Polsko-niemieckie miejsca pamięci Deutsch-Polnische Erinnerungsorte

Transkrypt

1

2 Polsko-niemieckie miejsca pamięci Deutsch-Polnische Erinnerungsorte Miejsca pamięci to wydarzenia, osoby i inne fenomeny historyczne, które zarówno warunkują, jak i odzwierciedlają kształtowanie się tożsamości zbiorowych. W niniejszym czterotomowym dziele badania miejsc pamięci po raz pierwszy przeniesiono na płaszczyznę bilateralną, odnosząc je do dwóch sąsiadujących ze sobą społeczeństw: polskiego i niemieckiego. Polaków i Niemców łączy wiele wspomnień, które na przestrzeni wieków odpowiadały różnym potrzebom tożsamościowym. Prezentowany zbiór esejów daje wgląd w kultury pamięci obu narodów, w to, co jest dla nich ws pólne, i to, co je różni. W efekcie powstaje fascynująca historia porównawcza oraz historia wzajemnych oddziaływań na płaszczyźnie, która przez współczesną historiografię określana jest mianem historii drugiego stopnia. Poddając krytycznej analizie mechanizmy funkcjonowania pamięci zbiorowej, otwieramy nowe perspektywy, zarówno w patrzeniu na sąsiada, jak i na własną przeszłość. Specyfiką polsko- -niemieckiego sąsiedztwa jest bowiem to, że bez znajomości polskiej historii można tylko częściowo zrozumieć historię Niemiec oraz na odwrót nie znając historii Niemiec, nie zrozumiemy do końca historii Polski. Projekt Polsko-niemieckie miejsca pamięci Deutsch-Polnische Erinnerungsorte wzbogaca nie tylko bilateralną, lecz także uniwersalną refleksję nad pamięcią kulturową. Włącza polsko-niemieckie doświadczenia w kontekst europejskich debat o pamięci. Na publikację składają trzy tomy bazujące na badaniach empirycznych (I III) i jeden tom metodologiczny (IV). W języku niemieckim ukazuje się jeszcze tom piąty zawierający wybór publikowanych wcześniej tekstów polskich autorów. Tom 1: Wspólne / Oddzielne Tom 2: Wspólne / Oddzielne Tom 3: Paralele Tom 4: Refleksje metodologiczne Inicjatorem projektu jest Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie

3

4 Projekt okładki: Marta Kurczewska Redaktor prowadzący: Łukasz Żebrowski Redakcja: Sebastian Szymański, Magdalena Pluta Korekta: Daria Ezekiel Copyright by Centrum Badań Historycznych PAN, Berlin 2015 Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015 Projekt Polsko-niemieckie miejsca pamięci Deutsch-Polnische Erinnerungsorte został zrealizowany dzięki wsparciu: ISBN (całość) ISBN (t. 2) W wydawnictwie Ferdinand Schöningh Verlag w Paderbornie ( ukazuje się edycja niemiecka tego tomu. Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, Warszawa tel./fax , , dział handlowy: jak wyżej, w. 105, info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski) Druk i oprawa: ReadMe

5 Spis treści Wprowadzenie / 9 Polsko-niemieckie miejsca pamięci / 11 Rewolucje i utopie Europa Europamięć Maciej Górny / 17 Ameryka Utopia, która miała się stać rzeczywistością Stefan Bednarek, Michał Matlak / 38 Rosja Punkt odniesienia dla Niemców i Polaków Edmund Dmitrów / 55 Zjazd gnieźnieński Spotkanie na szczycie w 1000 roku Heidi Hein-Kircher / 77 Łódź Na przekór Hans-Jürgen Bömelburg / 87 Hambach Wspólnota przyjaciół Jerzy Kałążny / 104 Polish Jazz Polish Jazz on my mind Marta Domurat-Linde, Christian Schmidt-Rost / 115

6 1968 Dwie rewolty Leszek Żyliński / 127 Solidarność Samoograniczająca się rewolucja Jerzy Holzer / 146 Jan Paweł II Rewolucyjność sacrum? Robert Żurek / : Upadek muru i Okrągły Stół Asymetryczne mity fundacyjne Piotr Buras, Burkhard Olschowsky / 179 Duma i wstyd Drang nach Osten Cywilizacja z Zachodu? Leszek C. Belzyt / 207 Krzyżacy Przeklęci i bohaterowie Igor Kąkolewski / 225 August II Mocny Dobry mecenas i zły król? Miloš Řezník / 249 Tumult toruński Krwawy ślad w historii Kolja Lichy / 269 Kosynierzy Ogrom sił tkwiących w narodzie * Daniela Fuchs-Frotscher / 285 Na saksy (Nie)Rzeczywistość migracji Sandra Bieler, Maria Gierlak, Jarosław Janneck / 295

7 Maksymilian Kolbe Co wypada świętemu? Christian Pletzing / 311 Bydgoska krwawa niedziela Niejednoznaczne fakty, jednoznaczne interpretacje Markus Krzoska / 322 Łambinowice Czy sprawcy mogą stać się ofiarami? Bernard Linek / 334 Święte i przeklęte Rzym Quo vadis et Arkadia Elżbieta Dzikowska, Joanna Jabłkowska / 349 Orzeł Od godła władcy do symbolu narodowego Damien Thiriet / 372 Święta Jadwiga Śląska Ponad narodowością i stanem Robert Żurek / 390 Francja Fascynacja, złudzenia i diaboliczny podziw Jerzy W. Borejsza, Emmanuel Droit / 403 Góra Świętej Anny Święta i wulkan Piotr Przybyła / 426 Fryderyk Wielki Sprzeczność racji stanu Hans-Jürgen Bömelburg / 447 Karol Marks Socjalistyczny mesjasz? Jerzy W. Borejsza, Maciej Górny, Wolfgang Wippermann / 469

8 Komunizm i widmo pozostało Jerzy Holzer / 491 Róża Luksemburg Wszystkie imiona Róży Maciej Górny, Kornelia Kończal / 510 Bolszewik Zaraźliwa groza rewolucji Jan C. Behrends / 528 SS Jądro zła Andreas Mix / 542 Auschwitz Zbrodnia i różnorodność pamięci Zofia Wóycicka / 557 Holocaust Tragedia sąsiadów Magdalena Marszałek / 582 Powstanie warszawskie Ruiny twierdzy Adam Krzemiński, Damien Thiriet / 601 Autorki i autorzy / 630 Źródła ilustracji / 633 Indeks osób / 636 Indeks nazw geograficznych / 665