BEZPIECZEÑSTWO FINANSOWE A EFEKTYWNOŒÆ ZAANGA OWANIA KAPITA ÓW W ASNYCH. Justyna Franc-D¹browska

Transkrypt

1 ROCZNIKI NUK ROLNICZYCH, SERI G, T 93, Z 1, 2006 BEZPIECZEÑTWO FINNSOWE EFEKTYWNOŒÆ ZNG OWNI KPIT ÓW 121 BEZPIECZEÑSTWO FINNSOWE EFEKTYWNOŒÆ ZNG OWNI KPIT ÓW W SNYCH Justyna Franc-D¹browska Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW w Warszawie Kierownik Katedry: prof dr hab Wojciech Ziêtara S³owa kluczowe: bezpieczeñstwo finansowe, p³ynnoœæ finansowa, sprawnoœæ gospodarowania, stopa zwrotu z kapita³ów w³asnych Key words: financial security, liquidity, efficiency, Return on Equity (ROE) S y n o p s i s W artykule przeprowadzono analizê bezpieczeñstwa finansowego i jego zwi¹zku z wysokoœci¹ stóp zwrotu z kapita³ów w³asnych wœród przedsiêbiorstw w dzier- awie, jednoosobowych spó³ek agencji i gospodarstw administrowanych Stwierdzono, i wystêpuje bezpoœrednia zale noœæ miêdzy zachowaniem bezpieczeñstwa finansowego, którego wyznacznikami s¹: p³ynnoœæ finansowa oraz sprawnoœæ gospodarowania, w tym cykl kapita³u obrotowego, a efektywnoœci¹ zaanga owania kapita³ów w³asnych Najkorzystniejsze wielkoœci wskaÿnika bezpieczeñstwa finansowego i najwy szej stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych cechowa³y przedsiêbiorstwa dzier awione, najgorsze wskaÿniki oraz wyniki by³y charakterystyczne dla gospodarstw administrowanych WSTÊP Jedn¹ z najszybciej rozwijaj¹cych siê nauk, obok biotechnologii i telekomunikacji, s¹ finanse Nie ma adnych w¹tpliwoœci, e ten aspekt funkcjonowania ka dego podmiotu gospodarczego powinien pozostawaæ w sferze szczególnych zainteresowañ kierownictwa Jednym z podstawowych warunków sprawnego gospodarowania i rozwoju przedsiêbiorstwa jest zapewnienie bezpieczeñstwa finansowego Zdaniem Wêdzkiego [2003] bezpieczeñstwo finansowe w Polsce maleje, gdy poziom finansowania pasywów obrotowych aktywami obrotowymi maleje W tej sytuacji podstawê analiz powinno stanowiæ badanie p³ynnoœci finansowej, a zasadniczym przedmiotem zarz¹dzania ni¹ jest kapita³ obrotowy Bezpieczeñstwo finansowe nale y bowiem rozumieæ jako zdolnoœæ zachowania p³ynnoœci finansowej oraz wysok¹ sprawnoœæ gospodarowania CEL I METODYK BDÑ Celem opracowania by³o zbadanie bezpieczeñstwa finansowego w przedsiêbiorstwach rolniczych uczestnicz¹cych w Rankingu 300 w aspekcie uzyskiwanej stopy zwrotu z zaanga owanych kapita³ów w³asnych Badania obejmowa³y lata Bezpieczeñ-

2 122 J FRNC-D BROWSK stwo finansowe i tendencje jego zmian okreœlone zosta³y przez relacjê aktywów obrotowych do sumy bilansowej, pasywów obrotowych do sumy bilansowej, relacj¹ œrodków pieniê nych do aktywów obrotowych (LR 1 ), wskaÿnikiem p³ynnoœci bie ¹cej 1 i przyspieszonej 2 Do pog³êbienia analizy wykorzystane zosta³y wskaÿniki sprawnoœci: cykl zapasów w dniach 3, cykl nale noœci w dniach 4, cykl zobowi¹zañ w dniach 5, cykl kapita³u obrotowego w dniach 6 Efektywnoœæ wykorzystania zaanga owanych w dzia³alnoœæ gospodarcz¹ kapita³ów w³asnych oceniona zosta³a stop¹ zwrotu z kapita³ów w³asnych 7 WYNIKI BDÑ I DYSKUSJ CHRKTERYSTYK BDNEJ GRUPY PRZEDSIÊBIORSTW Badane jednostki stanowi³y zró nicowan¹ pod wzglêdem organizacyjnym i prawnym zbiorowoœæ przedsiêbiorstw bior¹cych dobrowolnie udzia³ w Rankingu 300 organizowanym przez Guzewicza w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Liczebnoœæ podmiotów by³a zmienna, najliczniej reprezentowana w 1996 r Zró nicowana równie by³a jej struktura Pocz¹tkowo dominowa³y gospodarstwa w administrowaniu (w kolejnych latach ich udzia³ zmniejsza³ siê, gdy by³a to przejœciowa forma gospodarowania), nastêpnie najliczniej reprezentowani byli dzier awcy, w tym przedsiêbiorstwa dzier aw spó³ek pracowników Badana zbiorowoœæ nie by³a tak e jednorodna w zakresie posiadanego potencja³u produkcyjnego Najwiêksz¹ powierzchni¹ u ytków rolnych (UR) dysponowa³y jednoosobowe spó³ki gencji (œrednio 1500 ha UR), a najmniejsz¹ przedsiêbiorstwa dzier- awione przez osoby fizyczne (œrednio 600 ha UR) dministratorzy zatrudniali najwiêksz¹ liczbê pracowników (w przeliczeniu na 100 ha UR) Od 2000 r zatrudnienie to wzros³o 2- krotnie i by³o skutkiem znacznego zmniejszenia powierzchni bez jednoczesnego ograniczenia liczby pracowników Najmniejsze zatrudnienie cechowa³o przedsiêbiorstwa dzier awione przez osoby fizyczne i by³o ponad 2-krotnie mniejsze od œredniej dla ca³ej zbiorowoœci Badane jednostki dysponowa³y tak e zró nicowanym potencja³em maj¹tku Maj¹tek najwiêkszej wartoœci i o rosn¹cej tendencji cechowa³ jednoosobowe spó³ki agencji (wzrost wartoœci maj¹tku w ci¹gu 10 lat o 125%), a najmniejszej wartoœci i pozostaj¹cy na zbli onym 1 $NW\ZDELH FH :VND QLNELH FHMSá\QQR FL =RERZL ]DQLDELH FH 2 :VND QLNSá\QQR FLSU]\VSLHV]RQHM $NW\ZDELH FH]DSDV\UR]OLF]HQLL G]\RNUHVRZHF]\QQH =RERZL ]DQLDELH FH 3 UHGQLVWDQ]DSDVyZ &\NO]DSDVyZZGQLDFK 3U]\FKRG\QHWWR]HVSU]HGD \SURGXNWyZWRZDUyZLPDWHULDáyZ î 4 UHGQLVWDQQDOH QR FL &\NOQDOH QR FLZGQLDFK 3U]\FKRG\QHWWR]HVSU]HGD \SURGXNWyZWRZDUyZLPDWHULDáyZ î 5 UHGQLVWDQ]RERZL ]D &\NO]RERZL ]D ZGQLDFK 3U]\FKRG\QHWWR]HVSU]HGD \SURGXNWyZWRZDUyZLPDWHULDáyZ î 6 UHGQLSR]LRPNDSLWDáXREURWRZHJR &\NONDSLWDáXREURWRZHJRQHWWRZGQLDFK 3U]\FKRG\QHWWR]HVSU]HGD \SURGXNWyZWRZDUyZLPDWHULDáyZ î 7 wynik finansowy netto 6WRSD]ZURWX]NDSLWDáyZZáDVQ\FK î x 100 koñcowa wartoœæ kapita³ów w³asnych

3 BEZPIECZEÑTWO FINNSOWE EFEKTYWNOŒÆ ZNG OWNI KPIT ÓW 123 Tabela 1 Charakterystyka badanej zbiorowoœci Wyszczególnienie Liczebnoœæ próby [przedsiêbiorstwa] JS Przeciêtna powierzchnia u ytków rolnych [ha] JS Zatrudnienie [os/100 ha UR] JS Wartoœæ [tys z³] JS aktywów Wynik finansowy [tys z³/ przedsiêbiorstwo] JS Wa niejsze informacje za lata ,61 6,86 6,54 6,61 6,20 5,67 5,26 4,81 4,43 4,49 8,38 3,71 5,67 5,24 11,41 6,48 3,77 4,84 4,95 9,33 6,38 4,79 5,07 4,64 8,56 6,42 4,48 4,69 4,64 8,35 5,80 3,15 3,87 4,20 8,20 6,84 2,85 2,77 3,73 7,91 10,18 2,39 2,77 3,51 6,79 22,81 2,08 2,65 3,98 5,85 13,91 2,08 3,90 2,99 5,83 10,60 2,12 3,30 4,19 5, ,55 254,44 298,61 88,15-107,34-111,35 192,83 234,62 270,12 337,47 94,55 339,50 106,51 147,81 359,29 156,47 316,05 219,84 196,64 453,59 286,21 127,83 322,19 208,98 429,71 73,31 45,93 107,90 46,66 133,58-71,25 10,46-184,44-84,08-128,84 9,83-11,67-266,06-25,30-167,52 143,39 75,17 112,02 180,42 320,16 40,07 104,61 266,68 197,58 356,09-46,6 257,03 563,48 156,15 189,94 gospodarstwa administrowane, przedsiêbiorstwa dzier awione przezosoby fizyczne, przedsiêbiorstwa dzier aw pozosta³ych, przedsiêbiorstwa dzier awione przezspó³kipracowników, JS jednoosobowe spó³kiagencji ród³o: obliczenia w³asne -115,50 190,88 462,44 291,43 353,00 poziomie w ci¹gu dziesiêciolecia przedsiêbiorstwa osób fizycznych Posiadany potencja³ produkcyjny nie mia³ bezpoœredniego odzwierciedlenia w uzyskiwanych wynikach finansowych Najbardziej stabilne efekty w okresie 10 lat wypracowywa³o kierownictwo jednoosobowych spó³ek agencji (œrednio 230 tys z³ na przedsiêbiorstwo) Najgorsze wyniki

4 124 J FRNC-D BROWSK charakterystyczne by³y dla gospodarstw administrowanych, pogarszaj¹ce siê systematycznie od 2000 r, gdy inne formy gospodarowania zwiêksza³y zyski, w³¹cznie z pog³êbianiem straty od 2002 r BEZPIECZEÑSTWO FINNSOWE Podstawow¹ relacj¹ wyznaczaj¹c¹ bezpieczeñstwo finansowe jest udzia³ aktywów obrotowych w sumie bilansowej i tendencje jego zmian Je eli stosunek ten maleje, mo e wskazywaæ na zmniejszenie zapotrzebowania na aktywa obrotowe i oznaczaæ poprawê efektywnoœci zarz¹dzania nimi [Wêdzki 2003] Z zawartych w tabeli 2 liczb wynika, e badan¹ zbiorowoœæ cechowa³ wysoki udzia³ aktywów obrotowych w maj¹tku ogó³em (poza gospodarstwami w administrowaniu) przekraczaj¹cy 50% W kolejnych latach zaobserwowano tendencjê malej¹c¹ tego wskaÿnika we wszystkich grupach (poza gospodarstwami w administrowaniu) Najwiêksze ograniczenie relacji nast¹pi³o w przedsiêbiorstwach dzier awionych przez osoby fizyczne (o 42 pp), a najmniejsze w jednoosobowych spó³kach agencji (o 9 pp) Tendencjê tê nale a³oby uznaæ za korzystn¹, jednak wymaga ona konfrontacji ze zmianami udzia³u zobowi¹zañ krótkoterminowych w sumie bilansowej Je eli relacja ta roœnie, zwiêksza siê ryzyko utraty p³ynnoœci finansowej Jednostkami, w których oba wskaÿniki zachowa³y korzystn¹ tendencjê zmian byli dzier awcy We wszystkich grupach dzier- aw nast¹pi³o zmniejszenie udzia³u zobowi¹zañ bie ¹cych w sumie bilansowej (œrednio o 36 pp), w najwiêkszym stopniu podobnie jak w przypadku pierwszego analizowanego wskaÿnika wœród przedsiêbiorstw dzier awionych przez osoby fizyczne, wskazuj¹c na zmniejszenie ryzyka utraty p³ynnoœci finansowej Gorsz¹ relacjê obydwu wskaÿników zaobserwowano w jednoosobowych spó³kach gencji, w których nast¹pi³o zmniejszenie udzia³u aktywów obrotowych i zwiêkszenie udzia³u zobowi¹zañ bie ¹cych Niekorzystna sytuacja cechowa³a gospodarstwa administrowane, gdy obydwa wskaÿniki wykaza³y tendencjê wzrostow¹ Mia³o to swoje bezpoœrednie odbicie w wysokoœci stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych, której najwy sze poziomy uzyskiwali dzier awcy, nieco ni sze kierownictwo jednoosobowych spó³ek gencji, a najni sze administratorzy Spoœród wyznaczników bezpieczeñstwa finansowego zwróciæ nale y uwagê na wskaÿnik LR 1, który w gospodarce cechuj¹cej siê zatorami p³atniczymi powinien byæ utrzymywany na stosunkowo wysokim poziomie Korzystne zmiany, potwierdzaj¹ce wczeœniejsze stwierdzenia, charakterystyczne by³y dla dzier awców, wœród których wskaÿnik LR 1 utrzymywany by³ (szczególnie od 1999 r) na wy szym poziomie i systematycznie wzrasta³ Podobnie korzystn¹ tendencjê zmian zaobserwowano w jednoosobowych spó³kach gencji, a najgorsz¹ wœród administratorów (w 2000 r wskaÿnik LR 1 wyniós³ 1/7 wartoœci œredniej dla ca³ej zbiorowoœci) Omówione zale noœci znalaz³y odzwierciedlenie we wskaÿnikach p³ynnoœci Najwy sze osi¹gali administratorzy i kierownictwo jednoosobowych spó³ek gencji Jednak poza przedsiêbiorstwami dzier awionymi przez osoby fizyczne w latach i przedsiêbiorstwami dzier aw pozosta³ych w 1999 r analizowane wskaÿniki uznaæ nale y za w³aœciwe (zawieraj¹ce siê w graniach uznawanych za optymalne [Sierpiñska, Jachna 2005] dla wszystkich grup przedsiêbiorstw Podobnie sytuacja przedstawia³a siê w przypadku wskaÿników p³ynnoœci przyspieszonej, któr¹ równie oceniæ nale y jako prawid³ow¹ (poza przedsiêbiorstwami dzier awców pozosta³ych i spó³ek pracowników w latach oraz przedsiêbiorstwami osób fizycznych w 2000 r) [Sierpiñska, Jachna 2005]

5 BEZPIECZEÑTWO FINNSOWE EFEKTYWNOŒÆ ZNG OWNI KPIT ÓW 125 Tabela 2 WskaŸniki wyznaczaj¹ce bezpieczeñstwo finansowe badanej zbiorowoœci Wyszczególnienie Udzia³ aktywów obrotowychw sumie bilansowej [%] JS Udzia³ zobowi¹zañ krótkoterminowychw sumie bilansowej [%] JS Wa niejsze informacje za lata ,88 35,43 40,09 40,08 40,08 40,77 44,34 42,72 45,63 46,72 33,15 86,18 71,15 78,94 50,16 20,06 73,13 65,57 70,13 39,72 26,34 64,74 58,31 62,11 41,12 28,32 64,49 56,75 59,09 40,24 31,56 46,73 52,99 53,91 38,72 31,39 42,90 51,92 52,17 38,96 21,87 49,21 58,39 61,58 40,98 36,1 39,43 35,44 44,87 44,20 29,23 46,74 49,45 55,39 41,56 44,15 44,50 51,68 56,14 40,85 14,03 13,78 19,60 20,89 23,09 24,19 22,36 21,15 22,64 21,24 8,21 66,80 54,84 58,04 9,76 6,96 27,98 37,49 28,27 13,78 8,89 39,59 43,52 34,56 17,00 10,79 62,83 47,10 36,35 17,50 13,12 47,18 40,08 41,60 19,07 9,81 19,56 51,74 39,76 19,71 7,68 36,27 35,38 37,48 18,18 18,23 1,79 23,70 24,49 16,97 15,35 25,45 27,25 33,86 17,43 15,79 16,35 25,83 29,39 16,15 WskaŸnik LR [%] 5,18 4,31 4,92 4,46 6,47 7,60 21,38 18,96 21,10 1 JS P³ynnoœæ bie ¹ca [krotnoœæ] JS P³ynnoœæ przyspieszona [krotnoœæ] JS ród³o: obliczenia w³asne 4,16 4,98 3,16 7,97 6,24 4,49 4,72 3,29 3,91 4,62 4,84 5,03 3,03 5,24 5,39 5,92 2,06 2,13 3,02 4,67 8,58 6,93 5,47 4,22 6,42 5,73 5,91 8,32 9,96 7,23 10,92 21,97 16,72 17,56 27,41 16,51 15,21 9,45 20,97 23,70 3,64 15,58 19,13 20,88 23,30 10,44 2,39 1,93 1,84 1,68 1,62 1,92 2,05 2,02 2,20 10,24 12,90 6,51 8,73 12,05 2,54 2,51 1,59 2,42 2,72 2,53 1,71 1,31 1,74 2,29 2,36 1,01 1,17 1,59 2,22 2,24 0,98 1,29 1,21 1,95 2,93 2,16 0,97 1,26 1,90 2,73 1,25 1,60 1,60 2,17 3,01 1,95 1,75 1,74 2,28 1,90 1,84 1,81 1,64 2,38 2,80 2,72 2,00 1,91 2,53 2,84 0,72 1,66 1,70 0,52 0,61 0,69 0,84 0,84 0,95 3,24 6,79 1,93 2,36 2,81 0,83 0,83 0,53 0,63 0,78 2,13 1,52 1,15 1,41 2,01 2,14 0,95 1,06 1,45 2,08 0,84 0,17 0,36 0,35 0,59 1,36 0,95 0,39 0,43 0,67 1,09 0,36 0,63 0,59 0,76 1,93 0,61 0,82 0,65 0,94 0,65 0,66 0,74 0,57 1,07 0,49 0,81 0,87 0,77 1,13 WskaŸniki p³ynnoœci nie stanowi¹ ca³kowitego odzwierciedlenia bezpieczeñstwa finansowego, a wa ne ich uzupe³nienie stanowi analiza sprawnoœci Z danych zawartych w tabeli 3 wynika, e badana zbiorowoœæ zró nicowana by³a równie, gdy za kryterium porównañ przyjêto wskaÿniki sprawnoœci gospodarowania Najd³u szym cyklem obrotu zapasów cechowa³y siê jednoosobowe spó³ki gencji, wskazuj¹c na najwolniejsz¹ zamianê zapasów na œrodki pieniê ne Znacznie szybciej rotacja zapasów nastêpowa³a wœród dzier awców, wskazuj¹c na sprawniejsze gospodarowanie

6 126 J FRNC-D BROWSK nimi Wiêksze ró nice zaobserwowano w zakresie cyklu rotacji nale noœci Najkrótszy cykl cechowa³ gospodarstwa w administrowaniu (poza 2000 r) we wszystkich latach poni ej œredniej dla ca³ej zbiorowoœci Wskazywa³oby to na d¹ enie przez administratorów do szybkiego egzekwowania nale noœci i realizowania sprzeda y gotówkowej (w ten sposób ograniczaj¹c poziom nale noœci) W konsekwencji polityka taka mog³a doprowadziæ do utraty kontrahentów na rzecz podmiotów chêtniej udzielaj¹cych kredytów kupieckich D³u sze cykle sp³ywu nale noœci charakterystyczne by³y dla pozosta³ych grup przedsiêbiorstw, we wszystkich jednak podlega³y wahaniom w kolejnych latach, nie pozwalaj¹c na wyznaczenie zdecydowanej linii trendu Mo e to byæ sygna³em, e przedsiêbiorcy niezale nie od formy prawnej zdani byli na sprzeda produktów bez mo liwoœci jej zakontraktowania i ustabilizowania zarówno wysokoœci przychodów ze sprzeda y, jak i wp³ywu nale noœci Potwierdzenie stanowi³y wskaÿniki cyklu zobowi¹zañ, znacznie przekraczaj¹ce d³ugoœæ cykli nale noœci Najd³u sze cykle zobowi¹zañ cechowa³y przedsiêbiorstwa dzier aw pozosta³ych (œrednio dla 10 lat 106 dni) Najgorsza sytuacja wyst¹pi³a w 1999 r, gdy cykl zobowi¹zañ wyniós³ 182 dni, o 10 tygodni przewy szaj¹c œredni¹ dla ca³ej zbiorowoœci i o 19 tygodni cykl nale noœci Wskazywa³o to na trudnoœci z bie ¹cym regulowaniem zobowi¹zañ i stanowi³o pogorszenie bezpieczeñstwa finansowego Najd³u sze okresy sp³at zobowi¹zañ cechowa³y wszystkie grupy przedsiêbiorstw w latach , gdy ponios³y one straty i mia³y trudnoœci finansowe Najlepiej sytuacja prezentowa³a siê wœród administratorów, których cechowa³ najkrótszy cykl zobowi¹zañ wskazuj¹c na zachowawcz¹ postawê w zakresie ich regulacji (administratorzy jako jedyna grupa nie ponieœli w 1999 r straty finansowej) Z badañ przeprowadzonych w 2002 r 8 wynika, e czêœæ przedsiêbiorców œwiadomie wyd³u a- ³a terminy regulacji zobowi¹zañ, inwestuj¹c w tym czasie œrodki pieniê ne na lokatach bankowych [Franc 2003] W tych przypadkach nie mo na stwierdziæ zagro enia bezpieczeñstwa finansowego, gdy by³o to œwiadomie dzia³anie, uwzglêdniaj¹ce ewentualne konsekwencje w postaci utraty kontrahentów, którym nie zap³acono w terminie Uzyskiwane przez dzier awców (w tym okresie, gdy cykl zobowi¹zañ by³ najd³u szy) stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych wskazywa³y na s³usznoœæ podjêtych decyzji We wszystkich analizowanych latach (poza ) dzier awców wyró nia³y wysokie stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych W pocz¹tkowym okresie wp³yw mia³a niska wartoœæ kapita³ów w³asnych, a po 1999 r wy sza efektywnoœæ prowadzonej dzia³alnoœci Pocz¹wszy od 2000 r charakterystyczna by³a zale noœæ: im krótszy cykl kapita³u obrotowego (œwiadcz¹cy o szybszej rotacji œrodków pieniê nych) tym wy sze stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych, informuj¹ce o lepszym wykorzystaniu zaanga owanych kapita³ów w³asnych 9 Niew¹tpliwie wskaÿniki sprawnoœci gospodarowania wskazuj¹ na okresowe trudnoœci p³atnicze, czego nie stwierdzono w analizie wskaÿników p³ynnoœci Jednak jednostki cechuj¹ce siê du ymi ró nicami w cyklach nale noœci i zobowi¹zañ, uzyskiwa³y jednoczeœnie wy sze stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych, mimo pogorszenia bezpieczeñstwa finansowego i okresowych trudnoœci p³atniczych Dzier awcy podejmowali ryzyko i uzyskiwali lepsze wyniki ni administratorzy i kierownictwo jednoosobowych spó³ek agencji 8 Badania przeprowadzone przez autorkê w 2002 r w ramach projektu badawczego nr 6P06J02120 pt: Struktura kapita³u w procesie rozwoju przedsiêbiorstw rolniczych, finansowanego przez Komitet Badañ Naukowych 9 Z wy³¹czeniem gospodarstw w administrowaniu, które jako przemijaj¹ca grupa gospodarowania, w 2003 r nie stanowi³y próby reprezentatywnej

7 BEZPIECZEÑTWO FINNSOWE EFEKTYWNOŒÆ ZNG OWNI KPIT ÓW 127 Tabela 3 WskaŸniki sprawnoœci gospodarowania oraz stopa zwrotu z kapita³ów w³asnych w badanych przedsiêbiorstwach Wyszczególnienie Cyklzapasów [dni] JS Cykl nale noœci[dni] JS Cyklzobowi¹zañ [dni] JS Cyklkapita³u obrotowego [dni] JS Stopa zwrotu zkapita³ów w³asnych[%] JS Wa niejsze informacje za lata ,8 110, 1 126, 5 117, 5 122, 2 115, 1 115, 4 113, 7 115, 9 124, 7 148,2 42,3 76,2 119,0 175,0 109,3 87,5 75,2 109,4 129,8 124,5 84,2 113,2 128,4 139,2 115,1 120,4 114,7 119,0 128,0 95,3 77,2 105,5 116,3 126,6 95,3 77,2 105,5 116,3 126,6 74,4 108,6 107,3 113,6 124,3 138,7 96,5 105,6 121,0 109,1 111,5 106,3 114,7 111,8 119,7 125,6 106,4 131,8 98,4 137,1 46,1 23, 8 24, 4 34, 2 39, 8 39, 8 34, 1 32, 5 46, 8 47, 3 42,4 7,5 36,8 60,9 47,9 19,5 34,1 31,7 21,8 22,9 20,6 39,8 25,4 22,8 16,0 34,5 20,6 36,3 36,5 33,1 33,5 38,1 52,7 45,9 35,7 33,5 38,1 52,7 45,9 35,7 16,7 24,8 43,4 36,7 33,3 63,9 21,7 27,1 27,0 41,0 28,6 33,7 72,0 22,7 44,8 21,2 21,5 56,3 31,5 52,8 19,2 65, 9 87, 8 105, 3 113, 9 113, 9 94, 2 92, 0 98, 2 99, 5 21,2 6,9 16,6 18,7 18,9 64,2 52,1 71,0 61,3 66,8 69,2 78,2 113,7 92,5 81,4 82,3 159,4 129,7 133,4 94,0 60,5 63,8 182,2 140,8 102,6 60,5 63,8 182,2 140,8 102,6 45,3 122,2 108,8 112,1 88,1 114,8 83,7 106,6 98,0 79,4 88,9 90,0 107,1 105,0 90,8 54,6 55,8 117,0 86,5 98,2 0,9 91, 6 82, 0 77, 1 0, 2 0, 2 86, 6 93, 9 99, 7 218, 9 2,2 41,1 7,6 2,6 4,9 98,7 78,4 41,7 86,9 115,2 106,1 55,5 35,6 68,9 105,0 1,6-0,3 0,7 0,3 0,9 2,4 3,1-0,1 0,5 1,2 2,4 3,1-0,1 0,5 1,2 78,3 30,8 66,4 67,5 103,5 112,6 67,8 52,8 81,6 127,4 80,4 75,3 87,3 66,8 125,7 143,1 148,5 233,7 164,8 248,1 5,83 6,77 7,34-2,61-2,59-2,59 3,64 4,21 4,36 5,43 2,65 842,43 20,86 108,47 6,01 ród³o: obliczenia w³asne 2,65 44,57 25,98 46,12 6,77 4,35 14,56 16,69 33,82 6,06-1,13 1,48-13,76-8,50-1,74 0,23-0,78-8,74-0,93-2,14 0,23-0,78-8,74-0,93-2,14 3,07 5,41 3,27 4,86 3,24 0,82 6,79 6,15 4,84 3,44-2,62 12,59 7,89 4,04 1,67-1,80 12,64 6,62 6,51 3,36 PODSUMOWNIE Zachowanie bezpieczeñstwa finansowego warunkuje uzyskiwanie wy szych efektów z zaanga owanych kapita³ów w³asnych Spoœród badanych grup przedsiêbiorstw najkorzystniejsze wyznaczniki bezpieczeñstwa finansowego utrzymywali dzier awcy wypracowuj¹c jednoczeœnie najwy sze stopy zwrotu z kapita³ów w³asnych Najgorsze wskaÿniki

8 128 J FRNC-D BROWSK cechowa³y gospodarstwa administrowane, które te uzyskiwa³y najs³absze wyniki Zachowawcza postawa administratorów i ograniczanie sprzeda y do sprzeda y gotówkowej spowodowa³a zmniejszenie przychodów i w konsekwencji gorsze wypracowane efekty Zbyt d³ugi cykl kapita³u obrotowego i zamro enie œrodków pieniê nych w zapasach spowodowa³o nisk¹ efektywnoœæ ich zaanga owania Odmienn¹ postawê prezentowali dzier awcy, podejmuj¹c ryzyko i okresowo œwiadomie wyd³u aj¹c terminy regulacji zobowi¹zañ, inwestuj¹c w miêdzyczasie œrodki pieniê ne i uzyskuj¹c dodatkowe efekty Cechowa³ ich równie krótszy cykl zapasów, œwiadcz¹c o szybszej ich zamianie na gotówkê Zachowanie bezpieczeñstwa finansowego oraz podejmowanie aktywnych dzia³añ skutkowa³o uzyskiwaniem wy szych stóp zwrotu przez dzier awców BIBLIOGRFI Franc J 2003: Struktura kapita³u w procesie rozwoju przedsiêbiorstw rolniczych Wydawnictwo SGGW Ranking 300 Baza danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej za lata Sierpiñska M, T Jachna 2005: Ocena przedsiêbiorstw wed³ug standardów œwiatowych Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Wêdzki D 2003: Strategie p³ynnoœci finansowej przedsiêbiorstwa Oficyna Ekonomiczna, Kraków Justyna Franc-D¹browska THE FINNCIL SECURITY VERSUS EFFECTIVENESS OF EQUITY INVOLVED Summary This study presents an analysis of THE financial security and its correlation with ROE rates within leased enterprises, wholly state owned companies and administered enterprises The study concludes that there is a direct correlation between keeping financial security measured by liquidity and efficiency ratios (including working capital turnover) and ROE The best financial security and ROE ratios were achieved by the leased companies while the worst ones appeared within administered enterprises dres do korespondencji: dr in Justyna Franc-D¹browska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW Zak³ad Rachunkowoœci, Finansów Przedsiêbiorstw i Bankowoœci ul Nowoursynowska Warszawa tel (0 22) justyna_franc_dabrowska@sggwpl