ARw arenosole właściwe ARb arenosole bielicowane

Transkrypt

1 CZĘŚĆ II - TYPY SIEDLISKOWE LASU 1. CHARAKTERYSTYKA CECH GEOLOGICZNO-GLEBOWYCH W niniejszym opracowaniu charakterystyka siedlisk przedstawiona jest w zgeneralizowanej formie dla siedlisk terenów nizinnych, wyżynnych i podgórskich oraz górskich, przez podanie dla każdego typu siedliskowego lasu (także dla wariantu ) elementów geologiczno-glebowych i typu leśnej - w postaci tabelarycznej SIEDLISKA TERENÓW NIZINNYCH Do siedlisk terenów nizinnych w szerokim ujęciu leśno-hodowlanym zalicza się siedliska w przyrodniczo-leśnych krainach I-VI na terenach nizinnych, oraz na terenach wyżynnych, głównie akumulacyjnego typu rzeźby, gdy w podłożu nie występują starsze od czwartorzędu utwory geologiczne, a wysokość bezwzględna nie przekracza 300 m. BORY - siedliska ubogie suche, świeże, wilgotne i bagienne, o glebach bardzo silnie kwaśnych. W przypadku gleb mineralnych - wytworzonych z piasków (z dominującą frakcją piasku średniego i grubego), a w przypadku gleb organicznych - z warstwą słabo rozłożonego torfu różnej miąższości na w/wym. piaskach. Próchnica typu mor (mor suchy, mor świeży, mor wilgotny, mor mokry) lub torfowa i murszowa. Drzewostan jednopiętrowy sosnowy, runo ubogie w gatunki. Bór suchy - Bs Siedliska skrajnie ubogie i suche, z bardzo głębokim poziomem wody gruntowej, wyróżniające się drzewostanem sosnowym IV-V bonitacji o złej jakości technicznej oraz runem krzewinkowo- lub trawiasto-mszystym z silnie rozwiniętą warstwą chrobotków. Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby - Uwaga: /* - dotyczy krainy Bałtyckiej Bs Spotykany tylko w skrajnie suchych i ubogich warunkach. Utwory piaszczyste nie zawierające CaCO 3 - piaski wydmowe (eoliczne) - piaski eoliczne wydm nadmorskich /* Piasek luźny (z dominującą frakcją piasku średniego i grubego) mor suchy ARi arenosole inicjalne ARw arenosole właściwe ARb arenosole bielicowane Bór świeży - Bśw Siedliska ubogie, świeże, znajdujące się pod bardzo słabym lub słabym wpływem wody gruntowej. Gleby najczęściej bielicowe, wytworzone z piasków rzecznych tarasów plejstoceńskich lub piasków sandrowych. Rzadziej spotykane są arenosole wytworzone z piasków eolicznych lub piasków zwydmionych na piaskach różnego pochodzenia; występują one zwykle na rozproszonych areałach w dolinach nadrzecznych lub w sąsiedztwie obniżeń wypełnionych torfem (np. w Puszczy Kampinoskiej i Puszczy Kurpiowskiej). Gleba w wariancie silnie świeżym wyróżnia się oglejeniem dolnych warstw. Od Bs wyróżnia się drzewostanem sosnowym lepszej bonitacji - ok. III - oraz pojedynczym występowaniem lub brakiem chrobotków w runie. 22

2 Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby Bśw Stanowi dość znaczną powierzchnię lasów. Utwory piaszczyste nie zawierające CaCO 3 Piaski - rzeczne tarasów plejstoceńskich - wodnolodowcowe - eoliczne i eoliczne nadmorskie /* - trzeciorzędowe (sporadycznie) Piasek luźny (głównie z frakcją ziaren >0,1 mm) Bw bielicowa Bwgg bielicowa Blw bielica głęboko RDb rdzawa bielicowa Blwgg bielica ARw arenosole właściwe głęboko ARb arenosole bielicowane RDbgg rdzawa bielicowa głęboko /** mor świeży Bśw1 Bśw2 Uwaga: /* - dotyczy krainy Bałtyckiej; /** - dotyczy krain Mazursko-Podlaskiej i Mazowiecko -Podlaskiej Bór wilgotny - Bw Siedliska ubogie, znajdujące się pod umiarkowanym lub dość silnym wpływem wody gruntowej, utrzymującej się w zasięgu profilu przez znaczną część roku. Charakterystyczne są dla nich gleby piaszczyste, najczęściej typu glejo-bielicowych. Są to siedliska często występujące w strefie przejściowej między borami świeżymi a olsami i borami bagiennymi. Występowanie Bw Spotykany w płaskich obniżeniach terenu, często na przejściu między siedliskami świeżymi i bagiennymi. Utwory piaszczyste nie zawierające CaCO 3 Piaski - rzeczne tarasów plejstoceńskich - wodnolodowcowe - eoliczne (niecki deflacyjne) Piasek luźny (z dominującą frakcją piasku średniego i grubego) Uziarnienie mor świeży mor wilgotny Typ i podtyp gleby Bg glejo-bielicowe odwodniona Blg glejo-bielice odwodniona G gruntowoglejowe odwodniona Bgw glejo-bielicowa Blgw glejo-bielica Bgts glejo-bielicowa torfiasta Gts torfiasta Gt torfowa Bw0 Bw1 Bw2 Bór bagienny - Bb Siedliska występujące w bezodpływowych zagłębieniach terenu, związane ze stagnującymi kwaśnymi wodami gruntowymi, utrzymującymi się przez znaczną część roku blisko powierzchni. Miąższość tworzącego się torfu jest znaczna często wynosi ponad 2 m. Siedliska te zajmują często niewielkie obszary wśród borów sosnowych tworząc strefę przejścia pomiędzy nieleśnym torfowiskiem wysokim, a borami wilgotnymi i borami świeżymi. Niejednokrotnie wkraczają też na obszar torfowiska wysokiego. Wyróżniają się drzewostanem ok. V bon., o złej jakości technicznej, występowaniem w runie warstwy torfowców oraz krzewinek borówki bagiennej i bagna. Na terenach odwodnionych wierzchnia warstwa torfu ulega zmurszeniu. 23

3 Bb Występowanie Zajmuje bezodpływowe obniżenia terenu wypełnione słabo rozłożonym torfem, często znacznej miąższości - torfy wysokie (sfagnowe) Uziarnienie - murszowa torfowa Typ i podtyp gleby Tw torfowa torfowisk wysokich odwodniona Mt 1 torfowomurszowa Tw torfowa torfowisk wysokich słabo zabagniona Tw torfowa torfowisk wysokich średnio zabagniona Tw torfowa torfowisk wysokich silnie zabagniona Bb0 Bb1 Bb2 Bb3 BORY MIESZANE - siedliska dość ubogie - świeże, wilgotne i bagienne. Gleby piaszczyste, z dominującą frakcją piasku średniego i grubego, w przypadku siedlisk wilgotnych i bagiennych przykryte warstwą torfu różnej miaższości. Próchnica typu modermor (suchy, świeży, wilgotny i mokry) oraz torfowa i murszowa. Drzewostan najczęściej mieszany, składający się z gatunków iglastych i liściastych, ok. II-III bonitacji, miejscami z II piętrem o niewielkim pokryciu. W runie, obok gatunków oligotroficznych, pojawiają się gatunki mezotroficzne. Bór mieszany świeży - BMśw Siedliska świeże o glebach mineralnych, znajdujące się pod bardzo słabym lub słabym wpływem wody gruntowej. Tworzą często większe wspólne kompleksy z siedliskami Bśw, zajmując nieco żyźniejsze gleby. Występują głównie w powiązaniu z piaskami wodnolodowcowymi oraz piaskami rzecznymi tarasów plejstoceńskich. Dominują w nich gleby rdzawe bielicowe oraz rdzawe właściwe; gleby bielicowe występują znacznie rzadziej. Wyjątkowo też spotykane są w tym typie siedliskowym piaski lodowcowe zwykle są to niewielkie fragmenty, znajdujące się w sąsiedztwie uboższych utworów innego pochodzenia. W wariancie silnie świeżym zaznacza się gruntowe oglejenie w głębszych warstwach gleby. BMśw Występowanie Często spotykany Występuje nieco rzadziej utwory nie zawierające CaCO 3 lub niewielkie ilości w najgłębszych poziomach profilu glebowego Piaski całkowite - rzeczne tarasów plejstoceńskich - akumulacji wodnolodowcowej - zwałowe na piaskach wodnolodowcowych Bardzo głębokie piaski naglinowe: - rzeczne plejstoceńskich tarasów - eoliczne - wodnolodowcowe (rzadziej) - trzeciorzędowe Uziarnienie Piaski luźne i słabogliniaste Piaski luźne i słabogliniaste (z dominującą frakcją piasku o średnicy ziaren ponad 0,1 mm) bardzo głęboko podścielone gliną lub z wkładkami utworów mocniejszych moder-mor świeży, mor świeży Typ i podtyp gleby RDb rdzawa bielicowa RDw rdzawa Bw bielicowa RDbgg rdzawa bielicowa głęboko RDwgg rdzawa głęboko RDb rdzawa bielicowa RDw rdzawa ARw arenosole RDbgg rdzawa bielicowa głęboko RDwgg rdzawa głęboko 24

4 OC ochrowa Bwgg bielicowa głęboko OCgg ochrowa odm płytka głęboko ARwgg arenosole właściwe głęboko właściwe Bwgg bielicowa głębowko * BMśw1 BMśw2 BMśw1 BMśw2 Uwaga: */ - dotyczy krainy II Bór mieszany wilgotny - BMw Siedliska dość ubogie, pod umiarkowanym lub dość silnym wpływem wody gruntowej, wyjątkowo w głębszych warstwach opadowej. Spotykane są w obniżeniach terenowych, często w sąsiedztwie siedlisk BMśw i Bw. Najbardziej typowymi glebami są glejo-bielicowe i glejo-bielice, a w wariancie wilgotniejszym także gleby gruntowo-glejowe torfowe i torfiaste. BMw Występowanie Spotykany w płaskich obniżeniach terenu, często w sąsiedztwie siedlisk BMśw i Bw. Utwory piaszczyste nie zawierające CaCO 3 Piaski - rzeczne tarasów plejstoceńskich - wodnolodowcowe - eoliczne (niecki deflacyjne) Uziarnienie Piasek luźny, (grubo, średnio i drobnoziarnisty), miejscami z płytką wierzchnią warstwą torfu. Także piaski warstwowane lub na bardzo głębokich glinach mor świeży mor wilgotny Typ i podtyp gleby Bg glejo-bielicowa orsztynowa, odwodniona Blg glejo-bielica odwodniona G odwodniona Bgw glejo-bielicowa Blgw glejo-bielica Bgms glejo-bielicowa murszasta orsztynowa Gw /* Bgts glejo-bielicowa torfiasta Gts torfiasta Gt torfowa orsztynowa Gw Bgms glejo-bielicowa murszasta /* Grd z rudą darniową /** BMw0 BMw1 BMw2 Uwaga: * - w krainie II; ** - w krainach II, III, VI Bór mieszany bagienny - BMb Siedliska pod dość silnym, silnym i bardzo silnym wpływem wody gruntowej. Związane są z glebami torfowisk przejściowych przechodzących w torfowiska wysokie. Zwykle spotykane w strefie przejściowej miedzy siedliskami Bb a siedliskami wilgotnymi. Na terenach odwodnionych warstwa torfu ulega zmurszeniu. 25

5 Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby BMb Zajmuje obniżenia terenu w których występuje powolny przepływ wód powierzchniowych Warstwa torfu słabo rozłożonego na utworach piaszczystych nie zawierających CaCO 3 - torfy wysokie i przejściowe (zmurszałe) - torfy wysokie i przejściowe Torf głęboki na piaskach luźnych, (z dominującą frakcją piasku średniego i grubego) murszowa torfowo-murszowa Torfowa Mt 3 torfowomurszowa odwodniona, silnie zmurszała Mt 2 torfowomurszowa odwodniona, średnio zmurszała Tp torfowa torfowisk przejściowych słabo zmurszała odwodniona Tw torfowa torfowisk wysokich słabo zmurszała odwodniona Mt 1 torfowomurszowa słabo zmurszała odwodniona Tp torfowa torfowisk przejściowych średnio zabagniona Tw torfowa torfowisk wysokich średnio zabagniona Tp torfowa torfowisk przejściowych silnie zabagniona Tw torfowa torfowisk wysokich silnie zabagniona BMb0 BMb1 BMb2 BMb3 LASY MIESZANE - siedliska średnio żyzne - świeże, wilgotne i bagienne, o glebach piaszczystych lub gliniastych, z wierzchnią warstwą organiczną w przypadku siedlisk wilgotnych i bagiennych. Próchnica typu moder (suchy, świeży, wilgotny, mokry) oraz próchnica torfowa i murszowa. Drzewostan tworzą liczne gatunki liściaste i iglaste, a w runie wśród gatunków mezotroficznych pojawiają się pojedynczo gatunki eutroficzne. Las mieszany świeży - LMśw Siedliska średnio żyzne, świeże, pod bardzo słabym i słabym wpływem wody gruntowej lub opadowej. Najczęściej wyróżniają się glebami rdzawymi właściwymi i rdzawymi brunatnymi wytworzonymi zwykle z piaszczystych utworów wodnolodowcowych, a tylko sporadycznie z piasków rzecznych tarasów plejstoceńskich oraz płowymi bielicowymi i brunatnymi bielicowymi, wytworzonymi z piasków i glin lodowcowych. Rzadziej występują, związane z wariantem silnie świeżym, gleby brunatne kwaśne i brunatne bielicowe odmian opadowoglejowych oraz, w określonych warunkach terenowych, rzadko spotykane gleby deluwialne. Siedliska występujące na utworach żwirowych i piaszczystych o grubszym uziarnieniu zawierają węglan wapnia dotyczy to przede wszystkim I i II krainy przyrodniczo-leśnej. W wariancie silnie świeżym zaznacza się słabe oglejenie: gruntowe w spągu profilu lub opadowe w płytszej warstwie gleby. Woda, jeżeli pojawia się w odkrywce glebowej ma charakter krótkookresowy. Las mieszany wilgotny - LMw Siedliska dość żyzne i wilgotne, pod umiarkowanym lub dość silnym wpływem wody gruntowej lub opadowej. Występują często razem z siedliskami LMśw, zajmując lokalne, płaskie obniżenia, z płytkim poziomem wód gruntowych lub długotrwale stagnującymi wodami opadowymi. Można spotkać je także w strefie przejściowej między siedliskami BMw i Lw. Gleby odznaczają się występowaniem wierzchniej warstwy organicznej nie przekraczającej 30 cm. 26

6 LMśw Występowanie Dość często spotykany Występuje bardzo pospolicie; Rzadko spotykany; utwory nie zawierające CaCO 3 lub niewielkie ilości w najgłębszych poziomach profilu glebowego utwory zawierające CaCO 3 lub podścielone głęboko gliną węglanową, utwory piaszczyste utwory niecałkowite lub całkowite piaszczystogliniaste utwory gruboziarniste Piaski - wodnolodowcowe - zwałowe - zwałowe na piaskach wodnolodowcowych - rzeczne tarasów plejstoceńskich - trzeciorzędowe - piaski stożków napływowych - piaski zwałowe na glinach - gliny na piaskach wodnolodowcowych - piaski wodnolodowcowe na glinach zwałowych i pyłach - gliny zwałowe - utwory deluwialne - less spiaszczony /* - piaski zwałowe - żwiry zwałowe - piaski wodnolodowcowe - piaski eoliczne Uziarnienie Piaski luźne i słabogliniaste - piaski głęboko podścielone gliną lub pyłem piaszczystym - piaski gliniaste, gliny i pyły piaszczyste - piasek bardzo drobnoziarnisty, glina lub pył piaszczysty, płytko podścielone piaskiem o ziarnach większych od 0,1 mm Typ i podtyp gleby RDw rdzawa RDb rdzawa bielicowa RDw gg rdzawa głęboko RDbgg rdzawa bielicowa głęboko OC ochrowa głęboko moder świeży, moder-mull świeży BRb bielicowa BRk kwaśna RDbr rdzawa Pb płowa bielicowa Dbr deluwialna Odmiany głęboko gruntowoglejowe lub opadowoglejowe podtypów gleb wym. w wariancie 1, a także RDbgg rdzawa bielicowa głęb. OGw - piaski przeważnie żwirowate - utwory piaszczysto-żwirowe - głębokie piaski żwirowate naglinowe PRi pararędzina inicjalna PRw pararędzina PRbr pararędzina /** Rw rędzina /*** PRwgg, PRwog pararędzina głęboko gruntowo- lub PRbrgg, PRbrog pararędzina głęboko gruntowo- lub ** LMśw1 LMśw2 LMśw1 LMśw2 LMśw1 LMśw2 Uwaga: /* - dotyczy krain V, VI, VIII; / ** - głównie w II krainie; /*** - w południowej części kraju; sporadycznie w krainie I (np. w Puszczy Bukowej) 27

7 Występowanie Jak w sąsiednich kolumnach Jak w sąsiednich kolumnach Uziarnienie Typ i podtyp gleby Wszystkie wymienione rodzaje gleby w tej tabeli Piaski luźne, słabogliniaste, gliniaste oraz glina lekka LMw Zwykle występuje niewielkimi fragmentami wśród siedlisk żyźniejszych Najczęściej spotykany Zajmuje zwykle zagłębienia terenu Utwory nie zawierające CaCO 3 lub niewielkie ilości w najgłębszych poziomach profilu glebowego Utwory piaszczyste Utwory niecałkowite lub całkowite piaszczystogliniaste Utwory słabo przepuszczalne; gleby z długotrwale stagnującymi Piaski - wodnolodowcowe - zwałowe na piaskach wodnolodowcowych - zwałowe Piaski luźne i słabogliniaste moder świeży moder wilgotny moder mokry, moder mokry murszowaty, moder wilgotny Odm. odwodnione gleb Bg glejobielicowych G gruntowoglejowych OG opadowoglejowych MR murszowych i murszowatych OGSt stagnoglejowych Bgw glejo-bielicowa Gw Gms nurszasta MRw murszowata MRms murszasta Gw Gm murszowa Gms murszasta Gt - piaski zwałowe na glinach - gliny zwałowe z głazami na piaskach wodnolodowcowych - piaski zwałowe - piaski luźne i słabogliniaste głęboko podścielone gliną lub pyłem piaszczystym - piaski gliniaste, gliny i pyły piaszczyste - glina lub pył piaszczysty, płytko podścielone piaskiem luźnym lub słabogliniastym moder wilgotny Grd z rudą darniową Gw /* Bgw glejo-bielicowa /* moder mokry, moder mokry murszowaty, moder wilgotny OGw Grd z rudą darniową OGSt stagnoglejowa torfowa OGSts stagnoglejowa torfiasta Gw /* wodami opadowymi - gliny zwałowe z głazami - deluwia piaszczysto-pyłowe - gliny zwykłe, średnie i ciężkie, iły, pyły zwykłe i ilaste moder wilgotny OGb bielicowana OGSw stagnoglejowa moder-mor wilgotny OGSt stagnoglejowa torfowa OGSts stagnoglejowa torfiasta LMw0 LMw1 LMw2 LMw1 LMw2 LMw1 LMw2 Uwaga : /* w krainie II 28

8 Las mieszany bagienny - LMb Siedliska pod dość silnym, silnym lub bardzo silnym wpływem wody gruntowej. Spotykane są zwykle w sąsiedztwie borów bagiennych lub olsów, gdzie stanowią strefę przejściową między tymi siedliskami. Odznaczają się glebami torfowymi torfowisk przejściowych z wodą gruntową o bardzo słabym przepływie. Gleby te bywają też podtapiane i często zamulane. Od siedlisk wilgotnych wyróżniają się warstwą organiczną o miąższości przekraczającej 30 cm. Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby LMb Zajmuje obniżenia terenu, najczęściej w sąsiedztwie siedlisk Bb i Ol; warstwa organiczne na utworach piaszczystych - torfy przejściowe Warstwa organiczna na piaskach luźnych, słabogliniastych, gliniastych murszowa mor wilgotny torfowo-murszowa torfowa murszowaty Mt 3 torfowomurszowa Mt 2 torfowo- Tp torfowa Tp torfowa murszowa torfowisk torfowisk silnie zmurszała średnio zmurszała przejściowych przejściowych odwodniona odwodniona średnio zabagniona silnie zabagniona Mmł 3 mułowomurszowa Mt 1-2 torfowo- murszowa silnie zmurszała odwodniona LMb0 LMb1 LMb2 LMb3 LASY - siedliska żyzne i bardzo żyzne - świeże, wilgotne i bagienne, o glebach piaszczystych, gliniastych, pylastych i ilastych; w przypadku siedlisk wilgotnych i bagiennych z wierzchnią warstwą organiczną. Próchnica typu mull lub moder-mull (suchy, świeży, wilgotny, mokry) oraz próchnica torfowa i murszowa. Drzewostan tworzą głównie gatunki liściaste, a z gatunków iglastych - jodła. W starszych drzewostanach może występować dobrze rozwinięte II piętro. W runie występują liczne gatunki eutroficzne. Las świeży - Lśw Siedliska żyzne, świeże, pod bardzo słabym lub słabym wpływem wody gruntowej lub opadowej. Najczęściej odznaczają się glebami brunatnymi lub płowymi, wytworzonymi z utworów akumulacji lodowcowej, głównie piasków na glinach i glin, a w południowej części kraju także z lessu. Znacznie rzadziej występują gleby rdzawe brunatne oraz pararędziny i czarne ziemie. Najżyźniejsze siedliska, zawierające w glebie węglan wapnia, wyróżniają się glebami brunatnymi właściwymi, szarobrunatnymi oraz typu pararędzin, rzadko rędzin. W wariancie silnie świeżym zaznacza się w glebach piaszczystych oglejenie gruntowe, a w glebach gliniastych, pylastych i ilastych oglejenie opadowe. Drzewostan na tym siedlisku jest zwykle dobrej jakości i wysokiej bonitacji, często dwupiętrowy, z podszytem i runem bogatym w gatunki. 29

9 Lśw (utwory niewęglanowe) Występowanie Spotykany rzadziej Najczęściej występujący Rzadko występujący, zwykle jako Lśw2 Utwory nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO 3 w najgłębszych poziomach profilu glebowego Utwory piaszczyste Utwory niecałkowite lub całkowite piaszczysto-gliniaste Utwory gliniaste, pylaste i ilaste Piaski - zwałowe - piaski zwałowe na glinach - gliny zwałowe z głazami na piaskach - gliny zwałowe z głazami - iły zastoiskowe - zwałowe na piaskach wodnolodowcowych wodnolodowcowych - iły trzeciorzędowe - wodnolodowcowe - less spiaszczony lub na utworach - deluwia gliniaste piaszczystych /* Uziarnienie - piaski słabogliniaste i gliniaste - piaski podścielone gliną lub pyłem piaszczystym - piaski gliniaste, gliny piaszczyste i pyły piaszczyste - średnio głębokie gliny lub pyły piaszczyste, podścielone piaskiem luźnym lub słabogliniastym Typ i podtyp gleby RDbr rdzawa RDbr rdzawa MDbrgg mada głęboko, odwodniona Moder świeży, moder-mull świeży Odmiany głęboko gruntowoglejowe lub opadowoglejowe podtypów gleb wym. w wariancie 1, a także BRsog szaro OGw Pbr płowa Pb płowa bielicowa Pw płowa RDbr rdzawa BRk kwaśna BRb bielicowa - less, less na glinie /* - gliny, pyły, iły i piasek bardzo drobnoziarnisty Pw płowa Pbr płowa BRk kwaśna BRwy wyługowana Gleby odmiany opadowoglejowej: Pw płowa Pbr płowa BRk kwaśna BRwy wyługowana BRb bielicowa BRs szaro oraz gleby: Pog płowa PE pelosole OGw Lśw1 Lśw2 Lśw1 Lśw2 Lśw1 Lśw2 Uwaga: /* - w krainach: V, VI, VIII; 30

10 Lśw (utwory węglanowe) Występowanie Rzadko spotykany Stanowi najżyźniejszą grupę siedlisk Lśw Częściej występuje jako Lśw2 Utwory zawierające CaCO 3 Utwory piaszczyste Utwory niecałkowite lub całkowite piaszczystogliniaste Utwory gliniaste, pylaste i ilaste Piaski - wodnolodowcowe - zwałowe - piaski zwałowe na glinach - iły zastoiskowe - iły trzeciorzędowe - gliny zwałowe z głazami - iły zastoiskowe - less /* Uziarnienie Żwiry i piaski luźne i słabogliniaste Piaski na glinach i pyłach oraz piaski gliniaste, gliny piaszczyste i lekkie, iły piaszczyste i pyły piaszczyste Gliny zwykłe, średnie, ciężkie i pylaste, iły ciężkie i pylaste oraz pyły ilaste mull świeży, mull-moder świeży mull świeży, mull-moder świeży mull świeży, mull-moder świeży Typ i podtyp gleby PRbr pararędzina PRbrgg pararędzina CZbr czarna ziemia odwodniona BRw PRbr pararędzina BRsog szaro BRwog PRbrog pararędzina CZbrog czarna ziemia CZbrgg czarna ziemia PRbr pararędzina PRw pararędzina BRw BRwy wyługowana BRsog szaro BRwog PRbrog pararędzina CZbrog czarna ziemia Lśw1 Lśw2 Lśw1 Lśw2 Lśw1 Lśw2 Uwaga: * w krainach V, VI, VIII; 31

11 Uziarnienie Typ i podtyp gleby Lw (utwory niewęglanowe) Utwory nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO 3 w najgłębszych poziomach profilu glebowego Piaski, gliny, iły i pyły Utwory piaszczyste Utwory niecałkowite lub całkowite piaszczysto-gliniaste Utwory gliniaste, pylaste, ilaste Wszystkie piaski zwałowe - piaski zwałowe na glinach gliny zwałowe z głazami wymienione - piaski zwałowe na piaskach - gliny zwałowe z głazami na piaskach - deluwia gliniaste /* rodzaje gleby w wodnolodowcowych wodnolodowcowych iły zastoiskowe tym typie - piaski i żwiry wodnolodowcowe - piaski zwałowe iły trzeciorzędowe siedliskowym - aluwialne piaski, gliny i pyły piaski, piaski na glinach i pyłach, gliny, pyły, iły niewęglanowe Odmiany odwodnione gleb występujących w tym typie siedliskowym żwiry oraz piaski luźne i słabogliniaste mull wilgotny Gw Gp próchniczna Gm murszowa Dp deluwialna próchniczna Gm murszowa Gms murszasta MRw murszowata MRms murszasta Dp deluwialna próchniczna MRm mineralnomurszowa (rzadziej) - deluwia piaszczysto-pyłowe /* - piaski luźne i słabogliniaste podścielone gliną lub pyłem piaszczystym - glina lub pył piaszczysty, podścielone piaskiem luźnym lub słabogliniastym - piaski gliniaste OGam - amfiglejowa MDbrog, MDbrgg mada i MRm mineralnomurszowa OGam amfiglejowa Dp deluwialna próchniczna - gliny, pyły, iły OGw - OGb bielicowa Dbr deluwialna OGSw stagnoglejowa OGam amfiglejowa OGw Dbrog deluwialna brunatne Dw deluwialna Dp deluwialna próchniczna Lw0 Lw1 Lw2 Lw1 Lw2 Lw1 Lw2 Uwaga: */ z wyjątkiem krain III i IV 32

12 Piaski, gliny, iły i pyły Utwory piaszczyste Wszystkie wymienione rodzaje gleby w tym typie siedliskowym Uziarnienie Piaski, piaski na glinach i pyłach, gliny, pyły, iły węglanowe Typ i podtyp gleby Wszystkie wymienione typy gleb w odmianie odwodnionej - piaski wodnolodowcowe - piaski zwałowe - aluwia piaszczyste Lw (utwory węglanowe) Utwory zawierające CaCO 3 Utwory niecałkowite lub całkowite piaszczysto-gliniaste - piaski zwałowe na glinach - piaski wodnolodowcowe na glinach - deluwia piaszczysto-pyłowe Żwiry oraz piaski luźne i słabogliniaste Piaski na glinach i pyłach oraz piaski gliniaste, gliny piaszczyste i lekkie, iły piaszczyste i pyły piaszczyste mull wilgotny, mull mokry PRbrgg pararędzina CZwgg czarna ziemia CZbrgg czarna ziemia CZwygg - czarna ziemia wyługowana w odmianie węglanowej: MRm mineralnomurszowa MRw murszowata MRms - murszasta MDp mada próchniczna PRbrog pararędzina CZbrog czarna ziemia CZwygg czarna ziemia wyługowana CZwog czarna ziemia BRsog szaro Dbr deluwialna Dw deluwialna Dp deluwialna próchniczna MRm - mineralnomurszowa Mgy gytiowomurszowa MDp mada próchniczna Mmł mułowomurszowa węglanowa Gliny, pyły, iły - gliny zwałowe z głazami - deluwia gliniaste - iły zastoiskowe - iły trzeciorzędowe Gliny zwykłe, średnie, cieżkie i pylaste, iły ciężkie i pylaste oraz pyły ilaste BRsog szaro PRbrog pararędzina CZbrog czarna ziemia CZwyog - czarna ziemia wyługowana Dbr deluwialna Dw deluwialna OGw CZms czarna ziemia murszasta CZw czarna ziemia Mgy gytiowomurszowa Lw0 Lw1 Lw2 Lw1 Lw2 Lw1 Lw2 33

13 Las wilgotny - Lw Siedliska bardzo żyzne, związane z dość płytkim poziomem lustra wód gruntowych lub z dość silnym wpływem okresowo stagnujących wód opadowych. Zwykle zajmują rozległe, płaskie obniżenia terenu, często wśród siedlisk Lśw, a także spotykane są w dolinach rzek w sąsiedztwie siedlisk lasu łęgowego, gdzie zajmują tereny od dawna niezalewane, na których obserwuje się przekształcanie łęgów w grądy niskie. Do siedlisk Lw należą także siedliska z wyżej położonych miejsc na tarasach zalewowych i nadzalewowych, gdzie nie docierają wody powodziowe oraz z terenów obecnie niezalewanych, odgraniczonych od rzeki wałem przeciwpowodziowym. Przyjmuje się przy tym, że siedliska te, przekształcone z lasów lęgowych i nazywane często grądami połęgowymi, powstają po upływie co najmniej 20 lat od zbudowania obwałowań lub obniżenia poziomu rzeki spowodowanej regulacją. Ols - Ol Siedliska pod dość silnym, silnym i bardzo silnym wpływem wody gruntowej i opadowej. Związane są z reguły z zagłębieniami i obniżeniami terenu, zabagnionymi dolinami cieków i mis jeziornych. Powstają w warunkach, gdzie odpływ nadmiaru wód w glebie jest utrudniony i przez znaczną część roku poziom wody gruntowej znajduje się płytko pod powierzchnią gleby. Dno lasu tworzy strukturę kęp i dolinek. Siedliska te według typologii leśnej należą do grupy lasów bagiennych i taką też powinny mieć nazwę; nazwa ols jest przyjęta tradycyjnie w leśnictwie. Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby Ol Powstaje w warunkach utrudnionego odpływu nadmiaru wód w glebie - torfy niskie Warstwa organiczna na utworach mineralnych murszowa torfowo-murszowa torfowa Mt 3 torfowomurszowa silnie zmurszała odwodniona Mmł 3 mułowomurszowa silnie zmurszała odwodniona MRm mineralnomurszowa Mt 2 torfowomurszowa średnio zmurszała odwodniona Mt 1 torfowomurszowa słabo zmurszała odwodniona Tn torfowa torfowisk niskich średnio zabagniona MŁt torfowomułowa średnio zabagniona MŁgy - gytiowa Tn torfowa torfowisk niskich silnie zabagniona MŁgy gytiowa Mmł mułowomurszowa Mgy gytiowomurszowa Ol0 Ol1 Ol2 Ol3 LASY ŁĘGOWE - siedliska bardzo żyzne, o glebach słabo kwaśnych lub obojętnych. Występują na terenach często zalewanych (na terasach zalewowych większych rzek) oraz na terenach zalewanych nieregularnie (w sąsiedztwie mniejszych cieków), a także na okresowo zalewanych obrzeżach jezior i dolinkach odprowadzających nadmiar wód opadowych. Charakterystyczne dla tych siedlisk jest występowanie powierzchniowego spływu wód, natlenionych i zasobnych w składniki pokarmowe. Drzewostan, często 2-3 piętrowy wysokiej bonitacji, tworzą liczne gatunki liściaste. Występuje bogata w gatunki i o dużym pokryciu warstwa podszytu oraz bujne runo utworzone z gatunków zielnych. 34

14 Las łęgowy - Lł Siedliska bardzo żyzne, związane najczęściej z tarasami rzecznymi większych rzek, jednak mogą występować także w rozległych zagłębieniach na tarasach jeziornych oraz w dolinach mniejszych rzek i cieków. Przeważają gleby typu mad rzecznych. Warunkiem istnienia tych siedlisk są periodyczne lub epizodyczne, krótkotrwałe zalewy powierzchniowe lub spływ po stokach nadmiaru wód opadowych i roztopowych. Ten ostatni przypadek odnosi się do terenów urozmaiconych geomorfologicznie, np. o krajobrazie morenowym czy wyżynnym, gdzie w dolnych częściach stoków osadzają się deluwia. Drzewostan tworzą gatunki liściaste o wysokiej bonitacji, a runo jest obfite i bogate w gatunki. Siedliska te, spotykane stosunkowo często, nie zawsze w całości są inwentaryzowane. Wynika to stąd, iż zajmują one często wąskie płaty powierzchni ciągnące się wzdłuż rzek. Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby Lł W strefie zalewów rzecznych lub przy spływie po stokach nadmiaru wód opadowych i roztopowych; niewęglanowe i węglanowe piaski, iły, pyły - piaski aluwialne współczesnych tarasów rzecznych - deluwia gliniaste - iły rzeczne Piaski, iły, pyły mull wilgotny i mull mokry MD mady rzeczne odwodniona G grubtowoglejowe odwodniona M murszowe odwodniona MDbr mada rzeczna Mmł mułowomurszowa Gmł mułowa MDp mada rzeczna próchniczna Gmł mułowa MŁw mułowa Dw deluwialna Dbr deluwialna MDp mada rzeczna próchniczna MDi mada rzeczna inicjalna Gmł mułowa Lł0 Lł1 Lł2 Lł3 Ols jesionowy - OlJ Siedliska związane z rozległymi tarasami zalewowymi i wałami przykorytowymi mniejszych cieków, obrzeżami mis jeziornych i źródliskami, gdzie występują wody powierzchniowo-gruntowe, a ponadto okresowo mogą występować zalewy i podtopienia, związane z niewielkim zabagnieniem terenu. Spotykane są także na zboczach dolin lub wałów morenowych, w miejscach wysięku lub wypływu wód z przeciętych warstw wodonośnych. Siedliska te, o charakterze łęgów bagiennych stwarzają korzystne warunki dla hodowli olszy, a tylko w miejscach słabo zabagnionych jesionu. Z tego względu, a także zgodnie z zasadami typologii leśnej, bardziej dla tych siedlisk byłaby nazwa Las łęgowy bagienny. Nazwa ols jesionowy przyjęła się jednak w leśnictwie i ma swoją tradycję. 35

15 Występowanie Uziarnienie Typ i podtyp gleby OlJ W strefie występowania wód powierzchniowo-gruntowych oraz okresowych zalewów i podtopień utwory niewęglanowe i węglanowe - iły rzeczne - gytie wapienne i kredy jeziorne Piaski bardzo drobnoziarniste, iły, pyły często z wierzchnią warstwą mułu mull wilgotny właściwy i mull wilgotny murszowy CZ czarne ziemie odwodniona G gruntowoglejowe odwodniona M murszowe odwodniona MR murszowate Gm murszowa MRm mineralnomurszowa CZms czarna ziemia murszasta MŁt torfowomułowa średnio zabagniona Mmł 3 mułowomurszowa silnie zmurszała Mgy 3 gytiowomurszowa silnie zmurszała MŁw mułowa słabo zabagniona MŁt torfowomułowa średnio zabagniona MŁgy gytiowa słabo zabagniona Mmł mułowomurszowa średnio zmurszała Mgy gytiowomurszowa średnio zmurszała MRm mineralnomurszowa Mn - namurszowa Gm murszowa Gmł mułowa MDp mada rzeczna próchniczna MŁw mułowa średniozabagniona MŁt torfowo-mułowa silnie zabagniona Mn - namurszowa MRm mineralnomurszowa MŁgy gytiowa OlJ0 OlJ1 OlJ2 OlJ3 36

16 1.2. SIEDLISKA TERENÓW WYŻYNNYCH I PODGÓRSKICH Do siedlisk terenów wyżynnych zalicza się siedliska występujące w krajobrazie wyżynnym, obejmującym obszary zbudowane ze skał starszego podłoża geologicznego, przykrytych nieciągłymi pokrywami osadów lodowcowych, wodnych i eolicznych, wyniesione głównie w wyniku ruchów epeirogenicznych na wysokość m, sporadycznie ponad 400 m n.p.m. (np. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska i Wyżyna Kielecka) i co najmniej kilkadziesiąt metrów względem otaczających terenów, rozpościerające się ponad nizinami lub stanowiące podnóża gór i wtedy noszą nazwę podgórzy (np. Podgórze Rzeszowskie, Podgórze Krakowskie) lub przedgórzy jeżeli występują w sąsiedztwie gór zrębowych jako ich część oddzielona uskokiem, ale nie mające charakteru gór (np. Przedgórze Sudeckie); wyżyna o płaskiej lub falistej wierzchowinie nosi nazwę płaskowyżu (np. Płaskowyż Tarnowski, Płaskowyż Nałęczowski). Wyżynne siedliska w krainie Śląskiej występują przede wszystkim w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Gleby, przeważnie średnio głębokie, wytworzone są ze zwietrzelin starszych utworów geologicznych (paleozoicznych i mezozoicznych), często przykryte warstwą lessu różnej miąższości. W krainie Małopolskiej wyżynne siedliskowe typy lasu występują zwykle na terenach wzniesionych powyżej 300 m n.p.m., wyjątkowo powyżej 400m, a także poniżej, od ok. 200 m n.p.m., gdy w zasięgu profilu glebowego występują utwory geologiczne starsze od czwartorzędowych, głównie mezozoiczne i paleozoiczne. Siedliska wyżynne występują głównie w dzielnicach: Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Śląskiej, Gór Świętokrzyskich i Roztocza. W krainie Sudeckiej siedliska wyżynne występują bardzo rzadko i tylko w najdalej na zachód położonym mezoregionie Sudetów Zachodnich. Wyżynne siedliskowe typy lasu w Krainie Karpackiej występują na terenach podgórskich i w obniżeniach górskich położonych od 300 do m n.p.m., głównie w dzielnicach: Pogórza Środkowobeskidzkiego, Beskidu Makowskiego i Wyspowego oraz rzadziej Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywieckiego. 37

17 BORY MIESZANE WYŻYNNE Bór mieszany wyżynny świeży - BMwyżśw Ubogie siedliska wyżynne - występują rzadko, małymi fragmentami. BMwyż św Położenie Wierzchowiny i górna część stoków Ciepłe i suche wierzchowiny oraz stoki południowe i dobrze naświetlone Skały nie zawierające CaCO3 lub niewielkie ilości węglanów w głębokich warstwach glebowych - piaski wodnolodowcowe oraz piaski i gliny zwałowe z seriami stref przekształceń peryglacjalnych na piaskowcach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym - zwietrzelina piaskowców i zlepieńców ze spoiwem krzemianowym lub ilastym z serią glebopokryw stokowych mor świeży Typ i podtyp gleby RDw rdzawa RDb rdzawa bielicowa Bw bielicowa BMwyżśw1 mor suchy RDw rdzawa RDb rdzawa bielicowa BMwyżśw0 Bór mieszany wyżynne wilgotny - BMwyżw Występuje bardzo rzadko, zwykle razem z BMwyżśw, zajmując tereny w zasięgu wody stokowej lub niższe partie terenu z wodą gruntową w profilu glebowym. Położenie BMwyżw Lokalne zagłębienia w wyższych częściach wzniesień Skały nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO3 w głębokich warstwach glebowych - piaski wodnolodowcowe oraz piaski i gliny zwałowe z seriami stref przekształceń peryglacjalnych na piaskowcach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym - zwietrzelina piaskowców i zlepieńców ze spoiwem krzemianowym lub ilastym z serią glebopokryw stokowych mor wilgotny Typ i podtyp gleby Bgw glejo-bielicowa Bgms glejo-bielicowa murszasta Bgts - glejo-bielicowa torfiasta Blgw glejo-bielica Gt torfowa Gts torfiasta LASY MIESZANE WYŻYNNE Las mieszany wyżynny świeży - LMwyżśw Siedliska zajmujące średnio zasobne skały niewęglanowe. Występują w górnych i środkowych częściach wzniesień, ale także spotykane są na niewielkich płaskich wierzchowinach. Gleby dość płytkie, szkieletowe. Drzewostan z udziałem buka, jodły, świerka osiąga bonitację ok. III. 38

18 Położenie Typ i podtyp gleby LMwyżśw Górne i środkowe partie wzniesień terenowych Skały nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO3 w głębokich warstwach glebowych - piaski i gliny zwałowe z seriami stref przekształceń peryglacjalnych na piaskowcach, łupkach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym (triasowych, jurajskich, kredowych, kambryjskich), z serią glebopokryw stokowych - zwietrzelina piaskowców, łupków i zlepieńców ze spoiwem krzemianowym lub ilastym - less na piaskowcach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym moder świeży BRk kwaśna BRb bielicowa Pb płowa bielicowa RDbr rdzawa RDw rdzawa Odmiany stokowe opadowoglejowe gleb występujących w wariancie 1 Skały węglanowe - zwietrzelina wapieni i opok, głównie jurajskich - piaskowce ze spoiwem węglanowym, kalcytowym, dolomitowym Rw rędzina PRw pararędzina LMwyżśw1 LMwyżśw2 LMwyżśw1 Las mieszany wyżynne wilgotny - LMwyżw Występuje w obniżeniach terenowych, w miejscach gromadzenia się wód opadowych, tworzących na pewnej głębokości stały lub okresowy poziom lustra wody i gruntowe lub opadowe oglejenie gleb. Teren LMwyżw Lokalne obniżenia terenu wśród siedlisk LMwyżśw Skały nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO3 w głębokich warstwach glebowych - piaski i gliny zwałowe na piaskowcach, łupkach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym (triasowych, jurajskich, kredowych, kambryjskich), z serią stref przekształceń peryglacjalnych - less, lessopodobne utwory z serią stref przekształceń peryglacjalnych - deluwia piaszczysto-gliniaste i lessowe moder wilgotny Typ i podtyp gleby Odmiany mezotroficzne gleb: Gt torfowa Gts torfiasta Gm murszowa Gms - murszasta OGb bielicowana OGst stagnoglejowa torfowa OGsts stagnoglejowa torfiasta Dbrgg deluwialna Gw waściwa Gp próchniczna OGSw stagnoglejowa LASY WYŻYNNE Las wyżynny świeży - Lwyżśw Siedliska żyzne, związane zarówno ze skałami niewęglanowymi jak też i zawierającymi węglany. Zajmują najczęściej dolne, ocienione partie stoków. Drzewostan bukowy, miejscami z jodłą ok. II bon., rzadziej ze świerkiem. 39

19 Położenie Typ i podtyp gleby Lwyżśw Płaskie wysoczyzny, dolne partie stoków Skały nie zawierające węglanów lub niewielkie ilości CaCO3 w głębokich warstwach glebowych - piaski i gliny pokrywowe z seriami stref przekształceń peryglacjalnych na piaskowcach, łupkach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym (triasowych, jurajskich, kredowych, kambryjskich), z serią glebopokryw stokowych - zwietrzelina piaskowców, łupków i zlepieńców ze spoiwem krzemianowym lub ilastym - less - less na piaskowcach, łupkach i zlepieńcach ze spoiwem krzemianowym lub ilastym mull świeży, moder-mull świeży BRwy wyługowana BRk kwaśna Pw płowa Pb płowa bielicowa RDbr rdzawa Odmiany stokowe opadowoglejowe gleb z wariantu 1, oraz OGw Pog płowa Dbrgg deluwialna głęboko Skały węglanowe - gliniasta i pyłowo-ilasta zwietrzelina margli, wapieni, dolomitów (kredowych, jurajskich, triasowych, kambryjskich) - piaskowce, brekcje i zlepieńce ze spoiwem węglanowym, kalcytowym, dolomitowym - less - less na podłożu skał węglanowych (j. wyż.) mull wapniowy, mull świeży Rw rędzina Rbr rędzina Rc rędzina czarnoziemna Rcz rędzina czerwonoziemna PRw pararędzina PRbr pararędzina BRw Cwyw czarnoziem wyługowany właściwy Cwybr czarnoziem brunatny Csz gleba szara Lwyżśw1 Lwyżśw2 Lwyżśw1 Lwyżśw2 BRs saro BRwgg głęboko CZbrgg, CZbrog czarna ziemia i Rbrgg rędzina głęboko PRbrgg pararędzina odmiana PRbrog pararędzina PRwgg pararędzina głęboko PRwog pararędzina odm 40

20 Las wyżynny wilgotny - Lwyżw Zajmuje w granicach Lwyżśw obniżenia terenowe płaskowzgórzy i tarasów, gdzie woda opadowa ma utrudniony odpływ i tworzą się gleby z opadowym i gruntowym oglejeniem. Położenie Lwyżw Lokalne obniżenia, często przy wychodniach skał na powierzchni Skały nie zawierające CaCO3 lub Skały węglanowe niewielkie ilości węglanów w głębokich warstwach glebowych - gliny i iły plejstoceńskie na piaskowcach - gliniasta i pyłowo-ilasta zwietrzelina margli, i łupkach ze spoiwem krzemianowym lub wapieni, dolomitów (kredowych jurajskich, ilastym (jurajskich, triasowych, triasowych, kambryjskich) kambryjskich, kredowych) - zwietrzelina piaskowców, brekcji i - deluwia gliniaste i pyłowe zlepieńców ze spoiwem węglanowym, kalcytowym, dolomitowym - deluwia lessowe na utworach węglanowych (j. wyż.) - less - less na utworach węglanowych (j. wyż.) mull wilgotny Typ i podtyp gleby Gw Gms murszasta MRm mineralno- murszowa MRw murszowata MRms murszasta OGw Pog płowa oraz odmiany gruntowoglejowe gleb: BRwy wyługowana BRk kwaśna Pw płowa Dwgg deluwialna Dpgg deluwialna próchniczna Gp próchniczna Gw Rpog rędzina próchniczna źródliskowa CZw czarna ziemia oraz odmiany gruntowoglejowe i opadowoglejowe gleb: Dwgg deluwialna głęboko Dpgg deluwialna próchniczna głęboko LASY ŁĘGOWE WYŻYNNE Las łęgowy wyżynny - Lłwyż Występują w postaci pasów (szerokości od kilku do kilkuset metrów) ciągnących się wzdłuż rzeki lub większego strumienia. Mogą też występować w dolinkach i rynnach, w których okresowo strumienie tworzy nadmiar wód opadowych. Położenie Lłwyż Współczesne tarasy rzeczne, obrzeża potoków, źródlisk i wysięków wód stokowych Skały niewęglanowe Skały węglanowe aluwia i namuły rzeczne - aluwia i namuły rzeczne na utworach - w osadach rzecznych współczesnych węglanowych tarasów zalewowych - w osadach deluwialnych mull wilgotny Typ i podtyp gleby MDwgg - mada rzeczna MDpgg - mada rzeczna próchniczna 41

21 Ols jesionowy wyżynny - OlJwyż Występuje na terenach zalewanych, gdzie z uwagi na utrudniony odpływ okresowo woda z utrzymuje się przy powierzchni i dochodzi do zabagnienia. Podobnie jak w przypadku siedlisk nizinnych ten typ siedliskowy lasu powinien mieć nazwę Las łęgowy bagienny wyżynny OlJwyż Położenie Dolinki u podnóży stoków, obrzeża potoków, źródlisk oraz miejsca wysięków wód stokowych Skały kwaśne lub węglanowe, z wyraźnym poziomem organicznym o charakterze torfu niskiego czy murszu lub z warstwą mułową Piaski, pyły, mułki i iły: - w osadach rzecznych współczesnych tarasów zalewowych - w osadach deluwialnych mull wilgotny, mull wilgotny murszowy, mull mokry Typ i podtyp gleby Gmłź mułowa źródliskowa MŁt, MŁtca torfowo-mułowa, słabozabagniona, także węglanowa MŁw mułowa Mmł - mułowo-murszowa słabo zmurszała MRm, MRmca mineralno-murszowa, także węglanowa MRw, MRwca murszowata, także węglanowa CZms - czarna ziemia murszasta Dp deluwialna próchniczna 42

22 1.3. SIEDLISKA TERENÓW GÓRSKICH Siedliska terenów górskich (i wysokogórskich) występują w terenie o krajobrazie górskim (wysokogórskim), obejmującym wysoko wzniesione formy terenu powyżej 300 m ponad swoje podnóże i na stromych stokach, utworzone w wyniku ruchów górotwórczych lub działalności wulkanicznej. Cechą charakterystyczną rzeźby górskiej są wzniesienia, zwane grzbietami, ciągnące się miedzy bardzo głęboko wciętymi dolinami. Do terenu górskiego zalicza się również kotliny śródgórskich oraz doliny górskich potoków i rzek. Zdenudowane fragmenty gór, mające postać płaskich wzniesień i płaskowyży o deniwelacji nie przekraczających m, noszą nazwę pogórzy (np. Pogórze Wielickie, P. Śląskie, P. Izerskie i inne). Siedliska górskie występują głównie w Sudetach i Karpatach, a także na niewielkich powierzchniach w Górach Świętokrzyskich. Ze względu na wysokość wyróżnia się : góry niskie, do 500 m n.p.m. (np. Góry Świętokszyskie), góry średnie, m n.p.m. (np. Beskidy, Sudety), góry wysokie, ponad 1500 m n.p.m., o licznych formach polodowcowych, urwistych ścianach skalnych (Tatry) SIEDLISKA WYSOKOGÓRSKIE Siedliska wysokogórskie występują w zasięgu regla górnego w krajobrazie gór wysokich. Zakres wysokości regla górnego może być różny, w zależności od wielu czynników, m.in. wysokości bezwzględnej i względnej masywu górskiego, położenia i ekspozycji. Piętro górnoreglowe warunkowane jest długością okresu wegetacyjnego i długością okresu suszy mrozowej w zimie. Siedliska wysokogórskie mają wyłącznie znaczenie ochronne - nie prowadzi się żadnych form użytkowania i w związku z tym w sprawozdawczości leśnej łącznie podawane są bory wysokogórskie świeże, wilgotne i bagienne. BORY Bór wysokogórski świeży BWGśw Tworzy piętro regla górnego. Siedliska pod nieznacznym wpływem wód opadowostokowych, szybko odprowadzanych w dół po stoku lub wyraźnym wpływem, stale optymalnie uwilgotnione ze słabymi oznakami opadowo-stokowego oglejenia. Drzewostan, karłowaty, tworzy nisko ugałęziony świerk. 43

23 BWGśw Piętro klimatyczne Regiel górny Położenie wierzchowiny i górna część południowych stoków wierzchowiny i górne partie stoków o różnych ekspozycjach - gliniasta zwietrzelina skał magmowych, metamorficznych i osadowych: granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, zlepieńców i piaskowców odpornych na wietrzenie, lokalnie margli, wapieni, dolomitów - gliniasta zwietrzelina skał magmowych, metamorficznych i osadowych z serią glebopokryw stokowych - osuwiska i koluwia osuwiskowe piaszczysto-gliniaste na podłożu skalnym tangelmor, mor świeży Typ i podtyp gleby RNw ranker właściwy RNb ranker bielicowy RNbt ranker butwinowy Bw bielicowa odmiana głęboko gleb: RNw ranker właściwy RNbgg ranker bielicowy RNbtgg ranker butwinowy BWGśw1 Bw bielicowa BWG św2 Bór wysokogórski wilgotny - BWGw Występuje wśród siedlisk BWGśw zajmując na wierzchowinach lub tarasowatych spłaszczeniach stoków miejsca wilgotne, niezabagnione gdzie zatrzymują się wody opadowe i stokowe. BWGw Piętro klimatyczne Regiel górny Położenie Płaskie wierzchowiny, zrównania i załamania stokowe, miejsca wysiękowe, częściej na stokach północnych - zwietrzelina gliniasta, często o uziarnieniu gliny ciężkiej lub pyłu, skał magmowych, okruchowych i metamorficznych: granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, piaskowców i łupków odpornych na wietrzenie (w VIII krainie najczęściej magurskich) z serią glebopokryw stokowych - osuwiska i koluwia osuwiskowe gliniaste, rzadziej piaszczystogliniaste na podłożu skalnym tangelmor Typ i podtyp gleby Bgw glejo-bielicowa Bgms glejo-bielicowa murszasta Bgts glejo-bielicowa torfiasta Blgw glejo-bielica Gts torfiasta Gt torfowa Bór wysokogórski bagienny - BWGb Siedliska pod bardzo silnym wpływem wody gruntowej i stokowo-opadowej. Zajmuje tereny zabagniane w miejscach gromadzenia się wód opadowych i stokowych, występuje zwykle na stokach ocienionych i nie nastawionych na działanie wiatru. Drzewostan tworzy karłowaty świerk oraz kosodrzewina. 44

24 BWGb Piętro klimatyczne Regiel górny Położenie Zabagnione zrównania grzbietowe lub załamania stoków; chłodne stoki północne lub stoki położone w zaciszu grzbietu głównego - torf wysoki na zwietrzelinie kwaśnych skał magmowych, okruchowych i metamorficznych: granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, piaskowców i łupków ze spoiwem krzemionkowym lub ilastym Torfowa torfowisk wysokich Typ i podtyp gleby Tw torfowa torfowiska wysokiego, płytka i średnio głęboka (na podłożu skalnym) BORY MIESZANE Bór mieszany wysokogórski - BMWG Występuje sporadycznie w reglu górnym na piaskowcach zawierających węglan wapnia, na zasobnych łupkach ilastych, a także na skałach węglanowych. Siedliska pod silnym wpływem wody opadowo-stokowej, szybko odprowadzonej w dół stoków. Wierzchowiny i górne części południowych stoków mogą być okresowo przesuszone. Siedliska te znajdują się w strefie lasów ochronnych. BMWG Piętro klimatyczne Regiel górny Położenie Wierzchowiny i górne partie stoków Skały węglanowe Skały fliszowe zawierające CaCO3 3 - zwietrzelina gliniasta, pyłowa i ilasta margli, wapieni, dolomitów moder-mor świeży lub suchy, tangelmor Typ i podtyp gleby Rbt tangel rędzina Rp rędzina próchniczna Rir rędzina inicjalna - zwietrzelina gliniasta, pyłowa, rzadziej ilasta łupków lub piaskowców i zlepieńców zawierających CaCO 3 moder-mor świeży, tangelmor RDw rdzawa SIEDLISKA GÓRSKIE Siedliska górskie występują w krajobrazie gór średnich i niskich. Ze względu na znaczne zróżnicowanie klimatyczne regla dolnego, mające swój wyraz w cechach gleb, roślinności runa oraz w składzie i jakości drzewostanu, wskazane jest wyodrębnienie regla dolnego wysokiego i regla dolnego niskiego. BORY Bór górski świeży - BGśw Siedliska boru górskiego tworzą się w zasięgu chłodnego klimatu wysokiego regla dolnego. Znajdują się pod umiarkowanym lub wyraźnym wpływem wody glebowo-opadowej i stokowej. W wyższych pasmach górskich najczęściej występują nieciągłym pasem różnej szerokości, miejscami gdy zanikają, siedliska boru wysokogórskiego graniczą bezpośrednio z siedliskami boru mieszanego górskiego. W niższych pasmach zajmują wierzchowiny i chłodne północne stoki. Od siedlisk boru wysokogórskiego odróżnia je wyższa bonitacja świerka. 45

25 BGśw Piętro klimatyczne Regiel dolny wysoki Położenie często na granicy siedlisk BWG i BMG, oraz niżej w zagłębieniach terenu, ze spływem zimnych mas powietrza - zwietrzelina kwaśnych skał magmowych, okruchowych i metamorficznych: granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, piaskowców i łupków bezwęglanowych (w VIII krainie: istebniańskich, ciężkowickich, czarnorzeckich, rzadziej magurskich i godulskich) z serią glebopokryw stokowych - osuwiska i koluwia osuwiskowe piaszczysto-gliniaste na podłożu skalnym mor świeży Typ i podtyp gleby Bw bielicowa RDbog rdzawa bielicowa RNw ranker właściwy (sporadycznie) RNb ranker bielicowy Bór górski wilgotny - BGw Siedliska pod silnym wpływem wody gruntowej, glebowo-opadowej i stokowej. Występują na płaskich wierzchowinach, w zagłębieniach, gdzie zatrzymują się wody opadowe i stokowe nie mające dróg szybkiego odpływu. Gleby płytkie, szkieletowe z opadowym lub gruntowym oglejeniem. BGw Piętro klimatyczne Regiel dolny wysoki Położenie Spłaszczenia i wierzchowiny, kotlinki w niszach osuwiskowych i zagłębienia stoku - zwietrzelina kwaśnych skał magmowych, okruchowych i metamorficznych: granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, piaskowców i zlepieńców bezwęglanowych (w krainie VIII m.in. warstw istebniańskich, czarnorzeckich, cieżkowickich, rzdaziej magurskich i godulskich) z serią glebopokryw stokowych - osuwiska i koluwia osuwiskowe piaszczysto-gliniaste na podłożu skalnym mor wilgotny Typ i podtyp gleby Bgts glejo-bielicowa torfiasta Bgw glejo-bielicowa wlasciwa Bgms glejo-bielicowa murszasta Gts torfiasta Gt torfowa Blgw glejo-bielica Bór górski bagienny - BGb Występuje w miejscach trwałego gromadzenia się wód opadowych i sokowych, gdzie dochodzi do zabagnienia terenu, często są to obrzeża torfowisk górskich. Gleby wytworzone z torfowiska wysokiego, występującego bezpośrednio na skale. Warstwa torfu może mieć nawet kilka metrów miąższości. Drzewostan świerkowy IV-V bonitacji z domieszką brzozy omszonej i kosodrzewiny oraz sosny błotnej. Siedliska te najczęściej spotykane są w Sudetach. 46

26 BGb Piętro klimatyczne Regiel dolny wysoki Położenie zabagnione spłaszczenia lub wklęśniecia stoków, zwykle ocienione i chłodne stoki północne - torf wysoki na zwietrzelinie kwaśnych skał magmowych, okruchowych i metamorficznych: granitów, gnejsów, lupków krystalicznych, piaskowców i łupków bezwęglanowych oraz w VII krainie - paragnejsów Gór Sowich - torf wysoki na osuwiskach i koluwiach osuwiskowych torfowa torfowisk wysokich, mor mokry torfiasty Typ i podtyp gleby Tw torfowa torfowiska wysokiego, płytka BORY MIESZANE Bór mieszany górski świeży BMGśw Siedliska pod nieznacznym wpływem wody glebowo-opadowej i stokowej. Mają dość szeroki zasięg występowania; zajmują znaczne powierzchnie w reglu dolnym niskim i wysokim, miejscami dochodząc do granicy z reglem górnym. BMGśw Piętro klimatyczne Regiel dolny niski Regiel dolny wysoki Położenie do ok. 900 m n.p.m. w Beskidach i Sudetach, do ok m n.p.m. w Tatrach od ok. 900 do ok m n.p.m. w Beskidach i Sudetach, w Tatrach 1000 do 1200 m n.p.m. Stoki o różnych ekspozycjach, wierzchowiny, garby - zwietrzelina kwaśnych skał magmowych i metamorficznych - granitów, gnejsów, łupków krystalicznych oraz okruchowych - piaskowców, zlepieców i łupków bezwęglanowych (w VIII krainie najczęściej warstw magurskich, istebniańskich, godulskich, lub utworów fliszowych zawierających węglany, lecz odgórnie odwapnionych i zakwaszonych) z serią glebopokryw stokowych - osuwiska i koluwia osuwiskowe na podłożu skalnym moder-mor świeży Typ i podtyp gleby Bw bielicowa Blw bielica RNw ranker właściwy RNb ranker bielicowy RDb rdzawa bielicowa (rzadko) Bw bielicowa RNw ranker właściwy RNb ranker bielicowy RDb rdzawa bielicowa (rzadko) RDw rdzawa (rzadko) 47

27 Bór mieszany górski wilgotny - BMGw Występuje bardzo rzadko, zwykle razem z siedliskami BMGśw, jednakże w warunkach o zwiększonej wilgotności. Drzewostan świerkowy III-IV bon. BMGw Piętro klimatyczne Regiel dolny wysoki i niski Położenie obniżenia dolinne - zwietrzelina kwaśnych skał magmowych, okruchowych i metamorficznych (granitów, gnejsów, łupków krystalicznych, piaskowców, zlepieńców i zlepieńców bezwęglanowych) - osuwiska i koluwia osuwiskowe na podłożu skalnym moder-mor wilgotny Typ i podtyp gleby Bgts glejo-bielicowa torfiasta Bgms glejo-bielicowa murszasta Bgw glejo-bielicowa Gts torfiasta Gt torfowa RNb ranker bielicowy OGb bielicowana oligotroficzna OGSt stagnoglejowa torfowa Bór mieszany górski bagienny - BMGb Występuje wraz s siedliskami borów mieszanych górskich świeżych i wilgotnych Zajmuje, najczęściej na stokach północnych, zagłębienia terenowe, niecki, tarasy i inne miejsca, w których utrudniony jest przepływ wody opadowo-stokowej i dochodzi do zabagnienia terenu. Drzewostan świerkowy ok. IV bon. z udziałem brzozy omszonej. BMGb Piętro klimatyczne Regiel dolny wysoki i niski Położenie szerokie obniżenia dolinne, zabagnione spłaszczenia wierzchowin i stoków torf wysoki i przejściowy na zwietrzelinie: - skał bezwęglanowych - granitów karbońskch, gnejsów prekambryjskich, paragnejsów Gór Sowich VII kraina - utworów fliszu podhalańskiego VIII kraina - trzeciorzędowych piaskowców I łupków magurskich I podmagurskich VIII kraina - kredowych piaskowców I łupków godulskich I istebniańskich VIII kraina moder-mor mokry torfiasty lub murszowaty Typ i podtyp gleby Tw,Tp torfowa torfowiska wysokiego lub przejściowego LASY MIESZANE Las mieszany górski świeży - LMGśw Siedliska pod umiarkowanym i wyraźnym wpływem wody glebowo-opadowej i stokowej. W niskim reglu dolnym jest siedliskiem o ograniczonym zasięgu. Łączy się z uboższymi typami gleb brunatnych, a w wysokim reglu dolnym zajmuje najżyźniejsze gleby tej strefy, gdzie pomimo surowszego klimatu dorównuje produkcyjnością siedliskom LMG położonym niżej. W Sudetach znaczne powierzchnie na tym siedlisk zajmują lite drzewostany świerkowe, co może utrudniać jego identyfikację, Pomocna w tym celu może okazać się bonitacja drzewostanu oraz występowanie gatunków roślin typowych dla siedlisk żyźniejszych. 48