Program Publicznej Edukacji Ekologicznej. edycja 2005/2006 RAPORT. Fundacja Nasza Ziemia

Transkrypt

1 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej edycja 2005/2006 RAPORT Fundacja Nasza Ziemia

2 Spis treści: Porozmawiajmy o Ziemi 1 Patroni 2 Dobroczyńcy 2 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej 3 Kampania informacyjno-edukacyjna 4 Prasa 5 Radio 6 Telewizja 7 Plakat i informacje merytoryczne 8 Kampania outdoorowa 9 Internet 10 Konkurs internetowy recykling.pl 11 Konkurs grantowy 12 Analiza rynku odpadów opakowaniowych w Polsce 17 Badania ankietowe 21 Społeczna Sieć Monitoringu Środowiska 23 Sprzątanie świata Polska 24 Woj. dolnośląskie 28 Woj. kujawsko-pomorskie 29 Woj. lubelskie 30 Woj. lubuskie 31 Woj. łódzkie 32 Woj. małopolskie 33 Woj. mazowieckie 34 Woj. opolskie 35 Woj. podkarpackie 36 Woj. podlaskie 37 Woj. pomorskie 38 Woj. śląskie 39 Woj. świętokrzyskie 40 Woj. warmińsko-mazurskie 41 Woj. wielkopolskie 42 Woj. zachodniopomorskie 43 Programme of Environmental Education summary 44 Plebiscyt internetowy 45 Produkcja publikacji dofinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wydawca: Fundacja Nasza Ziemia ul. Hoża 3 m. 5, Warszawa tel./fax , fundacja@naszaziemia.pl Warszawa 2006 ISSN Nakład: egz Redakcja: Mira Stanisławska-Meysztowicz Sławomir Brzózek Dominik Dobrowolski Korekta: Magdalena Lis Wydrukowano na papierze ekologicznym, bezdrzewnym, niechlorowanym, makulaturowym Dziękujemy Panu Andrzejowi Pągowskiemu za nieodpłatne udostępnienie grafiki do wykorzystania w Programie Kopiowanie i rozpowszechnianie części lub całości Raportu mile widziane za podaniem źródła Fotografie i inne materiały ikonograficzne: archiwum Fundacji Nasza Ziemia

3 Porozmawiajmy o Ziemi Mira:...I tak się to wszystko zaczęło, 13 lat temu... kiedy tylko na chwilę przyleciałam z Australii odwiedzić stary kraj. Pełna wiary odwiedziłam Ministerstwo Środowiska, żeby porozmawiać o nowym międzynarodowym społecznym ruchu na rzecz Ziemi, Clean Up the World czyli Sprzątanie świata. Byłam przekonana, że warto i że jest to potrzebne, aby zaczął się on również i w Polsce. Dostałam zielone światło i wolną rękę. Te stare kąty, które miałam tylko odwiedzić, stały się moim domem. Domem, który trzeba niestety posprzątać. Domem, który jest moją ojczyzną, który kocham, o który dbam, dla którego żyję. Wiem, że każdy ma swoją małą ojczyznę, i w głębi serca chce i może o nią dbać. Sprzątanie świata to ruch tych, którzy sprzątają swoje małe ojczyzny i przede wszystkim tych, którzy nie śmiecą! Dominik: Sprzątanie świata angażuje miliony wolontariuszy na całym świecie, w zeszłym roku ponad milion głównie młodych Polek i Polaków uczestniczyło w sprzątaniowym weekendzie. Rok ten był szczególnie ważny, gdyż pierwszy raz udało się przygotować i zrealizować w Polsce całoroczny program edukacyjny, zainicjowany właśnie przez Sprzątanie. Powstała Koalicja Edukacji Ekologicznej, utworzona przez Fundację Nasza Ziemia i najważniejsze organizacje odzysku, a której przyjaciółmi i partnerami są organizacje społeczne, media, samorządy, znani polscy artyści, a nawet ambasadorzy tak odległych państw, jak Australia i Nowa Zelandia przecież śmieci granic nie znają. Łącząc serca, siły i umiejętności, w końcu razem zaczęliśmy działać na rzecz Ziemi. Sławek: Program edukacyjny Wszystkie kolory recyklingu, o którym mówi Dominik, będzie kontynuowany, już teraz jego II edycja rozpoczyna się w całej Polsce. Jego dotychczasowy przebieg i rezultaty opisane są w tym raporcie. Chciałbym, żeby czytelnicy po jego lekturze zwrócili się do nas z uwagami, ale i pomysłami, co i jak ulepszyć. W raporcie znajdują się przydatne informacje o najciekawszych inicjatywach oraz ich autorach i efektach. Kolejny raz okazało się, że w wielu miejscach Polski realizowane są przez wspaniałych ludzi wspaniałe programy dla Ziemi. Warto je popularyzować, warto brać z nich przykład! Mira: Sprzątanie świata Polska, program Wszystkie kolory recyklingu nie byłyby możliwe bez wolontariuszy, nie byłyby też możliwe bez patronów, darczyńców, i wielu, wielu życzliwych osób, którym w imieniu swoim i całego zespołu Fundacji Nasza Ziemia i Koalicji Edukacji Ekologicznej pragnę podziękować. I jeszcze jedno, jeżeli chcecie coś zrobić dla swojej małej ojczyzny, spotkajcie się ze swoimi sąsiadami, radnymi, dzielnicowym, księdzem, znajomym dziennikarzem, z nami, i porozmawiajcie! Od rozmowy zazwyczaj wszystko się zaczyna. wszystkie kolory recyklingu Rozmawiali: Mira Stanisławska-Meysztowicz, Prezes Fundacji Nasza Ziemia, Przewodnicząca Rady Koalicji Edukacji Ekologicznej, Dominik Dobrowolski, Wiceprezes Fundacji Nasza Ziemia (na zdjęciu z prawej) i Sławomir Brzózek, Dyrektor Fundacji Nasza Ziemia (na zdjęciu z lewej) 1

4 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Patroni Programu Marszałek Sejmu Minister Środowiska Minister Edukacji Narodowej Minister Gospodarki Ambasador Australii Prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Marszałkowie województw Dobroczyńcy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej był główną instytucją wspierającą finansowo I edycję Programu Publicznej Edukacji Ekologicznej. NFOŚiGW od 12 lat wspiera programy realizowane przez Fundację Nasza Ziemia Clear Channel Poland Coca-Cola Impel Security Polska MediaNet OWENS-ILLINOIS Polska Radisson SAS Schenker Vattenfall AB wsparł kampanię Sprzątanie świata Polska i kampanię outdoorową Dziękujemy! PTK Centertel operator Orange wsparł kampanię Sprzątanie świata Polska, kampanię outdoorową i konkurs grantowy 2 Dziękujemy także wszystkim patronom, sponsorom i partnerom lokalnych działań podejmowanych w czasie programu

5 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej Program Publicznej Edukacji Ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi i poużytkowymi jest długofalowym, ogólnopolskim przedsięwzięciem przygotowanym i wdrażanym przez Koalicję Edukacji Ekologicznej, która jest otwartą platformą współpracy różnych podmiotów w zakresie edukacji ekologicznej, w tym konkurujących ze sobą na rynku organizacji odzysku. Więcej informacji o Koalicji Edukacji Ekologicznej na wszystkie kolory recyklingu Koalicję Edukacji Ekologicznej tworzą: Fundacja Nasza Ziemia koordynator Programu Branżowa Organizacja Odzysku SA Eko-Punkt Organizacja Odzysku SA Koba Organizacja Odzysku SA Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA Reba Organizacja Odzysku SA Rekopol Organizacja Odzysku SA Cele Programu: ochrona środowiska; wzrost świadomości ekologicznej Polaków; wsparcie dla samorządów w organizowaniu i prowadzeniu zintegrowanej gospodarki odpadami; pomoc w osiągnięciu przez Polskę wymaganych w Unii Europejskiej poziomów odzysku i recyklingu odpadów. 3

6 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Kampania informacyjno-edukacyjna Współpraca z mediami ma kluczowe znaczenie dla powszechnej edukacji i informacji w zakresie gospodarki odpadami. W celu pozyskania i współpracy mediów z Programem przeprowadzony został szereg działań. Skutkiem był udział telewizji, radia i prasy w Programie i edukacja ekologiczna. Ważne dla zainteresowania mediów było pozyskanie do realizacji Programu znanych i cenionych osób, które występowały w spotach, brały udział w konferencjach prasowych i wydarzeniach towarzyszących Programowi. Pomagali nam Alicja Majewska, Kaja Paschalska, Włodzimierz Korcz, Piotr Fronczewski, Jan Pietrzak i Andrzej Pągowski za co im serdecznie dziękujemy! Dziękujemy również wszystkim dziennikarzom w całym kraju za udział w Programie Publicznej Edukacji Ekologicznej! Efekty kampanii informacyjno-edukacyjnej zrealizowanej w ramach I edycji Programu: 220 emisji spotów w TV 130 informacji w telewizyjnych serwisach informacyjnych 150 emisji spotów w radiu 221 informacji w radiowych serwisach informacyjnych 650 informacji w prasie listów z informacjami o selektywnej zbiórce i recyklingu plakatów wielkoformatowych (billboard i citylight) w ciągu 7 miesięcy plakatów w formacie B1 do całorocznego użytkowania informacji o Programie w Internecie odsłon bannerów w Internecie 4

7 Prasa zapoznano dziennikarzy ze źródłami informacji udostępnianymi przez Fundację Nasza Ziemia w serwisach naszaziemia.pl, recykling.pl, ekoedukacja.pl, serwisy konkursów grantowego i internetowego oraz Społecznej Sieci Monitoringu Środowiska; archiwizowano i udostępniano dziennikarzom materiały z przeprowadzonych konferencji i wydarzeń (serwis naszaziemia.pl); dla dobrej promocji i obsługi Programu zorganizowano 11 konferencji prasowych i trzy happeningi (uczestniczyło razem: 118 dziennikarzy i 24 różne media). W konferencjach prasowych wzięli udział m.in. Alicja Majewska, Kaja Paschalska, Włodzimierz Korcz, Jan Pietrzak i Andrzej Pągowski; w serwisach naszaziemia.pl i recykling.pl dostarczane były bieżące informacje o realizacji programu i o sprawach związanych z gospodarką odpadami i edukacją w tym zakresie, do dziennikarzy wysyłane były także biuletyny informacyjne; dziennikarze z wyprzedzeniem otrzymywali pocztą elektroniczną informacje o działaniach realizowanych w Programie, a także podsumowania zrealizowanych działań i materiały do publikacji; patronat nad konkursami objęły miesięcznik Recykling, magazyn Gmina i miesięcznik Zielona Liga ; współpraca ze Stowarzyszeniem Gazet Lokalnych i wsparcie Klubu Dziennikarzy Ekologicznych EKOS. Elementem motywującym były dwa media lunche. Wszyscy dziennikarze współpracujący z Fundacją Nasza Ziemia podczas realizacji I edycji Programu otrzymali również osobiste podziękowania. wszystkie kolory recyklingu Efekt kampanii: co najmniej 600 artykułów prasowych relacjonujących lub zainspirowanych działaniami realizowanymi w ramach Programu w prasie ogólnopolskiej i lokalnej. 5

8 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Radio przygotowano i wyemitowano spoty oraz wywiady, wypowiedzi i brano udział w audycjach radiowych; w spotach selektywną zbiórkę nieodpłatnie promowali znani artyści: Piotr Fronczewski, Jan Pietrzak, Alicja Majewska i Włodzimierz Korcz. Dziękujemy za pomoc! Polskie Radio BIS przygotowało i emitowało dodatkowy spot emitowany na tej antenie; spoty zostały udostępnione w Internecie (zakładka Materiały multimedialne w serwisie do bezpłatnego wykorzystania; kontakt z ponad 40 rozgłośniami radiowymi w całym kraju; patronat medialny Polskiego Radia oraz Polskiego Radia Polonia; gwarancja emisji spotu na antenie PR1, PR BIS i PR3. W programach tych na bieżąco prowadzona była także narracja na temat Programu i jego poszczególnych zadań, tj. kampanii Sprzątanie świata Polska, konkursu grantowego, Na konferencji prasowej. Od lewej: Mira Stanisławska-Meysztowicz, Alicja Majewska i Włodzimierz Korcz konkursu internetowego, Sieci Monitoringu. Na stronach internetowych Polskiego Radia był także zamieszczony banner promujący Program i odsyłający do wortalu recykling.pl. współpraca z Radiem ESKA, Radiem TOK FM, Radiem PLUS i Radiem dla Ciebie. Efekt kampanii: 150-krotna emisja spotu; 90 informacji o Programie w radiowych serwisach informacyjnych zainicjowanych przez Fundację Nasza Ziemia; 131 informacji zainicjowanych przez uczestników Programu. Patronat medialny: W kampanię Wszystkie kolory recyklingu zaangażowali się Jan Pietrzak i Piotr Fronczewski 6

9 Telewizja przygotowano i wyemitowano spot telewizyjny zachęcający do segregacji odpadów i informujący, do jakich pojemników należy wrzucać poszczególne rodzaje odpadów; do udziału w spocie Fundacja Nasza Ziemia zaprosiła znanych polskich artystów: Alicję Majewską, Włodzimierza Korcza, Piotra Fronczewskiego i Jana Pietrzaka, którzy wystąpili w nim za darmo. Serdecznie im za to dziękujemy! dwie wersje spotu podstawowa, przeznaczona do emisji na antenach (30 sekund) i dłuższa (1 minuta) do wykorzystania przez telewizję; dystrybucja do wszystkich ośrodków regionalnych TVP, do trzech redakcji w TVP (Kawa czy herbata, Pytanie na śniadanie, Pasmo edukacyjne), do telewizji z Grupy TVN (TVN24, TVN Meteo i TVN), grupy Polsat (Polsat, TV4), do telewizji ZigZap (telewizja dla dzieci i młodzieży, emitowana w sieciach kablowych i w Cyfra+) oraz telewizji lokalnej STA.R w Rzeszowie. W sumie rozesłano 30 kaset BETA-CAM; wersja elektroniczna udostępniona na stronach internetowych kampanii Produkcja spotu dofinansowana była przez NFOŚiGW. wszystkie kolory recyklingu Efekty kampanii: 220 emisji spotu. Emisja spotu była bezpłatna, największa liczba emisji miała miejsce na antenach Grupy ITI TVN24, TVN Meteo i TVN oraz na antenach TVP3; 35 newsów i relacji na temat gospodarki odpadami i recyklingu oraz samego Programu, głównie na antenach TVN24, TVP1 i TVP3 (Fakty, Wiadomości, Teleexpress, Kurier i Panorama) zainicjowanych przez Fundację Nasza Ziemia; 95 informacji w TV zainicjowanych przez uczestników Programu. Kręcimy spot telewizyjny. Piotr Fronczewski segreguje szkło Dziękujemy za emisję! 7

10 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu 8 Plakat i informacje merytoryczne Plakat: wydrukowano egz. w formacie B1, promujący selektywną zbiórkę i zawierający informacje o programie i rozprowadzony bezpłatnie w całej Polsce; grafika Andrzeja Pągowskiego, przygotowana specjalnie dla Programu, przekazana Fundacji nieodpłatnie; praca zebrała wiele pochlebnych opinii od uczestników Programu, dziennikarzy pracujących z Programem, partnerów i sponsorów programu oraz przedstawicieli NFOŚiGW; plakat wydrukowano na papierze ekologicznym; wykorzystywany był przez uczestników przez cały okres I edycji; wersja elektroniczna do pobrania ze stron internetowych Informator: rozesłany do instytucji i organizacji (w tym wszystkich samorządów gminnych i powiatowych oraz uczestników kampanii Sprzątanie świata Polska ) prezentował Program i jego poszczególne elementy oraz wskazywał źródła wiedzy na temat gospodarki odpadami; wersja elektroniczna została opublikowana także w Internecie; źródło wiedzy o zasobach zgromadzonych i uruchamianych w ramach Programu i zaproszenie do korzystania z udostępnionych zasobów wiedzy; uzupełnieniem i przedłużeniem informatora były (i są) strony internetowe prezentujące Program. Do wszystkich zasobów można dostać się ze stron Andrzej Pągowski przekazuje Fundacji Nasza Ziemia oryginał grafiki Sprzątanie świata akcja cenna Co rok we wrześniu się zaczyna. Że sprzątać trzeba to Rzecz pewna Wie o tym chłopak i dziewczyna. Wszystkie kolory recyklingu A na plakacie kolor łapa Jeśli nie segregujesz śmieci To prostak jesteś Oraz gapa Andrzej Pągowski,

11 Kampania outdoorowa czas trwania: od grudnia 2005 do czerwca 2006; billboardów i citylightów przede wszystkim w największych aglomeracjach: Warszawa, Górny Śląsk, Trójmiasto, Kraków, Łódź, Wrocław, Szczecin, Poznań; grafika przygotowana przez renomowanego plakacistę Andrzeja Pągowskiego specjalnie dla kampanii i udostępniona za darmo; dłoń na grafice symbolizuje, że selektywna zbiórka i recykling odpadów jest w naszych rękach. Ważnym elementem plakatów była instrukcja obsługi informacja, do jakich pojemników należy wrzucać poszczególne rodzaje odpadów; na plakatach promowany był też wortal zawierający informacje prawne, techniczne, materiały edukacyjne i nowości na temat selektywnej zbiórki, recyklingu i zagospodarowania odpadów; z danych Clear Channel Poland, właściciela nośników, wynika, że prezentowane plakaty Polacy oglądali ponad razy! wszystkie kolory recyklingu Citylight w centrum Warszawy Kampania outdoorowa Wszystkie kolory recyklingu zrealizowana została dzięki pomocy: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Vattenfall AB, PTK Centertel, operatora Orange, które zapłaciły za druk i wyklejenie plakatów oraz Clear Channel Poland, która udostępniła za darmo nośniki wielkoformatowe. Serdecznie dziękujemy! Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 9

12 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Internet informacje o sposobach zagospodarowania poszczególnych rodzajów odpadów zostały zgromadzone i udostępnione bezpłatnie na wortalu recykling.pl; uzupełnieniem są materiały edukacyjne, zgromadzone na wortalu oraz w bazie EkoEdukacja.pl; w wortalu funkcjonuje dział odpowiedzi na pytania dotyczące różnych aspektów gospodarki odpadami (od zapytań o specyfikacje i oznaczenia poszczególnych odpadów po prośby o poradę, jak założyć firmę gospodarującą odpadami) oraz serwis informacyjny z aktualnościami dotyczącymi gospodarki odpadami i zarządzaniem środowiskiem (poza recykling.pl także serwis naszaziemia.pl); szeroka promocja: adres wortalu recykling.pl wskazany został na wszystkich materiałach informacyjnych Programu, w szczególności na plakatach B1 i wielkoformatowych, w spotach oraz przez podpięcie linków do bannerów zamieszczonych w co najmniej 12 innych serwisach (serwisy Koalicji Edukacji Ekologicznej, wortal Zielona Brama, serwis LasyPolskie.pl, serwis magazynu Gmina, serwis Polskiego Radia oraz w portalu Onet.pl, który udostępnił nieodpłatnie wyświetleń bannera), przeprowadzony został także konkurs na budowę stron internetowych recykling.pl. Efekt kampanii: liczba korzystających z zasobów wiedzy wzrosła z miesięcznie od sierpnia 2005 do w maju 2006, czyli o ponad 350%! recykling.pl od listopada 2005 najwyżej oceniana strona internetowa na temat recyklingu w najpopularniejszej wyszukiwarce internetowej Google; z zasobów internetowych w serwisach Programu (recykling.pl, naszaziemia.pl i ekoedukacja.pl) skorzystano ponad razy, w trakcie których przeglądnięto ponad stron, pobierając z nich ponad 107 GB danych! 10

13 Konkurs internetowy recykling.pl Cele konkursu: promocja postaw i zachowań przyjaznych dla środowiska; aktywizacja do badania lokalnych problemów ochrony środowiska i edukacji ekologicznej; prezentacja najważniejszych zagadnień-problemów ochrony środowiska (gospodarka odpadami, odpowiedzialna konsumpcja, zarządzanie energią, ochrona wody, budowanie świadomości proekologicznej); inicjowanie pracy zespołowej i współpracy; promocja wykorzystania Internetu jako źródła informacji o ochronie środowiska i jako medium do prezentacji własnych informacji; upowszechnianie wiedzy programistycznej i podnoszenie kultury użytkowania Internetu. Zadania konkursowe: zbudowanie serwisu gospodarki odpadami, zarządzania energią i oszczędności wody, przebiegu lokalnej kampanii Sprzątanie świata Polska oraz zaplanowanie i realizacja kampanii promującej zbudowany serwis. Nagrody w konkursie to monitory ciekłokrystaliczne, cyfrowe aparaty fotograficzne i multimedialne kursy nauki języków obcych. Nagrody ufundowne zostały przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Do konkursu zgłosiło się 29 zespołów i uczestników indywidualnych. Do finału przystąpiło 15 z nich. Zgodnie z regulaminem konkursu, najlepszym ze zgłoszonych prac finałowych przyznano po trzy miejsca w dwóch kategoriach. Nagrodzone serwisy: Kategoria uczestników indywidualnych: I miejsce II miejsce III miejsce wszystkie kolory recyklingu Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kategoria uczestników zespołowych: I miejsce II miejsce III miejsce I miejsce indywidualnie I miejsce zespołowo 11

14 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu 12 Konkurs grantowy Orange dla Ziemi Cel konkursu: zainicjowanie działań edukacyjnych wspierających gospodarkę odpadami, w tym szczególnie selektywną zbiórkę i recykling, uwzględniających lokalne potrzeby w tym zakresie, poprawnych pod względem dydaktycznym oraz pod względem standardów gospodarki odpadami. Efekty konkursu: 241 zgłoszonych wniosków z całej Polski; wartość zgłoszonych projektów zł; wartość dofinansowanych projektów zł; laureaci konkursu grantowego 2005/2006: Fundacja Przygoda z edukacją, Warszawa, woj. mazowieckie; Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, woj. pomorskie; Fundacja Ekologiczna Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej, Chojnice, woj. pomorskie; Fundacja Tańca i Kultury Tanecznej Choreia, Kryształowice, woj. dolnośląskie; Gimnazjum nr 2 w Wyszkowie, woj. mazowieckie; Przedszkole Gminne w Sianowie, woj. zachodniopomorskie; Przedszkole Samorządowe nr 68 w Białymstoku, woj. podlaskie; Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia, Wrocław, woj. dolnośląskie; Szkoła Podstawowa nr 4 w Zawoi Przysłop, woj. małopolskie; Zespół Szkół Zawodowych nr 1 w Dęblinie, woj. lubelskie. Patronat medialny: miesięcznik Recykling, magazyn Gmina, miesięcznik Zielona Liga oraz serwis LasyPolskie.pl Fundatorzy grantów: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Na zdjęciu: zgłoszone wnioski i jury konkursu (od lewej): Sławomir Brzózek, Fundacja Nasza Ziemia, Małgorzata Izdebska, UG Wołomin, Małgorzata Sikora, NFOŚiGW, Anna Kowalik, PTK Centertel, Dominik Dobrowolski, Fundacja Nasza Ziemia, Michał Mikołajczyk, Koalicja Edukacji Ekologicznej Rekopol Organizacja Odzysku SA

15 Konkurs grantowy Orange dla Ziemi prezentacja laureatów Segregujesz zyskujesz, czyli nasze rady na odpady wszystkie kolory recyklingu Fundacja Ekologiczna Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej Chojnice, woj. pomorskie kontakt: funeko@wp.pl Cele projektu: edukacja w zakresie gospodarki odpadami poprzez bezpośrednią akcję informacyjną i edukacyjną skierowaną do mieszkańców powiatu chojnickiego, cykl artykułów w lokalnej prasie, udostępnienie materiałów informacyjnych na stronach internetowych Fundacji oraz poprzez cykl festynów i zebrań; wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów w szkołach i instytucjach powiatu chojnickiego oraz oddanie ich do recyklingu; lokalizacja i dokumentacja dzikich wysypisk. Projekt, o zasięgu powiatu, był pilotażową fazą programu wspierającego realizację Wieloletniego Programu Edukacji Ekologicznej Powiatu Chojnickiego oraz powiatowego i gminnych planów gospodarki odpadami. Projekt przewidywał aktywizację społeczności powiatu oraz współpracę z innymi organizacjami społecznymi. Dobrze zaplanowano rozpoczęcie zbiórki selektywnej odpadów opakowaniowych oraz odpadów niebezpiecznych (baterie). Wielkość budżetu: zł. Przykład programu łączącego potencjał dobrego regionalnego partnera społecznego z obowiązkami Jeden z nowo powstałych szkolnych kącików zbiórki selektywnej Korkowe i butelkowe cuda Fundacja Przygoda z edukacją Warszawa, woj. mazowieckie kontakt: m.godzisz@przygodazedukacja.org.pl wynikającymi z lokalnych planów gospodarki odpadami, realizowanego na szczeblu powiatu. Cele projektu: edukacja w zakresie gospodarki odpadami i podnoszenie świadomości skierowane do mieszkańców i turystów odwiedzających warszawską Starówkę. W projekcie uczestniczyli gimnazjaliści, studenci Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Sztuk Pięknych, emeryci współpracujący z Fundacją, restauratorzy ze Starego Miasta. Projekt przewidywał m.in. zaprojektowanie pojemników do selektywnej zbiórki oraz zaproponowanie władzom Warszawy ich lokalizacji na Starówce, stworzenie sieci odbioru butelek szklanych i korków od restauracji na Starówce, a także warsztaty dla młodzieży oraz wykonywanie tytułowych cudów z korków i butelek zaprezentowanych na wystawie kończącej projekt. W projekcie bardzo dobrze była zaplanowana i zrealizowana współpraca z mediami. Realizatorem projektu była tzw. trudna młodzież. Projekt o charakterze miejscowym, ale o przełożeniu na dużą liczbę osób, do których może trafić informacja o selektywnej zbiórce. Wielkość budżetu: zł. Ciekawy, konkretny projekt wskazujący, jak organizacja działająca na polu kształtowania postaw społecznych może za oś swoich działań przyjąć zagadnienia gospodarki odpadami i potrzeby lokalnej społeczności w tym zakresie. 13

16 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu System selektywnej zbiórki odpadów na terenie Uniwersytetu Gdańskiego Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego Gdańsk, woj. pomorskie kontakt: Cel projektu: wdrożenie systemowej zbiórki selektywnej odpadów na terenie oliwskiego campusu Uniwersytetu Gdańskiego (trzy wydziały łącznie prawie studentów, Rektorat, Biblioteka Główna, kilka instytucji studenckich, Hotel Asystencki i pięć domów studenckich), a także kompleksowej informacji i edukacji na temat zasad selektywnej zbiórki oraz monitoringu i raportowania. Projekt poprzedzony został pilotażem na Wydziale Chemii. Projekt-wzorzec dla innych uczelni w Polsce. Wielkość budżetu: zł. Segregacja i recykling = niełatwy problem łatwe rozwiązanie Fundacja Tańca i Kultury Tanecznej Choreia Kryształowice, gm. Sobótka, woj. dolnośląskie kontakt: choreia@wp.pl Takie pojemniki stanęły na Wydziale Chemii Uniwersytetu Gdańskiego Cel projektu: edukacja dzieci i młodzieży ze szkół gminy Sobótka, a w przyszłości także Kąty Wrocławskie i Kobierzyce w dziedzinie selektywnej zbiórki i recyklingu oraz promocja zagadnienia wśród teatrów dziecięcych w Polsce. Projekt zakładał przygotowanie kompletnego przedstawienia (od scenariusza po scenografię) promującego selektywną zbiórkę oraz realizację warsztatów jej poświęconych. Realizatorami projektu były dzieci pracujące pod kierunkiem specjalistów: aktorów i reżysera. Projekt wyniknął z potrzeb edukacyjnych zaistniałych podczas prób wdrażania Planu Gospodarki Odpadami przez gminę Sobótka. Budżet projektu: zł. Program pozwala promować gospodarkę odpadami w niebanalny sposób w środowisku teatrów dziecięcych i młodzieżowych. Do początku czerwca 2006 roku spektakl obejrzało ok osób. Spektakl był przedstawiony na festiwalu teatrów ulicznych w Poznaniu w czerwcu 2006 roku. 14

17 Z góry śmieci pieniądz leci Gimnazjum nr 2 im. Obrońców Westerplatte w Wyszkowie Wyszków, woj. mazowieckie kontakt: 2gimnazjumwyszkow1@wp.pl wszystkie kolory recyklingu Projekt zakładał podwyższenie poziomu świadomości i wiedzy na temat selektywnej zbiórki odpadów wsród społeczności Wyszkowa i okolic w pierwszej kolejności uczniów i ich rodzin. Uzupełnieniem działań edukacyjnych było prowadzenie i organizowanie selektywnej zbiórki odpadów (akcja informacyjna uczniów wśród mieszkańców określenie zasad zbiórki selektywnej i deklaracja odbioru posegregowanych odpadów). Gimnazjum pozyskało firmę, która obsłuży zbiórkę. Cały projekt realizowany był we współpracy z Urzędem Gminy i z innymi szkołami. W działaniach edukacyjnych wykorzystano całą gamę metod i form. Wielkość budżetu: zł. III edycja ogólnopolskiego konkursu o Mały Puchar Recyklingu Przedszkole Samorządowe nr 68 im. Janusza Korczaka Białystok, woj. podlaskie kontakt: ps68@piasta.pl Inspiracją do ogłoszenia ogólnopolskiego konkursu dla przedszkoli było dla wychowawczyń z Przedszkola Samorządowego nr 68 zużywanie olbrzymich ilości papieru w placówkach przedszkolnych. W aktualnej edycji konkursu wzięło udział 29 placówek z całej Polski. Celem konkursu było zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów w przedszkolach (poczynając od papieru), zaplanowanie i realizacja działań edukacyjnych kierowanych do dzieci i rodziców oraz wpajanie nawyku codziennego segregowania odpadów. Ciekawa inicjatywa o szerokim zasięgu, nawiązująca do dorosłego konkursu o Puchar Recyklingu, realizowana we współpracy z licznymi partnerami i mediami. Budżet: zł. Odpady nie zawsze są złem kampania promująca selektywną zbiórkę odpadów oraz używanie produktów powstających w procesie recyklingu Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia Wrocław, woj. dolnośląskie kontakt: info-ekounia@eko.org.pl Kompleksowy program edukacji i informacji na temat selektywnej zbiórki odpadów skierowany do szkół i organizacji z terenu województwa dolnośląskiego. Elementami programu były: konferencja dla przedstawicieli oświaty, producentów papieru i innych, wystawa tematyczna Makulatura cenny surowiec (prezentowana w ważnych miejscach, np. w Urzędzie Miasta Wrocławia, starostwie powiatowym, Bibliotece Publicznej, na dworcach PKP, itp. szacowana oglądalność osób), udostępnienie wiedzy na temat selektywnej zbiórki w serwisie www programu, realizacja konkursów na zbiórkę papieru, szkła (z podziałem na bezbarwne i kolorowe), puszek i baterii, wdrożenie systemowej zbiórki selektywnej we wrocławskich szkołach, szkolenia dla nauczycieli, spotkania z przedszkolakami, uczniami szkół podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych oraz wymiana doświadczeń z innymi organizacjami społecznymi. Budżet programu: zł. 15

18 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu 16 Odpady w szkole i w domu Szkoła Podstawowa nr 4 im. św. Rafała Kalinowskiego w Zawoi Przysłop Zawoja Przysłop, woj. małopolskie kontakt: zawojasp4@interia.pl Celem projektu było wprowadzenie na stałe selektywnej zbiórki odpadów do szkoły i gospodarstw domowych w Zawoi Przysłop (ok. 100 gospodarstw, ok. 600 mieszkańców Przysłopia), podpartej systemem informacji o selektywnej zbiórce. Ważnym elementem działań (i stałej akcji informacyjnej) było przeciwdziałanie spalaniu odpadów. W ramach projektu zostały przeprowadzone warsztaty dla nauczycieli i uczniów, przygotowano i rozpoczęto zbiórkę selektywną w szkole i w gospodarstwach domowych (system workowy), przeprowadzono zbiórkę opon i złomu, utworzono Lokalne Centrum Aktywności Ekologicznej z izbą edukacyjną. Program będzie rozwijany i kontynuowany we współpracy z Ośrodkiem Edukacyjnym Babiogórskiego Parku Narodowego, punktem skupu i sortownią odpadów w Suchej Beskidzkiej. Budżet projektu: zł. Nobilitacja surowców wtórnych i odpadów Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. gen. Franciszka Kleeberga Dęblin, woj. lubelskie kontakt: zsz1deblin@interia.pl Celem projektu była zmiana podejścia do surowców wtórnych i odpadów nie śmiecie, ale cenne surowce, i wykształcenie postaw świadomego i odpowiedzialnego gospodarowania odpadami. W praktyce realizowana była zbiórka odpadów komunalnych i baterii oraz bioodpadów, wykonane zostały kompostowniki, rozpoczęło się wykorzystywanie odpadów ze szwalni (patchworki), zbiórka selektywna i kompostowanie promowane były w społeczności lokalnej. W projekt zostały zaangażowane inne dęblińskie szkoły. Projekt wynikał z próby ograniczenia ilości powstających i spalanych odpadów oraz racjonalizacji postępowania z odpadami (Dęblin nie ma wysypiska). Szkoła jest aktywnym ośrodkiem, przejawia różne ciekawe inicjatywy techniczne. Wartościowy przykład edukacji w zakresie gospodarki odpadami podczepionej pod praktyczne działania techniczne i skierowane do biernej społeczności lokalnej. Budżet projektu: zł. Ekoludek na tropie! Przedszkole Gminne w Sianowie Sianów, woj. zachodniopomorskie kontakt: Kompleksowy, bardzo szczegółowo opracowany program edukacji ekologicznej dla przedszkolaków, z silnym komponentem edukacji w zakresie gospodarki odpadami, z cyklem zajęć dla dorosłych. Program wieloletni, zaplanowany do wdrożenia w programie nauczania i rozwinięcia do roku Zaplanowano zaangażowanie i współpracę z rodzicami, szkołami, do których trafią przeszkolone przedszkolaki, Urzędem Gminy, Nadleśnictwem, Powiatowym Centrum Edukacji Ekologicznej, firmą komunalną i Radiem Koszalin, lokalną telewizją i prasą. Budżet projektu: zł. Gratulujemy wspaniałych projektów, są świetnym przykładem do naśladowania!

19 Analiza rynku odpadów opakowaniowych w Polsce 1. Aktualny stan gospodarki odpadami opakowaniowymi wszystkie kolory recyklingu 1.1. Stan selektywnej zbiórki odpadów Selektywna zbiórka odpadów, zwłaszcza odpadów opakowaniowych, od kilku lat powiększa swój udział w gospodarce odpadami. Obecnie według różnych danych statystycznych prawie 40% gmin prowadzi w jakiejś formie selektywną zbiórkę odpadów. Pojęcie to odnosi się zazwyczaj do odpadów opakowaniowych, w szczególności papieru, szkła i tworzyw sztucznych. Niestety, jakość i efektywność tego procesu jest na ogół niska. Są to działania w większości subsydiowane przez gminy. Nie są one spójne z ogólnym modelem usuwania odpadów komunalnych, a czasami wręcz są to działania wzajemnie się wykluczające. Zdarzają się oczywiście przykłady dobrych i kompleksowych rozwiązań, które łączą selektywną zbiórkę odpadów z ich usuwaniem, tworząc spójny system gospodarki odpadami. Optymistycznie szacuje się, że w Polsce faktyczny poziom recyklingu realizowany przez podmioty zajmujące się zbiórką i przerobem odpadów opakowaniowych oscyluje wokół 22% ogólnej masy odpadów opakowaniowych wprowadzanych na rynek. Wykorzystuje się głównie odpady stanowiące surowiec wtórny do dalszej produkcji, w tym w dużej części odpady poprodukcyjne lub wycofane z obiegu opakowania wielokrotnego użytku. Istotny jest też udział odpadów opakowaniowych pochodzących bezpośrednio z wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, hurtowni oraz punktów sprzedaży detalicznej. Faktyczny udział selektywnie zbieranych odpadów pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych jest znikomy (szacowany na 3% wielkości strumienia, czyli ok. 350 tys. ton rocznie). W tej sytuacji publikowane przez różne instytucje statystyczne optymistyczne dane dotyczące efektów selektywnej zbiórki w Polsce nie odzwierciedlają rzeczywistego obrazu sytuacji i nie mogą być jej jedynym miernikiem Rynek odpadów opakowaniowych Krajowy rynek odpadów opakowaniowych jest rynkiem dynamicznym o stosunkowo dużym potencjale rozwojowym. Łączną masę opakowań wprowadzonych na rynek z wyrobami w roku 2002 można szacować na poziomie 3,4 mln ton, a w roku 2004 ilość ta przekroczyła 3,8 mln ton w skali roku (dane według Krajowego Planu Gospodarki Odpadami i raportów COBRO). Tymczasem według raportów i sprawozdań przedsiębiorców oraz organizacji odzysku ogólna masa wprowadzanych na rynek odpadów opakowaniowych nie przekroczyła w 2004 roku 2,7 mln ton. Zasadne staje się obecnie pytanie o istnienie tak dużych rozbieżności między danymi. Przyczyną jest brak precyzyjnych i aktualnych danych. Jako ilustrację istniejącej sytuacji można przedstawić graficzny schemat charakteryzujący rynek odpadów opakowaniowych podlegających ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w roku Dane podano w tysiącach ton i dotyczą one ilości opakowań wprowadzonych do obrotu w ciągu roku (opakowania wytworzone w kraju i pochodzące z importu). Na wykresie uwzględniono również opakowania naturalne; w tej masie ok. 360 tys. ton stanowią palety drewniane. Stąd wolumen opakowań podlegający ustawie w roku 2002 winien faktycznie wynieść ok. 3 mln ton. W roku 2003 ilość opakowań wprowadzonych na rynek wzrosła do ok. 3,5 3,6 mln ton, z czego zgłoszono do marszałków województwa w sprawozdaniach rocznych ok. 2,7 mln ton opakowań. W roku 2004 rzecz się miała podobnie: wprowadzono ok. 3,7 3,8 mln ton, a zaraportowano ok. 2,8 mln ton. Prosty rachunek matematyczny udowadnia, że ok. 25% odpadów opakowaniowych znika, czyli powstaje problem szczelności systemu i egzekucji prawa. Ta sytuacja wobec braku baz danych i centralnej ewidencji musi budzić zaniepokojenie i obawy o przyszłość systemu. W XXI wieku, w epoce komputerów i łączności bezprzewodowej, nie możemy czekać pół roku na zbiorcze dane i raporty za rok poprzedni. 17

20 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu 18 Masa odpadów (tys. ton) Rys. 1. Ilości i rodzaje opakowań wprowadzonych na rynek w roku 2002 (w tys. ton) Pierwszy rok realizacji nowych ustaw (2002) został najlepiej opisany i zilustrowany w opracowaniach. Na wykresach przedstawiono ilustrację graficzną stanu osiągniętego w roku 2002 i udziału w rynku poszczególnych sposobów realizacji ustawowego obowiązku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Układ rynku w roku 2003 zmienił się i wyglądał następująco: wolumen odpadów opakowaniowych objętych ustawą w roku 2003 oscylował wokół 3,6 mln ton, w tym zgłoszono w sprawozdaniach ok. 2,8 mln ton, ok. 0,35 mln ton odpadów nie zostało objętych ustawą, organizacje odzysku przejęły obowiązek na ok. 1,5 mln ton (54%), osoby trzecie zrealizowały odzysk i recykling na ok. 1,1 mln ton, opłaty produktowe zostały wniesione od ok. 0,25 mln ton, część przedsiębiorców nadal unika płacenia ok. 0,4 mln ton. W roku 2004 na rynku zaszły dalsze zmiany zgodnie z trendami roku 2003: wolumen odpadów opakowaniowych objętych ustawą w roku 2004 oscylował wokół 3,7 mln ton, w tym zgłoszono w sprawozdaniach ok. 2,8 mln ton, ok. 0,55 mln ton odpadów nie zostało objętych ustawą, organizacje odzysku przejęły obowiązek na ok. 1,8 mln ton (63%), osoby trzecie zrealizowały odzysk i recykling na ok. 0,9 mln ton, opłaty produktowe zostały wniesione od ok. 0,1 mln ton, część przedsiębiorców nadal unika płacenia ok. 0,35 mln ton. Z uzyskanych danych można wyprowadzić następujące twierdzenia: w roku 2002 osiągnięto poziom odzysku (i recyklingu) równy 24,7% przy wymaganym normatywnym poziomie ustawowym 16,7%, w roku 2003 osiągnięto poziom odzysku (i recyklingu) równy 20,6% (bez zapasów z roku 2002), przy wymaganym normatywnie poziomie 20%, uwzględniając zapasy z roku 2002 faktyczny osiągnięty poziom odzysku (i recyklingu) w 2003 roku można przyjąć jako 25,4% całej masy odpadów opakowaniowych, w roku 2004 wykazano realizację odzysku (i recyklingu) odpadów opakowaniowych w wysokości 35,6% (z zapasem z roku 2003), a bez uwzględniania zapasu ok. 30%, przy poziomie normatywnym (wymaganym ustawą) 24,1%, pomimo kilkuletniego obowiązywania nowego prawa znaczna ilość przedsiębiorców wprowadzających odpady opakowaniowe na rynek nie ujawniła się i nie realizuje obowiązków ustawowych (głównie z grupy małych i średnich przedsiębiorstw). Ten dość uproszczony sposób analizy pokazuje jednak wyraźnie, że tempo wzrostu realizacji odzysku (i recyklingu) zmalało, a w niektórych surowcach wykazuje już deficyt. Powyższa analiza nie uwzględnia wpływu na te wyniki istniejących na rynku patologii w zakresie odzysku i recyklingu, których udział w realizacji ustawowych obowiązków można obecnie szacować na 30 35%. Jeżeli chcemy zrealizować poziomy odzysku i recyklingu zawarte w dyrektywach, musimy ten niekorzystny trend natychmiast zmienić.

21 wszystkie kolory recyklingu Rys. 2. Odpady opakowaniowe a realizacja ustawowych obowiązków odzysku podział rynku w roku 2002 (w tys. ton) 2. Zagrożenia dla budowy nowoczesnego systemu gospodarki odpadami opakowaniowymi w Polsce Obecnie krajowy rynek gospodarki odpadami ulega radykalnej modernizacji. Dzięki nowej ustawie samorządy gminne mogą poprzez uchwalenie prawa miejscowego wyeliminować wszystkich nierzetelnych wytwórców i operatorów. Trzeba im pomóc, ażeby poprzez szybkie wprowadzenie dobrych regulacji gospodarką odpadami i warunków dla firm przewozowych gminy zlikwidowały bądź zmarginalizowały szarą strefę gospodarki odpadami komunalnymi. Tylko ścisłe respektowanie prawa i kontrola graczy rynkowych da nam nadzieję na sukces. Do zidentyfikowanych ułomności aktualnego rynku należą bowiem: brak spójnego programu edukacyjnego i informacyjnego w zakresie gospodarki odpadami, nieobjęcie wszystkich wytwórców umowami cywilnymi i umowami na wywóz, co w konsekwencji stwarza warunki do powstawania dzikich wysypisk, brak kontroli nad firmami usługowymi w zakresie ilości i typów odpadów, którymi zarządzają, powstanie szarej strefy recyklerów powiązanych z nierzetelnymi organizacjami odzysku, niekontrolowany wwóz do Polski odpadów z krajów starej UE, niewystarczający budżet Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska i innych organów kontrolnych zobowiązanych do kontroli i egzekucji w tym zakresie. Funkcjonujące w tych warunkach organizacje odzysku zostały wciągnięte w ten wyścig donikąd. Część z nich została podporządkowana realizacji innych celów i służy jedynie do wsparcia finansowego zupełnie odrębnych działań, nie związanych z odpadami opakowaniowymi. Podobnie rzecz się ma z niektórymi dużymi podmiotami oferującymi usługi jako osoby trzecie. Niektóre firmy wywożące śmieci wykorzystały tę możliwość dofinansowania do obniżania cen na usługi wywozowe śmieci dla klientów. Można wymienić jeszcze wiele takich nowatorskich pomysłów. Dzisiaj, po pięciu latach funkcjonowania nowych uregulowań, podstawowym i niezwykle niebezpiecznym zagrożeniem jest zbagatelizowanie całego systemu realizacji obowiązków ustawowych i tolerowanie szeregu drążących system patologii i nielegalnych praktyk. W efekcie w niedalekiej przyszłości zamiast efektywnego systemu odzysku i recyklingu możemy stworzyć jeden z najbardziej patologicznych systemów w Unii Europejskiej. Taka sytuacja może zaistnieć już wkrótce, jeżeli odpowiedzialne organa administracji rządowej nie włączą się bardziej aktywnie w nadzór i egzekucję wywiązywania się z ustawowych obowiązków oraz windykację należnych opłat. Ma to szczególne znaczenie wobec całej masy fałszywych potwierdzeń i bezkarnie uprawianych praktyk przez różne podmioty. Obecnie uporządkowanie sytuacji w zakresie realizacji obowiązku odzysku i recyklingu, w tym usunięcie z życia gospodarczego szeregu patologii, jest pilnym i niezbędnym warunkiem budowy i dalszego funkcjonowania systemu. Dotyczy to również samych organizacji odzysku i ich działalności. Organizacje odzysku winny być instytucjami zaufania publicznego i dlatego winny podlegać specjalnym procedurom kontrolnym i wysokim wymaganiom ustawowym. 19

22 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu 3. Nowe obowiązki w zakresie odzysku odpadów Wcześniejsze regulacje prawne i uchwalona przez parlament w roku 2005 zmiana ustawy o odpadach i o zmianie innych ustaw potwierdziły wprowadzenie w Polsce od 2006 roku nowego (dodatkowego) obowiązku odzysku, poza dotychczasowym poziomem recyklingu. Poziom ten w roku 2006 wyniesie 43%, a w roku %. Jest on liczony globalnie dla wszystkich grup opakowań. Brakującą (poza recyklingiem) masę do wykonania tego poziomu będzie można zdobyć np. przez wykorzystanie na skalę przemysłową współspalania. Jest to obecnie najbardziej realny i wskazany do realizacji kierunek rozwoju spalania odpadów z wykorzystaniem energii cieplnej w Polsce. Jednak obecnie instalacje do produkcji paliw zastępczych nie są w stanie wyprodukować więcej niż tys. ton standaryzowanych paliw rocznie, a faktyczne zapotrzebowanie można szacować na poziomie tys. ton rocznie. Brakuje wyraźnego wsparcia dla polskich przedsiębiorców, którzy chcą i są gotowi zainwestować w technologie służące do produkcji paliw alternatywnych na skalę przemysłową. Zamiast tego tolerowany jest przywóz do Polski na ogromną skalę zmielonych odpadów z krajów starej Unii Europejskiej (głównie z Niemiec i Holandii), które są nazywane paliwem alternatywnym. Wynika to z faktu ograniczenia w tych krajach możliwości składowania odpadów i ogromnych kosztów z tego tytułu. W tej sytuacji nieograniczone praktycznie otwarcie polskiego rynku doprowadziło w krótkim czasie do kompletnej jego destabilizacji i nieopłacalności produkcji takich paliw w warunkach krajowych, ponieważ firmy zagraniczne dopłacają cementowniom za przyjęcie tzw. paliwa alternatywnego, czyli zmielonych odpadów z krajów UE. Taka praktyka i brak zdecydowanej reakcji odpowiedzialnych władz może wkrótce dodatkowo uniemożliwić realizację obowiązku odzysku, co narazi Polskę na dotkliwe sankcje Komisji Europejskiej. 4. Możliwości realizacji ustawowych celów odzysku i recyklingu Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że zdolności przerobowe recyklerów w Polsce już obecnie wystarczają na realizację obowiązku roku 2007 w podstawowych asortymentach materiałowych, szczególnie biorąc pod uwagę plany inwestycyjne istniejących już na rynku papierni i hut szkła. Jedynie w tworzywach wymagane będzie zwiększenie zdolności przetwórczych, ale w tym przypadku mamy do czynienia z niską barierą inwestycyjną i wysokim popytem światowym, więc nie powinno być problemu z recyklingiem tych rodzajów odpadów opakowaniowych. Już widoczny problem roku 2006 i 2007, wynikający z pojawienia się obowiązku odzysku dla wszystkich grup opakowań, rozwiązany może zostać bądź poprzez zwiększony recykling odpadów z papieru i szkła, co stanie się poważnym problemem, ponieważ na rynku zabraknie odpadów opakowaniowych mogących służyć do wypełnienia tego obowiązku, bądź poprzez szerokie wykorzystanie odpadów jako paliw alternatywnych (zastępczych), o czym wspomniano wyżej. Główną barierą realizacji obowiązku odzysku w Polsce od roku 2007 będzie niewystarczająca zbiórka selektywna odpadów, będąca konsekwencją niewystarczającego rozwinięcia infrastruktury gospodarki odpadami i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Dlatego deficyt pozyskiwania odpadów opakowaniowych będzie się pogłębiał z roku na rok i może osiągnąć w roku tys. ton, a w roku 2009 nawet 1 mln ton. Tymczasem na składowiskach i w naszych gospodarstwach domowych rośnie ilość produkowanych odpadów komunalnych, osiągając w skali roku 13 mln ton. Brak rozwiniętego na skalę ogólnokrajową systemu selektywnej zbiórki odpadów jest również przyczyną niewykorzystania w stopniu zapewniającym efektywność ekonomiczną części wybudowanych instalacji do sortowania. Wyjściem z sytuacji jest wdrożenie Narodowego Planu Odzysku Opakowań (NPOO), z położeniem szczególnego nacisku na obowiązki ciążące na operatorach (firmach) i ich egzekucję przez organy samorządowe. 20 Opracowanie: Krzysztof Kawczyński, redakcja: Prezydium KEE Krzysztof Kawczyński, Michał Korkozowicz, Michał Dąbrowski, Dominik Dobrowolski, Sławomir Brzózek

23 Badania ankietowe Częścią programu było przeprowadzenie badań ankietowych wśród użytkowników serwisów internetowych i wszystkie kolory recyklingu Badanie odbyło się w dwóch cyklach, w 2005 i 2006 roku, drugi raz na zakończenie Programu. Porównanie wyników obu pytań daje pewien obraz świadomości zagadnień związanych z problemami gospodarki odpadami. Budujące jest zwiększanie się ilości dobrych lub pożądanych odpowiedzi w drugim badaniu. W drugim badaniu zostały także zadane pojedyncze pytania (bez odniesienia do roku 2005). W badaniach wzięło w sumie udział osób. Zachęcamy do przyjrzenia się wynikom ankiet i wyciągnięcia z nich samodzielnych wniosków a także do udzielenia własnych odpowiedzi na te pytania. Czy segregacja odpadów sprawi, że będzie nam się lepiej żyło? Czy w Twojej miejscowości (gminie) widać selektywną zbiórkę odpadów? Czy kampanie typu Sprzątanie świata mają sens? Czy zwracasz uwagę, aby nie zabierać ze sklepu nadmiernych i niepotrzebnych opakowań? 21

24 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Czy na zakupy chodzisz z własną torbą? Czy segregujesz domowe odpady? Co jest, Twoim zdaniem, najlepszym sposobem na polepszenie gospodarki odpadami w Polsce? sytuacja jest beznadziejna, nic nie da się poprawić... wprowadzenie obowiązkowej opłaty na budowę ogólnopolskiego systemu gospodarki odpadami powszechna edukacja, wdrażanie segregacji odpadów i sprawna jej obsługa oraz stosowanie zachęt dla chcących uczestniczyć w tym systemie zaostrzenie prawa i bezlitosna jego egzekucja zmiana prawa i obniżenie standardów gospodarki odpadami Czy uważasz, że selektywna zbiórka odpadów przynosi Tobie wymierne korzyści? 22 Więcej badań: i

25 Społeczna Sieć Monitoringu Środowiska Cele działania: wszystkie kolory recyklingu promocja postaw i zachowań przyjaznych dla środowiska; zaangażowanie społeczności lokalnych w monitoring stanu środowiska; aktywizacja do badania lokalnych problemów ochrony środowiska; inicjowanie pracy zespołowej i współpracy; gromadzenie informacji o dzikich wysypiskach, gospodarce odpadami i zagrożeniach dla środowiska. Zasada działania: Uczestnik wyposażony jest w kartę monitoringu (do pobrania z serwisu internetowego sieci adres: przesyłana faksem bądź listownie), w której nanosi informacje o znalezionym wysypisku (lokalizacja, możliwości dojazdu ciężkim sprzętem, wstępna morfologia wysypiska, itp.). Uczestnik informuje o znalezionych przez siebie dzikich wysypiskach i zauważonych innych zanieczyszczeniach Wydział (Referat) Ochrony Środowiska swojego urzędu gminy (dostarcza także kartę monitoringu). Kopię informacji przesyła do koordynatora projektu (Fundacja Nasza Ziemia) drogą ową, faksem lub listownie albo dopisuje do bazy w serwisie internetowym Sieci. Wyniki działania Sieci Monitoringu będą zestawiane na bieżąco według województw i gmin, a raz w roku będzie przygotowywany raport, publikowany w Internecie i przesyłany do urzędów marszałkowskich z sugestią wykorzystania w służbowych rozliczeniach urzędów gmin. Raport będzie przekazywany także mediom. Efekty: 28 zarejestrowanych uczestników; zlokalizowane i zgłoszone ponad 80 dzikich wysypisk i zagrożeń. Dzikie wysypisko przy ul. Dreszera w Gdyni. Jeszcze nie uprzątnięte! 23

26 raport 2005/2006 Program Publicznej Edukacji Ekologicznej wszystkie kolory recyklingu Sprzątanie świata Polska 2005/ Cele: promocja postaw i zachowań przyjaznych dla środowiska oraz aktywizacja do działań lokalnych dla ochrony środowiska i do edukacji ekologicznej. Efekty: ilość organizatorów lokalnych: 1.100; ilość organizacji współuczestniczących: 2.689; liczba uczestników: , w tym: do 7 lat , 7-15 lat , lat , lat , ponad 25 lat ilość surowców wtórnych wyselekcjonowanych i zagospodarowanych: kg, w tym: szkło bezbarwne kg, szkło kolorowe kg, papier kg, metal i plastik kg, baterie kg, inne kg % odpady niesegregowane: kg liczba przypadków likwidacji wysypisk: 995; ilość zlikwidowanych wysypisk: 2.465; działania edukacyjne: 6.051, w tym: rozpoczęte programy edukacyjne 1.461, konkursy 1.681, happeningi 258, wycieczki 1.383, teatrzyki i przedstawienia 507, festiwale piosenki lub poezji 119, koncerty 68, inne 574 informacje o Sprzątaniach : TV 96, prasa 543, radio 131, Internet 131 Odsetek uczestników Sprzątania świata stosujących segregację odpadów 24