Politechnika Warszawska. Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Instytut Pojazdów

Transkrypt

1 Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Instytut Pojazdów

2 Ogólnopolskie Sympozjum "Historyczny Rozwój Konstrukcji Pojazdów" Warszawa, 17 kwietnia 2008

3 mgr inż. ZBIGNIEW NOWOSIELSKI "Opis procesu technologicznego odbudowy silnika, układu napędowego, jezdnego, zawieszenia, układu kierowniczego i hamulcowego oraz wyposażenia silnika i elementów wyposażenia wnętrza czołgu rozpoznawczego TK-S (1935)."

4 mgr inż. ZBIGNIEW NOWOSIELSKI absolwent wydziału MRiP PW (1971r.), główny konstruktor w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Mechaniki Precyzyjnej w Kołbieli, wieloletni dyrektor techniczny Autoryzowanej Stacji Dealerskiej TOYOTA- Radość.

5 Przedmiot rekonstrukcji. Czołg rozpoznawczy TK- S (popularnie nazywany tankietką).

6 Zarys rozwoju konstrukcji 1925 r. - Firma Vickers- Armstrong Ltd. zaprezentowała pierwszy model tankietki Carden- Loyd r. - Kolejna wersja tankietki Carden- Loyd zaprezentowana zostaje na poligonie w Rembertowie r. - Państwowa Wytwórnia Samochodów wchodząca w skład Państwowych Zakładów Inżynierii wyprodukowała dwa czołgi X będące replikami angielskich tankietek. W tym samym roku ukończone zostały prace projektowe na podstawie, których zbudowane zostały prototypowe tankietki TK- 1 (z napędem przednim) i TK- 2 (z napędem tylnym) r. - Powstaje prototyp tankietki TK- 3. Latem rusza produkcja seryjna ulepszonego modelu r. - Po opracowaniu i przetestowaniu odmian TKD, TKW, TKF poddano próbom pierwszy prototyp TKS-a. 22 II 1934 r. Zatwierdzono wzorzec TKS- a. Niedługo potem Państwowe Zakłady Inżynierii otrzymały pierwsze zamówienie.

7 We wrześniu 1939r polska broń pancerna dysponowała: 300 czołgami rozpoznawczymi TK- 3, 274 czołgami TKS, 161 czołgami lekkimi 7TP i Vickers, 102 czołgami wolnobieżnymi Renault FT- 17, 51 czołgami Renault 35.

8 W chwili wybuchy II wojny światowej trwały silnie zawansowane prace nad: 4,5 tonowym czołgiem rozpoznawczym 4TP, czołgiem pościgowym 10TP (który miał być modernizacją 7TP). 1 IX IX 1939

9 4TP Czołg lekki PZInż. 140 był jedną z tych konstrukcji, których realizację zatrzymał wybuch wojny. Przewidziany był, jako 4TP, do produkcji seryjnej w latach czterdziestych.

10 10TP Czołg Pościgowy (Cruiser Tank) Prace nad prototypem rozpoczęto w Polsce w 1935 roku, czołg ten miał dosyć oryginalną konstrukcję, łączył wiele ciekawych rozwiązań technicznych zarówno w stosunku do prototypu Christiego jak i czołgów serii BT. Dane techniczne: ciężar - 12,8 t, załoga - 4 osoby, uzbrojenie - 1 działko 37 mm, 2 km. Osiągi: szybkość max - 75 km/h na kołach i 50 km/h na gąsienicach, zasięg na drodze 210 km, w terenie 130 km. Wymiary: długość 540 cm, szerokość 255 cm, wysokość 220 cm.

11 Dywizjony pancerne oraz samodzielne kompanie czołgów rozpoznawczych przydzielone do różnych armii odegrały znaczącą rolę w kampanii wrześniowej. Po wojnie ocalałe egzemplarze TKS- ów Niemcy wydelegowali do realizacji celów policyjnych i obsługi lotnisk.

12 Wojenna zawierucha rzuciła naszą tankietkę do Norwegii, gdzie była wykorzystywana przez jednostki Wermachtu lub Luftwaffe. Po wojnie pojazd służył norweskiemu rolnikowi do prac polowych. Następnie trafił w ręce prywatnego kolekcjonera, a w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych do muzeum w Axvell w Szwecji.

13

14

15

16 Odbudowa przebiegała wg następującego schematu Etap I Etap II Odbudowa pancerza. Naprawa silnika pożyczonego z samochodu pożarniczego i sporządzenie szkiców na bazie silnika wzorcowego. Etap III Naprawa bloku i zaprzęgu korbowo- tłokowego silnika oryginalnego (obróbka skrawaniem). Etap IV Poszukiwanie niesprawności w testach eksploatacyjnych oraz ich usuwanie. Etap V Naprawa oryginalnego silnika, zamontowanie go do TKS- a i próby drogowe. TKS

17 ETAP I 1.Opracowanie koncepcji konserwatorskiej obiektu w oparciu o zgromadzone materiały archiwalne. 2. Odbudowa brakujących elementów pancerza, odrdzewienie, położenie powłok ochrony czasowej itp. 3. Prezentacja na Targach Uzbrojenia w Kielcach ( ).

18 Koncepcję konserwatorską opracowali pracownicy Muzeum Wojska Polskiego: - Mirosław Zientarzewski, - Michał Malec, - Erazm Domański.

19 Pierwszy etap rekonstrukcji wykonał zespół pracowników prototypowni ZM URSUS w składzie: Kazimierz Ciężki, Krzysztof Włodarczyk, Mirosław Ejmocki, Bogdan Gardasielwicz, Jan Harmała, Bogdan Kowalczyk, Lech Białecki, kierowany przez inż. Stanisława Michalaka.

20 Kpt. Henryk Nowosielski uczestniczył w prezentacji odrestaurowanej tankietki. Kielce ( ).

21 ETAP II 1. Opracowanie projektu odbudowy silnika. 2. Wymontowanie silnika PF 122 BC z samochodu pożarniczego Polski Fiat 621 B wypożyczonego z Małopolskiego Muzeum Pożarnictwa w Alwernii i sporządzenie szkiców brakujących czy uszkodzonych części. 3. Doraźna naprawa wypożyczonego silnika (spawanie bloku i naprawa układu rozrządu). 4. Zainstalowanie pożyczonego (po naprawie) silnika do TKS-a. 5. Prezentacja TKS-a na Nowym Świecie podczas Obchodów 89 Rocznicy Odzyskania Niepodległości.

22

23

24

25 Instalowanie silnika w warunkach polowych. Pracami kieruje p. Krzysztof Zawolski z Budek Wielgoleskich.

26 ffsd I Grupa Rekonstrukcji Historycznej Polskiej Broni Pancernej "SMOK". "TKS na Nowym Świecie podczas Obchodów 89 Rocznicy Odzyskania Niepodległości"

27 ETAP III 1.Sporządzenie dokumentacji (szkiców wykonawczych) na bazie wypożyczonego i rozmontowanego silnika PF 122 BC. 2. Wykonanie brakujących elementów i naprawa części silnika. 3. Poszukiwanie i zakup brakującego osprzętu. 4. Kontynuacja naprawy głównej oryginalnego silnika (pasowanie, montaż).

28

29

30

31

32

33

34

35 ETAP IV 1. Pierwsze testy eksploatacyjne w terenie. 2. Naprawa niesprawności zlokalizowanych w czasie testów. 3. Przegląd i naprawa zdobytego osprzętu.

36

37

38

39

40 Zastosowano płyn chłodniczy Mobil Frostschutz 911 Plus. Dokumentację chłodnicy sporządzili studenci wydziału SiMR PW Piotr Szponder, Rafał Krajewski.

41 ETAP V 1. Wymontowanie pożyczonego silnika i zamontowanie do samochodu pożarniczego. 2. Zainstalowanie oryginalnego silnika po naprawie. 3. Docieranie silnika, próby terenowe. 4. Prezentacja na Wydziale SiMR Politechniki Warszawskiej. TKS

42 Bardzo dziękujemy dyr. Stefanowi Adamowskiemu i kustoszowi Henrykowi Bazela z Małopolskiego Muzeum Pożarnictwa w Alwernii.

43 "Wskaźnik powinien wskazywać ciśnienie 2,5-3 kg/cm² przy średnich obrotach i podczas regularnej pracy silnika." cytat z "OPIS I WSKAZÓWKI OBSŁUGI CZOŁGA TK- S"

44

45

46 Wybrane tematy procesu technicznologicznego odbudowy tankietki TKS Budowa tankietki Silnik Osprzęt silnika Skrzynia biegów i sprzęgło Most napędowy Układ jezdny i zawieszenie Układ kierowniczy i hamulcowy Instalacja elektryczna Ciekawostki

47 Czołgi rozpoznawcze TK były konstruowane w Wojskowym Instytucie Badań Inżynerii przez inż. Władysława Trzeciaka, rtm. Edwarda Karkoza i inż. Edwarda Habicha. W roku 1932 inż. Edward Habich przeniósł się do Biura Studiów PZInż. i pełnił tam funkcję kierownika działu budowy czołgów. Personel kierowniczy biura studiów PZInż. stanowili: Kierownik biura inż. Zygmunt Okołów; dział podwozi: inż. Kazimierz Studziński, potem inż. Mieczysław Dębicki, współpracownikiem był Jerzy Werner; dział silnikowy: inż. Zdzisław Rytel, a współpracował z nimi inż. Jan Werner; dział nadwozi: inż. Stanisław Pancakiewicz; dział ciągnikowy: inż. Witold Jakusz; dział czołgowy: inż. Edward Habich; dział motocyklowy inż. Zygmunt Okołów. a

48 Budowa tankietki

49 Silnik Zastosowano olej silnikowy Mobil 1 5W- 50

50 Silnik

51 Silnik

52 Silnik

53 Silnik

54 Silnik

55 Silnik

56 Silnik

57 Silnik

58 Silnik

59 Silnik

60 Silnik

61 Silnik

62 Osprzęt silnika Paliwo wojskowe było trójskładnikowe, składało się z alkoholu, benzolu i benzyny.

63 Osprzęt silnika

64 Osprzęt silnika

65 Osprzęt silnika

66 Osprzęt silnika

67 Osprzęt silnika

68 Osprzęt silnika

69 Osprzęt silnika Podziękowanie dla dr. Marcina Bajkowskiego Prezesa Zarządu Fundacji Wojskowości Polskiej, za przekazane bezcenne elementy gaźnika.

70 Osprzęt silnika

71 Osprzęt silnika

72 Osprzęt silnika

73 Skrzynia biegów i sprzęgło Zastosowano olej przekładniowy Mobilube HD-A 85W-90

74 Skrzynia biegów i sprzęgło

82 Most napędowy Zastosowano olej przekładniowy Mobilube HD-A 85W-90

83 Most napędowy

84 Most napędowy

85 Most napędowy

86 Most napędowy

87 Układ jezdny i zawieszenie

92 Układ kierowniczy i hamulcowy

97 Instalacja elektryczna

104 I Grupa Rekonstrukcji Historycznej Polskiej Broni Pancernej "SMOK" (

105 Wszyskie prace związane z rekonstrukcją i prezentacją tankietki wykonałem w hołdzie kpt. Henrykowi Nowosielskiemu mojemu Tacie i moim nauczycielom akademickim prof. Edwardowi Habichowi i prof. Bolesławowi Jurkowi. mgr inż. Zbigniew Nowosielski

106 ktp. Henryk Nowosielski uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. żołnierz 4 batalionu pancernego w Brześciu. 4 października rozpoczął służbę wojskową w 4 bat. pancernym w Brześciu. Przydzielony do kompanii szkolnej jako strzelec elew 5 lipca 1938 roku ukończył szkołę podoficerską w stopniu kaprala. Został skierowany do l-szej kompanii pancernej. 7 września 1938 roku ukończył kurs mechaników czołgowych, a 15 grudnia 1938r. został instruktorem mechanikiem warsztatu parku sprzętu 4-go batalionu pancernego w Brześciu. 5 sierpnia 1939 roku był awansowany na plutonowego i został przydzielony do 905 kolumny motorowej jako dowódca patrolu remontowego (jako nadterminowy został zatrzymany w jednostce na wypadek wybuchu wojny). W składzie Armii "Modlin" pod dowództwem gen. Przedrzymirskiego- Krukowicza brałudział w kampanii wrześniowej. Uratowany z płonącego czołgu, ostrzelanego podczas zwiadu z działka p. panc., wycofuje się do Warszawy. Raniony w udo z broni pokładowej samolotu z opatrzoną przestrzeliną walczy pod Antoniówką, Grabowcem, Fajsławicami i Tomaszowem Lubelskim.

107 Wkład prof. Edwarda Habicha w rozwój broni pancernej. Edward Habich ( ), wybitny konstruktor, wychowawca i nauczyciel akademicki urodził się w Wielkich Łukach. Ukończył Wyższą Szkołę Budowy Maszyn im. Wawelberga i Rotwanda oraz Politechnikę Warszawską. W roku 1928 jeszcze jako student rozpoczął pracę przy pancernych pojazdach gąsienicowych w biurze konstrukcyjnym broni pancernych, wchodzącym w skład Wojskowego Instytutu Badań Inżynierii. Brał tam udział w opracowaniu czołgu rozpoznawczego TK. Od 1933 r. był kierownikiem działu pojazdów specjalnych Biura Studiów PZInż. W Biurze Studiów Państwowych Zakładach Inżynierii inż. Edward Habich kierował działem czołgowym. Podlegał kierownikowi biura; początkowo inż. Witoldowi Jakuszowi, a potem inż. Zygmuntowi Okołów.

108 Wkład prof. Bolesława Jurka w rozwój broni pancernej. W połowie lat trzydziestych zdecydowano się na wzmocnienie uzbrojenia polskich tankietek. Karabin maszynowy miał być zastąpiony przez działko automatyczne 20 mm nazywane wówczas najcięższym karabinem maszynowym (nkm). Do testów zakupiono nkm- y firmy Solothurn i Medson. Ponieważ okazały się nie wystarczająco dobre na przełomie 1938 i 1939 roku rozpoczęte zostały prace nad własną konstrukcją w Biurze Studiów Fabryki Karabinów w Warszawie. Broń skonstruowana przez inż. Bolesława Jurka okazała się niezwykle skuteczna, przebijała pancerz 40 mm z odległości 200 m. Rozpoczęto wtedy prace nad przezbrojeniem tankietek. Niestety 1 września 1939r. oddziałom liniowym przekazano jedynie ~ 15szt. zmodernizowanych tankietek.

109 Dziękuję za uwagę i zapraszam na krótki reportaż filmowy z Manewrów Zimowych Wojsk Pancernych na Poligonie w Ptakach. mgr inż. Z. Nowosielski