"STRZEC" (SMR) SŁÓW PRZYMIERZA - DEUTERONOMISTYCZNY MODEL POSŁUSZEŃSTW A SŁOWU BOGA
|
|
- Juliusz Gabriel Pietrzyk
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Verbum Vitae 13 (2008), "STRZEC" (SMR) SŁÓW PRZYMIERZA - DEUTERONOMISTYCZNY MODEL POSŁUSZEŃSTW A SŁOWU BOGA Ks. Janusz Lemański Zdanie: "ziemia obiecana w zamian za posłuszeństwo Prawu" chyba najlepiej charakteryzuje dueteronomisyczną koncepcję przymierza pomiędzy narodem wybranym i Bogiem. R. Jasnos w swoim niedawnym artykule 1 poświęconym temu zagadnieniu zauważa 2, odwołując się do opinii M. Weinfelda, że pośród charakterystycznych zwrotów dotyczących stosunku do Prawa najważniejszym w języku deuteronomisty jest czasownik samar. Autorka nie uzasadnia głębiej tej tezy, a wydaje się, że poznanie kontekstu, w jakim używany jest ten czasownik zarówno w Księdze Powtórzonego Prawa, jak i w całym corpus deuteronornicum pozwoli lepiej zrozumieć koncepcję "posłuszeństwa słowu Bożemu" wypracowaną przez szkołę deuteronomistyczną. Oczywiście nie chodzi tu o powielanie istniejących już opracowań leksykograficznych 3, ale 1 Wierność Torze wiernością Bogu w świetle Deuteronomium, Verbum Vitae 11(2007), s Tamże, s Najlepsze z tych opracowań to niewątpliwie dzieło F. Garci Lópeza w: G.J. Botterweck, H. R.inggren, H.-J. Fabry (red.), Theo/ogical Dictiona~ ry ofthe 0/d Testament, t. XV, Grand Rapids-Cambridge 2006, s (dalej: TDOT; w oryginalnej wersji niemieckiej: ThWAT, t. Vlll). 17
2 o wykorzystanie ich wyników dla lepszego naświetlenia tematu "posłuszeństwa Prawu" charakterystycznego dla Księgi Powtórzonego Prawa. l. KoNTEKST Specyfika i niezależność Księgi Powtórzonego Prawa na tle pozostałych części Pięcioksięgu od początków współczesnej debaty nad tym dziełem nie podlegała dyskusji4. Dzisiaj jednak twierdzenia o całkowitej niezależności pierwszych czterech ksiąg (Rdz-Lb) i ostatniej (Pwt), związanej z tzw. szkołą i teologią deuteronomistyczną, nie sąjuż formułowane tak radykalnie, jak w klasycznych teoriach krytyczno-literackich. Tacy badacze jak E. Blum czy J. Van Seters, każdy na swój sposób, formułują nawet teorie udostępniające wiele miejsca redakcji deuteronomistycznej czy postdeuteronomistycznej w pierwszych czterech księgach Pentateuchu 5 Nie zmienia to jednak faktu, że idąc za logiką narracji, Powtórzone Prawo stanowi swoisty "przerywnik" w przebiegu wydarzeń opisanych pomiędzy pierwszymi czterema częściami Pięcioksięgu a dalszą narracją z Księgi Jozu~go. Pięcioksiąg zaczyna się od Rdz 1,1-2,25, gdzie opisane jest stworzenie ziemi wraz ze wszystkim co się na 4 N a temat charakterystycznego stylu i języka Deuteronomisty por. klasyczne już opracowanie M. Weinfeld'a, Deuteronom and Deuteronomie School, Winona Lake 1992, s Por. J. Lemański, Pięcioksiąg. Próba syntezy współczesnych badań, w: Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 38/1(2005), s zwł Nawet bez akceptacji dla tak daleko idących teorii, jakie proponują wspominani powyżej Blum i Van Seters, powszechna jest dziś akceptacja dla przypisywania redakcji deuteronomistycznej wielu tekstów z kompleksu Rdz-Wj-Kpł-Lb, które wcześniej uważano za należące do innych źródeł. Por. ich listę w: H.Ch. Schmidt, Arbeitsbuch zum A/ten Testament, Gottingen 2005, s. 244 oraz omówienie status quaestionis w: E. Otto, Perspektiven der neuren Deuteronomiumsforschung, Zeitschrift fiir alttestamenliche Wissenschaft 119(2007), s
3 niej i ponad nią znajduje. W Lb 33,48-49 (por. ww ) Izraelici dochodzą nad Jordan od strony Moabu; rozbijają obóz naprzeciw Jerycha i przygotowują się do wkroczenia do Kanaanu - ich ziemi obiecanej (por. Rdz 33-36). Realizacja planów podboju zacznie się w Joz 1-4, gdzie autor biblijny podejmie narrację dokładnie w tym punkcie, w którym została ona zawieszona w Lb 33(-36) 6 Zatem Księga Powtórzonego Prawa, w której wszystko rozgrywa się na stepach Moabu w ciągu jednego dnia, stanowi w obecnym układzie ksiąg biblijnych wtrącenie przygotowujące czytelnika do prawidłowego zrozumienia wydarzeń opisanych w dalszej części Starego Testamentu. 2. STRUKTURA KsiĘGI PowTóRZONEGo PRAWA Najogólniej mówiąc Księga składa się z introdukcji (Pwt l, 1-5), trzech wielkich mów Mojżesza (Pwt l,6- -4,49; 5,1-28,68; 29,1-31,29) 7 oraz konkluzji, którą sta:.. nowią dwa poematy i opowiadanie finalne (Pwt 32-34). W praktyce struktura ta jest jednak bardziej złożona, o czym przekonują omówienia tego tematu w różnych "wprowadzeniach" do tej Księgi. O podziale Powtórzonego Prawa mogą decydować zarówno cztery tytuły (Pwt 1,1; 4,44; 28,69; 33,1), jak i trzy introdukcje do praw i statutów (Pwt 4,45; 6,1; 12,1). Spośród innych formuł początkowych warto też odnotować powtarzany, oratorski apel o uwagę: "słuchaj Izraelu" (Pwt 5,1; 6,3; 9,1; 20,3; por. 6,4 i 8,20). Nie bez znaczenia jest też treść i forma poszczególnych części Księgi Powtórzonego Prawa oraz ich rozłożenie w kontekście tego dzieła. Zewnętrzny nawias 6 Por. W. Brueggemann, Introduzione a/l 'Antico Testamento, Torino 2005, s Dość często drugą mowę dzieli się na dwie odrębne części Pwt 5,1-26,19 i 27,1-28,68 zaś Pwt 4,44-49 traktuje jako drugie wprowadzenie i łączy z Pwt 5,1nn. 19
4 narracyjny Księgi stanowią rozdziały 1-3 i Pozwałają one umieścić wszystkie mowy Mojżesza w biegnącej nieustannie historii Izraela, od przeszłości (Pwt 1-3) po przyszłość (Pwt 31) i zakończyć cały Pięcioksiąg formalną cezurą jaką jest pożegnanie Mojżesza oraz jego śmierć i pochówek dokonany osobiście przez Boga (Pwt 32-34). Pwt 4,25-28 i 29,21-28 ostrzegająprzez upadkiem i wygnaniem, a wypowiedzi z Pwt 4,29-31 i 30,1-1 O są optymistyczną zapowiedzią powrotu z wygnania. W Pwt 11,26-28 i 30,15-20 Prawo prezentowane jest jako obecny wybór, który JHWH kładzie przed Izraelem, zaś wypowiedzi z Pwt 11,29-30 i obramowują Deuteronomistyczny Kodeks Prawa rytuałem błogosławieństwa lub przekleństwa 9 3. CEL KsiĘGI PowTóRZONEGO PRAWA Cel jest tu jasny: upomnieć Izraelitów zanim wejdą. do ziemi obiecanej o potrzebie posłuszeństwa i wiemości wobec wymagań wynikających z przymierza zawartego z Bogiem na Horebie ( deuteronomistyczny odpowiednik Synaju). Stąd tak typowy dla tej tradycji teologicznej homiletyczny i dydaktyczny styl wypowiedzi. Deuteronomista często zwraca się do swego słuchacza/czytelnika bezpośrednio (ty). Ma to swój efekt retoryczny. Chce w ten sposób wzbudzić w nim właściwe emocje, stymulować potrzebę aktualizacji tradycji religijnych oraz akceptację stawianych wymogów. Służy temu także zastosowanie stereotypowego wezwania do usuwania wszelkiego zła z Izraela (Pwt 13,6; 17,7.12; 19,19; 21,21; 22, ; 24, 7) i motywowanie nakazów tym, że "JHWH brzydzi się" tym, co jest zakazane (Pwt 17,1; 18,12; 22,5; 23,19; 25, 16). 8 Por. D.L. Christensen, Deuteronomy 1,1-21,9 (WBC 6A), Nashville 200 l, s. L VIII. 9 Por. D. Nelson, Deuteronomy (OTL), Louisville-London 2002, s
5 Najważniejszą motywacją jest jednak specjalny status Izraela pośród innych narodów (Pwt 14,2.21) oraz nieustanna intencja JHWH, aby go błogosławić (Pwt 14,29; 15,6; 23,21; 24,19) 10 Mając na uwadze rozciągnięty w czasie proces redagowania tradycji deuteronomistycznej łatwo zauważyć, że w pierwszej fazie jej rozwoju chodziło o zreformowanie monarchii (por. 2 Krl22), a w późniejszej- z okresu wygnania babilońskiego - o ustalenie warunków powrotu do ziemi obiecanej. W istocie rzeczy najważniejsza w całej Księdze jest więc druga mowa. Mojżesz wyraźnie staje się tu dla Deuteronomisty kluczem uzasadniającym całą tradycję interpretacji i aktualizacji Prawa, gdyż Kodeks Deuteronomistyczny (Pwt 12-26) jest w rzeczywistości korektą aktualizującą starszy od niego Kodeks Przymierza (Wj )u. W ten sposób Moab staje się w tym momencie nowym, w stosunku do Horebu (Synaju), locus theologicus dla tej reinterpretacji, a sama Księga Powtórzonego Prawa nie jest już dokumentem z czasów zawarcia przymierza, lecz jego zaktualizowaną kopią (por. Pwt 4,27-29; 30,J-10; 31,19-21), wychodzącąnaprzeciw oczekiwaniom kolejnych pokoleń poszukujących w odziedziczonej po przodkach tradycji odpowiedzi na nurtujące je pytania. Nie bez znaczenia jest tu zatem akcent położony na konieczność przekazywania religijnej tradycji narodu kolejnym pokoleniom (por. Pwt 4,9-10; 6,7.20; 11,9; 31,13; 32,7.46). 10 Por. R.D. Nelson, Deuteronomy, s Najprostsze porównanie umożliwia podręcznik W.J. Doorly, The Laws of Yahweh. A Handbook of Blblica/ Law, New York W literaturze polskiej por. T. Brzegowy, Zbiory prawne Pięcioksięgu i ich rola w kompozycji dzieła, Tarnowskie Studia Teologiczne (2002), s ; J. Kułaczkowski, Specyfika wybranych zbiorów prawa w Pięcioksięgu, Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 10(2005), s
6 4. GLóWNE TEMATY KsiĘGI PoWTóRZONEGO PRAWA Tora, nazywana też słowem JHWH, Jego przykazaniami, statutami i nakazami (por. Pwt 5,31 ) 12 zajmuje u Deuteronomisty miejsce centralne. Jest życiodajnym sercem narodu, darem udzielonym mu przez JHWH. Wszystko to dlatego, że Bóg wybrał ten naród (Pwt 4,37-39; 7,7-9; 9,5; 10,14-15), zawarł z nim przymierze i ofiarował ziemię Kananejczyków (Pwt 8,7-10; 9,5-6; 11,9-11) traktując Izraelajak swoje dzieci (Pwt 14,1; por. 8,5). Jedynym uzasadnieniem tej hojności ze strony JHWH nie jest jakaś wyjątkowość samego narodu wybranego (por. Pwt 7,7; 9,4.6-7), ale miłość Boga względem patriarchów i ich potomstwa (Pwt 4,37; 7,7-8; 10,15; 23,6) 13 Ten wybór ma jednak także swój cel. Izrael ma stać się "świętym" (Pwt 14,2.26; 28,9) i być szczególną własnością JHWH (Pwt 7,6; 26, 19). JHWH zatem jako pierwszy ukochał ten naród i oczekuje z jego strony odwzajemnienia tej miłości (Pwt 7,5; 10,12; 11, ), co oznacza w konsekwencji całkowitą lojalność wobec Niego i zaakceptowanie stawianych wymagań 14 całym sercem i duszą (Pwt 4,29; 6,5; 10,12). Prawa Boże nie są trudne (Pwt 10,12-13; 30,11-14), dlatego Izrael powinien słuchać głosu Bożego (Pwt 4,30; 8,20; 9,23). Doświadczenie historyczne jednak uczy, że Izrael ciągle jest uparty i buntowniczy wobec stawianych mu wymogów (Pwt 9, ; 10,16; 29,17-18). Obok Tory drugim 15 kluczowym pojęciem w teologii deuteronomistycznej jest ziemia obiecana. Wszelkie 12 Omówienie tej terminologii w: R. Jasnos, Teologia Prawa w Deuteronomium, Kraków 2001, s Por. W. Moran, The Ancient Near Eastern Background of Love of God in Deuteronomy, Catholic Biblical Quarterly 25(1963), s ; D.J. McCarthy, Notes on the Love ofgod in Deuteronomy and the Father-Son Re/ationship Between /srael and Yahwe, Catholic Biblical Quarterly 27(1965), s Por. A. Rofe, The Book ofdeuteronomy: A Sumary, w: tenże, Deuteronom. /ssues and lnterpretation, London-New York 2002, s M. Weinfeld (Deuteronom 1-11 (AB 5), New York 1991, s. 57) uważa nawet, że najważniejszym. 22
7 prawa mają bowiem zastosowanie tylko w tej ziemi, którą JHWH obiecał swemu narodowi (Pwt 12,1). Pustynia w tej koncepcji stanowi miejsce, gdzie każdy robił, co mu się wydawało słuszne (Pwt 12,8; w koncepcji kapłańskiej prawa miały zastosowanie już podczas pobytu Izraelitów na pustyni por. Kpł 17,2-7; Lb 28,6). Posiadanie tej ziemi jest jednak według Deuteronomisty obwarowane pewnymi wymogami (Pwt 8, ; 11,8; 13,8-19). Kolejny kluczowy temat to przymierze. Deuteronomista odwołuje się w jego opisie do znanych już tysiąc lat wcześniej formuł traktatów wasalskich; w których suzeren, wielki król podejmuje się opieki nad niższym rangą partnerem (wasalem) w zamian za jego lojalność i posłuszeństwo. Taki typ układów międzynarodowych znali już starożytni Hetyci (ok lat przed Chr.), a później także Asyryjczycy (VIII wiek przed Chr.) 16 Może to nieco dziwić, ale bliższe koncepcji biblijnej są starsze, hetyckie teksty takich przymierzy, nie zaś niemal współczesne Deuteronomiście wzorce asyryjskie 17 Przykładem potwierdzającym to stwierdzenie może być wspomniane już opisywanie wzajemnych relacji Boga i Izraela pojęciem miłości. W traktatach asyryjskich (najczęściej przytaczanym jest traktat Asarhaddona z 672 roku przed Chr.) jedynie wasal ma obowiązek miłości wobec suzerena. W hetyckich przymierzach wasalskich miłość taka jest wzajemna Dobre, krótkie omówienie tych zagadnień znajduje się w: J.J. Niehaus, Deuteronomy: Theo/ogy of, w: W.A. VanGemeren (red.), New International Dietżonary ofo/d Testament Theo/ogy and Exegesis, t. IV, s (dalej: NIDOTTE). Teksty wspomnianych traktatów znaleźć można w: ANET, s Dobre zestawienie porównawcze uwydatniające podobieństwa i różnice pomiędzy traktatami hetyckimi i asyryjskimi oraz Księgą Powtórzonego Prawa podaje A. Terin, Chi ha scritto i "cinque libri di Mose"?, Firenze 2003, s M. Weinfeld, The Loyalty Oath in the Ancien Near East, Ugarit Forschungen 8(1976), s
8 5. "STRZEC" CZYLI WYPEI..NIAĆ NAKAZY PRAWA Już proste zestawienie, jakie znaleźć możemy w każdej konkordancji, pokazuje, że rdzeń czasownikowy smr, tłumaczony najczęściej jako "strzec" 19, stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych terminów używanych przez Deuteronomistę na opisanie właściwego stosunku każdego Izraelity do Prawa Bożego. Na 468 przykładów użycia tego czasownika, przeważnie w osnowie qal, rzadziej w nifal, aż 73 razy przypada na Księgę Powtórzonego Prawa i 85 razy na księgi historyczne należące do corpus deuteronomicum. Osnowa nifal zwykle ma odniesienia do kręgu religijnego i jej użycie nadaje temu rdzeniowi sens ostrzeżenia: "uważaj na siebie" (Pwt 4, ; 6,12; 8,11; 12,13.15; 15,9? 0 Osnowa qal, w potocznym rozumieniu opisuje sytuację doglądania, pilnowania czegoś lub kogoś, przestrzeganie i wypełnianie jakiś obowiązków, bycie czujnym w szerokim tego słowa znaczeniu 21 Takie, czysto świeckie zastosowanie pojawia się jednak bardzo rzadko w tekstach należących do tradycji deuteronomistycznej. Spotykamy je czasem tylko w 1-2 Sm i 1-2 Krl 22 Dla Deuetronomisty najistotniejsze jest metaforyczne użycie analizowanego rdzenia. Idea doglądania, zwracania bacznej uwagi w celu ocalenia czegoś przed utratą, przed krzywdą staje się dobrym punktem wyjścia dla wyjaśnienia narodowi wybranemu jego stosunku do przymierza i związanych z nim wymagań oraz darów. Zwrot smr berit - "przestrzegać przymierza" (Rdz 17,9-10; Wj 19,5), tożsamy z zakar berit - "pamiętać o przymierzu" (Kpł 26,45; por. Joz 1,13; Ml3,22), pojawia 19 Por. G.' Sauer, smr hiiten, w: E. Jenni, C. Westermann (red.), Theologische Handworterbuch zum A/ten Testament, t. II, Giitersloh 19934, s K.N. Schoville, smr, w: NIDOTTE, t. IY, s ; F. Garci Lópeza, smr, w: TDOT, t. XV, s F. Garci Lópeza, smr, w: TDOT, t. XV, s Tamże, s
9 się w Powtórzonym Prawie w najbardziej newralgicznych momentach (Pwt 7,9.12; 29,8). Dotyczy to zwłaszcza rozdziału siódmego, w którym wezwanie do przestrzegania przymierza, tożsame tu z przestrzeganiem Bożych przykazań (por. Pwt 7,9.11), znajduje się w wyjątkowym kontekście. Najpierw bowiem mowajest o tym, że to JHWH dotrzymuje (śmr) przysięgi złożonej ojcom (Pwt 7,8) i w zamian za strzeżenie (smr) przez naród wybrany jego przykazań, statutów i nakazów (Pwt 7, 11 ), strzec będzie przymierza i miłości (śmr berft wechesed) danych ojcom. Akcent pada tu zatem na wiemość Boga w dochowywaniu złożonych przez siebie obietnic 23, ale z tej postawy Boga Izrael ma też wyciągnąć właściwe wnioski (por. Pwt 11, 1.22). Schemat 24 argumentacji jest tu typowy dla stylu deuteronomistycznego (por. Pwt 4,37-40; 8,2-6; 9,4-7a). W w. 8 przypomina się działania JHWH w historii, w ww. 9-1 O wyciąga wnioski z wiedzy o tym, co się dokonało w przeszłości, zaś w w. 11 wskazuje na implikacje wynikające z tych wniosków: należy przestrzegać przykazań. Werset 12 i kolejne opisują owoce takiej postawy. Bogactwo słów, jakie deuteronomista stosuje w połączeniu z rdzeniem czasownikowym śmr, opisując i konkretyzując swoje wezwanie do zachowywania przymierza 25, pokazuje, że pragnie je odnieść do niemal wszystkich dziedzin życia. Czasem wprost wskazuje na konkretne obowiązki, jak zachowywanie nakazów dotyczących świąt (Pwt 16,1.12), szabatu (Pwt 5,12), praktyki cherem- "klątwa" (Pwt 13,19), wyroków wydawanych przez lewitów (Pwt 17,10.19), przepisów dotyczących trądu (Pwt 24,8), ślubów złożonych Bogu (Pwt 23,24). Wszelkie doświad- 23 R. Jasnos, Wierność Torze, s Por. G. Braulik, Die Mittel duteronornischer Rhetorik: Erhoben aus Deuteronorniurn 4,1-40 (AnBib 68), Roma 1978, s : Scherna der Beweisfilhrung- "schemat dowodzenia/argumentowania" 25 Por. F. Garci Lópeza, srnr, w: TDOT, t. XV, s. 290: rnitswót (Pwt 4,2.40; 5,10.29 itd.); chuqqirn (Pwt 4,40; 5,1; 6,17 itd.); rnispalirn (Pwt 5,1; 7,11.12; 8,11 itd.); debarirn (Pwt 12,28; 17,19; 28,58 itd.); 'edót (Pwt 6,17); 'irnra (Pwt 33,9); rnisrneret (Pwt 11,1). 25
10 czenia życiowe z przeszłości i przyszłości powinny być odczytywane w kluczu "sprawdzania" Izraela, czy strzeże on Bożych przykazań, czy też nie (Pwt 8,2.11) 26 Izraelici powinni pamiętać i strzec się, aby wypełniać warunki przymierza (Pwt 8,11 nifal) z całego serca i duszy (Pwt 26, 16; 30, l O; 32,46). Powinni też dbać o przekazywanie swej tożsamości religijnej następnym pokoleniom (Pwt 5,1; 31,12). Argumentacja i motywacja uzasadniająca wezwanie do "strzeżenia" Bożych przykazań jest bardzo różnorodna. Raz ma charakter typowy dla literatury mądrościowej (Pwt 4,6-8), a raz odwołuje się do doświadczenia historycznego (Pwt 16, 12). Znacznie częściej jednak stosuje się zwroty właściwe klasycznemu błogosławieństwu: powodzenie i długie życie (Pwt 4,40; 6,3; 12,28; 30,16), albo odwołuje się do obietnic wynikających z przymierza: liczne potomstwo i posiadanie ziemi (Pwt 8,1; 13,8-19),jej podbój z pomocą JHWH (Pwt 11,8), a wreszcie wspomina się ogólnie tylko o samym błogosławieństwie (Pwt 15,5; 26, ; 28, 1-8), uświęceniu narodu (Pwt 28,9-1 O) i jego prosperide (Pwt 28,11-14; 29,8) lub grozi przekleństwem za złamanie (nie-strzeżenie) obowiązków wynikających z zawartego przymierza (Pwt 28, 15-68). Najbardziej wymowny wydaje się tu tekst wieńczący Kodeks Prawa z Pwt 26, Tworzy on bowiem swoisty pomost łączący Pwt i z Pwt 28, a zarazem stanowi nawias narracyjny z Pwt 11,32-12,1 ("dzisiaj"; "statuty i nakazy"; "strzeż, aby wypełniać"). Jego podsumowująca rola w stosunku do całej Księgi wyraża się poprzez wezwanie do zachowywania nakazów Bożych "z całego serca i duszy" (w. 16: Pwt 4,29; 6,5; 10,12; 11,13), "chodzenia Jego (tj. Boga) drogami" (w. 17a: 8,6; 10,12; 11,22), potrójne określenie praw (w. 17b: Pwt 5,31; 6, l; 7,11; 8,11; 11, l), nawiązanie do obrazów Izraela jako 26 Szerzej w: J. Lemański, Od manny na pustyni do manny ukrytej. Rozwój tradycji o mannie w Starym i Nowym Testamencie, Szczecin 2006, s
11 "cennej własności" i "świętego ludu" (ww : Pwt 7,6; 14,2.21). Zwroty smr + 'aśa - "strzeż, aby wypełniać" (w. 16) oraz smr + sm.- "strzeż... i słuchaj jego głosu" (w. 17) odsyłają natomiast do analogicznych wezwań z Pwt 28, (por. też 26,19 i 28,1.9) 27 Całe słownictwo i styl wypowiedzi przypomina typowy formularz zawierania przymierza 28, chociaż stosowne słowa właściwe takiej procedurze wypowiedziane zostaną dopiero w Pwt 29,12 (por. Oz 2,23). Nie ma jednak wątpliwości, że całe Prawo deuteronomistyczne pretenduje do bycia zbiorem typowych wymagań związanych. z warunkami przymierza (por. Pwt 28,69). Każda ze stron ma więc według Deuteronomisty swoją część zobowiązań względem drugiej. Relacja jest tu bilateralna. JHWH "strzec" będzie obietnic i miłosierdzia, którym obdarza Izraelitów od czasów ich ojców (por. Pwt 7,8), a Izrael ma "strzec" przykazań danych mu przez Boga przez wszystkie pokolenia, aby ta wzajemna relacja mogła trwać nieprzerwanie, a naród wybrany mógł cieszyć się owocami Bożego błogosławieństwa. W praktyce więc "strzec'' oznacza nie tylko pamiętać, przechowywać i przekazywać Prawa JHWH jako depozyt wiary kolejnym pokoleniom, ale "dziś" traktować je także jako osobiste {"ty") zobowiązanie, które należy wypełniać w swoim codziennym życiu. WNIOSKI Częstotliwość, sposób zastosowania oraz kontekst teologiczny, w jakim autorzy deuteronomistyczni posługują się rdzeniem czasownikowym smr, nie pozostawia wątpliwości, że termin ten stanowi dla nich terminus technicus pozwalający opisać właści,wy stosunek do słuchania i wypełniania Prawa Bożego. Swieckie i zarazem podstawowe 27 R.D. Nelson, Deuteronomy, s R. Rendtorff, Die Bundesformel: Eine exegetisch-theo/ogische Untersuchung (SBS 160), Stuttgart 1995, s
12 znaczenie tego rdzenia wyraża zawsze praktyczne i skuteczne ochranianie czegoś lub kogoś. W religijnym i metaforycznym znaczeniu to podstawowe znacznie przeniesione zostaje na opisanie wzajemnych relacji Boga i narodu wybranego, dla których fundament stanowi bilateralne przymierze. Jego schemat oparty jest na wzorcach zaczerpniętych z formularzy starożytnych Układów wasalskich. Taki kontekst w konsekwencji oznacza, że dla Deuteronomisty "strzec" wyraża praktyczny wymiar wzajemnej miłości: Boga do Izraela i Izraela do Boga. Wyrazem tej miłości ze strony JHWH jest Jego opieka i błogosławieństwo, a ze strony narodu wybranego słuchanie, zachowywanie, przekazywanie z pokolenia na pokolenie i stosowanie w życiu wszystkich Bożych przykazań. Tylko taka postawa gwarantuje bowiem trwałość tej wzajemnej relacji. W praktyce jej owocem jest posiadanie ziemi obiecanej oraz szczęśliwe, błogosławione i długie życie na niej wszystkich pokoleń Izraela. Sommario U so delia radice smr nel Deuteronomio permette di vederlo come un termine tecnico per esprimere la lealta riguardo all' alleanza sia da parte di D i o, sia da parte de l popolo eletto. La radice descrive sopratutto lo sforzo per trasmettere la legge divina ed osservarla in prattica. Ks. Janusz Lemański ul. Ks. Kard. Wyszyńskiego Koszalin Ks. JANUsz LEMAŃSKI, ur. 1966, prof. nadzw. Uniwersytetu Szczecińskiego, absolwent Biblicurn i Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. Najważniejsze publikacje: "Sprawisz, abym ożył" (Ps 71,20b). Źródła nadziei na zmartwychwstanie w Starym Testamencie, Szczecin 2004; Arka Przymierza w dziejach narodu wybranego. Pomiędzy historią a teologi(b Szczecin 2006; Od manny na pustyni do manny ukrytej. Rozwój biblijnej tradycji o mannie w Starym i Nowym Testamencie, Szczecin
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY. Wykład XXXV - Wymiar teologiczny oraz znaczenie Księgi Pwt w historii zbawienia cz. I
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY Wykład XXXV - Wymiar teologiczny oraz znaczenie Księgi Pwt w historii zbawienia cz. I 1. Struktura literacka i teologiczna Pod względem literackim na księgę składają się
1. Skąd wzięła się Biblia?
1. Skąd wzięła się Biblia? Wprowadzenie do historii powstawania ksiąg biblijnych od etapu przekazu ustnego, poprzez proces spisywania i redakcji, do powstania księgi i umiejscowienia jej w kanonie Biblii.
BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.
Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.) YK 14-19, notatka w zeszycie, prezentacja, skrypt Pojęcia: Biblia, kanon, natchnienie Podział
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY Komentarze do niedzielnej liturgii słowa Poznań 2008/2009 17 18 II Niedziela Wielkanocna 19 kwietnia 2009 Dz 4,32-35 Ps 118 1 J 5,1-6 J 20,19-31
BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym
Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym Użyte kolory: Kolor czarny materiał obowiązkowy na poziomie podstawowym Kolor Ubuntu Orange - materiał rozszerzony na ocenę celującą Księga PŚ (Czytać ze zrozumieniem
1 Zagadnienia wstępne
1 Zagadnienia wstępne 2 W ramach powtórki księgi protokanoniczne pisma, które od początku były uznawane przez wszystkie gminy chrześcijańskie za natchnione protokanoniczność nie oznacza, że księgi te mają
Chrześcijanin a Przykazania Dekalogu
Chrześcijanin a Przykazania Dekalogu UWAŻANO JE ZA NAJWIĘKSZY KODEKS MORALNY ZNANY KIEDYKOLWIEK NA ZIEMI. NAZYWANO JE STRASZNĄ DZIESIĄTKĄ! PRZEZ WIEKI ZAWIESZANO JE NA ŚCIANACH CHRZEŚCIJAŃSKICH DOMÓW.
DEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK
gdzie szukać informacji? YouCat 348 351 KKK 2052 2082 Jacek Salij Dekalog o. Adam Szustak, Konferencje o Dekalogu Valerio Bocci Dziesięć przykazań wyjaśniane dzieciom Wiesława Lewandowska Pan Bóg nie robi
Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Stary Testament (11-TS-12-ST) Nazwa wariantu modułu (opcjonalnie): nazwa_wariantu (kod wariantu)
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Stary Testament (11-TS-12-ST) Nazwa wariantu modułu (opcjonalnie): _wariantu ( wariantu) 1. Informacje ogólne koordynator
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY. Wykład XXXIII - Geneza, historia, kontekst kulturowy Księgi Powtórzonego Prawa cz. I
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY Wykład XXXIII - Geneza, historia, kontekst kulturowy Księgi Powtórzonego Prawa cz. I 1. Nazwa Polska nazwa Powtórzone Prawo jest tłumaczeniem grecko-łacińskiej określenia
Jak wynika jasno z tytułu publikacji, autor zamierza udowodnić, że Księga
Ks. Paweł Podeszwa Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań DOI: http://dx.doi.org/10.12775/bpth.2014.025 7 (2014) 4 ISSN 1689-5150 RECENZJA D. Dogondke, Charakter deuteronomistyczny Księgi Malachiasza.
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY Wykład XXXI - Współczesna egzegeza Księgi Liczb Teologiczne przesłanie księgi wynika zasadniczo z jej uzupełniającej relacji względem poprzednich części Pięcioksięgu. Przedstawia
BIBLICUM ŚLĄSKIE. Wykład XII - Wymiar teologiczny oraz znaczenie Księgi Wyjścia w historii zbawienia cz. II
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS ZASADNICZY Wykład XII - Wymiar teologiczny oraz znaczenie Księgi Wyjścia w historii zbawienia cz. II 2. Poznanie Jahwe Kolejny ważny temat teologiczny obecny na przestrzeni całej
Kartoteka testu Moda ma swoją historię
Kartoteka testu Moda ma swoją historię Nr zad....... 7. Obszar standardów wymagań egzaminacyjnych 8. Nazwa sprawdzanej umiejętności (z numerem standardu) Uczeń odczytuje teksty na poziomie dosłownym. w
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia. Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej Ziemia obiecana geografia Zajordania (te tereny zdobywa Mojżesz) Galilea Samaria Judea Morze Martwe
Kryteria oceniania z religii klasa VII. Błogosławieni, którzy szukają Jezusa. Wydawnictwo Jedność. Ocena celująca:
Kryteria oceniania z religii klasa VII Błogosławieni, którzy szukają Jezusa Wydawnictwo Jedność Ocena celująca: Samodzielnie i twórczo wyjaśnia, że wiara jest wejściem w osobistą relację z Bogiem Charakteryzuje
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych. Minimum programowe nie uwzględnia podziału treści materiału
JOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA
JOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA 101 Czy pamiętasz historię Mojżesza? To On był główną postacią w kontaktach narodu Izraelskiego z Panem Bogiem. Mojżesz chodził po pustyni z narodem Izraelskim przez 40 lat. Był
Na początku Bóg podręcznik do nauki religii w I klasie gimnazjum (semestr pierwszy) razem 22 jednostki lekcyjne
Na początku Bóg podręcznik do nauki religii w I klasie gimnazjum (semestr pierwszy) razem 22 jednostki lekcyjne Zagadnienia programowe Tematyka Cele i treści szczegółowe Liczba lekcji (45 ) Lekcje organizacyjne
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone
BOśE NAKAZY - DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ
BOśE NAKAZY - DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ W Biblii znajdujemy nakazy i Ŝądania. Zawierają one to, co wierzący nazywają wolą BoŜą. Najbardziej znanym ich zbiorem jest Dziesięć przykazań (Wj 34, 28). Znajdujemy go
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
rozpoznaje znaki sakramentalne; okazuje szacunek wobec znaków obecności Boga. Określa, od kiedy rozpoczęła się jego przyjaźń z Jezusem; szczęśliwego;
I. Poszukiwanie szczęścia i wspólnoty 2 3 4 5 6 Określa, od kiedy rozpoczęła się jego przyjaźń z Jezusem; wymienia cechy człowieka szczęśliwego; wskazuje osoby, które troszczą się o niego; charakteryzuje,
Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum
Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Przedmiot: religia Klasa: pierwsza gimnazjum Tygodniowa
Europejski system opisu kształcenia językowego
Europejski system opisu kształcenia językowego Opis poziomów Poziom językowy A1 - Poziom początkowy Potrafię zrozumieć znane mi słowa i bardzo podstawowe wyrażenia dotyczące mnie osobiście, mojej rodziny
Roczny plan czytania biblii informacje
Roczny plan czytania biblii informacje Poniższy plik zawiera materiały potrzebne do realizacji rocznego planu czytania biblii: tabelę, w której możesz wpisać Twoje własne powody, dla których chcesz przeczytać
GL fo J-to U(t'J ~ Yh~ f {i O~ ~ ffny't'..jl
GL fo J-to U(t'J ~ Yh~ f {i O~ ~ ffny't'..jl Rex Jackson Małżeństwo l dom Książka powstała we współpracy z zespołem pracowników Międzynarodowego Biura ICI Instytut ICI Cieszyn 1996 Tytuł oryginału: Marriage
- uczeń posiadł wiedzę i umiejętności znacznie przekraczające program nauczania katechezy
Kryteria oceniania z religii kl. I gimnazjum Ocena celująca - uczeń posiadł wiedzę i umiejętności znacznie przekraczające program nauczania katechezy - twórczo rozwija własne uzdolnienia oraz dba o własną
Wymagania programowe i kryteria oceniania z religii dla klasy IV. I. Podstawowe:
Wymagania programowe i kryteria oceniania z religii dla klasy IV I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą. Posiada wiedzę i umiejętności, które są efektem samodzielnej
Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Pismo Święte o rodzinie (11-R1-12-r1_28)
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Pismo Święte o rodzinie (11-R1-12-r1_28) 1. Informacje ogólne koordynator modułu ks. dr Maciej Basiuk rok akademicki 2014/2015
WYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza
WYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza Wymagania edukacyjne śródroczne Ocena celująca Ocenę celującą przewiduję dla uczniów przejawiających
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:
Załącznik nr 1 do uchwały nr 445/06/2012 Senatu UR z dnia 21 czerwca 2012 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta I stopień
Opis wymaganych umiejętności na poszczególnych poziomach egzaminów DELF & DALF
Opis wymaganych umiejętności na poszczególnych poziomach egzaminów DELF & DALF Poziom Rozumienie ze słuchu Rozumienie tekstu pisanego Wypowiedź pisemna Wypowiedź ustna A1 Rozumiem proste słowa i potoczne
Prawo Boże cz.3. W Starym Przymierzu sprawa była zasadniczo prosta, Żydzi nigdy
Prawo Boże cz.3 W trzeciej, krótkiej części omawiającej rolę i znaczenie Prawa Bożego, wrócę znów do Starego Testamentu. Pragnę przedstawić znaczenie słów, które miały jakiekolwiek powiązania z Prawem.
Kartoteka testu Moda ma swoją historię
Kartoteka testu Moda ma swoją historię Nr zad....... 7. Obszar standardów wymagań egzaminacyjnych Czytanie i odbiór tek- Nazwa sprawdzanej umiejętności (z numerem standardu) Uczeń odczytuje teksty na poziomie
KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII. Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą.
KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA I Semestr I Ocena dopuszczająca -Umie wykonać znak krzyża, -Zna niektóre modlitwy i wymaga dużej pomocy
Żydowskie Święto Tygodni (hebr. Chag ha Szawuot) lub Dzień Pierwocin, Pierwszych Owoców (hebr. Jom ha Bikkurim). 5
Wprowadzenie Księga Wyjścia zajmuje bardzo ważne miejsce wśród pism świętych Starego Testamentu. Do opisanych w niej wydarzeń będą się odwoływać wszyscy prorocy i pisarze natchnieni Biblii hebrajskiej,
WYMAGANIA Z RELIGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE IV
WYMAGANIA Z RELIGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE IV Rozdział I Żyję w przyjaźni z Jezusem - charakteryzuje postawę przyjaciela Jezusa - wymienia warunki przyjaźni z Jezusem praktykowanie pierwszych piątków
Lekcja 2 na 14 października 2017
Lekcja 2 na 14 października 2017 Zakon bowiem został nadany przez Mojżesza, łaska zaś i prawda stała się przez Jezusa Chrystusa (Jan 1:17) Wielkie obietnice: lepsze życie w zamian za posłuszeństwo. Lepsze
7. Bóg daje ja wybieram
7. Bóg daje ja wybieram 1. CELE LEKCJI WYMAGANIA OGÓLNE wprowadzenie w problematykę powołania życiowego i chrześcijańskiego powołania do świętości. 2. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE uczeń: po lekcji
Łk 1, Skrutacja Pisma Świętego ( 1
5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta. 6 Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali
Etapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA
Etapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA Etapy historii zbawienia Zdobycie Ziemi Obiecanej i czasy Sędziów Patriarchowie i pobyt w Egipcie 1 Prehistoria biblijna 2 3 Wyjście z Egiptu
Data i autorstwo ksiąg Królewskich.
Ryszard Tyśnicki Studia zaoczne WBST Data i autorstwo ksiąg Królewskich. Pisanie o datach i autorach w przypadku ksiąg Starego Testamentu nie jest łatwym i prostym zadaniem. Zdarza się, bowiem, że interesujące
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia. Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej Ziemia obiecana geografia Zajordania (te tereny zdobywa Mojżesz) Galilea Samaria Judea Morze Martwe
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII DLA UCZNIÓW KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII DLA UCZNIÓW KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ PROGRAM NAUCZANIA POZNAJĘ BOGA I W NIEGO WIERZĘ PODRĘCZNIK JESTEM CHRZEŚCIJANINEM ROZDZIAŁ 1. Żyję w przyjaźni z Jezusem rozumie sens
Kryteria ocen z religii kl. 4
Kryteria ocen z religii kl. 4 Ocena celująca - spełnia wymagania w zakresie oceny bardzo dobrej - prezentuje treści wiadomości powiązane ze sobą w systematyczny układ - samodzielnie posługuje się wiedzą
JAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ.
JAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ. Jest to propozycja przeczytania całego Pisma Świętego w ciągu roku kalendarzowego (przeczytania, a nie modlitwy Słowem Bożym!). W zależności od tempa czytania,
Co to jest miłość - Jonasz Kofta
Co to jest miłość - Jonasz Kofta Co to jest miłość nie wiem ale to miłe że chcę go mieć dla siebie na nie wiem ile Gdzie mieszka miłość nie wiem może w uśmiechu czasem ją słychać w śpiewie a czasem w echu
Kartoteka testu Oblicza miłości
Kartoteka testu Oblicza miłości Nr zad.. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Nazwa sprawdzanej umiejętności (z numerem standardu) Uczeń I/ odczytuje teksty kultury na poziomie dosłownym. dostrzega w odczytywanych tekstach
JUDAIZM PODSTAWY WIARY
JUDAIZM PODSTAWY WIARY JØDEDOMMENS LÆRE Według żydów istnieje tylko jeden bóg. Wszyscy żydzi muszą przestrzegać Dziesięciu przykazań. Najważniejsze księgi w judaizmie to Tora i Talmud, w których spisane
Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP
Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP 3445.208.2017 KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE Ocena dopuszczająca: Ocena dostateczna: Ocena dobra: Ocena bardzo dobra: klasyfikuje
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM Obowiązuje znajomość lektur:
Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i
PISMO ŚWIĘTE. Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i jedną regułę wiary. Natchnienie- (łac. Inspiratio)
Pismo Święte podstawowym źródłem treści w programach. Kościoła Zielonoświątkowego w RP
Pismo Święte podstawowym źródłem treści w programach nauczania biblijnego Kościoła Zielonoświątkowego w RP Podstawa Programowa katechezy zielonoświątkowej Za podstawowe źródło treści oraz główną przesłankę
Bóg Ojciec kocha każdego człowieka
1 Bóg Ojciec kocha każdego człowieka Bóg kocha mnie, takiego jakim jestem. Raduje się każdym moim gestem. Alleluja Boża radość mnie rozpiera, uuuu (słowa piosenki religijnej) SŁOWA KLUCZE Bóg Ojciec Bóg
USPRAWIEDLIWIENIE WYŁĄCZNIE PRZEZ WIARĘ
USPRAWIEDLIWIENIE WYŁĄCZNIE PRZEZ WIARĘ Lekcja 4 na 22 lipca 2017 Z Chrystusem jestem ukrzyżowany; żyję więc już nie ja, ale żyje we mnie Chrystus; a obecne życie moje w ciele jest życiem w wierze w Syna
Dziesięcina Motto: 2Kor 24. października
Dziesięcina Motto: 2Kor 9:6-11 24. października 2010 0 r. J ako motto dzisiejszego studium tematycznego o dziesięcinie przyjmujemy tekst z Nowego Przymierza, który jest jednym z najważniejszych tekstów
Ekonomia i gospodarka w encyklikach Jana Pawła II
Ekonomia i gospodarka w encyklikach Jana Pawła II Jaka jest ekonomia Boga? Socjalizm czy kapitalizm? Czy istnieje trzecia droga? Czy jest nią wolna ekonomia? Tomasz G. Cieślar Lublin 2005/Poznań 2011 Copyright
Dlaczego Dekalog? Poniżej drukowany jest wywiad z chrześcijaninem przestrzegającym biblijny Dekalog, jest okazją do
Dlaczego Dekalog? Od redakcji: W Duchu Czasów często piszemy na temat ważności i roli Dziesięciorga Bożych Przykazań. Jest to naturalne, gdyż o ile dla usprawiedliwienia nas z popełnionych grzechów Dekalog
MOTYW PRÓBY JAKO ELEMENT PROCESU WYCHOWYWANIA W TEKSTACH PIĘCIOKSIĘGU
Verbum Vitae 21 (2012), MOTYW PRÓBY JAKO ELEMENT PROCESU WYCHOWYWANIA W TEKSTACH PIĘCIOKSIĘGU Ks. Janusz Lemański W kanonicznym kształcie Pięcioksięgu nie trudno zauważyć, że epizody dotyczące pobytu Izraela
Mirosław S. Wróbel "Przejście Izraelitów przez Jordan (Joz 3,1 5,1) : historiografia, teologia, pareneza", Grzegorz Szamocki, Gdańsk 2011 : [recenzja]
Mirosław S. Wróbel "Przejście Izraelitów przez Jordan (Joz 3,1 5,1) : historiografia, teologia, pareneza", Grzegorz Szamocki, Gdańsk 011 : [recenzja] The Biblical Annals /1, 391-395 01 391 Ks. Grzegorz
BIBLICUM ŚLĄSKIE. Wykład 1 Geneza, historia, kontekst kulturowy Księgi Rodzaju. Część I
BIBLICUM ŚLĄSKIE KURS WPROWADZAJĄCY Wykład 1 Geneza, historia, kontekst kulturowy Księgi Rodzaju. Część I Księga Rodzaju w tradycji protestanckiej określana jest jako 1 Księga Mojżeszowa, zaś w tradycji
Olga Strembska, Duchowość w Polsce 16 (2014), ISSN 2081-4674, s. 244-245.
Duchowość w Polsce 16 (2014) ISSN 2081-4674 s. 244-245 Olga STREMBSKA JAK ŻYĆ PO CHRZEŚCIJAŃSKU? JAN PAWEŁ II ODPOWIADA NA NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA opr. ks. Marek Chmielewski, Wydawnictwo AA, Kraków 2014,
STANDARDY WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH. Zakres przedmiotów humanistycznych
STANDARDY WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Zakres przedmiotów humanistycznych I. CZYTANIE I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY 1) czyta teksty kultury ( w tym źródła historyczne ) rozumiane jako wszelkie wytwory kultury materialnej
O tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza
O tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza Wprowadzenie Film Interaktywne ćwiczenia mul medialne Podsumowanie Słowniczek Dla nauczyciela Wprowadzenie Religia starożytnych Żydów to jeden z najstarszych
Ks. Dariusz DZIADOSZ. Zob. J.P. H y a t t, The Writing of an Old Testament Book, The Biblical Archaeologist 6(1943) nr 4, s
Każda z czterdziestu sześciu ksiąg Biblii Hebrajskiej przeszła autonomiczny i złożony proces edycji, nosi więc ślady wielu interwencji i ekspansji redakcyjnych, które sukcesywnie modyfikowały i wzbogacały
Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Wiesław M. Macek Teologia nauki według księdza Michała Hellera Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2010 Na początku było Słowo (J 1, 1). Książka ta przedstawia podstawy współczesnej
STANDARDY WYMAGAŃ BĘDĄCE PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU W OSTATNIM ROKU NAUKI W GIMNAZJUM
Załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2007 r. (Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2007 r. Nr 157, poz. 1102) STANDARDY WYMAGAŃ BĘDĄCE PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU W OSTATNIM
KRYTERIA OCENIANIA Z RELIGII DLA KLASY IV, V, VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ
1 KRYTERIA OCENIANIA Z RELIGII DLA KLASY IV, V, VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ Ocenie podlegają: odpowiedzi ustne z trzech jednostek lekcyjnych, kartkówki z trzech jednostek lekcyjnych, wypowiedzi w trakcie katechezy,
Wymagania edukacyjne dla klas V z przedmiotu religia na rok 2017/18 nauczyciel: ks. Władysław Zapotoczny
I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Wymagania edukacyjne dla klas V z przedmiotu religia na rok 2017/18 nauczyciel: ks. Władysław Zapotoczny Spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą. Posiada wiedzę
SPIS TREŚCI WSTĘP...5
SPIS TREŚCI WSTĘP...5 I. TYM CZŁOWIEKIEM JESTEM JA!" HEBRAJSKI MAŚAL -PRZYPOWIEŚĆ W STARYM TESTAMENCIE...7 1. Etymologia...8 2. Prz 1,1-7...9 3. Jeszcze trochę etymologii...12 4. Przysłowie...13 1 Sm 10;
Religia. wolność czy zniewolenie? Odrzuć wszystko, co sprzeciwia się wolności i poznaj to, co najbardziej człowiekowi potrzebne.
ks. Zbigniew Paweł Maciejewski Religia wolność czy zniewolenie? Odrzuć wszystko, co sprzeciwia się wolności i poznaj to, co najbardziej człowiekowi potrzebne. Wydawnictwo NATAN Lublin 2013 Copyright by
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA JĘZYK POLSKI
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA JĘZYK POLSKI Formy aktywności i częstotliwość ich sprawdzania: Lp. Forma aktywności Skrót Częstotliwość (min. w semestrze) 1. odpowiedź ustna o 1 2. czytanie ze zrozumieniem
WYMAGANIA EDUKACYJNE RELIGIA. Klasa 6. Katarzyna Lipińska
WYMAGANIA EDUKACYJNE RELIGIA Klasa 6 Katarzyna Lipińska Wymagania (ocenianie wiadomości i umiejętności ucznia) opracowane w oparciu o wymagania edukacyjne zawarte w Podstawie programowej katechezy Kościoła
GH - Charakterystyka arkuszy egzaminacyjnych.
GH - Charakterystyka arkuszy egzaminacyjnych. A. Arkusz standardowy GH-A, B, C oraz arkusze przystosowane: GH-A4, GH-A5, GH-A6. Zestaw zadań z zakresu przedmiotów humanistycznych, skonstruowany wokół tematu
EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Zadanie 1. (0 4) Obszar standardów Opis wymagań Znajomość i rozumienie
Jezus Chrystus. Niech będzie. pochwalony. SP Klasa VI, temat 60
Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus Serwus Witam Dobry wieczór Dzień dobry Szczęść Boże Chrystus zmartwychwstał Króluj nam, Chryste Grupa 1 Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus Zapoznajcie się z tekstem
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA IV Program AZ-2-01/10. Ocena dopuszczająca
1. Fundamentalizm jako ruch religijny
Aspekty zagadnienia 1. Zjawisko fundamentalizmu biblijnego 2. Fundamentalistyczna lektura Biblii i jej charakterystyczne cechy 3. Zagrożenia płynące z fundamentalistycznej lektury Biblii 1. Fundamentalizm
Kryteria oceniania w klasie I, II i III - Religia
Kryteria oceniania w klasie I, II i III - Religia KLASA I ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia kryteriów na ocenę dopuszczającą ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: odróżnia modlitwę
Ks. Michał Bednarz ZANIM ZACZNIESZ CZYTAĆ PISMO ŚWIĘTE
Ks. Michał Bednarz ZANIM ZACZNIESZ CZYTAĆ PISMO ŚWIĘTE 4 by Wydawnictw o BIBLOS, Tarnów 1997 ISBN 83-86889-36-5 SPIS TREŚCI Wstęp.................................. 9 :2 6.,H. 1998 Nihil obs tat Tarnów,
Egzystencjalny wymiar kerygmatu Apostoła Pawła
ISSN 1392-7450 SOTER 2011.37(65) Egzystencjalny wymiar kerygmatu Apostoła Pawła Pranešimas skaitytas tarptautinėje mokslinėje konferencijoje Evangelizacija šiandienos pasaulyje: ištakos, iššūkiai, perspektyvos.
GIMNAZJUM NR 60 IM. CYRYLA RATAJSKIEGO W POZNANIU
Wymagania edukacyjne z podstawy programowej Klasa pierwsza I półrocze Podstawa programowa Cele kształcenia Wymagania ogólne Treści nauczania -wymagania szczegółowe 1. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje
Religia ks. Paweł Mielecki Klasa IV
Religia ks. Paweł Mielecki Klasa IV Na ocenę celującą uczeń: Posiada wiedzę i umiejętności przewidziane na ocenę bardzo dobrym (co najmniej w 90%), a nad to: Samodzielnie i twórczo rozwija własne zainteresowania
PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA
PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA A. Poziom podstawowy Rozumienie czytanego tekstu 1. Przeczytaj uważnie tekst, zwracając uwagę na śródtytuły i przypisy. 2. Na ogół jeden akapit rozwija
Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31)
Lekcja 5 na 4 listopada 2017 Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31) W dniu 31 października 1517 r. Marcin Luter zawiesił swoje dziewięćdziesiąt pięć
Dydaktyczny charakter biblijnej księgi na przykładzie Deuteronomium
Renata Jasnos * Kraków Dydaktyczny charakter biblijnej księgi na przykładzie Deuteronomium Księga Powtórzonego Prawa już samym swoim tytułem może sugerować, że jest tekstem prawnym i przez to zniechęcać
Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego 2014 r. Test humanistyczny język polski
Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego 2014 r. Test humanistyczny język polski Zestaw standardowy zawierał 22 zadania, w tym 20 zadań zamkniętych i 2 zadania otwarte. Wśród zadań zamkniętych dominowały
UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH
UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH STUDIUM PRAKTYCZNEJ NAUKI JĘZYKÓW OBCYCH FORMAT EGZAMINU: EGZAMIN CERTYFIKUJĄCY Z JĘZYKA OBCEGO, POZIOM B2 Egzamin sprawdza znajomość języka obcego ogólnego na poziomie
ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU
ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU JAN PAWEŁ II ORĘDOWNIK RODZINY NASZA SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA ŁĄCZY SIĘ Z TYMI SŁOWAMI PAMIĘTAMY 27 kwietnia 2015 roku odbył się w naszej
Program zajęć artystycznych w gimnazjum
Program zajęć artystycznych w gimnazjum Klasy II Beata Pryśko Cele kształcenia wymagania ogólne I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. II. Tworzenie wypowiedzi
Rdz 12 1 Pan rzekł do Abrama: «Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę.
Pięcioksiąg 1 2 Rdz 1-11 stworzenie praca człowieka błogosławieństwo nieposłuszeństwo decyzja co dobre i złe grzech Adama i Ewy nagość podporządkowanie obwinianie skutki grzechu miłosierdzie Rdz 3,15 Kain
SPRAWIEDLIWOŚĆ BOŻA A BOŻE MIŁOSIERDZIE W TRADYCJI DEUTERONOMISTYCZNEJ (Joz 6,21 25)
Ks. MAREK WOCHNA Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 2004, t. 37, z. 2, s. 103 108 SPRAWIEDLIWOŚĆ BOŻA A BOŻE MIŁOSIERDZIE W TRADYCJI DEUTERONOMISTYCZNEJ (Joz 6,21
Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum
Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum Zgodnie z Podstawą Programową jako priorytetowe przyjmuje się na lekcjach plastyki w gimnazjum wymagania ogólne: 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie
Lekcja szkoły sobotniej Kazanie Spotkania biblijne w kościele, w domu, podczas wyjazdów
Lekcja szkoły sobotniej Kazanie Spotkania biblijne w kościele, w domu, podczas wyjazdów sprawia, że otwieramy się na działanie Ducha Świętego prowadzi do zmian jest często początkiem i nauką duchowego
Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte?
Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte? Mój pierwszy nauczyciel języka hebrajskiego bił mnie linijką po dłoni, gdy ośmieliłem się dotknąć palcem świętych liter Pięcioksięgu. (R. Brandstaetter, Żywa Księga)
Studium biblijne numer 12. Prawdziwa religia. Andreas Matuszak. InspiredBooks
Studium biblijne numer 12. Prawdziwa religia Andreas Matuszak InspiredBooks październik 2013, dla niniejszego wydania Ver. 1.0 www.inspiredbooks.de Prawdziwa religia Andreas Matuszak InspiredBooks 4 Prawdziwa
Nabożeństwo powołaniowo-misyjne
Nabożeństwo powołaniowo-misyjne Nabożeństwo powołaniowo-misyjne (Wystawienie Najświętszego Sakramentu) K: O Boże, Pasterzu i nauczycielu wiernych, któryś dla zachowania i rozszerzenia swojego Kościoła
Żeby zdobyć jakiś zawód, trzeba się go uczyć, czasem całe lata.
Wychowanie dzieci praktyczne (bo biblijne) wskazówki. 29. maja 2011 r. Żeby zdobyć jakiś zawód, trzeba się go uczyć, czasem całe lata. Tymczasem, żeby zostać rodzicem, nie trzeba żadnej szkoły. Większość
Ks. Mirosław Łanoszka. Pierwsza mowa Mojżesza do Izraela (Pwt 1,1-4,43)
Ks. Mirosław Łanoszka Pierwsza mowa Mojżesza do Izraela (Pwt 1,1-4,43) Z pierwszego rozdziału Księgi Powtórzonego Prawa: Oto słowa, które Mojżesz wypowiedział do wszystkich Izraelitów na pustyni za Jordanem