GRUPA DS. POMOCY PUBLICZNEJ 27 MAJA 2008 R. USTALENIA

Transkrypt

1 GRUPA DS. POMOCY PUBLICZNEJ 27 MAJA 2008 R. USTALENIA W dniu 27 maja 2008 roku z inicjatywy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (dalej: MRR) odbyło się trzecie spotkanie grupy roboczej ds. pomocy publicznej. Temat spotkania: Problematyka występowania pomocy publicznej w projektach z zakresu infrastruktury ochrony zdrowia Uczestnicy: Przedstawiciele Urzędów Marszałkowskich: Koordynatorzy ds. pomocy publicznej wraz z pracownikami merytorycznymi specjalizującymi się w problematyce będącej tematem spotkania. Przedstawiciele MRR: Magdalena Braczkowska (Departament Koordynacji Programów Regionalnych), Agnieszka Dawydzik (Naczelnik Wydziału Regionalnych Programów Operacyjnych I w Departamencie Koordynacji Programów Regionalnych), Marta Cerkownik (Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej), Anna Glapa (Naczelnik Wydziału Regionalnych Programów Operacyjnych II w Departamencie Koordynacji Programów Regionalnych), Roman Gąszczyk (Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych), Agata Sobota (Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych). Przedstawiciele innych instytucji: Aneta Kubasiak (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów; dalej: UOKiK), A. Poniatowski, A. Goławska, Agnieszka Mister, Ewelina Kowalska, Marta Błędowska (Ministerstwo Zdrowia). Wnioski i ustalenia OCHRONA ZDROWIA Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wykonywanie usług medycznych kwalifikowane jest jako działalność gospodarcza niezależnie od tego, czy koszty świadczonych usług są pokrywane bezpośrednio przez pacjenta, czy też przez władze publiczne bądź fundusze zdrowia (wyrok z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawie B.S.M. Geraets Smits/Stichting Ziekenfonds orzeczenie C 157/99 [2001] ECR I -5473). W związku z tym, należy przyjąć, że na gruncie prawa wspólnotowego, zarówno publiczne jak i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej (nzoz) traktowane są jako podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a tym samym, co do zasady, podlegające przepisom o pomocy publicznej. Mając jednak na względzie, że działalność zakładów opieki zdrowotnej (zarówno publicznych jak i niepublicznych) związana z wykonywaniem usług w ramach gwarantowanych przez państwo świadczeń zdrowotnych (usługi medyczne finansowane w ramach kontraktów z NFZ) jest, co do zasady, skierowana do obywateli polskich, uznać można, iż wsparcie takiej działalności ze środków publicznych nie będzie miało negatywnego wpływu na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi, a tym samym nie będzie stanowiło pomocy publicznej. Należy mieć jednak na względzie, że nzoz może wykonywać usługi zarówno w ramach kontraktu z NFZ, jak również poza tym kontraktem. Usługi wykonywane poza publicznym systemem opieki zdrowotnej oferowane są na warunkach czysto rynkowych (nzoz samodzielnie ustala cenę tych usług) i mogą być kierowane do nieograniczonego kręgu 1

2 osób, w tym do obywateli innych Państw Członkowskich. W związku z tym, wspieranie takiej działalności mogłoby skutkować naruszeniem konkurencji na wspólnym rynku. Ocena danego wsparcia ze środków publicznych w kontekście przepisów o pomocy publicznej będzie zatem uzależniona od tego, czy zoz wykonuje jedynie usługi medyczne w ramach kontraktu z NFZ, czy także prowadzi działalność medyczną poza publicznym systemem opieki zdrowotnej. Jedynie dofinansowanie przeznaczone na działalność związaną z realizacją usług medycznych w ramach kontraktu z NFZ mogłoby być kwalifikowane jako niestanowiące pomocy publicznej. W przypadku nzoz-ów niezbędne jest więc zapewnienie mechanizmów gwarantujących, że wsparcie im udzielane nie będzie wykorzystywane na prowadzenie działalności medycznej poza publicznym systemem opieki zdrowotnej (wsparcie udzielane nzoz musi być odpowiednie do zakresu działalności medycznej w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej). I. Publiczny ZOZ 1. Podleganie zasadom pomocy publicznej Można przyjąć, iż wsparcie udzielane w zakresie usług medycznych świadczonych w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia przez publiczne ZOZ-y na podstawie kontraktów z NFZ (w 100 proc.) nie będzie podlegać zasadom pomocy publicznej ponieważ usługi te: adresowane są co do zasady do obywateli polskich (odsetek korzystających cudzoziemców jest bardzo niewielki na warunkach przewidzianych polskim prawem, np. w sytuacji nagłego zachorowania, wypadku, urazu, zagrożenia życia lub zdrowia), świadczone są w ramach systemu stworzonego w ramach zadań państwa dotyczących ochrony zdrowia obywateli (nawet jeśli częściowo płatne należą do tzw. koszyka świadczeń gwarantowanych ustalonego przez władze państwa). Powyższe wskazuje, iż wsparcie takiej działalności ze środków publicznych nie będzie miało negatywnego wpływu na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi, a tym samym nie będzie stanowiło pomocy publicznej. Oznacza to, iż publiczne zoz-y mogą otrzymać dofinansowanie na maksymalnym poziomie 85 proc. kosztów kwalifikowanych danego projektu. 2. Prowadzenie innej działalności metody finansowania projektów Zgodnie z prawem, publiczny ZOZ nie może pobierać opłat za świadczenie usług medycznych, które są opłacane przez NFZ. (Bardziej precyzyjne wydaje się stwierdzenie, że nie może pobierać opłat za udzielane świadczenia opieki zdrowotnej od osób ubezpieczonych, jeżeli świadczenia te przysługują w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego i są nieodpłatne; nieodpłatność jest generalną zasadą). Obecne sformułowanie może sugerować, iż publiczny zoz nie może pobierać opłat za świadczenia zdrowotne do momentu zrealizowania limitu zakontraktowanych świadczeń na dany rok (bo świadczenia zakontraktowane są opłacane przez NFZ), natomiast gdyby udzielał świadczeń dodatkowych, przekraczających zakontraktowany limit, wówczas mógłby udzielać ich za odpłatnością. Wydaje się natomiast, że usługi w zakresie gwarantowanych przez państwo świadczeń zdrowotnych, które są bezpłatne, nie mogą być w ogóle udzielane przez publiczny zoz za odpłatnością. Powyższa kwestia wymaga jednoznacznego potwierdzenia przez Ministerstwo Zdrowia. Niemniej na terenie szpitala często prowadzone są punkty handlowe, gastronomiczne, które generują dochód dla szpitala. 2

3 Instrument do zastosowania: art. 55 rozporządzenia 1083 projekt generujący dochód. II. Niepubliczny ZOZ 1. Podleganie zasadom pomocy publicznej N ZOZ-y są bardzo zróżnicowane (mogą działać w różnych formach prawnych i być tworzone przez różne podmioty, w tym prywatne; mogą uczestniczyć w publicznym systemie opieki zdrowotnej i działać poza nim, na zasadach czysto komercyjnych). NZOZ-y mogą być wspierane ze środków publicznych (programów operacyjnych) w tej części, w jakiej realizują świadczenia z zakresu publicznego systemu ochrony zdrowia (zakontraktowane z NFZ) w tej części mogą otrzymać dofinansowanie na maksymalnym poziomie 85 proc. (w tym zakresie są więc traktowane na równi z publicznymi zoz ami). Dofinansowanie ze środków programu operacyjnego udzielone nzoz nie będzie stanowiło pomocy publicznej, jeżeli będzie wykorzystane w całości na cele związane z wykonywaniem usług w ramach kontraktu z NFZ. Metody do zastosowania: całkowite rozdzielenie działalności komercyjnej i niekomercyjnej (jeśli to możliwe) np. poprzez wydzielenie działalności realizowanej poza publicznym systemem opieki zdrowotnej do podmiotu zależnego, odrębna księgowość. 2. Wykonywanie usług poza kontraktem z NFZ W przypadku n-zozu prowadzącego jednocześnie obydwie kategorie działalności (tj. w ramach kontraktu i poza kontraktem) konieczne jest oszacowanie proporcji, w jakiej infrastruktura będąca przedmiotem projektu jest wykorzystywana do świadczeń w ramach NFZ, a w jakiej komercyjnie (jeżeli to samo urządzenie służy świadczeniu obydwu kategorii usług). Proponowane metody do zastosowania: W umowie o dofinansowaniu powinien zostać zadeklarowany udział przychodów ze świadczeń zdrowotnych udzielanych w ramach kontraktu z NFZ w ogólnej wielkości przychodów ze świadczeń zdrowotnych (np. stosunek: 50 proc. udział przychodów ze świadczeń udzielanych w ramach kontraktu z NFZ i 50 proc. udział przychodów ze świadczeń udzielanych komercyjnie). Powyższy udział może być ustalony na podstawie dotychczasowego kontraktu z NFZ, ale udział ten powinien być utrzymany przez wymagany okres 5 lat (generalnie nzoz deklaruje ww. udział i zobowiązuje się go utrzymać przez okres 5 lat). W przypadku, gdy dofinansowanie dotyczy np. zakupu tomografu powyższy udział należałoby określić w zakresie świadczeń wykonywanych na tym urządzeniu. W przypadku, gdy przedmiotem dofinansowania będzie zmodernizowanie całego budynku szpitala, wówczas obliczając ww. udział należałoby uwzględniać przychody z całości świadczeń zdrowotnych wykonywanych przez ten szpital. Mając ustalony ww. udział (np. 50 proc.) należałoby odpowiednio zmniejszyć koszty kwalifikujące się do objęcia wsparciem w odniesieniu do danego projektu (np. do 50 proc.), a w konsekwencji obniżyć w takim samym stosunku dofinansowanie w celu zapewnienia, że będzie one służyło realizacji świadczeń wykonywanych w ramach kontraktu z NFZ. Przedsiębiorca zobowiązany jest utrzymać powyższy udział przez wymagany okres (obowiązek zapewnienia trwałości projektu). W tym celu powinien przedkładać corocznie 3

4 informacje w tym zakresie podmiotom udzielającym wsparcia. W przypadku zmniejszenia wielkości kontraktu z NFZ (w następnych latach), a tym samym zmniejszenia udziału przychodów ze świadczeń realizowanych w ramach NFZ w przychodach ogółem (w przypadku urządzeń punktem odniesienia byłyby przychody osiągane na tym urządzeniu), należałoby zwrócić nadwyżkę wsparcia ponad wyliczony udział, przy końcowym rozliczeniu projektu (przyjmując średni udział w okresie 5 lat). Największe ryzyko dla nzoz związane jest z niepodpisaniem kontraktu na kolejny rok. Jeżeli kontrakt nie został zawarty na kolejny rok nie z winy beneficjenta, wówczas powinien być on zobowiązany do konieczności zwrotu środków jedynie w proporcji do pozostałych lat 5-letniego okresu. Mniej skomplikowane jest szacowanie wysokości dofinansowania wówczas, gdy mamy do czynienia z sytuacją, że dana infrastruktura służy jednej z kategorii świadczeń (tzn. dofinansowanie jest przeznaczone na zakup infrastruktury wykorzystywanej wyłącznie do realizacji świadczeń w ramach kontraktu z NFZ). III. Alternatywne podejście do oceny wsparcia dla zoz-ów Spełnienie kryteriów Altmark wsparcie nie stanowi pomocy publicznej: jasno zdefiniowane zobowiązania nałożone na przedsiębiorstwo (szpital), obiektywne i jasne/ transparentne wyznaczniki wyliczania rekompensaty, brak nadpłaty (nadkompensaty), procedura przetargowa (jeśli nie przetarg poziom rekompensaty należy określić na podstawie analizy kosztów, jakie poniosłoby typowe, dobrze zarządzane przedsiębiorstwo dysponujące odpowiednimi środkami). W przypadku niespełnienia kryteriów Altmark wsparcie stanowi pomoc publiczną. Jeżeli pomoc spełnia warunki wskazane w decyzji KE z 28 listopada 2005 r. w sprawie stosowania art. 86 ust. 2 TWE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych przyznawanej przedsiębiorstwom realizującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym (Dz. Urz. UE L 312, ), wówczas pomoc jest uważana za zgodną ze wspólnym rynkiem i zwolniona z obowiązku notyfikacji do Komisji Europejskiej (KE). Jeżeli pomoc dla zoz-ów nie spełnia warunków wynikających z ww. decyzji KE, powinna być notyfikowana do Komisji Europejskiej. Metoda do zastosowania Notyfikacja indywidualna ad hoc możliwa po wejściu w życie nowelizacji ustawy z dn. 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Komentarz: Słuszne wydaje się przyjęcie wspólnych ustaleń co do oceny wsparcia zoz-ów niepozostawianie tej kwestii do uznania poszczególnym podmiotom udzielającym pomocy, gdyż skutkować to może znacznymi rozbieżnościami w ocenach dokonywanych w tym zakresie przez ww. podmioty. W konsekwencji wsparcie udzielane jednym zoz-om będzie traktowane jako niestanowiące pomocy publicznej, natomiast innym (w pozostałych województwach) za będące pomocą publiczną. W szczególności rozbieżności te mogą dotyczyć nzoz-ów. W przypadku uznania przez dany podmiot udzielający pomocy, iż wsparcie dla zoz-u stanowi pomoc publiczną, pojawią się kolejne rozbieżności w zakresie interpretacji postanowień ww. decyzji KE z dnia 28 listopada 2005 r. i oceny, czy są spełnione przewidziane w niej warunki zwalniające z obowiązku notyfikacji pomocy do KE. 4

5 Tymczasem, wydaje się, że umowy o dofinansowanie projektów infrastrukturalnych dla zozów będą standardowe (będą zawierały te same elementy) i będą uwzględniać te same warunki udzielana wsparcia (zasadniczy warunek zapewnienie wykorzystywania dofinansowania ze środków programów operacyjnych na działalność zoz-ów w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej). POMOC SPOŁECZNA 1. Wsparcie w zakresie usług świadczonych w ramach systemu stworzonego przez państwo w oparciu o jego organy i według zasad przewidzianych w zakresie publicznych placówek opieki społecznej nie podlega reżimowi pomocy publicznej. 2. Jeśli ww. placówki prowadzone są przez podmioty gospodarcze, których działalność jest nastawiona na zysk i wykonywana w warunkach konkurencji, wsparcie udzielane tym podmiotom podlega zasadom pomocy publicznej. Możliwy do zastosowania program pomocowy rozporządzenie MRR z dn. 2 października 2007r. w sprawie udzielania pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych - w odniesieniu do podmiotów, o których mowa w pkt 2. 5