na tej konferencji. Przede wszystkim dziękuję ekspertom, którzy wyrazili gotowość do współpracy z Komisją przez okres następnych sześciu miesięcy. Równie serdecznie dziękuję specjalistom i praktykom reprezentującym władze regionalne i lokalne za przybycie do Warszawy w dniu dzisiejszym w celu wymiany informacji i doświadczeń na temat środowiska i zdrowia. Chcę szczególnie podkreślić jak wielką satysfakcję sprawił mi fakt, iż zechcieliście wszyscy Państwo przyłączyć się do nas. Państwa wkład będzie bardzo cenny dla rozwiązywania złożonych problemów związku pomiędzy środowiskiem a zdrowiem. Na zakończenie, chciałabym na chwilę powrócić do Janka i jego mamy. Moim marzeniem jest, aby nasza wspólna praca pomogła dzieciom takim jak Janek żyć zdrowiej. Tego właśnie wymaga od nas Konwencja ONZ o Prawach Dziecka dążyć do najwyższego osiągalnego poziomu jakości zdrowia naszych dzieci. Zdrowe środowisko życia dla Janka i wszystkich innych dzieci nie jest przywilejem lecz podstawowym prawem człowieka. Moje osobiste motto brzmi: Wszystko co jest szkodliwe dla dzieci jest złe dla każdego. I odwrotnie, to co jest dobre dla naszych dzieci jest również dobre dla nas wszystkich i dla przyszłych pokoleń. Dziękuję bardzo za uwagę Czy wiesz, że... Ostatnie badania przeprowadzone w związku z tworzeniem Europejskiej Strategii Środowiska i Zdrowia dowodzą, że: w Europie na astmę choruje co siódme dziecko, a liczba przypadków alergii dramatycznie wzrosła w ciągu ostatnich 30 lat, astma, alergie i inne choroby układu oddechowego gwałtownie się rozprzestrzeniają i w całej Europie stanowią jeden z głównych powodów hospitalizowania, na astmę chorują przede wszystkim dzieci mieszkające w Europie Zachodniej; liczba przypadków zachorowań jest 10-krotnie wyższa niż w Europie Wschodniej, w Wielkiej Brytanii roczne wydatki na leczenie astmy szacowane są na ponad 3,9 milionów Euro, populacja europejska spędza 85 90% czasu w pomieszczeniach; szacuje się, że powyżej 20% Europejczyków cierpi na astmę wywołaną przez substancje wdychane w środowisku pomieszczeń, ocenia się, że długotrwałe oddziaływanie zanieczyszczonego powietrza w większych miastach europejskich powoduje około zgonów rocznie, a na całym świecie 3 miliony osób umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczonego powietrza, w Europie, aktualny wskaźnik zachorowań na nowotwory w okresie dzieciństwa wynosi 138 przypadków na milion osób rocznie; fakt ten wiąże się w licznymi przyczynami środowiskowymi, takimi jak: promieniowanie ultrafioletowe i promieniowanie jonizujące, palenie tytoniu, alkohol, chemiczne substancje przemysłowe i rolnicze, około 10 milionów osób w Europie jest narażonych na działanie hałasu o poziomie wysokim na tyle, by powodował utratę słuchu, w niektórych populacjach w Europie, powyżej 10% upośledzeń w rozwoju fizycznym lub psychicznym dzieci związanych jest z narażeniem na działanie ołowiu, rtęci i policyklicznych chlorowanych dwufenyli.

7 KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DLA RADY EUROPY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO ORAZ EUROPEJSKIEGO KOMITETU SPOŁECZNO- EKONOMICZNEGO Europejska Strategia Środowiska i Zdrowia STRESZCZENIE WYKONAWCZE Od samego początku powstania polityka Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska uwzględniała aspekty zdrowotne. Wiele problemów środowiska i zdrowia już wyjaśniono, ale wciąż szereg spraw wymaga rozwiązania, szczególnie w odniesieniu do skutków zdrowotnych chronicznych narażeń na czynniki środowiskowe, o których donoszą Europejska Agencja Środowiska (EEA), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i wiele innych organizacji międzynarodowych. Organizacje te wskazują, że zależności pomiędzy środowiskiem a zdrowiem są o wiele bardziej złożone niż się powszechnie uważa. W szczególności zbyt mało uwagi poświęca się interakcjom różnych czynników w organizmie człowieka oraz w środowisku. Nawet niskie poziomy długofalowego narażenia na złożoną mieszaninę zanieczyszczeń zawartych w powietrzu, wodzie, produktach konsumpcyjnych i budynkach mogą wywierać znaczący wpływ na stan zdrowia mieszkańców Europy. Według danych szacunkowych, 20% tzw. obciążenia chorobami w krajach uprzemysłowionych można przypisać oddziaływaniu czynników środowiskowych 1, przy czym zjawisko dotyczy w większości dzieci. Skala tego problemu jest dostrzegana przez opinię publiczną. Jak donoszą niedawno przeprowadzone badania opinii społecznej, około 89% Europejczyków wyraża zaniepokojenie z powodu potencjalnego wpływu środowiska na ich zdrowie ii. W celu rozwiązania tego złożonego zagadnienia, Komisja Europejska ogłosiła Europejską Strategię Środowiska i Zdrowia, która opiera się na zintegrowanym podejściu do problemów zdrowia środowiskowego. Działania podejmowane w ramach wdrażania tej strategii stanowią uzupełnienie prac toczących się w dziedzinie ochrony środowiska (m.in. substancje chemiczne) oraz w sektorach zdrowia i badań naukowych. Strategia oparta jest na podejściu wielosektorowym, z włączeniem działań politycznych. Ponadto, działania zaproponowane w nowej strategii są ściśle powiązane z tematycznymi strategiami EU w różnych pokrewnych dziedzinach, jak na przykład: środowisko morskie, zrównoważone stosowanie pestycydów, jakość powietrza (program CAFE), środowisko miejskie, ochrona gleby, zapobieganie powstawniu i recykling odpadów. Strategia nasza opiera się na założeniu, że istnieje potrzeba łączenia (scale) naszych wysiłków na rzecz ochrony zdrowia ludzkiego ze szczególnym uwzględnieniem najbardziej wrażliwych grup społecznych, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Strategia opiera się na pięciu kluczowych elementach i dla uproszczenia została nazwana SCALE, gdzie S symbolizuje Naukę (Science), co oznacza, że podsumowane zostaną wyniki badań naukowych i zgromadzona zostanie wiedza z wielu różnych sieci i instytucji działających w obszarze środowiska i zdrowia. Strategia skupi się na Dzieciach (Children), które stanowią populację szczególnie wrażliwą na zagrożenia środowiskowe. Strategia ma również na celu podniesienie poziomu Świadomości (Awareness) w odniesieniu do pilnych potrzeb zdrowotnych. Ponadto, strategia wykorzysta Prawodawstwo (Legislation) oraz opierać się będzie na stałej Ocenie (Evaluation) dla weryfikacji efektywności, wydajności i kosztów prowadzonych działań w kontekście problemów związanych z oddziaływaniem środowiska na zdrowie. Cele długofalowe strategii są następujące: zedukowanie obciążenia chorobami powodowanymi przez czynniki środowiskowe w krajach UE, ze szczególnym uwzględnieniem wrażliwych grup społecznych, takich jak dzieci, rozpoznanie i prewencja nowych zagrożeń zdrowia wywołanych czynnikami środowiskowymi, np. zaburzenia gospodarki hormonalnej, wzmocnienie kompetencji i potencjału UE dla wdrażania polityki w tym zakresie. Zakres strategii będzie się poszerzać a proces jej wdrażania będzie cykliczny. Pierwszy cykl ( ) ma na celu ustalenie i rozpoznanie związków pomiędzy: chorobami układu oddechowego u dzieci, astmą i alergiami, zaburzeniami rozwoju i układu nerwowego, nowotworami wieku dziecięcego, zaburzeniami gospodarki hormonalnej. a odpowiednimi czynnikami środowiskowymi, takimi jak: zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego i wewnątrz pomieszczeń, dioksyny, metale ciężkie, czynniki zaburzające gospodarkę hormonalną, pola elektromagnetyczne oraz środowisko miejskie. Strategia przedstawia wizję w zakresie rozwiązywania problemów środowiska i zdrowia w sposób zintegrowany oraz zapowiada przygotowanie Programu Wykonawczego na lata Program Wykonawczy zostanie opracowany w oparciu o udział wszystkich partnerów i będzie przedstawiony jako wkład Komisji na Czwartą Europejską Konferencję Ministrów Środowiska i Ministrów Zdrowia, która odbędzie się w Budapeszcie w czerwcu 2004 roku. i How Much Global Ill Health is Attributable to Environmental Factors? K.R. Smith et al., ii Flash Eurobarometer EB123 Europeans perception of sustainable development and environmental concerns, April 2002

8 Nr 2/2003 Wizyta w Polsce Margot Wallstroem Komisarza Unii Europejskiej ds. Środowiska W dniach 6-7 października 2003 r w Polsce przebywała Margot Wallstroem, komisarz Unii Europejskiej ds. Środowiska. Głównym celem pobytu M. Wallstroem w Polsce był udział w pierwszej, z trzech konferencji, organizowanych przez Komisję Europejską w celu przygotowania programu wykonawczego do strategii UE na temat środowiska i zdrowia. Strategia ta została ratyfikowana w czerwcu 2003 r. Kolejne dwie konferencje odbędą się w ciągu dwóch tygodni w Brukseli i Rzymie. Podczas spotkania z premierem Leszkiem Millerem komisarz Wallstroem rozmawiała o procesie dostosowywania prawa polskiego do unijnych przepisów, podkreślając, że wyzwaniem dla krajów kandydujących jest stworzenie jak najlepszych warunków dla absorpcji środków unijnych pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. W czasie konferencji prasowej M. Wallstroem powiedziała, że środki przeznaczone dla Polski potroją się, będą pochodziły z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, ale Komisja Europejska zastanawia się, czy nasz kraj będzie w stanie zagospodarować przeznaczone dla nas fundusze. "W Polsce trzeba wzmocnić zasoby ludzkie, administrację oraz skuteczną komunikację między regionami a rządem" - stwierdziła Wallstroem. Zdjęcia-MinisterstwoŚrodowiska Dodała, że Polska ma już plan w zakresie zdrowia środowiskowego, można nad nim teraz popracować. W części merytorycznej wizyty (przygotowanej przez Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu) M. Wallstroem zwiedziła Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, zajmujący się między innymi problemami rozpoznawania i leczenia chorób o podłożu środowiskowym u dzieci. Następnie spotkała się z uczniami szkoły podstawowej nr 61 w Warszawie, wyróżnionej Zielonym Certyfikatem I i II stopnia za podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju - m.in. za realizację programu "Edukacja w Naturze". "Dzieci lepiej rozumieją kwestie związane z ochroną środowiska. To wy, gdy dorośniecie, będziecie decydować o losach naszej planety" - powiedziała Margot Wallstroem. Pani komisarz przeczytała dzieciom list od Tiny dwunastolatki z Belgii, którą bardzo martwi bardzo degradacja przyrody. Tina pyta w swym liście o to czy w Polsce tak, jak w Belgii wszyscy segregują odpady, czy organizowany jest Dzień bez Samochodu i czy jest dużo ścieżek rowerowych. W trakcie spotkania dzieci miały do pani komisarz wiele pytań. Chciały się dowiedzieć, które kraje Unii najbardziej dbają o przyrodę, jak można zapobiegać zanieczyszczeniom wody powstałymi podczas powodzi, czy pani komisarz w ich wieku interesowała się ekologią. Uczniowie z ochotą odpowiadali także na pytania pani komisarz, która chciała zorientować się, jak najmłodsi oceniają stan środowiska w Polsce. Kontakt: Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice, ul. Kossutha 6 tel.: (32) wew. 136, 280, fax: (32) srodowisko.a.zdrowie@ietu.katowice.pl e-biuletyn Redaguje zespół: Wanda Jarosz, Jolanta Brol, Zofia Nowińska Zakład Promocji i Współpracy z Zagranicą Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego Sosnowiec, ul. Kościelna 13 tel.: (32) fax: (32) Wykorzystano materiały opracowane przez: Janinę Wuczyńską, Joannę Pruchnicką, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Programdofinansowanyjestprzez NarodowyFunduszOchronyŚrodowiskaiGospodarkiWodnej -8-