OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH"

Transkrypt

1 Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska 005 OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH Streszczenie Marcin Lemański, Janusz Badur Instytut Maszyn Przepływowych PAN, Gdańsk, ul. Fiszera 14 Wysokotemperaturowe ogniwa paliwowe SOFC są urządzeniami produkującymi prąd elektryczny przy sprawności elektrycznej 50-60%. Ze względu na wysoką temperaturę pracy około 1000 o C wykorzystywane są w układach hybrydowych z turbinami gazowymi GT. Układy te z ciśnieniowym ogniwem przy odpowiednio dobranym ciśnieniu pracy osiągają sprawność elektryczną około 70%, znacznie przewyższająca sprawność konwencjonalnych układów produkujących energię elektryczną. W artykule zaprezentowano informacje dotyczące modelowania ogniw SOFC w oparciu o własny model, wyniki obliczeń prostego układu hybrydowego SOFC/GT. 1.Wstęp Ogniwa paliwowe są urządzeniami przetwarzającymi bezpośrednio energię chemiczną zawartą w paliwie na energię elektryczną przy sprawności znacznie przewyższającej sprawność tradycyjnych układów energetycznych i znikomym zanieczyszczeniu środowiska. Produktem reakcji elektrochemicznej w ogniwie jest para wodna, prąd elektryczny i ciepło. W zależności od temperatury pracy i typu ogniwa, urządzenia te mogą być stosowane w transporcie (łodzie podwodne, samochody, statki kosmiczne), w urządzeniach stacjonarnych i w energetyce. Do celów energetycznych nadają się te ogniwa, których temperatura pracy przekracza 800 o C. Zaliczyć tutaj można tlenkowe ogniwo paliwowe SOFC (ang. SOFC- Solid Oxide Fuel Cell ). Wysoka temperatura i odpowiednio wysokie ciśnienie spalin z ogniwa SOFC pozwala na zastosowanie ich z turbiną gazową w układach SOFC/GT (rys.1), których sprawność elektryczna może dochodzić nawet do 60-70% [3,1]. Jednak wysoki koszt inwestycyjny jednostki mocy zainstalowanej ogranicza rozwój obiegów o dużych mocach, stąd rozwijają się obecnie obiegi hybrydowe o mocach do 1 MW. Rys.1 Układ hybrydowy (turbina gazowa z ogniwem paliwowym) Istnieje kilka typów układów hybrydowych SOFC/GT, w których ogniwa pracują przy ciśnieniu atmosferycznym lub wyższym. 1

2 Marcin Lemański, Janusz Badu, Osiągi tlenkowego ogniwa paliwowego... W niniejszej artykule przedstawiono informacje dotyczące: modelowania ogniw SOFC, układów hybrydowych i przykładowe obliczenia prostych układów hybrydowych w oparciu o własny model 0D ogniwa paliwowego SOFC [4,5,6].. Zasada działania ogniwa paliwowego Ogniwo paliwowe składa się z dwóch elektrod i elektrolitu pomiędzy nimi. Paliwo, którym może być czysty wodór lub wodór w mieszaninie z innymi związkami (metan, propan, metanol) jest doprowadzane w sposób ciągły do anody, natomiast utleniacz (tlen, powietrze) doprowadza się do katody. W wyniku reakcji elektrochemicznej łączenia wodoru z tlenem, uwalniane są elektrony, które wędrują od anody do katody poprzez obwód zewnętrzny. Zamknięcie obwodu odbywa się za pośrednictwem jonów, które przenoszone są przez elektrolit (rys.) [1,]. Rys. Przepływ elektronów w ogniwie rurkowym [7] W wyniku reakcji chemicznej w ogniwie paliwowym jak już wspomniano powstają prąd elektryczny, woda i ciepło. Elektrody ogniwa mogą być płaskie lub cylindryczne (rurkowe) [6]. 3. Rurkowe ogniwo paliwowe SOFC Ogniwo paliwowe SOFC o budowie rurkowej jest obecnie przedmiotem badań firmy Siemens- Westinghouse (rys.3) [7]. Parametry geometryczne pojedynczej rurki są następujące: - długość rurki-150cm, - średnica rurki-.5 cm, - grubość anody-0. cm, - grubość katody-0.01 cm, - grubość elektrolitu cm, Jako materiały do produkcji rurki stosuje się: - elektrolit YSZ (yttria stabilised zirconia), - anoda- NiO/YSZ, - katoda- LSM (perowskit-lanthanium strontium manganite). Moc elektryczna: do 10 W przy ciśnieniu atmosferycznym Rys.3 Rurkowa budowa ogniwa SOFC [7] Dla zwiększenia mocy jednostki ogniwa łączy się w stosy, co daje elastyczność w doborze mocy zainstalowanej.

3 Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska Modelowanie pracy ogniwa paliwowego W dostępnej literaturze można znaleźć informacje dotyczące różnych modeli ogniwa paliwowego typu SOFC, są to między innymi [3]: - Model 0D : Campanari 001, Massardo i Lubelli 1998, Costamagna 001; - Model 1D : Bessette 1995, Taccani 001; - Model D : Costamagna i Honegger 1998, Iwata 001; - Model 3D : Achenbach Większość przedstawionych w literaturze modeli sporządzono dla ogniw paliwowych o budowie rurkowej. Prezentowany model matematyczny sporządzono dla rurkowego ogniwa z wewnętrznym reformingiem paliwa [4,5,6]. Ogniwo paliwowe z reformingiem wymaga oprócz właściwej części ogniwa dodatkowych urządzeń, miksera- w którym paliwo miesza się z gazami powstałymi na anodzie, pre-reformera- gdzie część węglowodorów zawartych w paliwie (1) konwertuje do wodoru w wyniku procesu chemicznego (rys.4). Wewnętrzny reforming paliwa stosuje się kiedy jako paliwo używany jest gaz ziemny, zwierający w przeważającej części metan. W ogniwie rozważa się trzy typy reakcji zakładając, że reakcja shiftingu znajduje się w równowadze [8]: CH 4 + H O 3H + CO ( reforming), (1) CO + H O H + CO ( shifting), () 1 H + O H electrochemical. (3) O ( ) W pre-reformerze zachodzą tylko reakcje (1) i (), natomiast po stronie anody reakcje (1), (), (3). Dla każdej z podsekcji w oparciu o równanie bilansu energii i masy wyznacza się poszukiwane temperatury i skład gazów wylotowych. Bilans masy dla ogniwa: m & + m& = m& fuel air exhaust (4) Bilans energii dla ogniwa: m & i + m& i = I& + P& fuel fuel air air exhaust el (5) Generowane napięcie w ogniwie wyznaczane jest w oparciu o odwracalny potencjał Nernsta, który obliczamy znając ciśnienia cząstkowe poszczególnych składników (H, O, H O) i zmianę entalpii swobodnej G reakcji elektrochemicznej [4,5]: V oc G R p G T H = + ln F F p Oczywiście napięcie to jest pomniejszone poprzez straty występujące w ogniwie, straty rezystancji VR, polaryzacji V P i aktywacji V A, stąd napięcie ostatecznie wynosi: V = V V V V (7) c oc Generowany prąd wyznaczamy w oparciu o z& -ilość kilomoli wodoru uczestniczącą w reakcji (3) w jednostce czasu : I c R P p H O A 0.5 O (6) = z& F. (8) O ilości kilomoli wodoru uczestniczących w reakcji (3) decyduje współczynnik utylizacji paliwa zdefiniowany w odniesieniu do ilości kilomoli wodoru przed reakcją (3), zazwyczaj U f U = : f U f z& = (9) n& H 3

4 Marcin Lemański, Janusz Badu, Osiągi tlenkowego ogniwa paliwowego... Strumień kilomoli utleniacza jaki należy doprowadzić do ogniwa, wyznaczany jest na podstawie współczynnika utylizacji powietrza U a, zazwyczaj U a = 0. 5 : z& (10) U a = n& O Sprawność elektryczną ogniwa zdefiniowano jako: P& el η = m W (11) Więcej informacji na temat modelowania ogniwa SOFC, obliczania strat rezystancji, strat aktywacji, strat polaryzacji przedstawiono w pracach [4,5,6]. 5. Weryfikacja modelu ogniwa paliwowego SOFC Na podstawie przedstawionych równań wykonano model ogniwa SOFC i wyznaczono charakterystyki pracy ogniwa dla pojedynczej rurki w funkcji V c - i c,, P el - i c,. Analizowana rurka posiada następujące wymiary: grubość anody-0.cm, grubość katody-0.01cm, grubość elektrolitu cm, długość rurki- 50cm, średnica rurki-1.6cm. Skład paliwa: H %, H O %, U f =0.85, t f =900 o C. Skład utleniacza: O -1 %, N -79 %, U a =0.17, t a =600 o C. Wyniki obliczeń porównano (rys.4, rys.5) z danymi eksperymentalnymi Hagiwary przedstawionymi w [13]. V c [V] f i c [A/cm] d Pel [W] Vc, Hagiwara Pel, Hagiwara Vc,obliczenia Pel,obliczenia Rys.4 Charakterystyka pracy ogniwa V c - i c, P el - i c η [-] i c [A/cm] Spr el, obliczenia Spr el, Hagiwara Rys.5 Sprawność elektryczna pracy ogniwa 4

5 Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska Ciśnienie pracy ogniwa SOFC Ogniwo paliwowe SOFC posiada cenną własność związaną ze zwiększeniem mocy elektrycznej generowanej w ogniwie w wyniku wzrostu ciśnienia. Na rys.6 i rys.7 przedstawiono wyniki symulacji dla gęstości prądu i c =0.371 A/cm w przedziale ciśnień 1-13 bar. W wyniku podwyższenia ciśnienia wzrasta generowane napięcie i sprawność elektryczna ogniwa SOFC. Pel [W] p [bar] Pel, ic=0.371 [A/cm] Rys.6 Moc ogniwa SOFC w funkcji ciśnienia Wzrost mocy ogniwa w funkcji ciśnienia pracy wykorzystuje się w hybrydowych układach, w których ogniwo paliwowe może pracować przy ciśnieniu wyższym od atmosferycznego. V c [V],η [-] p [bar] Vc, ic=0.371 [A/cm] spr el, ic=0.371 [A/cm] Rys.7 Napięcie i sprawność ogniwa SOFC w funkcji ciśnienia 7. Współpraca turbiny gazowej z ogniwem paliwowym SOFC. Układy hybrydowe Ogniwa paliwowe SOFC wchodzące w skład układów hybrydowych SOFC/GT pod względem ciśnienia pracy można podzielić na ogniwa atmosferyczne i ogniwa ciśnieniowe. Możliwe są różne warianty współpracy turbiny gazowej z ogniwem SOFC. Jednym z nich jest zastąpienie komory spalania ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC (rys.8). W urządzeniu tym, zawilgocone spaliny (paro-gaz) ekspandują następnie w turbinie [11]. Rys. 8. Turbina gazowa z ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC 5

6 Marcin Lemański, Janusz Badu, Osiągi tlenkowego ogniwa paliwowego... Innym rozwiązaniem może być turbina gazowa z ciśnieniowym ogniwem paliwowym i komorą spalania. W tym wariancie spaliny (paro-gaz) z ogniwa paliwowego spełniają rolę utleniacza ponieważ zawierają jeszcze wystarczającą ilość tlenu. Ogranicza to jednak ilość doprowadzonego paliwa do komory spalania, tak aby uzyskać pożądany współczynnik nadmiaru powietrza (rys.9). Rys.9. Turbina gazowa z komorą spalania i ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC Na rys.10 przedstawiono układ turbiny gazowej z atmosferycznym ogniwem paliwowym, w którym jako utleniacz wykorzystywane są gorące spaliny z turbiny gazowej. Jak wiadomo temperatura pracy ogniwa SOFC wynosi około 1000 o C, zatem temperatura gazów wylotowych z ogniwa SOFC, będzie wyższa niż temperatura gazów wylotowych z samej turbiny. Koniecznym wydaje się być, zastosowanie kotła utylizacyjnego jako elementu odzyskującego energię odpadową spalin [10]. Rys. 10. Turbina gazowa z komorą spalania i atmosferycznym ogniwem paliwowym SOFC Podobny układ do powyższego przedstawiono na rys.11, gdzie przed komorą spalania zastosowano dodatkowo ciśnieniowe ogniwo paliwowe. Jest to układ mieszany zawierający oba typy ogniwa. Rys. 11. Turbina gazowa z komorą spalania, ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC i atmosferycznym ogniwem paliwowym SOFC Obniżenie temperatury wylotowej spalin z turbiny możliwe jest poprzez zastosowanie regeneracji strumienia powietrza i paliwa zasilającego ogniwo paliwowe (rys.1a). Rys. 1. Turbina paro-gazowa z regeneracją strumieni zasilających ogniwo paliwowe a- regeneracja prosta, b-regeneracja odwrócona Można również skonstruować układ odwróconej regeneracji co pokazano na rys.1b, w którym spaliny najpierw podgrzewają powietrze i paliwo, a następnie ekspandują w turbinie gazowej. 6

7 Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska 005 Innym typem układu SOFC/GT jest układ z regeneracją nadbudowany nad turbinę powietrzną, w którym powietrze podgrzewane jest w wymienniku ciepła, a następnie kierowane do turbiny (rys.13). Wyobrazić można sobie inny typ obiegu, w którym rolę dodatkowego układu spełnia tradycyjny układ parowy pracujący w oparciu o obieg Clausius a-rankine a. W układzie tym rolę konwencjonalnego kotła węglowego spełnia kocioł utylizacyjny (rys.14) [9,10]. Rys. 13. Układ z odwróconą regeneracją strumieni zasilających ogniwo paliwowe i układem dodatkowym pracującym na powietrze Rys.14. Układ z odwróconą regeneracją strumieni zasilających ogniwo paliwowe i układem dodatkowym pracującym w oparciu o obieg Clausius a Rankine a Z przedstawionych układów hybrydowych, najwyższe sprawności uzyskuje turbina gazowa z ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC, wg Siemens-Westinghouse [7] możliwe jest uzyskanie sprawności nawet przekraczających 70%, co w stosunku do sprawności elektrycznych samych turbin gazowych czy układów turbina gazowa turbina parowa jest rezultatem niemożliwym do osiągnięcia w najbliższym czasie. 8.Turbina gazowa z ciśnieniowym ogniwem paliwowym SOFC Przedstawiony na rys.8 układ hybrydowy poddano analizie. Paliwo zasilające ogniwo paliwowe składa się z H 6.6 %, H O %, CH %, CO -.94%,CO 4.36 % U f =0.85, t f =900 o C. Skład utleniacza: O -1 %, N -79 %, U a =0.17, t a =600 o C. Obliczenia wykonano dla geometrii rurki przedstawionej w rozdziale 5. Ogniwo paliwowe pracuje przy gęstości prądu i c =0.15 A/cm. Przeanalizowano pracę układu hybrydowego w zakresie ciśnienia 1-13 barów. Wyniki obliczeń generowanego napięcia i mocy elektrycznej dla pojedynczej rurki przedstawiono na rys.15. Vc [V] Pel [W] p [bar] Vc Pel Rys.15 Charakterystyka ogniwa SOFC 7

8 Marcin Lemański, Janusz Badu, Osiągi tlenkowego ogniwa paliwowego... Jedna rurka ogniwa generuje napięcie od 0.75V do 0.8V, przy mocy elektrycznej 8.5W 30.5W w zależności od rozpatrywanego ciśnienia. Układ hybrydowy o mocy 1 MW zawierałby około rurek. Sprawność elektryczną ogniwa i układu hybrydowego pokazano na rys.16. η [-] p [bar] układ hybrydowy ogniwo paliwowe Rys.16 Sprawność elektryczna ogniwa i układu hybrydowego Układ hybrydowy przy ciśnieniu około 13 bar osiąga sprawność elektryczną bliską 70%. Samo ogniwo uzyskuje sprawność około 60%. Na rys.17 przedstawiono zgodnie z pierwsza zasadą termodynamiki poszczególne udziały mocy elektrycznej generowanej w ogniwie, mocy elektrycznej generowanej w turbinie i mocy spalin odniesionych do strumienia energii doprowadzonej do urządzenia. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 0% 10% 0% ciśnienie [bar] moc elektryczna ogniwa moc elektryczna turbiny moc spalin Rys.17 Udziały mocy elektrycznej i mocy spalin odniesione do strumienia energii doprowadzonej w ogniwie Ze wzrostem ciśnienia pracy ogniwa wzrasta także moc elektryczna generowana w turbinie. Z całkowitego strumienia energii doprowadzonego do maszyny, ogniwo paliwowe generuje ponad 40% energii elektrycznej, turbina od 7 do 15%, reszta natomiast stanowi strumień energii odpadowej. 9. Wnioski W pracy przedstawiono model OD ogniwa paliwowego SOFC z wewnętrznym reformingiem paliwa. Kalibracje modelu wykonano w oparciu o eksperyment Hagiwary. Predykcja napięcia i mocy elektrycznej jest zgodna z danymi eksperymentalnymi. W oparciu o model SOFC i modele OD sprężarki i turbiny gazowej wykonano analizę hybrydowego układu SOFC/GT z ogniwem ciśnieniowym. Omówiono także możliwe warianty układów SOFC/GT. Dla analizowanego 8

9 Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska 005 wariantu przy ciśnieniu w zakresie 1-13 bar układ osiąga sprawność elektryczną 56-70%. Sprawność ta znacznie przewyższa sprawności konwencjonalnych obiegów turbin gazowych czy parowych, lub obiegów hybrydowych. Dość duży koszt 1 kw mocy zainstalowanej w ogniwie SOFC ogranicza rozwój tego typu instalacji, stąd układy te mają moc rzędu kw. 10. Bibliografia [1] A. Krzyżak, J. Norwisz, Powstanie i rozwój ogniw paliwowych, Gospodarka paliwami i energią, 14-4, 1/00. [] A. Kowalewicz, Podstawy procesów spalania, WNT W-wa, 000. [3] L. Magistri, R. Bozzo, P. Costamagna, A.F. Massardo, Simplified versus detailed Solid Oxide Fuel Cell reactor models and influence on the simulation of the design point performance of hybrid systems, Journal of Engineering for Gas Turbines and Power, vol.16, , 004. [4] M. Lemański, J. Badur, Parametrical analysis of a tubular pressurized SOFC, Archives of thermodynamics, vol.5, No.1, 53-7, 004. [5] J. Badur, M. Lemański, Ogniwo paliwowe SOFC z wewnętrznym reformingiem, Inżynieria Chemiczna i Procesowa, 6, , 004. [6] J. Topolski, M. Lemański, J. Badur, Model matematyczny wysokotemperaturowego ogniwa paliwowego SOFC w kodzie COM-GAS, Konf. Problemy badawcze Energetyki Cieplnej 003, ,Warszawa. [7] [8] A.F.Massardo, F.Lubelli, Internal reforming Solid Oxide Fuel Cell gas turbine combined cycles (IRSOFC-GT): Part A: cell model and cycle thermodynamic analysis, Journal of Engineering for Gas Turbines and Power, vol.1, 7-35, 000. [9] J. Palsson, Thermodynamic modelling and perfomance of combined Solid Oxide Fuel cell and gas turbine systems, praca doktorska, 00. [10] J.Milewski, Badanie układów energetycznych z ogniwem paliwowym SOFC, praca doktorska, W-wa, 003. [11] J. Badur, J. Topolski, M. Lemański, Problemy techniczne w budowie i eksploatacji turbin paro-gazowych kondensacyjno-sprężnych. Współpraca z SOFC, Opr. wew., IMP PAN, 4736/04, 004 [1] M. Lemański, J. Topolski, J. Badur, Analysis strategies for Gas Turbine Solid Oxide Fuel Cell hybrid cycles, COMPOWER, Gdańsk 004. [13] P.W. Li, M.K. Chyu, Simulation of the chemical/electrochemical reactions and heat/mass transfer for a tubular SOFC in a stack, Journal of Power Sources 14, vol.14 (003), ,

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,

Bardziej szczegółowo

CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku

CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku Piotr Stawski IASE CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku ENERGYREGION - Efektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach. Zalety gospodarki skojarzonej K.Sroka,

Bardziej szczegółowo

Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru

Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru Instrukcja System ogniw paliwowych typu PEM, opr. M. Michalski, J. Długosz; Wrocław 2014-12-03, str. 1 Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru System ogniw paliwowych typu PEM Instrukcja System

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie Energią i Teleinformatyka

Zarządzanie Energią i Teleinformatyka z Nałęczów, 21 lutego 2014 Warsaw University of Technology Slide 1 of 27 z Bardzo wiele czyni się w kierunku poprawy czystości technik wytwarzania energii opartych o spalanie paliw organicznych. Jest to

Bardziej szczegółowo

Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC)

Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC) OPRACOWALI: MGR INŻ. JAKUB DŁUGOSZ MGR INŻ. MARCIN MICHALSKI OGNIWA PALIWOWE I PRODUKCJA WODORU LABORATORIUM I- ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM NA PRZYKŁADZIE SYSTEMU NEXA 1,2 kw II-

Bardziej szczegółowo

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody

Bardziej szczegółowo

1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO

1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO OGNIWA PALIWOWE Ogniwa paliwowe są urządzeniami generującymi prąd elektryczny dzięki odwróceniu zjawiska elektrolizy. Pierwszy raz zademonstrował to w 1839 r William R. Grove w swoim doświadczeniu które

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII

LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII BADANIE OGNIWA PALIWOWEGO TYPU PEM I. Wstęp Ćwiczenie polega na badaniu ogniwa paliwowego typu PEM. Urządzenia tego typy są obecnie rozwijane i przystosowywane do takich aplikacji

Bardziej szczegółowo

SOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839

SOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839 Historia IDEA WYKONANIE Jeżeli przepływ prądu powoduje rozkład wody na tlen i wodór to synteza wody, w odpowiednich warunkach musi prowadzić do powstania różnicy potencjałów. Christian Friedrich Schönbein,

Bardziej szczegółowo

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej.

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Marcin Panowski Politechnika Częstochowska Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Wstęp W pracy przedstawiono analizę termodynamicznych konsekwencji wpływu wstępnego podsuszania

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski

Bardziej szczegółowo

IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ

IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,

Bardziej szczegółowo

STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH

STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej: Przesłanki Nowej Polityki Energetycznej - Paliwa, Technologie, Zarządzanie STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH Józef

Bardziej szczegółowo

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH DANE WEJŚCIOWE : Opracował Dr inż. Robert Jakubowski Parametry otoczenia p H, T H Spręż sprężarki, Temperatura gazów

Bardziej szczegółowo

Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC

Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC Potencjalny zakres zastosowań ogniw SOFC generatory stacjonarne domowe CHP zdalne zasilanie komercyjne CHP energetyka rozproszona przemysłowe CHP elektrownie

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES

Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES Janusz KOTOWICZ Michał JURCZYK Rynek Gazu 2015 22-24 Czerwca 2015, Nałęczów

Bardziej szczegółowo

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych (J. Paska)

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych (J. Paska) 1. Idea wytwarzania skojarzonego w źródłach rozproszonych Rys. 1. Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła: rozdzielone (a) w elektrowni kondensacyjnej i ciepłowni oraz skojarzone (b) w elektrociepłowni

Bardziej szczegółowo

Energetyczna ocena efektywności pracy elektrociepłowni gazowo-parowej z organicznym układem binarnym

Energetyczna ocena efektywności pracy elektrociepłowni gazowo-parowej z organicznym układem binarnym tom XLI(2011), nr 1, 59 64 Władysław Nowak AleksandraBorsukiewicz-Gozdur Roksana Mazurek Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Katedra Techniki Cieplnej

Bardziej szczegółowo

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa MECHANIK 7/2014 Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa WYZNACZENIE CHARAKTERYSTYK EKSPLOATACYJNYCH SIŁOWNI TURBINOWEJ Z REAKTOREM WYSOKOTEMPERATUROWYM W ZMIENNYCH

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH

MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH OGNIWO PALIWOWE Ogniwo paliwowe jest urządzeniem służącym do bezpośredniej konwersji energii chemicznej zawartej w paliwie w energię elektryczną za pośrednictwem procesu

Bardziej szczegółowo

BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM

BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 70 Electrical Engineering 2012 Bartosz CERAN* BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na modelu

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU... 11

Spis treści. Przedmowa WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU... 11 Spis treści Przedmowa... 10 1. WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU... 11 2. PODSTAWOWE OKREŚLENIA W TERMODYNAMICE... 13 2.1. Układ termodynamiczny... 13 2.2. Wielkości fizyczne, układ jednostek miary... 14 2.3.

Bardziej szczegółowo

Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC.

Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC. Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC. Dariusz Mikielewicz, Jan Wajs, Michał Bajor Politechnika Gdańska Wydział Mechaniczny Polska

Bardziej szczegółowo

JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE

JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE Jan Wyrwa Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, AGH Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków Światowe zapotrzebowanie na energię-przewidywania

Bardziej szczegółowo

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH IM. ROBERTA SZEWALSKIEGO POLSKIEJ AKADEMII NAUK, Gdańsk, PL BUP 20/14

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH IM. ROBERTA SZEWALSKIEGO POLSKIEJ AKADEMII NAUK, Gdańsk, PL BUP 20/14 PL 221481 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221481 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 403188 (51) Int.Cl. F02C 1/04 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

Kocioł na biomasę z turbiną ORC

Kocioł na biomasę z turbiną ORC Kocioł na biomasę z turbiną ORC Sprawdzona technologia produkcji ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu dr inż. Sławomir Gibała Prezentacja firmy CRB Energia: CRB Energia jest firmą inżynieryjno-konsultingową

Bardziej szczegółowo

NOWOCZESNE ŹRÓDŁA ENERGII

NOWOCZESNE ŹRÓDŁA ENERGII NOWOCZESNE ŹRÓDŁA ENERGII Kierunki zmian układów napędowych (3 litry na 100 km było by ideałem) - Bardziej efektywne przetwarzanie energii (zwiększenie sprawności cieplnej silnika z samozapłonem do 44%)

Bardziej szczegółowo

TWEE, sem. 2. Wykład 6

TWEE, sem. 2. Wykład 6 TWEE, sem. 2 Wykład 6 Elektrownie gazowe i gazowo-parowe Dlaczego gaz i jaki gaz? Turbina gazowa budowa i działanie Praca turbiny gazowej w obiegu prostym Ważniejsze parametry wybranych turbin gazowych

Bardziej szczegółowo

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH DANE WEJŚCIOWE : Parametry otoczenia p H, T H Spręż sprężarki π S, Temperatura gazów przed turbiną T 3 Model obliczeń

Bardziej szczegółowo

Energetyka konwencjonalna

Energetyka konwencjonalna ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w SZCZECINIE Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki KATEDRA TECHNIKI CIEPLNEJ Energetyka konwencjonalna Dr hab. inż. prof. ZUT ZBIGNIEW ZAPAŁOWICZ Energetyka

Bardziej szczegółowo

ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW

ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW Polska Agencja Prasowa Warszawa 18.11.2010 r. ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW Struktura zużycia paliwa do generacji energii elektrycznej STRUKTURA W UE STRUKTURA W POLSCE 2 BLOK

Bardziej szczegółowo

Obieg Ackeret Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji

Obieg Ackeret Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji Obieg Ackeret Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji Monika Litwińska Inżynieria Mechaniczno-Medyczna GDAŃSKA 2012 1. Obieg termodynamiczny

Bardziej szczegółowo

ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE

ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE Autorzy: Marcin Wołowicz, Jarosław Milewski, Krzysztof Badyda ("Rynek Energii" - sierpień 2014) Słowa kluczowe: węglanowe

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych

Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych Idea kogeneracji Wytwarzanie podstawowych nośników energetycznych przez energetykę przemysłową i zawodową (energia elektryczna i cieplna), realizowane

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Podstawy termodynamiki Rok akademicki: 2015/2016 Kod: MIC-1-206-s Punkty ECTS: 5 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Ciepła Specjalność: - Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Małe układy do skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej

Bardziej szczegółowo

Inżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16

Inżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16 Inżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16 Ćwiczenia 1 7.10.2015 1. Załóżmy, że balon ma kształt sfery o promieniu 3m. a. Jaka ilość wodoru potrzebna jest do jego wypełnienia, aby na poziomie morza

Bardziej szczegółowo

Laboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5

Laboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5 Laboratorium odnawialnych źródeł energii Ćwiczenie nr 5 Temat: Badanie ogniw paliwowych. Politechnika Gdańska Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Fizyka i technika konwersji energii VI semestr

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej

Ćwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną

Bardziej szczegółowo

Chłodnictwo i Kriogenika - Ćwiczenia Lista 7

Chłodnictwo i Kriogenika - Ćwiczenia Lista 7 Chłodnictwo i Kriogenika - Ćwiczenia Lista 7 dr hab. inż. Bartosz Zajączkowski bartosz.zajaczkowski@pwr.edu.pl Politechnika Wrocławska Wydział Mechaniczno-Energetyczny Katedra Termodynamiki, Teorii Maszyn

Bardziej szczegółowo

Obiegi gazowe w maszynach cieplnych

Obiegi gazowe w maszynach cieplnych OBIEGI GAZOWE Obieg cykl przemian, po przejściu których stan końcowy czynnika jest identyczny ze stanem początkowym. Obrazem geometrycznym obiegu jest linia zamknięta. Dla obiegu termodynamicznego: przyrost

Bardziej szczegółowo

Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji.

Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Wykonała: KATARZYNA ZASIŃSKA Kierunek: Inżynieria Mechaniczno-Medyczna Studia/Semestr:

Bardziej szczegółowo

Podstawy elektrochemii

Podstawy elektrochemii Podstawy elektrochemii Elektrochemia bada procesy zachodzące na granicy elektrolit - elektroda Elektrony można wyciągnąć z elektrody bądź budując celkę elektrochemiczną, bądź dodając akceptor (np. kwas).

Bardziej szczegółowo

Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1)

Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1) Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1) Autor: dr inż. Robert Cholewa ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., Zakład Techniki Cieplnej ( Energetyka nr 9/2012) Regeneracyjny

Bardziej szczegółowo

1. Kryształy jonowe omówić oddziaływania w kryształach jonowych oraz typy struktur jonowych.

1. Kryształy jonowe omówić oddziaływania w kryształach jonowych oraz typy struktur jonowych. Tematy opisowe 1. Kryształy jonowe omówić oddziaływania w kryształach jonowych oraz typy struktur jonowych. 2. Dlaczego do kadłubów statków, doków, falochronów i filarów mostów przymocowuje się płyty z

Bardziej szczegółowo

Termodynamika. Część 5. Procesy cykliczne Maszyny cieplne. Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ

Termodynamika. Część 5. Procesy cykliczne Maszyny cieplne. Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ Termodynamika Część 5 Procesy cykliczne Maszyny cieplne Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ Z pierwszej zasady termodynamiki: Procesy cykliczne du = Q el W el =0 W cyklu odwracalnym (złożonym z procesów

Bardziej szczegółowo

7.1. Modelowanie fizyczne 7.2. Modelowanie matematyczne 7.3. Kategorie modelowania matematycznego 7.4. Kategorie modelowania matematycznego 7.5.

7.1. Modelowanie fizyczne 7.2. Modelowanie matematyczne 7.3. Kategorie modelowania matematycznego 7.4. Kategorie modelowania matematycznego 7.5. 7.. Modelowanie fizyczne 7.2. Modelowanie matematyczne 7.3. Kategorie modelowania matematycznego 7.4. Kategorie modelowania matematycznego 7.5. Kategorie modelowania matematycznego 7.6. Symulatory niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI NISKOTEMPERATUROWE W MEDYCYNIE

TECHNIKI NISKOTEMPERATUROWE W MEDYCYNIE TECHNIKI NISKOTEMPERATUROWE W MEDYCYNIE Skraplarka Claude a i skraplarka Heylandt a budowa, działanie, bilans cieplny, charakterystyka techniczna. Natalia Szczuka Inżynieria mechaniczno-medyczna St.II

Bardziej szczegółowo

ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji

ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji Siemens 2017 siemens.com/gasturbines Rozwiązanie BGP Siemens SCC-800 2x1

Bardziej szczegółowo

Rtęć w przemyśle. Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci do atmosfery

Rtęć w przemyśle. Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci do atmosfery Rtęć w przemyśle Konwencja, ograniczanie emisji, technologia 26 listopada 2014, Warszawa Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci

Bardziej szczegółowo

Spis treści. PRZEDMOWA.. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ.. 13

Spis treści. PRZEDMOWA.. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ.. 13 Spis treści PRZEDMOWA.. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ.. 13 Wykład 16: TERMODYNAMIKA POWIETRZA WILGOTNEGO ciąg dalszy 21 16.1. Izobaryczne chłodzenie i ogrzewanie powietrza wilgotnego.. 22 16.2. Izobaryczne

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej

Ćwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną

Bardziej szczegółowo

Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA. Zbigniew Modlioski Wrocław 2011

Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA. Zbigniew Modlioski Wrocław 2011 Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA Zbigniew Modlioski Wrocław 2011 1 Zbigniew Modlioski, dr inż. Zakład Kotłów i Turbin pok. 305, A-4 tel. 71 320 23 24 http://fluid.itcmp.pwr.wroc.pl/~zmodl/

Bardziej szczegółowo

BADANIA MODELOWE OGNIW SŁONECZNYCH

BADANIA MODELOWE OGNIW SŁONECZNYCH POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 70 Electrical Engineering 2012 Bartosz CERAN* BADANIA MODELOWE OGNIW SŁONECZNYCH W artykule przedstawiono model matematyczny modułu fotowoltaicznego.

Bardziej szczegółowo

Koszt produkcji energii napędowej dla różnych sposobów jej wytwarzania. autor: Jacek Skalmierski

Koszt produkcji energii napędowej dla różnych sposobów jej wytwarzania. autor: Jacek Skalmierski Koszt produkcji energii napędowej dla różnych sposobów jej wytwarzania autor: Jacek Skalmierski Plan referatu Prognozowane koszty produkcji energii elektrycznej, Koszt produkcji energii napędowej opartej

Bardziej szczegółowo

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. stacjonarne

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. stacjonarne Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Metody zmniejszenia emisji CO 2 - technologia oxy-spalania Metoda ta polega na spalaniu paliwa w atmosferze o zwiększonej koncentracji

Bardziej szczegółowo

Technologia ogniw paliwowych w IEn

Technologia ogniw paliwowych w IEn Technologia ogniw paliwowych w IEn Mariusz Krauz 1 Wstęp Opracowanie technologii ES-SOFC 3 Opracowanie technologii AS-SOFC 4 Podsumowanie i wnioski 1 Wstęp Rodzaje ogniw paliwowych Temperatura pracy Temperatura

Bardziej szczegółowo

WZROST SPRAWNOŚCI TURBINY GAZOWEJ PRZEZ ZASTOSOWANIE IDEI SZEWALSKIEGO

WZROST SPRAWNOŚCI TURBINY GAZOWEJ PRZEZ ZASTOSOWANIE IDEI SZEWALSKIEGO Nr 3(100) - 2012 Rynek Energii Str. 63 WZROST SPRAWNOŚCI TURBINY GAZOWEJ PRZEZ ZASTOSOWANIE IDEI SZEWALSKIEGO Paweł Ziółkowski, Marcin Lemański, Janusz Badur, Witold Zakrzewski Słowa kluczowe: idea Szewalskiego,

Bardziej szczegółowo

Kongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015

Kongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015 KRAKÓW 10.03.2015 Zrównoważona energetyka i gospodarka odpadami ZAGOSPODAROWANIE ODPADOWYCH GAZÓW POSTPROCESOWYCH Z PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO DO CELÓW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Marek Brzeżański

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1

Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1 Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1 Teza ciepło niskotemperaturowe można skutecznie przetwarzać na energię elektryczną; można w tym celu wykorzystywać ciepło

Bardziej szczegółowo

Samochody na wodór. Zastosowanie. Wodór w samochodach. Historia. Przechowywanie wodoru

Samochody na wodór. Zastosowanie. Wodór w samochodach. Historia. Przechowywanie wodoru Samochody na wodór Zastosowanie Wodór w samochodach Historia Przechowywanie wodoru Wodór ma szanse stać się najważniejszym nośnikiem energii w najbliższej przyszłości. Ogniwa paliwowe produkują zeń energię

Bardziej szczegółowo

Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM,

Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM, Ćw.2 Elektroliza wody za pomocą ogniwa paliwowego typu PEM Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM, A także określenie wydajności tego urządzenia, jeśli

Bardziej szczegółowo

Instalacje OZE dla klastrów energii.

Instalacje OZE dla klastrów energii. Instalacje OZE dla klastrów energii. Konsorcjum: Instytut Maszyn Przepływowych PAN i Energa SA. Gdańsk, 27.11.2018r. Układy Kogeneracyjne na syngaz 2 Silnikowy Układ Kogeneracyjny na syngaz paliwo - zrębki

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ENERGETYKA

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ENERGETYKA Załącznik do uchwały Nr 000-8/4/2012 Senatu PRad. z dnia 28.06.2012r. EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ENERGETYKA Nazwa wydziału: Mechaniczny Obszar kształcenia w zakresie: Nauk technicznych Dziedzina

Bardziej szczegółowo

silniku parowym turbinie parowej dwuetapowa

silniku parowym turbinie parowej dwuetapowa Turbiny parowe Zasada działania W silniku parowym tłokowym energia pary wodnej zamieniana jest bezpośrednio na energię mechaniczną w cylindrze silnika. W turbinie parowej przemiana energii pary wodnej

Bardziej szczegółowo

Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne

Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne A. Cenian, G. Rabczuk IMP PAN, Gdańsk Biogaz Miejsce produkcji określa kompozycję biogazu miejskie i przemysłowe oczyszczalnie ścieków; instalacje biogazu

Bardziej szczegółowo

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Para wodna najczęściej jest produkowana w warunkach stałego ciśnienia.

Para wodna najczęściej jest produkowana w warunkach stałego ciśnienia. PARA WODNA 1. PRZEMIANY FAZOWE SUBSTANCJI JEDNORODNYCH Para wodna najczęściej jest produkowana w warunkach stałego ciśnienia. Przy niezmiennym ciśnieniu zmiana wody o stanie początkowym odpowiadającym

Bardziej szczegółowo

TERMOCHEMIA SPALANIA

TERMOCHEMIA SPALANIA TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie

Bardziej szczegółowo

Wymagania dotyczące ciśnień w instalacjach Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm. PN-C-04753:2002 Bąkowski Konrad, Sieci i instalacje gazowe

Wymagania dotyczące ciśnień w instalacjach Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm. PN-C-04753:2002 Bąkowski Konrad, Sieci i instalacje gazowe Wymagania dotyczące ciśnień w instalacjach Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm. PN-C-04753:2002 Bąkowski Konrad, Sieci i instalacje gazowe 157. 1. W przewodach gazowych, doprowadzających gaz do

Bardziej szczegółowo

STECHIOMETRIA SPALANIA

STECHIOMETRIA SPALANIA STECHIOMETRIA SPALANIA Mole i kilomole Masa atomowa pierwiastka to średnia waŝona mas wszystkich jego naturalnych izotopów w stosunku do 1/12 masy izotopu węgla: 1/12 126 C ~ 1,66 10-27 kg Liczba Avogadra

Bardziej szczegółowo

Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) - podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji.

Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) - podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) - podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Wykonała: Anna Grzeczka Kierunek: Inżynieria Mechaniczno-Medyczna sem. II mgr Przedmiot:

Bardziej szczegółowo

OGNIWA PALIWOWE. Zapewniają ekologiczne sposoby wytwarzania energii w dobie szybko wyczerpujących sięźródeł paliw kopalnych.

OGNIWA PALIWOWE. Zapewniają ekologiczne sposoby wytwarzania energii w dobie szybko wyczerpujących sięźródeł paliw kopalnych. Ogniwa paliwowe 1 OGNIWA PALIWOWE Ogniwa te wytwarzają energię elektryczną w reakcji chemicznej w wyniku utleniania stale dostarczanego do niego z zewnątrz paliwa. Charakteryzują się jednym z najwyższych

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Energetyki i Aparatury Przemysłowej PRACA SEMINARYJNA

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Energetyki i Aparatury Przemysłowej PRACA SEMINARYJNA POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Energetyki i Aparatury Przemysłowej Agnieszka Wendlandt Nr albumu : 127643 IM M (II st.) Semestr I Rok akademicki 2012 / 2013 PRACA SEMINARYJNA Z PRZEDMIOTU

Bardziej szczegółowo

STECHIOMETRIA SPALANIA

STECHIOMETRIA SPALANIA STECHIOMETRIA SPALANIA Mole i kilomole Masa atomowa pierwiastka to średnia ważona mas wszystkich jego naturalnych izotopów w stosunku do 1/12 masy izotopu węgla: 1/12 126 C ~ 1,66 10-27 kg Liczba Avogadra

Bardziej szczegółowo

Spis treści. PRZEDMOWA. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ. 13 I. POJĘCIA PODSTAWOWE W TERMODYNAMICE. 19

Spis treści. PRZEDMOWA. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ. 13 I. POJĘCIA PODSTAWOWE W TERMODYNAMICE. 19 Spis treści PRZEDMOWA. 11 WYKAZ WAśNIEJSZYCH OZNACZEŃ. 13 I. POJĘCIA PODSTAWOWE W TERMODYNAMICE. 19 Wykład 1: WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU 19 1.1. Wstęp... 19 1.2. Metody badawcze termodynamiki... 21 1.3.

Bardziej szczegółowo

Bezemisyjna energetyka węglowa

Bezemisyjna energetyka węglowa Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:

Bardziej szczegółowo

Rodzaj nadawanych uprawnień: obsługa, konserwacja, remont, montaż, kontrolnopomiarowe.

Rodzaj nadawanych uprawnień: obsługa, konserwacja, remont, montaż, kontrolnopomiarowe. Kurs energetyczny G2 (6 godzin zajęć) Rodzaj nadawanych uprawnień: obsługa, konserwacja, remont, montaż, kontrolnopomiarowe. Zakres uprawnień: a. piece przemysłowe o mocy powyżej 50 kw; b. przemysłowe

Bardziej szczegółowo

Materiały do budowy kotłów na parametry nadkrytyczne

Materiały do budowy kotłów na parametry nadkrytyczne Materiały do budowy kotłów na parametry nadkrytyczne Autor: prof. dr hab. inż. Adam Hernas, Instytut Nauki o Materiałach, Politechnika Śląska ( Nowa Energia 5-6/2013) Rozwój krajowej energetyki warunkowany

Bardziej szczegółowo

Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań

Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań 24-25.04. 2012r EC oddział Opole Podstawowe dane Produkcja roczna energii cieplnej

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH

INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH W GLIWICACH Konarskiego 18, 44-101 Gliwice Tel. +48 32-237-11-15, Fax. +48 32-237-26-80 imiue@imiue.polsl.pl www.imiue.polsl.pl STRUKTURA INSTYTUTU MASZYN I URZĄDZEŃ

Bardziej szczegółowo

Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl

Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl OCENA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl SYSTEM GRZEWCZY A JAKOŚĆ ENERGETYCZNA BUDNKU Zapotrzebowanie na ciepło dla tego samego budynku ogrzewanego

Bardziej szczegółowo

ANALIZA UWARUNKOWAŃ TECHNICZNO-EKONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH MAŁEJ MOCY W POLSCE. Janusz SKOREK

ANALIZA UWARUNKOWAŃ TECHNICZNO-EKONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH MAŁEJ MOCY W POLSCE. Janusz SKOREK Seminarium Naukowo-Techniczne WSPÓŁCZSN PROBLMY ROZWOJU TCHNOLOGII GAZU ANALIZA UWARUNKOWAŃ TCHNICZNO-KONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGNRACYJNYCH MAŁJ MOCY W POLSC Janusz SKORK Instytut Techniki

Bardziej szczegółowo

(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:

(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2047071 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 21.07.2007 07786251.4

Bardziej szczegółowo

Część 3. Magazynowanie energii. Akumulatory Układy ładowania

Część 3. Magazynowanie energii. Akumulatory Układy ładowania Część 3 Magazynowanie energii Akumulatory Układy ładowania Technologie akumulatorów Najszersze zastosowanie w dużych systemach fotowoltaicznych znajdują akumulatory kwasowo-ołowiowe (lead-acid batteries)

Bardziej szczegółowo

Doświadczenie PGE GiEK S.A. Elektrociepłownia Kielce ze spalania biomasy w kotle OS-20

Doświadczenie PGE GiEK S.A. Elektrociepłownia Kielce ze spalania biomasy w kotle OS-20 Doświadczenie PGE GiEK S.A. Elektrociepłownia Kielce ze spalania biomasy w kotle OS-20 Forum Technologii w Energetyce Spalanie Biomasy BEŁCHATÓW 2016-10-20 1 Charakterystyka PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia

Bardziej szczegółowo

Urządzenie do produkcji elektryczności na potrzeby autonomicznego zasilania stacji pomiarowych w oparciu o zjawisko Seebecka

Urządzenie do produkcji elektryczności na potrzeby autonomicznego zasilania stacji pomiarowych w oparciu o zjawisko Seebecka Urządzenie do produkcji elektryczności na potrzeby autonomicznego zasilania stacji pomiarowych w oparciu o zjawisko Seebecka Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki

Bardziej szczegółowo

I. KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU

I. KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU I. KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: TERMODYNAMIKA TECHNICZNA 2. Kod przedmiotu: Sd 3. Jednostka prowadząca: Wydział Mechaniczno-Elektryczny 4. Kierunek: Mechanika i budowa maszyn 5. Specjalność: Eksploatacja

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH. Ogniwo paliwowe (R-3)

POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH. Ogniwo paliwowe (R-3) POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Ogniwo paliwowe Laboratorium Energetyki Rozproszonej i Odnawialnych Źródeł Energii (R-3) Opracował:

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Układy z silnikami tłokowymi zasilane gazem Janusz Kotowicz

Bardziej szczegółowo

KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI

KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI Autor: Opiekun referatu: Hankus Marcin dr inŝ. T. Pająk Kogeneracja czyli wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY

Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY 1. Wstęp teoretyczny Silnik spalinowy to maszyna, w której praca jest wykonywana przez gazy spalinowe, powstające w wyniku spalania paliwa w przestrzeni

Bardziej szczegółowo

Wszystkie rozwiązanie techniczne jakie znalazły zastosowanie w Avio kw zostały wykorzystane również w tej grupie urządzeń.

Wszystkie rozwiązanie techniczne jakie znalazły zastosowanie w Avio kw zostały wykorzystane również w tej grupie urządzeń. ZEUS 24 kw W ciągu ponad czterdziestoletniej produkcji gazowych kotłów grzewczych Immergas za cel nadrzędny stawiał sobie zapewnienie komfortu ciepłej wody użytkowej. Nie zapomnieliśmy o tym i w tym przypadku.

Bardziej szczegółowo

TERMOCHEMIA SPALANIA

TERMOCHEMIA SPALANIA TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie

Bardziej szczegółowo

Obliczenia osiągów dyszy aerospike przy użyciu pakietu FLUENT Michał Folusiaak

Obliczenia osiągów dyszy aerospike przy użyciu pakietu FLUENT Michał Folusiaak Obliczenia osiągów dyszy aerospike przy użyciu pakietu FLUENT Michał Folusiaak WSTĘP Celem przeprowadzonych analiz numerycznych było rozpoznanie możliwości wykorzystania komercyjnego pakietu obliczeniowego

Bardziej szczegółowo

Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna

Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna 1.2. l. Paliwa naturalne, zasoby i prognozy zużycia

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 5 Projektowanie układów regeneracyjnego podgrzewania wody zasilającej 2 Układ regeneracji Układ regeneracyjnego podgrzewu wody układ łączący w jedną wspólną

Bardziej szczegółowo

K raków 26 ma rca 2011 r.

K raków 26 ma rca 2011 r. K raków 26 ma rca 2011 r. Zadania do ćwiczeń z Podstaw Fizyki na dzień 1 kwietnia 2011 r. r. dla Grupy II Zadanie 1. 1 kg/s pary wo dne j o ciśnieniu 150 atm i temperaturze 342 0 C wpada do t urbiny z

Bardziej szczegółowo