RZECZNIK PRAW PACJENTA KOMISJA LEKARSKA DZIAŁAJĄCA PRZY RZECZNIKU PRAWO DO WNIESIENIA SPRZECIWU WOBEC OPINII ALBO ORZECZENIA LEKARZA

Transkrypt

1 RZECZNIK PRAW PACJENTA KOMISJA LEKARSKA DZIAŁAJĄCA PRZY RZECZNIKU PRAWO DO WNIESIENIA SPRZECIWU WOBEC OPINII ALBO ORZECZENIA LEKARZA POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE I. WPROWADZENIE Rzecznik Praw Pacjenta (dalej: Rzecznik) został powołany na mocy ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej: Ustawa). Rzecznik posiada rangę ministra, jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów. Podlega Prezesowi rady Ministrów. Działa w Warszawie. Od dnia 2 października 2009 roku na mocy mianowania przez Prezesa Rady Ministrów funkcję Rzecznika Praw Pacjenta pełni pani Katarzyna Barbara Kozłowska. Dnia 14 czerwca 2010 roku Prezes Rady Ministrów powołał panią Izabelę Jakubczak-Rak na stanowisko zastępcy Rzecznika Praw Pacjenta. Rzecznika Praw Pacjenta i jego Biura nie należy mylić z Instytutem Praw Pacjenta, który jest organizacją pozarządową. W związku z pomyłkami jednak wątpliwości na temat statusu organizacji są wyjaśnione na jej stronie internetowej ( II. BIURO RZECZNIKA PRAW PACJENTA PODSTAWA PRAWNA W ostatnim czasie został powołany tzw. aparat pomocniczy, który ma usprawniać prace Rzecznika Biuro Rzecznika Praw Pacjenta (dalej: Biuro). Strona internetowa Biuro powołane zostało w oparciu o przepisy Ustawy i działa na podstawie Statutu. Statut ten z kolei obowiązuje na mocy Zarządzenia nr 67 Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 września 2009 roku w sprawie nadania Statutu Biuru Rzecznika Praw Pacjenta 1 i stanowi do niego załącznik. Dokument ten określa sprawy organizacyjne związane z funkcjonowaniem Biura reguluje takie kwestie jak to, że Biurem kieruje Rzecznik, co dzieje się pod nieobecność Rzecznika itp. 1 Istnieje również Zarządzenie nr 29 Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2010 roku zmieniające omawiane Zarządzenie, ale wprowadzone na mocy tego zarządzenia zmiany nie istotne z punktu widzenia omawianej problematyki.

2 ORGANIZACJA BIURA 2 W skład Biura wchodzą następujące komórki organizacyjne: 1. Zespół do spraw Zdrowia Psychicznego; 2. Zespół Prawny (zajmuje się prowadzeniem postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, POSTĘPOWAŃ ZWIĄZANYCH Z PRACAMI KOMISJI LEKARSKIEJ, przygotowywaniem wystąpień Rzecznika do organu nadrzędnego nad jednostką, organizacji lub instytucji, w których działalności Rzecznik stwierdził naruszenie praw pacjenta, opracowywaniem aktów prawnych, projektów wystąpień, prowadzeniem rejestru zarządzeń Rzecznika i dyrektora generalnego); 3. Zespół Interwencyjno-Poradniczy (zajmuje się obsługą bezpłatnej ogólnopolskiej infolinii udzielaniem informacji związanych z prawami pacjenta oraz z systemem ochrony zdrowia obsługą zgłaszających się interesantów w siedzibie Biura, interwencjami podejmowaniem działań wyjaśniających w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia, analizą skarg pacjentów w celu określenia zagrożeń i obszarów w systemie ochrony zdrowia wymagających naprawy); 4. Zespół Klasyfikacji Wniosków (zajmuje się rejestrowaniem przychodzącej do Biura korespondencji, przyporządkowywaniem wpływających do Rzecznika skarg i wniosków do poszczególnych komórek organizacyjnych zgodnie z ich zadaniami); 5. Zespół Prezydialny; 6. Zespół Prasy i Promocji; 7. Wydział Finansowy; 8. Wydział Spraw Osobowych i Wynagrodzeń; 9. Samodzielne Stanowisko Pracy do spraw Ochrony Informacji Niejawnych; 10. Samodzielne Stanowisko Pracy do spraw Audytu Wewnętrznego. W zakresie prawa pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza odpowiedzialnymi komórkami są: Zespół Klasyfikacji Wniosków i Zespół Prawny a także Zespół Interwencyjno-Poradniczy, który obsługuje infolinię, a więc udziela także informacji dotyczących procedury wniesienia sprzeciwu. ZADANIA RZECZNIKA Zadania i kompetencje Rzecznika wynikają bezpośrednio z zapisów Ustawy. Art. 47 mówi o tym, że do zakresu działania Rzecznika należą: 1. prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów; 2. prowadzenie postępowań w trybie art (postępowanie wyjaśniające związane z wpłynięcie do rzecznika wniosku pacjenta lub innej informacji uprawdapadabniającej naruszenie praw pacjenta); 3. w sprawach cywilnych wykonywanie zadań określonych w art. 55 (uprawnienie Rzecznika do żądania wszczęcia postępowania oraz występowania w sprawach cywilnych o naruszenie praw pacjenta na prawach przysługujących prokuratorowi); 2 Informacje dotyczące kompetencji poszczególnych komórek pochodzą ze strony internetowej Biura, sam skład Biura wynika z zapisów Ustawy

3 4. opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony praw pacjenta; 5. występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę aktów prawnych w zakresie ochrony praw pacjenta; 6. opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie praw pacjenta; 7. współpraca z organami władzy publicznej w celu zapewnienia pacjentom przestrzegania ich praw, w szczególności z ministrem właściwym do spraw zdrowia; 8. przedstawianie właściwym organom władzy publicznej, organizacjom i instytucjom oraz samorządom zawodów medycznych ocen i wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw pacjenta; 9. współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw pacjenta; 10. analiza skarg pacjentów w celu określenia zagrożeń i obszarów w systemie ochrony zdrowia wymagających naprawy; 11. wykonywanie innych zadań określonych w przepisach prawa lub zleconych przez Prezesa Rady Ministrów. Z kolei z art. 31 wynika, że zadaniem (kompetencją) Rzecznika jest również powoływanie Komisji Lekarskiej, do której za pośrednictwem Rzecznika składa się sprzeciw wobec opinii albo orzeczenia lekarza. III. WNIESIENIE SPRZECIWU WOBEC OPINII ALBO ORZECZENIA LEKARZA WPROWADZENIE Jest to jedno z PRAW PACJENTA. Instytucja i procedura działania dotycząca sposobu realizacji/korzystania z prawa pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu opisana jest w rozdziale 8 Ustawy. Sprzeciw jest środkiem szczególnym właśnie tego środka zabrakło w sprawie Alicji Tysiąc, co uniemożliwiło jej odwołanie się od orzeczenia lekarza i zamknęło drogę do egzekwowania swoich praw. Rozdział 8 Ustawy został stworzony właśnie w związku ze zobowiązaniem powstałym na mocy wyroku Europejskiego trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce, który wyraźnie wskazał konieczność ustanowienia skutecznego środka odwoławczego w sprawach dotyczących nie tylko prawa do aborcji. Należy mieć na względzie, że faktycznym organem odwoławczym w procedurze wnoszenia sprzeciwu nie jest Rzecznik, ale Komisja Lekarska, do której sprzeciw wnosi się właśnie za pośrednictwem Rzecznika. Komisje działają przy Rzeczniku a ich członkowie są przez Rzecznika powoływani, ale to nie Rzecznik rozpatruje sprzeciwy. Komisja składa się z trzech lekarzy (powoływanych przez Rzecznika z listy opracowywanej rokrocznie przez konsultantów krajowych i wojewódzkich w danej dziedzinie medycyny). Co najmniej dwóch lekarzy w Komisji musi być tej samej specjalności, co lekarz, co do którego opinii lub orzeczenia sprzeciw jest wnoszony.

4 Sprzeciw może wnieść każdy pacjent (lub jego przedstawiciel ustawowy), gdy opinia bądź orzeczenie lekarza ma wpływ na realizację praw lub obowiązków pacjenta wynikających z przepisów prawa a pacjent się z treścią tego orzeczenia nie zgadza Sprzeciw wnosi się do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku i za jego pośrednictwem w terminie 30 dni od daty wydania orzeczenia lub opinii przez lekarza orzekających o stanie zdrowia pacjenta. Do każdego sprzeciwu należy dołączyć uzasadnienie w którym następuje wskazanie przepisu prawa, z którego wynikają odpowiednie prawa i obowiązki pacjenta. Nie jest tu koniecznym, w myśl zapisów Ustawy, wskazanie konkretnego aktu prawnego, wystarczy opisać prawo, którego realizacja została uniemożliwiona poprzez opinię bądź orzeczenie lekarza, z którym pacjent się nie zgadza. Sporządzenie uzasadnienia to warunek formalny przyjęcia sprzeciwu, jego niedotrzymanie skutkuje zwróceniem sprzeciwu osobie, która go wniosła. Mimo, że nie jest to warunek formalny przyjęcia sprzeciwu, wydaje się wskazanym, aby pacjent wraz ze sprzeciwem przesłał również przedmiotowe orzeczenie lekarza oraz, w miarę możliwości, dokumentacje medyczną. Dokumenty te są niezbędne do posiedzenia Komisji, zaś przesłanie ich bezpośrednio przez pacjenta może przyczynić się do skrócenia procedury. PROCEDURA W razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu postępowanie wygląda następująco: 1. Komisja Lekarska orzeka na podstawie dokumentacji medycznej. Badanie pacjenta przeprowadzane jest w miarę potrzeby, 2. Komisja wydaje orzeczenie niezwłocznie (ale nie później niż 30 dni od daty WNIESIENIA sprzeciwu) jest to istotne z punktu widzenia spraw aborcyjnych, 3. Komisja wydaje orzeczenie bezwzględną większością głosów, co sprowadza się do tego, że co najmniej dwóch lekarzy musi opowiedzieć się za danym rozstrzygnięciem, 4. Od rozstrzygnięcia Komisji nie przysługuje odwołanie, 5. Rozstrzygnięcie Komisji, które uwzględnia sprzeciw pacjenta, stanowi nowe orzeczenie lekarskie, na podstawie którego pacjent może dochodzić realizacji swoich praw. To, co istotne w tych przepisach to to, że do tej procedury nie mają zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to, że orzeczenie Komisji Lekarskiej nie jest traktowane jak decyzja administracyjna. Nie można się od niego odwołać do organu wyższej instancji oraz nie podlega administracyjnej kontroli sądowej. Na fakt szczególności tego środka wskazuje też przepis art. 31 ust. 9, który mówi o tym, że nie stosuje się tej procedury w takim przypadku, gdy postępowanie odwoławcze w odniesieniu do opinii i orzeczeń zostało uregulowane w innych przepisach. Zawęża to znacznie możliwość skorzystania z prawa do zgłoszenia sprzeciwu.

5 W sposób szczególny stworzenie nowej procedury dotyczy realizacji praw opisanych w art. 4a Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego oraz warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Natomiast w przypadku prawdopodobieństwa naruszenia praw pacjenta opisanych w Ustawie, Rzecznik może wszcząć postępowanie wyjaśniające (patrz punkt IV). KOMISJA LEKARSKA Sposób działania Komisji Lekarskiej działającej przy RPP określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia 3. Określa ono takie aspekty funkcjonowania Komisji, jak między innymi: 3 przesłanki wyłączenia lekarza (czyli okoliczności skutkujące tym, że lekarz nie może być członkiem danej Komisji orzekającej w sprawie konkretnego pacjenta), 4 możliwość (i tylko możliwość) uczestniczenia pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego w posiedzeniu Komisji, 5 zasady przeprowadzenia ewentualnego badania, 6 formę wydania orzeczenia oraz uzasadnienia (pisemna), zasady doręczenia orzeczenia pacjentowi oraz elementy, które orzeczenie i jego uzasadnienie zawiera, 7 obowiązek protokołowania przebiegu posiedzenia Komisji. IV. POSTĘPOWANIE WYJAŚNAJĄCE Procedura ta opisana jest w art Ustawy, w rozdziale 12 zatytułowanym Rzecznik Praw Pacjenta. Wszczynana jest w sytuacji, gdy Rzecznik poweźmie wiadomość co najmniej uprawdopodabniającą naruszenie praw pacjenta. Dzieje się to bądź na wniosek (nie musi on pochodzić od pacjenta, którego domniemanie naruszenia dotyczy) bądź z urzędu. Ważne z punktu widzenia pacjenta jest to, że nie obowiązuje tu termin 30 dni na złożenie wniosku o wszczęcie postępowania. Rzecznika zaś obowiązują ogólne terminy opisane w Kodeksie postępowania administracyjnego. Sprawa powinna być rozstrzygnięta bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż1 miesiąc (a w sprawach skomplikowanych 2 miesiące) od dnia złożenia wniosku. Prawa pacjenta, których złamanie może skutkować wszczęciem postępowania: - prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych, - prawo pacjenta do informacji, - prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych, - prawo pacjenta do wyrażenia zgodny na udzielenie świadczeń zdrowotnych, - prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta, - prawo pacjenta do dokumentacji medycznej, - prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, - prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej, - prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. 3 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 marca 2010 roku sprawie Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta.