Dział instrumentalny GITARA. czteroletni cykl nauczania PROGRAM NAUCZANIA OPRACOWANIE: ANDRZEJ ANTONIK

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA Dział instrumentalny GITARA czteroletni cykl nauczania OPRACOWANIE: ANDRZEJ ANTONIK Nr 9/2013 zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną w dniu r.

2 Spis treści 1. Wstęp Ogólne cele edukacyjne Szczegółowe cele edukacyjne Materiał nauczania...5 Klasa pierwsza...5 Treści nauczania...5 Repertuar...5 Proponowana literatura...6 Formy sprawdzania osiągnięć ucznia...6 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego...6 Klasa druga...7 Treści nauczania...7 Repertuar...8 Proponowana literatura...8 Formy sprawdzania osiągnięć ucznia...9 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego...9 Klasa trzecia...10 Treści nauczania...10 Repertuar...11 Proponowana literatura...11 Formy sprawdzania osiągnięć ucznia...12 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego...12 Klasa czwarta...13 Treści nauczania...13 Repertuar...14 Proponowana literatura...15 Formy sprawdzania osiągnięć ucznia...15 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego Komentarz do realizacji programu nauczania:...17 Ogólna koncepcja programu nauczania Strona

3 6. Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania Zakończenie Strona

4 Wstęp Niniejszy program został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U z 2011 r. Nr 15 poz. 70), a także Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U z 2011 r. Nr 15 poz. 69) oraz Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 lutego 2011 roku w sprawie dopuszczenia do użytku w szkołach artystycznych programów oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników dla szkół artystycznych (Dz. U z 2011 r. Nr 52 poz. 268). Autor Andrzej Antonik Nazwa szkoły Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Krzysztofa Komedy w Lubaczowie Etap edukacyjny I etap edukacyjny - Cykl sześcioletni Nazwa zajęć edukacyjnych - Gitara 3 Strona

5 Ogólne cele edukacyjne Program nauczania Dział instrumentalny - GITARA 1. Zainteresowanie ucznia muzyką. 2. Rozbudzanie zamiłowania do muzyki. 3. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji. 4. Nauczanie podstaw gry na instrumencie. 5. Rozwijanie umiejętności technicznych i interpretacyjnych. 6. Nauczanie zasad notacji w stopniu umożliwiającym samodzielne odczytywanie zapisu nutowego. 7. Przygotowanie do samodzielnego opracowywania krótkich i łatwych utworów. 8. Wdrożenie do systematycznego i świadomego ćwiczenia. 9. Rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia i kształcenie wyobraźni artystycznej. 10. Rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego. 11. Przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym. 12. Zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce. 13. Kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucia piękna. 14. Przygotowanie absolwentów do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia. Szczegółowe cele edukacyjne 1. Rozbudzenie zamiłowania do muzyki. 2. Wdrożenie rodziców do procesu nauczania. 3. Organizowanie koncertów, audycji muzycznych, przygotowanie plansz tematycznych. 4. Przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym. 5. Poznanie wielu technik uczenia się. 6. Wykorzystanie technologii komputerowej, multimedialnej w procesie uczenia się. 7. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji. 8. Poznanie repertuaru zróżnicowanego pod względem muzycznym (stylu, epoki) i technicznym. 9. Wdrażanie do systematycznego i świadomego ćwiczenia. 10. Rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia i kształcenie wyobraźni artystycznej. 4 Strona

6 Materiał nauczania Klasa pierwsza Treści nauczania 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - nazwy poszczególnych części gitary, - zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - sposoby trzymania gitary z uwzględnieniem różnych akcesoriów: podnóżek, podgitarnik, - ustawienie lewej i prawej ręki, - prawidłowy ruch palca prawej ręki przy wydobyciu dźwięku. 3. Wybrane elementy techniki gry. - arpeggio, - legato, - staccato, - uderzenia tirando i apoyando, - melodia z akompaniamentem, - gama, -dwudźwięki, - akordy, - flażolety naturalne, - próby improwizacji. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - sposoby frazowania uwzględniające dynamikę, agogikę, artykulację, - realizacja grup rytmicznych, 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - notacja muzyczna: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, - czytanie nut a vista. 6. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - gra zespołowa z nauczycielem, - gra z akompaniamentem lub unisono. Repertuar - Ćwiczenia i wprawki techniczne grane nośnym dźwiękiem w umiarkowanych tempach. - Utwory jednogłosowe z uwzględnieniem sposobów wydobycia dźwięku apoyando i tirando na strunach wiolinowych i basowych. - Utwory zawierające dwudźwięki, akordy oraz melodię graną kciukiem. - Utwory homofoniczne grane nośnym dźwiękiem. 5 Strona

7 Proponowana literatura - T. Stachak: Gitara pierwsza klasa. - P. Aneks: Pierwsze nutki. - A. Krauzowicz: Antologia gitary Program nauczania Dział instrumentalny - GITARA Formy sprawdzania osiągnięć ucznia Formą sprawdzenia osiągnięć ucznia będzie występ na koncercie zorganizowanym dla klas pierwszych oraz inne występy. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego Po ukończeniu klasy pierwszej. 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - zna historię, miejsce powstania gitary, - potrafi wymienić poszczególne części instrumentu, - dba o instrument, stosuje podstawowe zasady konserwacji. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - przyjmuje prawidłową postawę - właściwie układa lewą i prawą rękę - wydobywa dźwięki nośne wyrównane dynamicznie i barwowo 3. Wybrane elementy techniki gry. - opanował poznane techniki w sposób umożliwiający zagranie najprostszych ćwiczeń i utworów - umie posługiwać się poznanymi technikami 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - zdobył umiejętność frazowania, - stosuje zróżnicowaną dynamikę i artykulację - prawidłowo stosuje zapis metrorytmiczny i agogiczny 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - zna podstawy zapisu nutowego 6 Strona

8 - podejmuje próby samodzielnego odczytywania nut. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - określa zastosowane w zapisie nutowym techniki, - podejmuje próby samodzielnego opracowania utworu: palcowanie, frazowanie, dynamika, interpretacja, - samodzielnie potrafi nadać tytuł do granego ćwiczenia, utworu, - opowiada historyjki związane z granym utworem, tytułem. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - stosuje różne techniki uczenia się, zapamiętywania, - stosuje ćwiczenia pomagające zwalczać objawy tremy: drżenie kończyn, pocenie się - publiczne występy cechują podstawowe elementy obycia scenicznego. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - gra w równym tempie utwór kameralny z nauczycielem, - potrafi rozpocząć i zakończyć utwór, a w czasie trwania wykazuje się muzykalnością i odpowiedzialnością za brzmienie zespołu. Klasa druga Treści nauczania 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - historia i miejsce powstania gitary, - nazwy poszczególnych części gitary, wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - różne sposoby strojenia instrumentu, - zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - utrzymanie właściwej postawy, - prawidłowe ustawienie lewej i prawej ręki, korekty, - właściwy sposób wydobycia dźwięku, paznokcie, pilniczki do paznokci, - ćwiczenia biegłościowe. 3. Wybrane elementy techniki gry. - doskonalenie technik: arpeggio, legato, staccato, - wydobycie dźwięku sposobem tirando i apoyando, - gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, kadencje, - doskonalenie chwytu poprzecznego barre, - flażolety naturalne i sztuczne, - próby improwizacji. 7 Strona

9 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - elementy charakterystyczne dla danego stylu, - doskonalenie umiejętności frazowania, - sposoby frazowania uwzględniające dynamikę, agogikę, artykulację, - realizacja trudniejszych grup rytmicznych, - interpretowanie utworu zgodne z jego budową formalną, - próby samodzielnej pracy nad charakterem utworu. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - notacja muzyczna: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, flażolety, agogika, dynamika, artykulacja - wykorzystanie techniki czytania nut do opracowania utworów. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - sposoby opracowania utworu samodzielnie pod względem techniczno-wykonawczym, - próby samodzielnej pracy nad tekstem, palcowaniem, - korekta własnych błędów. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych, - umiejętność koncentracji na lekcjach, próbach i występach, - skuteczna walka z tremą, - stosowanie różnych technik uczenia się, - podstawowe elementy obycia scenicznego. - próby przed występami publicznymi, - występy publiczne. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - gra zespołowa z nauczycielem, - gra zespołowa uczniów, - gra z akompaniamentem lub unisono. Repertuar Program trwający do 6 minut wykonany z pamięci. Program zawierający etiudę na wybraną technikę oraz utwór muzyki klasycznej. Utwory dowolne Proponowana literatura - Tatiana Stachak Gitara pierwsza klasa, Gitara extra klasa - J. Powroźniak Szkoła gry na gitarze. - J. Powroźniak: Wybór etiud na gitarę 1. - D. Aguado: Guitar Method Book 1. - R. Ziemiański: Anthology of gitar music. - K. Sosiński: Materiały do nauki gry na gitarze. - A. Vinitsky: Moja gitara. - L. Brouwer: Nuevos estudios sencillos. - E. Thorlaksson: Gitar moment vol.1 8 Strona

10 - J. Cardoso: Suita de los mita. Formy sprawdzania osiągnięć ucznia I półrocze przesłuchania wewnątrzsekcyjne, II półrocze przesłuchania wewnątrzsekcyjne, popis, koncerty. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - zna historię powstania gitary, - zna nazwy poszczególnych części gitary, wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - zna i stosuje różne sposoby strojenia instrumentu, - zna i stosuje zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - utrzymuje prawidłową postawę podczas gry na instrumencie, - posiada prawidłowo ustawioną lewą i prawą rękę, - potrafi we właściwy sposób wydobywać dźwięki - wykonuje ćwiczenia i wprawki biegłościowe. 3. Wybrane elementy techniki gry. - posługuje się technikami: arpeggio, legato, staccato, - potrafi grać sposobem tirando i apoyando, - potrafi zagrać i zastosować w utworach: gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, kadencje, - stosuje chwyt poprzeczny barre, - potrafi zagrać i zastosować flażolety naturalne i sztuczne, - podejmuje próby improwizacji. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. Uczeń - zna elementy charakterystyczne dla danego stylu, stosuje poznaną wiedzę w praktyce, - potrafi wyszczególnić frazy i zagrać w charakterystycznym, odpowiednim stylu, - zna i stosuje w praktyce sposoby frazowania uwzględniające dynamikę, agogikę, artykulację, - realizuje trudniejsze grupy rytmiczne, - interpretuje utwory zgodnie z ich budową formalną, - podejmuje próby samodzielnej pracy nad charakterem utworu. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - zna notację muzyczną: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, flażolety, agogika, dynamika, artykulacja - wykorzystuje techniki czytania nut do opracowania utworów. 9 Strona

11 6. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - stosuje ćwiczenia relaksacyjne, - potrafi skoncentrować się na lekcjach, próbach i występach, - skutecznie walczy z tremą, - stosuje różne techniki uczenia się, - zna i wykorzystuje w praktyce podstawowe elementy obycia scenicznego, - robi próby przed występami publicznymi, - występuje publiczne. 7. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - uczestniczy w grze zespołowej z nauczycielem, - gra w zespole z uczniami, - gra z akompaniamentem lub unisono. Klasa trzecia Treści nauczania 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - podstawowe wiadomości z historii instrumentu, - nazwy poszczególnych części gitary, wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - stosowanie różnych sposobów strojenia instrumentu, - zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - teoria i podstawowe zwroty dotyczące właściwej postawy przy instrumencie, - utrzymanie właściwej postawy, - prawidłowe ustawienie lewej i prawej ręki, korekty, - właściwy sposób wydobycia dźwięku, paznokcie, - ćwiczenia biegłościowe. 3. Wybrane elementy techniki gry. - rozwijanie niezależności oraz biegłości obu rąk, - sposoby wykonywania ozdobników, - doskonalenie technik: arpeggio, legato, staccato, tremolo, - gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, kadencje, - zmiany pozycji różnymi sposobami, - doskonalenie chwytu poprzecznego barre, - flażolety naturalne i sztuczne, - rozwijanie umiejętności improwizacji. 10 Strona

12 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - przygotowanie audycji muzycznej dotyczącej wybranego stylu, kompozytora, techniki, - elementy charakterystyczne dla danego stylu, - umiejętność frazowania w różnych stylach muzycznych i właściwy wybór, - sposoby frazowania uwzględniające dynamikę, agogikę, artykulację, - realizacja trudniejszych grup rytmicznych, - interpretowanie utworu zgodne z jego budową formalną, - samodzielna praca nad charakterem utworu. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - notacja muzyczna: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, flażolety, agogika, dynamika, artykulacja, - wykorzystanie techniki czytania nut do opracowania utworów. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - opracowanie utworu samodzielnie pod względem techniczno-wykonawczym, - samodzielna praca nad tekstem, palcowaniem, - korekta własnych błędów. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - umiejętność opanowania skutków tremy, - stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych, - umiejętność koncentracji na lekcjach, próbach i występach, - skuteczna walka z tremą, - stosowanie różnych technik uczenia się, - znajomość w teorii i stosowanie w praktyce elementów obycia scenicznego, - próby przed występami publicznymi, - występy publiczne. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - umiejętność bycia liderem w grupie, - gra zespołowa z nauczycielem, - gra zespołowa uczniów, - gra z akompaniamentem lub unisono. Repertuar I półrocze Program do 8 minut grany z pamięci zawierający etiudę na wybrany problem techniczny, sonatina lub część sonaty, utwory dowolne. II półrocze Program do 8 minut grany z pamięci zawierający dwie etiudy na wybrane problemy techniczne, utwór repertuaru muzyki dawnej, utwory dowolne. Proponowana literatura - T. Stachak Gitara extra klasa - D. Aguado: Guitar method. - M. Carcassi: Studies for guitar - R. Ziemlański: Gitara z nauczycielem i bez 11 Strona

13 - Klassiker der gitarre band J. Powroźniak: Wybór etiud na gitarę K. Sosiński: Materiały do nauki gry na gitarze. - L. Brouwer: Nuevos estudios sencillos. - E. Thorlaksson: Gitar moment vol J. Cardoso: Suita de los mita. - Real book of jazz. Formy sprawdzania osiągnięć ucznia I półrocze przesłuchania wewnątrzsekcyjne, II półrocze przesłuchania wewnątrzsekcyjne, popis, koncerty. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - zna historię powstania instrumentu, - zna nazwy poszczególnych części gitary, wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - potrafi nastroić instrument, - zna i stosuje zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - potrafi zaprezentować teorię i podstawowe zwroty dotyczące właściwej postawy przy instrumencie, - utrzymuje prawidłową postawę, - posiada prawidłowo ustawioną lewą i prawą rękę, - we właściwy sposób wydobywa dźwięk, - wykonuje ćwiczenia biegłościowe. 3. Wybrane elementy techniki gry. - ma rozwiniętą niezależność i biegłość lewej i prawej ręki, - poprawnie wykonuje ozdobniki, - posługuje się technikami: arpeggio, legato, staccato, tremolo, - potrafi zagrać i stosować: gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, kadencje, - zna sposoby zmiany pozycji różnymi sposobami, - stosuje chwyt poprzeczny barre, - potrafi wykonać i zastosować flażolety naturalne i sztuczne, - zna podstawowe zasady i podejmuje próby improwizacji. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - przygotował audycję muzyczną dotyczącą wybranego stylu, kompozytora, techniki, - stosuje elementy charakterystyczne dla danego stylu, - potrafi frazować w odpowiednim stylu muzycznym, 12 Strona

14 - w sposobach frazowania uwzględnia dynamikę, agogikę, artykulację, - realizuje trudne grupy rytmiczne, - interpretuje utwory zgodnie z ich budową formalną, - samodzielnie pracuje nad charakterem utworu. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - zna zasady notacji muzycznej: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, flażolety, agogika, dynamika, artykulacja, - wykorzystuje techniki czytania nut do opracowania utworów. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - samodzielnie opracowuje utwory pod względem techniczno-wykonawczym, - samodzielnie pracuje nad tekstem, palcowaniem, - dokonuje korekty własnych błędów oraz potrafi wskazać negatywy i pozytywy u innych uczniów. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - posiada umiejętność opanowania skutków tremy, - stosuje ćwiczenia relaksacyjne, - potrafi skoncentrować się na lekcjach, próbach i występach, - skutecznie walczy z tremą, - stosuje różne techniki uczenia się, - zna w teorii i stosuje w praktyce elementy obycia scenicznego, - planuje i robi próby przed występami publicznymi, - występuje publiczne. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - potrafi być liderem w grupie, - gra w zespole z nauczycielem, - gra w zespole z uczniami, - gra z akompaniamentem lub unisono. Klasa czwarta Treści nauczania 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - umiejętność zaprezentowania historii instrumentu, - umiejętność opisania poszczególnych części gitary, wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - stosowanie różnych sposobów strojenia instrumentu, - zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 13 Strona

15 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - umiejętność zaprezentowania teorii i podstawowych zwrotów dotyczących właściwej postawy przy instrumencie, - umiejętność zaprezentowania i opisania właściwej postawy, - prawidłowe ustawienie lewej i prawej ręki, korekty, - właściwy sposób wydobycia dźwięku, - biegłość w posługiwaniu się poznanymi technikami. 3. Wybrane elementy techniki gry. - niezależność oraz biegłość obu rąk, - umiejętność wykonywania ozdobników, - umiejętność posługiwania się technikami: arpeggio, legato, staccato, tremolo, - gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, - umiejętność zmian pozycji różnymi sposobami, - stosowanie chwytu poprzecznego barre, - stosowanie w utworach flażoletów naturalnych i sztucznych, - umiejętność improwizacji. 4. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - znajomość notacji muzycznej, - czytanie nut a vista. 5. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - opracowanie utworu samodzielnie pod względem techniczno-wykonawczym, - samodzielna praca nad tekstem, palcowaniem, - korekta błędów popełnianych przez innych uczniów oraz własnych. 6. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - opisanie i opanowanie skutków tremy, - opisanie i stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych, - umiejętność koncentracji na lekcjach, próbach i występach, - skuteczna walka z tremą, - opisanie i stosowanie różnych technik uczenia się, - znajomość w teorii i stosowanie w praktyce elementów obycia scenicznego, - próby przed występami publicznymi, - występy publiczne. 7. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - umiejętność bycia liderem w grupie, - gra zespołowa z nauczycielem, - gra zespołowa uczniów, - gra z akompaniamentem lub unisono. Repertuar Program na zakończenie klasy czwartej do 15 minut grany z pamięci zawierający dwie etiudy o zróżnicowanych problemach technicznych, utwór repertuaru muzyki dawnej, dwie części sonaty lub temat z wariacjami, utwory dowolne. 14 Strona

16 Proponowana literatura - D. Aguado: Guitar method. - M. Carcassi: Studies for guitar - D. Scarlatti: Sonats for guitar. - Klassiker der gitarre band F. Tarrega: Studies for guitar. - L. Brouwer: Nuevos estudios sencillos. - J. Cardoso: Suita de los mita. - A. B. Mangore: Guitar pieces. - F. Tarrega: Guitar pieces. - J. Powroźniak: Grajmy na gitarze - J. Cardoso: Suita de los mita. - Real book of jazz. Program nauczania Dział instrumentalny - GITARA Formy sprawdzania osiągnięć ucznia Przesłuchania na zakończenie klasy czwartej, popis, koncerty. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. - potrafi zaprezentować historię instrumentu, - potrafi opisać poszczególne części gitary oraz wpływ każdego elementu na jakość brzmienia, wygodę gry, wygląd i estetykę, - stosuje różne sposoby strojenia instrumentu, - zna i stosuje zasady konserwacji gitary, strun, futerału. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). - posiada prawidłową postawę przy instrumencie, - potrafi zaprezentować i opisać, używając odpowiednich wyrażeń i zwrotów, właściwą postawę przy instrumencie, - posiada dobrze ustawianą lewą i prawą rękę, potrafi dokonać korekty u innych uczniów, - we właściwy sposób wydobywa dźwięk, potrafi opisać elementy składowe wpływające na jakość dźwięku: ułożenie rąk, ruch palca, paznokcie, - posiada biegłość w posługiwaniu się poznanymi technikami. 3. Wybrane elementy techniki gry. - wypracował niezależność oraz biegłość obu rąk, - potrafi wykonać ozdobniki, - potrafi posługiwać się technikami: arpeggio, legato, staccato, tremolo, - zna i stosuje gamy, pasaże, dwudźwięki, akordy, 15 Strona

17 - dokonuje zmian pozycji różnymi sposobami, - zna i stosuje chwyt poprzeczny barre, - stosuje w utworach flażolety naturalne i sztuczne, - zna podstawowe zasady i podejmuje próby improwizacji. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. - uczestniczy w charakterze solisty w audycji muzycznej dotyczącej wybranego stylu, kompozytora, techniki, - potrafi opisać i stosować w praktyce elementy charakterystyczne dla danego stylu, - zna i umie stosować różne sposoby frazowania uwzględniając: dynamikę, agogikę, artykulację, - poprawnie realizuje trudne grupy rytmiczne, - interpretuje utwory zgodnie z ich budową formalną, - samodzielnie pracuje nad charakterem utworu. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. - zna zasady notacji muzycznej: oznaczenia palców, strun, pozycji, przenośnik oktawowy, flażolety, agogika, dynamika, artykulacja, - wykorzystuje techniki czytania nut do opracowania utworów. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. - samodzielnie opracowuje utwór pod względem techniczno-wykonawczym, - samodzielnie pracuje nad tekstem, palcowaniem, - dokonuje korekty błędów własnych oraz innych uczniów. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. - potrafi opisać oraz zapanować nad skutkami tremy, - opisuje i stosuje ćwiczenia relaksacyjne, - jest skoncentrowany na lekcjach, próbach i występach, - skutecznie walczy z tremą, - opisuje i stosuje różne techniki uczenia się, - zna w teorii i stosuje w praktyce elementy obycia scenicznego, - odpowiednio planuje wykonuje próby przed występami publicznymi, - występuje publicznie. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. - potrafi być liderem w grupie, - uczestniczy w grze zespołowej z nauczycielem, - uczestniczy w grze zespołowej uczniów. 16 Strona

18 Komentarz do realizacji programu nauczania: Ogólna koncepcja programu nauczania 1. Zapoznanie uczniów z kompozytorami, wykonawcami i literaturą gitarową, 2. Wprowadzenie wielu technik uczenia się i zapamiętywania, 3. Współpraca z rodzicami, 4. Dobór repertuaru indywidualnie dla każdego ucznia, 5. Rozbudzanie zamiłowania do muzyki, 6. Nauczanie podstaw gry na instrumencie. 1. Jednym z najważniejszych elementów nauczania jest umuzykalnianie uczniów. Dzieci powinny znać dużo więcej utworów niż te, które wykonują, czy usłyszą na koncertach. Bogactwo literatury muzycznej zachęca do prezentowania im jak najwięcej z dorobku innych wykonawców poprzez słuchanie nagrań muzycznych. Organizując audycje muzyczne poświęcone literaturze gitarowej dzieci zostaną zapoznane z muzyką gitarową i oczywiście umuzykalnione. Zachętą dla dzieci do organizowania tych audycji powinno być wyznaczenie uczniów do przygotowania ich samodzielnie, oraz z pomocą nauczyciela i rodziców. Należy przygotować listę kompozytorów, listę tematyczną i konsekwentnie organizować spotkania zapraszając jak największe grono słuchaczy, nie tylko gitarzystów. Uczniowie powinni też przygotować tablice do powieszenia w klasie i na korytarzach, zawierające najważniejsze informacje o kompozytorach oraz prezentowanych tematach. Dzieci oglądając tablice zapamiętują wiele nazw utworów, kompozytorów, poznają historię muzyki. Tablice powinny być bogatym źródłem informacji z zakresu historii, teorii muzyki, audycji muzycznych. 2. W procesie nauczania należy korzystać z wielu technik uczenia się. Pomocne mogą okazać się badania nad procesem uczenia się języków obcych, gdzie nauka została podzielona na dwa koncerty: aktywny i pasywny. W koncercie aktywnym uczniowi prezentuje się materiał do zapamiętania. Po zakończonej prezentacji należy dokładnie przeanalizować i omówić każdy szczegół muzyczny i techniczny. W tym czasie należy zachęcać do wypowiadania się na temat charakteru usłyszanego utworu i innych treści pozamuzycznych. Uczeń powinien znać utwór jeszcze przed rozpoczęciem uczenia się go grać, myśleć o nim i audiować (więcej na ten temat E. Gordon Umuzykalnianie dzieci i młodzieży). Koncert pasywny polega na słuchaniu nagrania najlepiej tego samego dnia wieczorem. Uczestnicząc w takich koncertach dziecko 17 Strona

19 zapamięta utwór i będzie umiało go audiować podczas własnej produkcji. Należy zwrócić uwagę na to, że uczniowie posiadają różne rodzaje pamięci: wzrokową, słuchową, ruchową. Dziecko z pamięcią wzrokową szybciej zapamięta patrząc w nuty, z pamięcią słuchową słuchając go, z pamięcią ruchową zapamięta utwór będąc w ruchu, np. klaszcząc, tańcząc, chodząc... Nauka poprzez ruch jest zalecana, ponieważ tworzą się nowe połączenia wszystkich rodzajów pamięci i pozostają na trwałe (więcej na ten temat: kinezjologia edukacyjna ). Bardzo pożytecznym działaniem wieńczącym proces uczenia się utworu jest nagranie produkcji dziecka, które ma możliwość usłyszenia wszystkich popełnianych niedociągnięć, pracy nad konkretnym problemem i porównania do nagrań wcześniej słyszanych. Ten bardzo ważny element nauki powinien być wykorzystywany w szkole jak i w domu. Uczeń ma okazję zmobilizować się i zagrać tak jak na koncercie, gdzie należy wykonać utwór jak najlepiej. Podczas nagrywania własnych wykonań uczeń ma możliwość kontroli i panowania nad własnym organizmem, przyzwyczajając się do tremy i towarzyszącym jej objawów: drżenie kończyn, pocenie się, luki pamięci (więcej na ten temat Jak skutecznie walczyć z tremą ). 3. Rola rodzica, opiekuna ma polegać na stałej kontroli nad muzycznym rozwojem dziecka. Rodzic powinien aktywnie uczestniczyć w procesie uczenia się poprzez słuchanie efektów ćwiczenia już w domu. Często zdarzają się sytuacje gdzie dziecko wysyłane jest do innego pomieszczenia, ponieważ przeszkadza w oglądaniu filmu. Ogromną przyjemność sprawia dziecku pochwała i zainteresowanie domowników oraz dowartościowuje je ustalając pewną pozycję w relacjach rodzinnych. Bardzo pomocne w procesie uczenia się jest zapraszanie rodziców na zajęcia lekcyjne za każdym razem, gdy uczeń opanuje pewien zakres materiału i może go zaprezentować, omówić i wyznaczyć dalsze propozycje kształcenia. Nauczyciel w miarę możliwości powinien jak najczęściej organizować okazjonalne imprezy, audycje, koncerty, wycieczki tematyczne, podczas których uczniowie mogliby zaprezentować swoje umiejętności i wspólnie z rodzicami przeżywać swój rozwój muzyczny. 4. Indywidualny charakter nauczania wymaga od nauczyciela jak największej elastyczności przy doborze repertuaru, dostosowując go do bieżących umiejętności i potrzeb. Repertuar powinien także zawierać propozycje do wykorzystania w środowisku szkolnym i lokalnym podczas okazjonalnych imprez. Daje to również możliwość wdrażania poszczególnych technik do zasobów i możliwości wykonawczych dziecka czyniąc go bogatszym w nowe doświadczenia. Dostosowanie repertuaru do możliwości wykonawczych ucznia. Indywidualna ocena zdolności ucznia nie pozwala na stosowanie tych samych schematów uczenia. Uczeń zdolny może w krótkim czasie opanować umiejętności, które uczniowi słabszemu będą sprawiały trudności czasem aż do zakończenia nauki. Słabszy uczeń nie powinien brać udziału w pogoni za uczniem zdolniejszym, ponieważ jego 18 Strona

20 prezentacje nie będą do końca dobre. Lepszym rozwiązaniem jest to, aby zagrał utwory łatwiejsze, ale za to ładniej. 5. Tworzenie się obrazów muzycznych w umysłach dzieci. Punktem wyjścia powinna być muzyczna myśl, melodia na różne sposoby zapamiętana i zaśpiewana. Dziecko przystępując do pracy nad utworem powinno już go znać. Dlatego ważne są koncerty, audycje muzyczne, prezentacje, zainteresowanie literaturą muzyczną, nie tylko gitarową. Czytanie, przeglądanie czasopism o tematyce gitarowej wdraża dziecko i rodzica do muzycznego świata, kreuje poczucie własnej wartości i wzbogaca o nową wiedzę. f. Proces nauczania można ująć w sferach: 1) Sfera muzyczna. Szczególną uwagę zwrócić na zdolność audiacji ucznia. W początkowej fazie nauczania śpiewać z uczniem znane melodie, następnie przystąpić do zagrania tej melodii. W kolejnych fazach zachęcać ucznia do samodzielnego opowiadania o wykonywanym utworze, nadawać indywidualne tytuły. Zapoznawanie uczniów z gitarową literaturą muzyczną: organizowanie koncertów mistrzowskich, audycji muzycznych, popisów klasy gitary, prezentacje muzyczne nauczyciela, oraz z wykorzystaniem sprzętu audio. 2) Sfera techniczna. Proces nauczania w szkole muzycznej I stopnia należy wykorzystać do intensywnego rozwoju technicznego poprzez: 1. Stosowanie ćwiczeń i wprawek codziennych, podczas których można szczególną uwagę zwrócić na prawidłową postawę przy instrumencie, oraz prawidłowe wykonanie ćwiczeń technicznych. 2. Wdrażanie ucznia do samodzielnej pracy. 3. Dopingowanie do ćwiczenia. 4. Wprowadzanie nowych wprawek technicznych. Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. Przed rozpoczęciem procesu edukacyjnego należy zapoznać uczniów z wybranym przez nich instrumentem, historią a przede wszystkim budową i zasadami konserwacji. Każda część, element ma wpływ na jakość brzmienia, komfort pracy, estetykę. Szczegółową prezentację instrumentu należy zrobić na początkowych zajęciach, natomiast uczniom starszym zaproponować przygotowanie audycji muzycznej oraz sporządzenie ściennej planszy tematycznej. Wiedza poznana na pierwszych zajęciach będzie mimowolnie odświeżana. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry (prawidłowa postawa, ułożenie rąk, właściwy sposób wydobycia dźwięku). 19 Strona

21 Na pierwszych zajęciach należy uczniowi zaprezentować różne sposoby pracy z instrumentem, w szczególności z podgitarnikiem, podnóżkiem, poduszką. W zależności od preferencji nauczyciela i ucznia wybrać jeden z wariantów i rozpocząć proces nauczania od prawidłowej postawy przy instrumencie. Ważnym elementem jest przyzwyczajenie do instrumentu, poprzez siedzenie z instrumentem w ukierunkowanej postawie, bardzo luźno i swobodnie. Wcześniej warto zastosować ćwiczenia: skręt tułowia, skłony, ponieważ pozycja z gitarą jest nienaturalna, a ćwiczenia pomogą rozluźnić mięśnie i ścięgna. Przed ustawianiem rąk można stosować ćwiczenia: naprzemienne podnoszenie rąk w górę, wspinanie się na palcach i zrywanie jabłek, wszelkie ćwiczenia, które rozgrzeją mięśnie i ścięgna ramienia, przedramienia, nadgarstka. Prawidłowy ruch palca prawej ręki przy wydobyciu dźwięku można wykształcić przez zabawę piłkarze. Polega ona na ustawieniu wyciągniętej ręki ucznia na stole w sposób naturalny, zbliżony do ustawienia ręki przy instrumencie, palce na stole, przegub uniesiony w górę. Pod palec włożyć monetę i bardzo spokojnym, głębokim ruchem, każdego palca osobno, bawić się w strzał do bramki. Ustawianie lewej ręki na gryfie można rozpocząć od ćwiczeń nadgarstka: rozciąganie na wszystkie sposoby ścięgien i mięśni palców, palce lewej ręki wykonują ćwiczenia siłowe rozpinając palce w szerz, z czasem prawa ręka włącza się do ćwiczeń i utrudnia rozszerzanie się palców. 3. Wybrane elementy techniki gry. Wprowadzenie każdej z technik należy rozpocząć od prezentacji i omówienia podstawowych zasad dotyczących stosowania. W pierwszej klasie uczeń powinien poznać większość technik na przykładzie prostych ćwiczeń i łatwych utworów. W dalszym procesie kształcenia doskonalić wybraną technikę wprowadzając rozwijające ćwiczenia, wprawki, etiudy, utwory. Szczególną uwagę zwrócić na stopniowanie trudności zadań techniczno-wykonawczych. Przy wprowadzaniu nowej techniki zaczynać od najprostszych ćwiczeń i wprawek, aż do tych trudniejszych. Stosowanie ćwiczeń i wprawek codziennych pomaga utrzymać formę, kształtować technikę, poczucie własnych sił, możliwości, pewności siebie. Starszym uczniom zaproponować przygotowanie audycji muzycznej dotyczącej wybranych technik oraz sporządzenie ściennej planszy tematycznej o wybranej technice: układ rąk, praca mięśni, ścięgien, kości 1) Arpeggio Oprzeć kciuk na strunie 4, palce 1, 2, 3, ustawione kolejno na strunie 3, 2, 1. Ćwiczyć każdy palec osobno począwszy od 1, zginać go w kierunku łokcia ciągle 20 Strona

22 słuchając czy dźwięk jest długi i nośny. Powtórzyć ćwiczenie palcem 2 i 3. Stosować różne warianty palcowe np , 2-3-2, Po tych wprawkach ćwiczyć kciuk ciągle słuchając dźwięku oraz łączyć z palcami np. p-1-p, p-2-p Wprowadzać w ten sposób proste formy arpeggio. Mały palec, choć nie bierze udziału w grze powinien być również ćwiczony ze względu na powiązania mięśni i ścięgien całej dłoni. Pomaga to w rozluźnieniu, wzmocnieniu i nabraniu ogólnej sprawności. Wyrównać brzmienie dynamicznie i barwowo stosując ćwiczenie arpeggio wszystkimi palcami. Należy akcentować tylko jeden palec natomiast pozostałe grają cicho. Zmieniać akcentowany palec. Ćwiczyć kciuk wprawkami: pierwszy palec na strunie G gra na przemian z kciukiem, który zmienia wszystkie struny. Zmieniać rytm i palce. Ćwiczenie to pomaga zwiększyć obszar działania kciuka, wzmocnić go, rozluźnić, ustabilizować całą prawą rękę. W dalszym procesie kształcenia stosować wprawki A. Carlevaro. 2) Legato Legato wstępujące rozpocząć od ćwiczeń z pustą struną. Uderzamy tylko pierwszy dźwięk, drugi natomiast gramy przez stuknięcie palcem w próg np. piąty, rozluźnić rękę, słuchając czy jest równie nośny, co pierwszy. Wprawkę powtarzać zmieniając palce i struny. Legato bez pustej struny rozpocząć od ćwiczeń palców 1-3 w piątej pozycji piątej, zmieniając kombinacje palców 1-2, 1-4, 2-3, 2-4, 3-4 oraz struny i pozycje. Wprowadzać ćwiczenia w triolach i szesnastkach np , 1-3-4, zmieniając struny i pozycje. Legato zstępujące rozpocząć od ćwiczeń każdego palca osobno z pustą struną, najlepiej drugą-h na piątym progu. Pierwszy dźwięk uderzyć, a drugi zdecydowanym luźnym ruchem pociągnąć palec w stronę pierwszej struny E, zatrzymać na niej palec i rozluźnić rękę. Ruch musi być kontrolowany, aby pusta struna nie zabrzmiała za głośno. Wprawki legato bez pustej struny stosować kombinacje palców 4-1, 3-1, 2-1, 4-2, 3-2 Łączenie legato wstępującego i zstępującego to ozdobniki. Stosować ćwiczenia 1-3-1, 1-4-1, 1-2-1, , Wykorzystać wszelkie kombinacje przede wszystkim te, które zaproponuje uczeń Legato na dwóch strunach często stosowane w szybkich ozdobnikach. Postawić palec np. na trzecim progu drugiej struny, prawa ręka uderza na przemian strunę pierwszą, drugą lub drugą i pierwszą. 21 Strona

23 3) Staccato. Staccato można wykonać lewą lub prawą ręką, a także jednocześnie prawą i lewą ręka, w zależności od spodziewanego rezultatu. Palce lewej ręki po zagraniu dźwięku szybko odskakują od progu, może to być również stuknięcie palcem w próg. Palce prawej ręki po zagraniu dźwięku wytłumiają strunę. Ćwiczyć staccato jednym palcem np. pierwszy palec zagra dźwięk i pierwszy go wytłumi, dwoma np. pierwszy palec zagra dźwięk, a drugi lub trzeci go wytłumi. Ogromną rolę posiada kciuk, który wytłumia niepotrzebnie brzmiące struny zwłaszcza basowe. 4) Uderzenia tirando i apoyando, melodia z akompaniamentem. Prawa ręka może na dwa sposoby wydobywać dźwięki. Sposób tirando omówiony już został w dziale arpeggio. Apoyando używa się najczęściej do grania melodii. Różni się od tirando tym,że palec jakby wciska strunę do środka gitary i po zagraniu często pozostaje na strunie niżej chyba, że zagrał na pierwszej strunie to siłą rzeczy nie ma się na czym zatrzymać. Należy dążyć do tego, aby dźwięk tirando swoją nośnością, barwą i dynamiką dorównywał dźwiękowi apoyando. Ćwiczyć grę apoyando na pierwszej strunie a akompaniament, np. bas Albertiego, na pozostałych 5) Gama. Ćwiczenie gam i pasaży pomaga w zdobyciu biegłości palcowej, zmian pozycji, poznaniu gryfu. Każdy nowo poznany schemat gamowy i pasażowy uczeń powinien jak najszybciej zapamiętać i ćwiczyć na różne sposoby rytmiczne, artykulacyjne, dynamiczne 6) Dwudźwięki, akordy. Wprowadzenie dwudźwięków rozpocząć od najprostszych ćwiczeń prawej ręki opisanych przy arpeggio. Przy dwudźwiękach i akordach palce powinny być lekko zaokrąglone i złączone, a przy tym luźne. Ustawić palce 1 i 2 na sąsiednich strunach. Grać naprzemian oraz łącznie, ciągle słuchając czy dźwięki grane jednocześnie są z tą samą barwą i dynamiką, co oddzielnie. W podobny sposób uczyć się grać i słuchać trójdźwięki i czterodźwięki. 7) Chwyt poprzeczny barre. Chwyt poprzeczny barre wprowadzać najpierw na dwie, potem trzy, cztery i wszystkie struny. Ćwiczenie rozpocząć od ćwiczeń bezdźwięcznych, aby ręka dobrze się ułożyła na gryfie. Palec wskazujący położony na strunach nad progiem, palce rozciągają się i dotykają kolejnych progów. Gdy ręka będzie już odpowiednio ułożona można zacząć ćwiczenia dźwięczne. W stosowaniu chwytu poprzecznego barre należy wykorzystać ciężar lewej ręki, aby docisnąć palec do progu i w ten sposób wspomóc kciuk. 22 Strona

24 8) Flażolety naturalne i sztuczne. Flażolety naturalne są ozdobą wielu utworów. Mogą je stosować najmłodsi, także w celu rozluźnienia ręki przy przenoszeniu jej do innych pozycji. Sami uczniowie mogą komponować własne opowieści używając flażoletów naturalnych w celu wyzwolenia własnych emocji i twórczych inspiracji. Flażolety sztuczne. Palce lewej ręki skracają strunę uzyskując pożądaną wysokość. Palec wskazujący prawej ręki dotyka strunę dokładnie w połowie jej długości, na oktawie danego dźwięku. Za wydobycie dźwięku odpowiedzialny jest kciuk. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. Umiejętność frazowania uczeń zdobywa już na początkowych zajęciach. Podczas wstępnej analizy utworu, zaśpiewania linii melodycznej może określić charakter podstawowe elementy agogiki, dynamiki, artykulacji. Nauczycie kieruje myśli muzyczne w odpowiednim kierunku oczekując na różne pomysły wykonawcze. Niektóre z nich mogą być kluczowe przy interpretacji, a pozostałe, niezgodne z zapisem, budową formalną, elementami stylu, należy odrzucić. Zapoznanie z elementami różnych stylów muzycznych przeprowadzać jak najczęściej podczas audycji muzycznych, koncertów, prezentacji nauczyciela oraz nagrań muzycznych. Bardzo ważnym elementem do prezentacji nagrań jest pracownia audio, w której można korzystać z dobrego sprzętu oraz odpowiedniego akustycznie pomieszczenia. Pracując nad utworem w określonym stylu uczeń powinien poznać jak najwięcej przykładów. Podczas słuchania kierować jego wyobraźnią w celu utworzenia jak największej ilości obrazów muzycznych i pozamuzycznych. 5. Zasady notacji oraz techniki czytania nut a vista łatwych utworów. Umiejętność czytania nut a vista, czyli bez wcześniejszego przygotowania świadczy o warsztacie muzycznym, jaki posiada muzyk. Jest to umiejętność, którą należy ćwiczyć systematycznie, najlepiej kilka minut na każdej lekcji. Rozpocząć od utworów zawierających długie wartości. Zagrane dźwięki wybrzmiewają, a uczeń w tym czasie obserwuje i zapamiętuje, jakie są do zagrania w następnej kolejności, myśli, którymi palcami, na których progach W dalszym procesie kształcenia obserwować i zapamiętywać grupy rytmiczne, takty, frazy. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad łatwym utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, ćwiczenia i korygowania błędów. Samodzielna praca nad utworem w początkowym etapie kształcenia powinna być nadzorowana przez nauczyciela. Uczeń wybiera własną drogę osiągnięcia celu, natomiast nauczyciel obserwuje i zwraca uwagę na najważniejsze elementy pracy nad utworem. Należą do nich: poznanie budowy formalnej, melodii, charakteru, treści pozamuzycznych, problemów techniczno-wykonawczych, palcowania, agogiki, dynamiki, artykulacji, jakich środków ekspresji można użyć, w jaki sposób poradzić sobie z zapamiętaniem. W dalszym etapie kształcenia, gdy uczeń pozna 23 Strona

25 najważniejsze elementy pracy nad utworem, stylu, charakteru można pozostawić mu więcej swobody, aby mógł wykazać się muzykalnością, wrażliwością, nowymi pomysłami, ekspresją. Przed rozpoczęciem ćwiczenia uczeń musi znać cel swojej pracy i jakim rezultatem ma się ona zakończyć. Określenie i realizacja celu powinny być, po zakończeniu ćwiczenia, dokładnie zdiagnozowane i ocenione przez samego ucznia. Wspólnie z nauczycielem powinien wyciągać wnioski i ustalać kierunki dalszej pracy. 7. Przygotowanie do praktyki estradowej z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, m.in. w zakresie technik opanowania pamięciowego utworu oraz koncentracji i pokonywania tremy. Początek nauczania gry na instrumencie to również wdrażanie do występów publicznych. Bardzo ważnym elementem jest uczestniczenie w organizowanych popisach a przede wszystkim w koncertach mistrzowskich (nie tylko gitarowych). Przed występem publicznym zaplanować próby sytuacyjne, w których uczeń ćwiczy podstawowe elementy obycia scenicznego: wyjście, ukłon, zejście ze sceny, przyjęcie prawidłowej postawy. Można zaproponować próby sytuacyjne w domu już w odpowiednim ubraniu. Stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych pomoże w przezwyciężeniu skutków tremy: drżenie kończyn, kołatanie serca, krótki oddech, luki w pamięci. W przezwyciężaniu skutków tremy najważniejsze może okazać się bardzo dobre opanowanie repertuaru, stosowanie różnych technik uczenia się i odpowiednio wcześnie zaplanowane próby. 8. Podstawowe formy muzykowania zespołowego. W początkowym okresie nauczania muzykowanie zespołowe zachęca mobilizuje ucznia do pracy. Nawet melodie oparte na kilku dźwiękach z akompaniamentem nauczyciela są bardzo ładne i przyjemne w odbiorze. Pomaga to w słuchaniu fraz i zdań muzycznych. Uczeń może grać unisono wraz z nauczycielem, melodię z akompaniamentem harmonicznym, utwory typowe dla zespołów gitarowych. Dalszy etap kształcenia to muzykowanie uczniów. Zmusza ich to do dyscypliny rytmicznej, artykulacyjnej, dynamicznej, agogicznej. Zachęca do ćwiczenia i pracy w domu. Nawet najprostsze utwory sprawiają wiele radości i satysfakcji ze wspólnego muzykowania. 9. Literatura muzyczna dobrana przez nauczyciela w zależności od możliwości ucznia i z uwzględnieniem jego preferencji. W tym dziele znajduje się spis podręczników i książek, które można wykorzystać do pracy na bieżącym etapie nauczania. Zaplanować wprowadzenie, doskonalenie techniki. Biorąc pod uwagę stopień zaawansowania ucznia, jego preferencje wybrać odpowiednie utwory. 10. Program na zakończenie etapu edukacyjnego. Minima programowe do opanowania na bieżący etap edukacyjny. Repertuar na zakończenie danego etapu edukacyjnego. Wymienione propozycje powinny być dostosowane do możliwości wykonawczych i preferencji ucznia. Zbyt 24 Strona

26 trudne utwory mogą zniechęcić do dalszej pracy, zbyt łatwe spowodują zahamowanie rozwoju muzycznego. Najważniejsze jest indywidualne podejście do każdego ucznia oraz wybór odpowiedniego programu. Zakończenie Program do nauki gry zawiera szczegółowe informacje o przebiegu nauczania na każdym etapie. Opisane zostały sposoby osiągnięcia celów opisanych na początku programu. Zawiera informacje w jaki sposób będą sprawdzane umiejętności uczniów. 25 Strona