ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE"

Transkrypt

1 ANALIZA I PORÓWNANIE UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZAWIERAJĄCYCH WĘGLANOWE OGNIWO PALIWOWE Autorzy: Marcin Wołowicz, Jarosław Milewski, Krzysztof Badyda ("Rynek Energii" - sierpień 2014) Słowa kluczowe: węglanowe ogniwa paliwowe, układy hybrydowe Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę i porównanie układów energetycznych zawierających węglanowe ogniwo paliwowe. Omówiono różne konfiguracje takich układów poczynając od najprostszej, czyli ogniwa pracującego samodzielnie, a kończąc na hybrydowych układach z turbiną gazową, parową i powietrzną. Omówiono również główne parametry pracy układów energetycznych z węglanowym ogniwem paliwowym istotne z punktu widzenia usytuowania ogniwa paliwowego w takim układzie. Wytypowano główne parametry, które są uniwersalne dla każdego układu energetycznego współpracującego z ogniwem. Są to: ilość paliwa jakie zostało utlenione w procesach elektrochemicznych zachodzących w ogniwie (zarówno całkowita jak i procentowa), temperatura pracy ogniwa, ciśnienie pracy i straty ciśnienia, sprawność i moc ogniwa. 1. WPROWADZENIE Od pewnego czasu coraz wyraźniejsze stają się tendencje do poszukiwania czystych, a jednocześnie wydajnych technologii wytwarzania energii, w szczególności elektrycznej [8]. Z jednej strony poszukuje się możliwości szerokiego zastosowania odnawialnych źródeł energii jak np.: siły wiatru, energii słonecznej czy geotermicznej, z drugiej próbuje się ograniczyć rozwój energetyki jądrowej. Bardzo wiele czyni się w kierunku poprawy czystości technik wytwarzania energii opartych o spalanie paliw organicznych. Jest to jednak niewystarczające w celu realizacji wymaganego przez Unię Europejską ciągłego zmniejszania emisji CO 2. Prace nad zmniejszeniem emisji CO 2 są ciągle prowadzone, np.: [3, 4, 7]. Istnieją również inne możliwości ograniczenia emisji, jak na przykład podnoszenie sprawności przetwarzania energii pierwotnej w energię elektryczną. Jednym z przykładów może być stosowanie tzw. urządzeń bezpośredniej przemiany. Ogniwa paliwowe, w szczególności wysokotemperaturowe MCFC (od ang. Molten Carbonate Fuel Cell) i SOFC (od ang. Solid Oxide Fuel Cell) są uważane za jedne z bardziej perspektywicznych źródeł energii elektrycznej [19]. Związane jest to z potencjalnie bardzo wysoką sprawnością tych urządzeń wynikającą z bezpośredniości przemiany energii chemicznej paliwa w prąd elektryczny z pominięciem ograniczeń dla silnika cieplnego (obieg Carnota). Szacunkowe dane oparte o obecnie stosowane modele sugerują bardzo wysoką sprawność możliwą do osiągnięcia przez ogniwa paliwowe (patrz rys. 1).

2 Rys. 1. Sprawność generacji energii elektrycznej przez różne źródła (w odniesieniu do ciepła spalania) Ogniwa paliwowe znajdują szereg zastosowań w energetyce. Mogą pracować w skojarzonym wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła [2, 5, 16 18] jak również w układach trójgeneracyjnych [13]. Ponadto mogą być zasilane biopaliwami [9], co przy rosnących cenach paliw jest nie bez znaczenia. Nie bez znaczenia jest również fakt, że węglanowe ogniwa paliwowe (MCFC) jako jedyne ze wszystkich typów ogniw paliwowych dają możliwość bezpośredniej redukcji emisji CO 2 poprzez jego wychwyt [14, 15]. Mając na uwadze powyższe, przeprowadzona została analiza i porównanie wybranych układów energetycznych z węglanowym ogniwem paliwowym. 2. PORÓWNANIE WYBRANYCH UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH Z WĘGLANOWYM OGNIWEM PALIWOWYM Ogniwo paliwowe MCFC najczęściej nie pracuje zupełnie samodzielnie i jest włączone w układ energetyczny. Występuje tutaj szereg możliwości. W najprostszym przypadku ogniwo współpracuje z dwiema sprężarkami (wentylatorami) dostarczającymi gazy robocze do przepływu anodowego i katodowego. W najbardziej skomplikowanym przypadku mamy do czynienia z całym zespołem urządzeń począwszy od podukładu turbiny gazowej, a skończywszy na szeregu wymienników ciepła. Prawidłowy bilans cieplny ogniwa jest zagadnieniem kluczowym z punktu widzenia jego osiągów oraz żywotności. Do jego zapewniania wykorzystywane są odpowiednie wymienniki ciepła, może być to także realizowane poprzez zawrócenie (recyrkulację) części gazów zza ogniwa i zmieszanie ich z gazami dostarczanymi do odpowiednich wlotów. Recyrkulacja gazów anodowych ma jeszcze inne zadanie do spełnienia, mianowicie w przypadku gdy ogniwo jest zasilane gazem ziemnym (lub innymi węglowodorami) może wystąpić niekorzystne zja-

3 wisko w postaci odkładania się na powierzchni ogniwa węgla w postaci stałej (ang. carbon deposition). W celu uniknięcia tego zjawiska konieczne jest wstępne wymieszanie paliwa węglowodorowego z parą wodną. Zadanie to może być zrealizowane poprzez dodatkowy strumień wody bądź pary wodnej generowanej w dodatkowym kotle, bądź też właśnie poprzez zawrócenie części gazów anodowych, które zawierają znaczne ilości pary wodnej. Recyrkulacja części gazów (zarówno anodowych jak i katodowych) ze względu na występujące straty ciśnienia musi być wymuszona. Do pokonania strat ciśnienia może być wykorzystany odpowiedni wentylator lub w przypadku gazów anodowych: strumienica zasilana dostarczanym paliwem. Naturalną aplikacją ogniwa paliwowego MCFC w układ energetyczny jest połączenie ogniwa z turbiną gazową, tak, że ogniwo spełnia podobną funkcję jak komora spalania. W układzie tym (podobnie jak w układzie samej turbiny gazowej) spaliny opuszczające turbinę mają stosunkowo wysoką temperaturę, tak więc układ ten można poprawić montując odpowiedni wymiennik ciepła. Występuje jeszcze wiele innych możliwości konfiguracji ogniwa paliwowego w układ hybrydowy [22] (np. z podukładem turbiny powietrznej, parowej, itp.) Ogniwo pracujące samodzielnie Z zasady działania ogniwa paliwowego typu MCFC wynika, iż w skład wylotowych gazów anodowych wchodzi dwutlenek węgla, przetransportowany z katody w procesie elektrochemicznym oraz palne cząstki. Z tego względu najprostsza struktura układu z ogniwem paliwowym (rys. 2) zawiera komorę dopalającą części palne gazów anodowych. Rys. 2. Schemat ogniwa paliwowego MCFC wolnostojącego

4 Przy założeniu doprowadzenia do komory spalania odpowiedniej ilości powietrza spaliny zawierają niezbędne do zasilenia katody ogniwa składniki: tlen i dwutlenek węgla w wymaganych proporcjach. Układ dodatkowo musi być wyposażony w wentylator wprowadzający do komory spalania powietrze oraz wymienniki zapewniające odpowiednie parametry mieszaniny gazowo-parowej. Możliwe jest zastosowanie dodatkowych wymienników (np. wymiennika podgrzewającego mieszaninę paliwowo-parową od gazów opuszczających komorę dopalającą), które mogą wpływać na poprawienie warunków pracy lub sprawności ogniwa. Schemat ogniwa paliwowego typu MCFC wolnostojącego zaprezentowany jest na rys Układy Hybrydowe z atmosferycznym ogniwem MCFC Układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym MCFC pokazany jest na rysunku 3. Zaprezentowane na rysunkach 3 oraz 4 układy oparte są na wariancie ogniwa wolnostojącego (rys. 2). Układ z obiegiem parowym (rys. 3) polega na dołączeniu obiegu parowego z kotłem odzysknicowym. Poszczególne wymienniki kotła odzysknicowego mogą być usytuowane w różnych miejscach umożliwiających odbiór ciepła np.: zza komory spalania, bezpośrednio zza katody ogniwa czy też odbiór ciepła od gazów opuszczających wymiennik podgrzewający paliwo lub z różnych miejsc jednocześnie (kombinacja wymienionych punktów). Rys. 3. Układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym MCFC i obiegiem parowym Układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym i turbiną powietrzną (rys. 4) polega na dobudowaniu do układu wolnostojącego dodatkowego obiegu z turbiną powietrzną i wysokotemperaturowym wymiennikiem ciepła. Oczywiście jest wiele możliwych kombinacji tego układu związanych z rozmieszczeniem poszczególnych wymienników jak też z możliwością zastosowania chłodzenia międzystopniowego w sprężarce czy przegrzewu międzystopniowego powietrza w turbinie. Kolejna z rozważanych struktur (rys. 5) to układ posiadający atmosferyczne ogniwo paliwowe oraz turbinę gazową.

5 Rys. 4. Układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym MCFC i turbiną powietrzną Rys. 5. Układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym MCFC i turbiną gazową Gaz dostarczany do katody ogniwa pochodzi z wylotu turbiny gazowej, która zasilana jest z katalitycznej komory dopalającej gazy anodowe. Niezbędne z tego względu jest zastosowanie dodatkowej sprężarki gazów anodowych umożliwiającej zasilenie komory spalania paliwem. Rozmieszczenie wymienników w strukturze układu, jak też wprowadzenie międzystopniowego chłodzenia w sprężarce oraz międzystopniowego przegrzewu (lub spalania) w turbinie, stwarza szereg możliwości związanych z rozbudową i poprawą własności analizowanej struktury Układ Hybrydowy z ciśnieniowym ogniwem MCFC W układzie hybrydowym z ciśnieniowym ogniwem paliwowym (patrz rys. 6) należy tak dobrać i połączyć ze sobą urządzenia i maszyny, żeby zapewnić odpowiednie parametry czynników zasilających ogniwo pracujące w tym przypadku przy ciśnieniu czynników znacznie wyższym od ciśnienia otoczenia.

6 Należy zwrócić uwagę nie tylko na skład i temperatury gazów, które muszą być na odpowiednim poziomie zapewniającym pracę ogniwa ale także i ciśnienia gazów zasilających elektrody, które powinny mieć zbliżone wartości tak by nie dopuścić do zniszczenia matrycy elektrodowej w ogniwie. Jednym z możliwych rozwiązań układu hybrydowego z ciśnieniowym ogniwem paliwowym jest struktura przedstawiona na rys. 6. Paliwo i woda dostarczane są pod ciśnieniem nieco wyższym od ciśnienia powietrza za sprężarką (wyższym o spadek ciśnienia na odpowiednim wymienniku podgrzewającym wodę lub gaz oraz spadek ciśnienia na reformerze i anodzie ogniwa). Różnica ciśnień gazów na wylocie anody i katody jest równa spadkowi ciśnienia gazu na katalitycznej komorze dopalającej i katodzie. Rys. 6. Układ Hybrydowy z ciśnieniowym ogniwem MCFC i turbiną gazową Rozważana struktura układu może oczywiście być modyfikowana na wiele sposobów. Możliwe jest na przykład rozważenie chłodzenia międzystopniowego w sprężarce czy też dobudowanie do struktury układu dodatkowego wymiennika podgrzewającego mieszaninę parowo-gazową od gazów opuszczających katalityczną komorę dopalającą, kierowanych do katody ogniwa Układ hybrydowy z turbiną gazową Hybrydowy układ wytwarzania ogniwo paliwowe-turbina jest skomplikowanym systemem wieloźródłowym. Ponieważ turbina pracuje na spalinach z ogniwa paliwowego oba stanowią układ wzajemnie powiązany. Specyfika pracy MCFC wymaga podawania mieszaniny tlenu i dwutlenku węgla do przepływu katodowego. Realizowane jest to za pomocą umieszczenia komory spalania przed MCFC, przy czym komora ta zasilana jest gazami pochodzącymi z przepływu anodowego, który zawiera nieutlenione związki. W układach z ogniwami paliwowymi MCFC występuje więc konieczność umiejscowienia komory spalania przed ogniwem. Wobec czego, turbina gazowa pracuje bezpośrednio na spalinach z ogniwa bez możliwości podniesienia ich temperatury. W związku z tym, maksymalna temperatura pracy ogniwa jest jednocześnie maksymalną temperaturą gazów przed turbiną. Daje to dosyć niskie war-

7 tości tej temperatury (rzędu 650 C) w porównaniu z klasycznymi turbinami gazowymi (gdzie temperatura spalin może dochodzić nawet do 1500 C). Sytuacja taka powoduje, iż w układzie z ogniwem MCFC nie można uzyskać ekstremalnie wysokich sprawności. Jedną z pierwszych prób wprowadzenia do układu MCFC turbiny gazowej przedstawiono w [11]. Autorzy przedstawiają koncepcję takiego układu wychodząc od prostego układu tylko z recyrkulacją. Sprawność takiego układu deklarowana jest przez autorów na 67%. Ci sami autorzy w artykule [12] zaprezentowanym dwa lata później proponują rozwiązania optymalizujące podobny układ i przeprowadzają jego analizę. We wspomnianym opracowaniu zostały przeprowadzone analizy wpływu stosunku mocy ogniwa paliwowego do mocy turbiny gazowej na sprawność układu MCFC/GT dla trzech różnych stopni utylizacji paliwa (0.6, 0.7 oraz 0.8). Układy hybrydowe z turbiną gazową mogą należeć do grupy układów ciśnieniowych oraz atmosferycznych. Układ hybrydowy z ciśnieniowym ogniwem MCFC i turbiną gazową zaprezentowany jest na rysunku 6, natomiast układ hybrydowy z atmosferycznym ogniwem paliwowym MCFC i turbiną gazową przedstawiony jest na rysunku 5. W pracy [21] zaprezentowana jest analiza osiągów różnych rodzajów układów hybrydowych ogniwa paliwowego MCFC w połączeniu z turbiną gazową, natomiast w artykule [10] autorzy prezentują układ hybrydowy z węglanowym ogniwem paliwowym oraz dwoma wymiennikami ciepła Układ Hybrydowy z atmosferycznym i ciśnieniowym ogniwem MCFC Można rozważać strukturę układu hybrydowego z dwoma ogniwami, z których jedno pracuje w warunkach podwyższonego ciśnienia znacznie różnego od ciśnienia otoczenia, natomiast drugie jest ogniwem atmosferycznym. Dodatkowo układ może zawierać na przykład obieg turbiny gazowej, powietrznej czy nawet obieg parowy. Natomiast złożoność struktury nie koniecznie musi wpływać korzystnie na osiągi układu. Warto zaważyć, iż we wszystkich rozważanych strukturach układów hybrydowych, możliwe jest zastosowanie recyrkulacji gazów katodowych, polegającej na zawróceniu czynnika opuszczającego katodę na jej wlot przy użyciu wentylatora Pozostałe układy energetyczne z węglanowym ogniwem paliwowym Istnieje jeszcze wiele innych układów zawierających węglanowe ogniwo paliwowe. Większość jest jeszcze w fazie prób i analiz. Szeroko zakrojone są prace nad układami do separacji CO 2 ze spalin (węglanowe ogniwo paliwowe stwarza taką możliwość). Przykładowy taki układ przedstawiony jest w publikacji [1]. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w opracowaniach [14, 15]. Prowadzone są doświadczenia nad układami zasilanymi biopaliwmi. Teoretyczne rozważania na temat zastosowania biopaliw do zasilania układów hybrydowych z ogniwem MCFC przedstawione są w artykule [6]. W opracowaniu [20] przedstawiona jest natomiast koncepcja układu z zastosowaniem ogniwa paliwowego MCFC oraz gazyfikacją biomasy. Nie bez znaczenia jest również fakt możliwości zastosowania układów z

8 węglanowym ogniwem paliwowym w rozproszonych źródłach energii. Źródła te pracują przeważnie w zakresach niewielkich mocy, do czego węglanowe ogniwa paliwowe idealnie się nadają. Sprawność ich bowiem w niewielkim stopniu zależy od generowanej mocy, czego nie można powiedzieć o turbinach i silnikach tłokowych. Ponadto możliwe generowanie energii w skojarzeniu (energia elektryczna oraz ciepło), co znacznie podnosi sprawność. W artykule [23] zaprezentowane są różne układy hybrydowe z ogniwem MCFC, które znajdują zastosowanie w energetyce rozproszonej. 3. GŁÓWNE PARAMETRY PRACY UKŁADU ENERGETYCZNEGO Z WĘGLANOWYM OGNIWEM PALIWOWYM Główne parametry pracy ogniwa paliwowego i układu MCFC zależą od bardzo wielu czynników. Z punktu widzenia układu zawierającego ogniwo istotne są następujące parametry pracy ogniwa: stopień utlenienia (wykorzystania paliwa), sprawność generacji energii elektrycznej, ilość i sposób odebranego z ogniwa ciepła oraz sposób przygotowania gazów procesowych (paliwa i utleniacza) przed ich dostarczeniem do ogniwa. Ważnym parametrem także jest skład i temperatura spalin opuszczających ogniwo. Parametry te w sposób jednoznaczny definiują podział mocy produkowanej w samym ogniwie w stosunku do mocy na generatorze turbiny. Z drugiej strony występują pewne cechy charakteryzujące samo ogniwo paliwowe, z których najważniejsza to gęstość prądu generowana z powierzchni ogniwa oraz sama powierzchnia. Istotne jest także odpowiednie połączenie poszczególnych ogniw w stosie od strony przepływu paliwowego. Pojedyncza cela w swoim obliczeniowym punkcie pracy generuje napięcie na poziomie 0,7 V, wobec czego w celu uzyskania praktycznych wielkości napięcia, ogniwa łączone są szeregowo, chodź spotyka się także takie sytuacje, w których ogniwa są łączone wyłącznie równolegle. Rozwiązanie takie ma zalety eksploatacyjne, w przypadku awarii jednej celi napięcie wyjściowe nie ulega znaczącym zmianom. Poza zagadnieniami elektrycznymi, ogniwa także można łączyć na różne sposoby od strony przepływających gazów. Najbardziej popularnym sposobem jest tutaj łączenie równoległe, tj. każda cela ogniwa zasilana jest gazami o jednakowych składach. Tutaj także decydują względy praktyczne, bo przy takim połączeniu wszystkie ogniwa pracują przy jednakowych warunkach dając takie samo napięcie. Jednakże nie jest to rozwiązanie optymalne energetycznie, gdyby cele były połączone szeregowo od strony przepływu paliwowego, paliwo przepływałoby przez poszczególne cele kolejno, to ogniwa znajdujące się na początku dawałyby wyraźnie wyższe napięcia i sumarycznie wyższą sprawność. Ogniwo paliwowe oddziałuje z układem energetycznym głównie poprzez strumienie czynników do niego dostarczanych i odbieranych. Ogniwo posiada pewne ograniczenia co do swojej natury i część z nich musi być uwzględniona przez inne elementy składające się na cały układ. Określenie wszystkich parametrów bardzo zależy od konkretnego układu.

9 3.1. Główne parametry ogniwa MCFC istotne z punktu widzenia układu energetycznego Istotne jest otoczenie ogniwa, tzn. układ energetyczny, w którym ogniwo to będzie pracowało. Możliwości jest wiele. Najprostszym możliwym przypadkiem jest układ, gdzie odbierana od ogniwa jest tylko energia elektryczna. Bardziej zaawansowany jest układ kogeneracyjny, gdzie oprócz energii elektrycznej odbierane jest od ogniwa ciepło. Najbardziej skomplikowane układy to np. układ hybrydowy łączący ogniwo paliwowe z turbiną parową bądź gazową. Im bardziej skomplikowany jest układ, tym więcej ograniczeń należy wprowadzić. Parametry mające wpływ na pracę ogniwa to: temperatura pracy ogniwa C, stopień recyrkulacji gazów anodowych - od 25 do 85%, stopień utylizacji paliwa - od 40 do 90%, moc układu, udział mocy ogniwa w mocy całego układu, napięcie ogniwa, temperatura spalin opuszczających układ, gęstość prądu. Biorąc pod uwagę jeszcze układ z węglanowym ogniwem paliwowym do separacji CO 2 ze spalin, istotnym parametrem będzie również stopień redukcji emisji CO Główne parametry ogniwa MCFC istotne z punktu widzenia ogniwa włączonego w układ Poniżej przedstawiono parametry pracy ogniwa paliwowego istotne z punktu widzenia samego ogniwa włączonego w układ energetyczny: opór właściwy elektrolitu, grubość matrycy zawierającej elektrolit, przewodność jonowa elektrolitu, ciśnienie cząstkowe tlenu, ciśnienie cząstkowe dwutlenku węgla, stopień utylizacji paliwa, gęstość maksymalna prądu, wydatek jonów węglanowych przechodzących ze strony katody do anody CO 2, opór elektryczny ogniwa,

10 powierzchnia czynna ogniwa, napięcie maksymalne, temperatura pracy ogniwa, ilość podawanego paliwa. 4. ANALIZA PARAMETRÓW PRACY UKŁADU ENERGETYCZNEGO Z WĘGLANOWYM OGNIWEM PALIWOWYM Z przedstawionego przeglądu można wytypować główne parametry, które są uniwersalne dla każdego układu energetycznego współpracującego z ogniwem. Zostały wytypowane następujące parametry istotne z punktu widzenia układu energetycznego: ilość paliwa jakie zostało utlenione w procesach elektrochemicznych zachodzących w ogniwie (zarówno całkowita jak i procentowa), temperatura pracy ogniwa, ciśnienie pracy i straty ciśnienia, sprawność ogniwa, moc ogniwa Ilość paliwa utlenionego w ogniwie Ogniwo paliwowe typu MCFC nie spala całego dostarczonego do niego paliwa, co jest związane z jego specyfiką pracy zbyt niska ilość cząstek palnych na wylocie z ogniwa powoduje gwałtowny spadek jego napięcia i co za tym idzie sprawności. Parametr który określa procentową ilość utlenionego w ogniwie paliwa to stopień utylizacji paliwa (η f, ang. fuel utilization factor). Wartości tego parametru zawierają się w graniach 40 90%. Związki palne pozostałe w strumieniu wylotowym ogniwa, istotnie wpływają zarówno na pracę całego układu energetycznego jak również jego strukturę. Wymagane jest dodatkowe urządzenie (komora dopalająca), której obecność musi być w układzie precyzyjnie określona i może mieć na układ różny wpływ, np. wzrost temperatury w niektórych punkach układu. W przypadku ogniw typu MCFC, najczęściej komora dopalająca jest umieszczona przed ogniwem, ponieważ do strumienia katodowego należy poza tlenem podawać także dwutlenek węgla i jest to realizowane poprzez recyrkulację strumienia wylotowego z anody na wlot do katody.

11 4.2. Temperatura pracy ogniwa W ogniwach paliwowych MCFC elektrolitem są ciekłe węglany sodu i potasu. Ich temperatura topnienia wynosi ok. 500 C, a temperatura pracy ogniwa 650 C. Poziom temperatur jakie panują w ogniwie odzwierciedla także temperatury gazów jakie opuszczają ogniwo, co z kolei przekłada się na miejsce ogniwa w układzie energetycznym. W związku ze stosunkowo wysoką temperaturą pracy ogniwo paliwowe jest najczęściej sytuowane w miejscu lub pobliżu komory spalania (może ją nawet w pewnych przypadkach zastępować). Ogniowo paliwowe w pewnym stopniu może być traktowane jako górne źródło ciepła w obiegach cieplnych tworząc w ten sposób układ binarny (podobnie do układów gazowoparowych). W takim przypadku należałoby od tego elementu oczekiwać możliwie wysokiej temperatury pracy (najlepiej na poziomie osiągalnym dla turbin gazowych: C). Samo ogniwo nie posiada aż tak wysokiej temperatury wobec czego może być wspomagane dodatkową komorą spalania. Temperatura pracy ogniwa determinuje również poziom temperaturowy czynników dostarczanych do niego ich temperatury nie mogą być za niskie. W najprostszym przypadku podgrzanie strumieni dolotowych może być realizowane poprzez wymienniki regeneracyjne zasilana strumieniami wylotowymi z ogniwa. Temperatura pracy ogniwa także bardzo wpływa na jego sprawność i to w sposób bardzo nieliniowy, obniżenie temperatury o 100 C oznacza, iż ogniwo przestaje w ogóle pracować (elektrolit przechodzi w stały stan skupienia) Ciśnienie pracy ogniwa i straty ciśnienia Ogniwa paliwowe MCFC mogą pracować przy różnych ciśnieniach, przy czym sam poziom ciśnienia pracy ma niewielki wpływ na pracę samego ogniwa. Jedynie należy uważać na różnicę ciśnień pomiędzy anodą a katodą, żeby nie wypchnąć ciekłego elektrolitu z matrycy która go utrzymuje. Z punktu widzenia układu energetycznego, poziom ciśnienia przy jakim pracuje ogniwo ma znaczenie zasadnicze jeżeli ogniwo spełnia rolę górnego źródła ciepła, a jego gazy wylotowe zasilają turbinę gazową. Badania laboratoryjne były prowadzone dla ciśnień do 4 bar, w rzeczywistych układach poziom ciśnienia przy jakim pracuje ogniwo zależy od wielu czynników, w tym analizy ekonomiczno-technicznej.

12 4.4. Sprawność ogniwa Układ z MCFC posiada podukład turbiny gazowej, który to ma możliwość podniesienia sprawności i obniżenia sprężu poprzez zastosowanie odpowiednich wymienników ciepła stanowiących regenerację. Układ hybrydowy (ogniwo paliwowe - turbina gazowa MCFC-GT) charakteryzuje się sprawnością ponad 50%. Jest to znacznie wyższa wartość niż sprawność wolnostojącego ogniwa MCFC - ponad 40%. Najwyższą sprawność układ osiąga pracując przy możliwie wysokim stopniu wykorzystania paliwa w stosie. Przyjęto, iż wartością graniczną tego parametru jest 90%. Na sprawność ogniwa paliwowego włączonego w układ energetyczny wpływ mają: ilość podawanego paliwa, prędkość obrotowa turbozespołu oraz prąd pobierany z ogniwa. Istotną kwestią z punktu widzenia pracy ogniwa w układzie energetycznym (hybrydowym) jest balans mocy. Im większa sprawność ogniwa paliwowego, tym większy jest jego udział mocy w mocy całego układu. Przy dużej sprawności ogniwa, a więc i dużym udziale mocy, największy wpływ na moc układu ma ogniwo paliwowe. Reszta układu pełni funkcję pomocniczą. I analogicznie, jeżeli ogniwo ma niską sprawność, a więc niewielki udział mocy, to ogniwo pełni funkcję pomocniczą, a największy wpływ na moc ma turbina Moc ogniwa Sterowanie układem hybrydowym nie daje się sprowadzić wyłącznie do regulacji ilości podawanego paliwa. Pozostaje jeszcze prąd pobierany z ogniwa oraz prędkość obrotowa turbozespołu. Wymienione trzy wielkości charakteryzują punkt pracy układu (między innymi moc). Tę samą moc można uzyskać przy różnych konfiguracjach tych wielkości, co skutkuje różnymi wielkościami sprawności wytwarzania energii elektrycznej. Moc ogniwa paliwowego w układzie hybrydowym zależy więc między innymi od rodzaju turbiny oraz jej parametrów (moc, prędkość obrotowa, itp.). Moc ogniwa paliwowego w układzie energetycznym wpływa znacząco na inne urządzenia. Im większa jest moc ogniwa, tym straty urządzeń pomocniczych są proporcjonalnie mniejsze. Poza tym wraz ze wzrostem mocy można stosować bardziej wydajne urządzenia, np. turbiny i sprężarki promieniowe można zastąpić osiowymi. Moc ogniwa paliwowego wpływa również na rodzaj i wielkość pomp, przekroje rurociągów, wielkość wymienników, itp. 5. PODSUMOWANIE Jak widać z powyższej analizy węglanowe ogniwo paliwowe ma szerokie zastosowanie. Może pracować samodzielnie generując tylko energię elektryczną albo jako element mniej lub bardziej skomplikowanego układu energetycznego. Im bardziej skomplikowany układ, tym więcej ograniczeń należy nałożyć na parametry pracy samego ogniwa paliwowego. Cały czas

13 prowadzone są prace badawcze nad zastosowaniem węglanowych ogniw paliwowych do separacji CO 2 ze spalin, co wydaje się być perspektywicznym rozwiązaniem. Również hybrydowe układy energetyczne z ogniwami MCFC zasilane biopaliwami wkomponowują się w dzisiejszy trend do oszczędzania energii pierwotnej i paliw kopalnych. Nie bez znaczenia jest również fakt możliwości zastosowania układów z węglanowym ogniwem paliwowym w rozproszonych źródłach energii. Rozproszone źródła energii są dzisiaj uważane za perspektywiczne i ograniczające emisję. Brak jest bowiem strat przesyłu, ponieważ energia elektryczna jest wytwarzana bezpośrednio u odbiorcy. Jednoczesne odbieranie ciepła z takich układów (kogeneracja) powoduje dodatkowe korzyści w postaci wzrostu ogólnej sprawności. Podziękowania Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/03/N/ST8/ LITERATURA [1] Amorelli A., M. B. Wilkinson, P. Bedont, P. Capobianco, B. Marcenaro, F. Parodi, and A. Torazza: An experimental investigation into the use of molten carbonate fuel cells to capture CO 2 from gas turbine exhaust gases. Energy, 29(9-10), , 6th International Conference on Greenhouse Gas Control Technologies, [2] Badyda K., W. Bujalski, and J. Milewski: District heating, cogeneration and heat accumulation, in PASI 2010 Energy. Water and Global Climate Change as a Regional Agenda of the Americas, [3] Bartela L., and J. Kotowicz: Influence of membrane CO 2 separation process on the effectiveness of supercritical combined heat and power plant. Rynek Energii, 97(6), 12 19, [4] Bartela L., A. Skorek-Osikowska, and J. Kotowicz: Integration of a supercritical coal-fired heat and power plant with carbon capture installation and gas turbine [integracja bloku elektrociepłowni węglowej na parametry nadkrytyczne z instalacją wychwytu dwutlenku węgla oraz turbiną gazową], Rynek Energii, 100(3), 56 62, [5] Chmielniak T., and E. Sopel: Analysis of electricity and heat generation in a pem fuel cell and a concept of evacuation of heat generated in a fuel cell. Archives of Thermodynamics, 29 (3), 3 24, [6] Jurado F., and M. Valverde: Combined molten carbonate fuel cell and gas turbine systems efficient power and heat generation using biomass. Electric Power Systems Research, 65, , 2003.

14 [7] Kotowicz J., and L. Bartela: Optimisation of the connection of membrane ccs installation with a supercritical coal-fired power plant. Energy, 38(1), , [8] Kotowicz J., A. Skorek-Osikowska, and L. Bartela: Economic and environmental evaluation of selected advanced power generation technologies. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part A: Journal of Power and Energy, 225(3), , [9] Lewandowski J., and J. Milewski: Badania wysokotemperaturowych ogniw paliwowych zasilanych biopaliwami. Projekt badawczy N N , Instytu Techniki Cieplnej, Politechnika Warszawska, [10] Liu A., and YiwuWeng: Performance analysis of a pressurized molten carbonate fuel cell/microgas turbine hybrid system. Journal of Power Sources, 195, , [11] Lunghi P., S. Ubertini, and U. Desideri: Highly efficient electricity generation through a hybrid molten carbonate fuel cell-closed loop gas turbine plant. Energy Conversion and Management, 42, , [12] Lunghi P., R. Bove, and U. Desideri: Analysis and optimization of hybrid MCFC gas turbines plants. Journal of Power Sources, 118, , [13] Milewski J., and K. Badyda: Układy trigeneracyjne oparte na ogniwach paliwowych. Termodynamika w nauce i gospodarce, I, 89 99, [14] Milewski J., J. Lewandowski, and A. Miller: Reducing CO 2 emissions from a coal fired power plant by using a molten carbonate fuel cell, in ASME Turbo EXPO, vol. 2, pp , [15] Milewski J., J. Lewandowski, and A. Miller: Reducing CO 2 emissions from a gas turbine power plant by using a molten carbonate fuel. Chemical and Process Engineering, 29(4), , [16] Milewski J., K. Badyda, Z. Misztal, and M. Wołowicz: Combined heat and power unit based on polymeric electrolyte membrane fuel cell in a hotel application. Rynek Energii, 90(5), , [17] Milewski J., M. Wołowicz, K. Badyda, and Z. Misztal: Operational characteristics of 36kw PEMFC-CHP unit. Rynek Energii, 92(1), , [18] Milewski J., M. Wołowicz, K. Badyda, and Z. Misztal. 36 kw polymer exchange membrane fuel cell as combined heat and power unit. ECS Transactions, 42(1), 75 87, [19] Miller A., and S. Kiryk: Perspektywiczne technologie wodorowe w energetyce. Program badawczy WE-NET. Gospodarka Paliwami i Energią, 12, [20] Morita H., F. Yoshiba, N. Woudstra, K. Hemmes, and H. Spliethoff: Feasibility study of wood biomass gasification/molten carbonate fuel cell power system comparative characterization of fuel cell and gas turbine systems. Journal of Power Sources, 138, 31 40, 2004.

15 [21] Oh K. S., and T. S. Kim: Performance analysis on various system layouts for the combination of an ambient pressure molten carbonate fuel cell and a gas turbine. Journal of Power Sources, 158, , [22] Sałacinski J.: Dobór parametrów projektowych układów hybrydowych z ogniwem typu MCFC. Rozprawa doktorska, Politechnika Warszawska, [23] Wee J.-H.: Molten carbonate fuel cell and gas turbine hybrid systems as distributed energy resources. Applied Energy, 88, , ANALYSIS AND COMPARISON HYBRID SYSTEMS OF MOLTEN CARBONATE FUEL CELL Key words: molten carbonate fuel cells, hybrid systems Summary. The article presents an analysis and comparison of molten carbonate fuel cell hybrid systems. Discusses the different configurations of such systems starting from the simplest, ie. independently working fuel cell and ending with the hybrid systems containing gas, steam and air turbine. It also discusses the main parameters of the energy systems containing molten carbonate fuel cell relevant to the location of the fuel cell in such system. Main parameters that are universal for all the systems are presented and described. These are: the amount of fuel that has been oxidized in the electrochemical processes occurring in the fuel cell (both total and percentage), the fuel cell operating temperature, operating pressure and pressure loss, cell efficiency, power of the fuel cell. Marcin Wołowicz, doktor nauk technicznych, pracownik Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Autor i współautor kilkunastu publikacji z zakresu energetyki konwencjonalnej i jądrowej, ogniw paliwowych oraz odnawialnych źródeł energii. marcin.wolowicz@itc.pw.edu.pl. Jarosław Milewski, doktor nauk technicznych, wykładowca na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Autor i współautor ponad 100 publikacji i 3 patentów. Główne aspekty jego działalności naukowej to zagadnienia modelowania matematycznego urządzeń energetycznych zarówno tych klasycznych jak i uznawanych za przyszłościowe (np. ogniw paliwowych). milewski@itc.pw.edu.pl. Krzysztof Badyda, prof. dr hab. inż., wykładowca na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa, zastępca dyrektora Instytutu Techniki Cieplnej do spraw naukowych, autor wielu prac z obszaru matematycznego modelowania instalacji energetycznych, problematyki ograniczania emisji w instalacjach energetycznych, poprawy ekonomiki pracy elektrowni i elektrociepłowni oraz analiz awarii w instalacjach energetycznych. krzysztof.badyda@itc.pw.edu.pl

Zarządzanie Energią i Teleinformatyka

Zarządzanie Energią i Teleinformatyka z Nałęczów, 21 lutego 2014 Warsaw University of Technology Slide 1 of 27 z Bardzo wiele czyni się w kierunku poprawy czystości technik wytwarzania energii opartych o spalanie paliw organicznych. Jest to

Bardziej szczegółowo

IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ

IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,

Bardziej szczegółowo

OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH

OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH Zaawansowane techniki pomiarowe Stawiska 005 OSIĄGI TLENKOWEGO OGNIWA PALIWOWEGO W UKŁADACH HYBRYDOWYCH Streszczenie Marcin Lemański, Janusz Badur Instytut Maszyn Przepływowych PAN, 80-31 Gdańsk, ul. Fiszera

Bardziej szczegółowo

Energetyczna ocena efektywności pracy elektrociepłowni gazowo-parowej z organicznym układem binarnym

Energetyczna ocena efektywności pracy elektrociepłowni gazowo-parowej z organicznym układem binarnym tom XLI(2011), nr 1, 59 64 Władysław Nowak AleksandraBorsukiewicz-Gozdur Roksana Mazurek Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Katedra Techniki Cieplnej

Bardziej szczegółowo

MODELOWANIE UKŁADÓW ELEKTROCIEPŁOWNI GAZOWO-PAROWYCH ZINTEGROWANYCH ZE ZGAZOWANIEM BIOMASY

MODELOWANIE UKŁADÓW ELEKTROCIEPŁOWNI GAZOWO-PAROWYCH ZINTEGROWANYCH ZE ZGAZOWANIEM BIOMASY POZNAN UNIVE RSITY OF TE CNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 0 Electrical Engineering Robert WRÓBLEWSKI* MODELOWANIE UKŁADÓW ELEKTROCIEPŁOWNI GAZOWO-PAROWYC ZINTEGROWANYC ZE ZGAZOWANIEM BIOMASY W artykule przedstawiono

Bardziej szczegółowo

1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO

1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO OGNIWA PALIWOWE Ogniwa paliwowe są urządzeniami generującymi prąd elektryczny dzięki odwróceniu zjawiska elektrolizy. Pierwszy raz zademonstrował to w 1839 r William R. Grove w swoim doświadczeniu które

Bardziej szczegółowo

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych (J. Paska)

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych (J. Paska) 1. Idea wytwarzania skojarzonego w źródłach rozproszonych Rys. 1. Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła: rozdzielone (a) w elektrowni kondensacyjnej i ciepłowni oraz skojarzone (b) w elektrociepłowni

Bardziej szczegółowo

CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku

CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku Piotr Stawski IASE CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku ENERGYREGION - Efektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach. Zalety gospodarki skojarzonej K.Sroka,

Bardziej szczegółowo

Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC)

Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC) OPRACOWALI: MGR INŻ. JAKUB DŁUGOSZ MGR INŻ. MARCIN MICHALSKI OGNIWA PALIWOWE I PRODUKCJA WODORU LABORATORIUM I- ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM NA PRZYKŁADZIE SYSTEMU NEXA 1,2 kw II-

Bardziej szczegółowo

BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM

BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 70 Electrical Engineering 2012 Bartosz CERAN* BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na modelu

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych

Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych Idea kogeneracji Wytwarzanie podstawowych nośników energetycznych przez energetykę przemysłową i zawodową (energia elektryczna i cieplna), realizowane

Bardziej szczegółowo

ANALIZA EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ ELEKTROCIEPŁOWNI OPALANYCH GAZEM ZIEMNYM PO WPROWADZENIU ŚWIADECTW POCHODZENIA Z WYSOKOSPRAWNEJ KOGENERACJI

ANALIZA EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ ELEKTROCIEPŁOWNI OPALANYCH GAZEM ZIEMNYM PO WPROWADZENIU ŚWIADECTW POCHODZENIA Z WYSOKOSPRAWNEJ KOGENERACJI ANALIZA EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ ELEKTROCIEPŁOWNI OPALANYCH GAZEM ZIEMNYM PO WPROWADZENIU ŚWIADECTW POCHODZENIA Z WYSOKOSPRAWNEJ KOGENERACJI Autor: Bolesław Zaporowski ( Rynek Energii nr 6/2007) Słowa

Bardziej szczegółowo

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa MECHANIK 7/2014 Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa WYZNACZENIE CHARAKTERYSTYK EKSPLOATACYJNYCH SIŁOWNI TURBINOWEJ Z REAKTOREM WYSOKOTEMPERATUROWYM W ZMIENNYCH

Bardziej szczegółowo

STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH

STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej: Przesłanki Nowej Polityki Energetycznej - Paliwa, Technologie, Zarządzanie STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH Józef

Bardziej szczegółowo

Cieplne Maszyny Przepływowe. Temat 1 Wstęp. Część I Podstawy teorii Cieplnych Maszyn Przepływowych.

Cieplne Maszyny Przepływowe. Temat 1 Wstęp. Część I Podstawy teorii Cieplnych Maszyn Przepływowych. 1 Wiadomości potrzebne do przyswojenia treści wykładu: Znajomość części maszyn Podstawy mechaniki płynów Prawa termodynamiki technicznej. Zagadnienia spalania, termodynamika par i gazów Literatura: 1.

Bardziej szczegółowo

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH IM. ROBERTA SZEWALSKIEGO POLSKIEJ AKADEMII NAUK, Gdańsk, PL BUP 20/14

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH IM. ROBERTA SZEWALSKIEGO POLSKIEJ AKADEMII NAUK, Gdańsk, PL BUP 20/14 PL 221481 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221481 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 403188 (51) Int.Cl. F02C 1/04 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej.

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Marcin Panowski Politechnika Częstochowska Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Wstęp W pracy przedstawiono analizę termodynamicznych konsekwencji wpływu wstępnego podsuszania

Bardziej szczegółowo

Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej

Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej Mgr inŝ. Witold Płatek Stowarzyszenie NiezaleŜnych Wytwórców Energii Skojarzonej / Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII

LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII BADANIE OGNIWA PALIWOWEGO TYPU PEM I. Wstęp Ćwiczenie polega na badaniu ogniwa paliwowego typu PEM. Urządzenia tego typy są obecnie rozwijane i przystosowywane do takich aplikacji

Bardziej szczegółowo

Układ siłowni z organicznymi czynnikami roboczymi i sposób zwiększania wykorzystania energii nośnika ciepła zasilającego siłownię jednobiegową

Układ siłowni z organicznymi czynnikami roboczymi i sposób zwiększania wykorzystania energii nośnika ciepła zasilającego siłownię jednobiegową PL 217365 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217365 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 395879 (51) Int.Cl. F01K 23/04 (2006.01) F01K 3/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna

Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna 1.2. l. Paliwa naturalne, zasoby i prognozy zużycia

Bardziej szczegółowo

Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, Spis treści

Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, Spis treści Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, 2010 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1. Charakterystyka obecnego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp Odnawialne źródła energii 72

Spis treści. Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp Odnawialne źródła energii 72 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1_ Charakterystyka obecnego stanu środowiska 21.1. Wprowadzenie 21.2. Energetyka konwencjonalna 23.2.1. Paliwa naturalne, zasoby

Bardziej szczegółowo

Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru

Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru Instrukcja System ogniw paliwowych typu PEM, opr. M. Michalski, J. Długosz; Wrocław 2014-12-03, str. 1 Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru System ogniw paliwowych typu PEM Instrukcja System

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne technologie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła

Nowoczesne technologie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła POLITYKA ENERGETYCZNA ENERGY POLICY JOURNAL 2017 Tom 20 Zeszyt 3 41 54 ISSN 1429-6675 Bolesław Zaporowski* Nowoczesne technologie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła Streszczenie: W

Bardziej szczegółowo

M.o~. l/i. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko

M.o~. l/i. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko l/i M.o~. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko Adres e-mail szkoły:dyrektor@lo.olecko.pl Telefon: +875234183 Nauczyciel chemii: mgr Teresa Świerszcz

Bardziej szczegółowo

TWEE, sem. 2. Wykład 6

TWEE, sem. 2. Wykład 6 TWEE, sem. 2 Wykład 6 Elektrownie gazowe i gazowo-parowe Dlaczego gaz i jaki gaz? Turbina gazowa budowa i działanie Praca turbiny gazowej w obiegu prostym Ważniejsze parametry wybranych turbin gazowych

Bardziej szczegółowo

Kocioł na biomasę z turbiną ORC

Kocioł na biomasę z turbiną ORC Kocioł na biomasę z turbiną ORC Sprawdzona technologia produkcji ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu dr inż. Sławomir Gibała Prezentacja firmy CRB Energia: CRB Energia jest firmą inżynieryjno-konsultingową

Bardziej szczegółowo

JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE

JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE Jan Wyrwa Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, AGH Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków Światowe zapotrzebowanie na energię-przewidywania

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI SPIS WAŻNIEJSZYCH OZNACZEŃ WSTĘP KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA ENERGETYCZNEGO W POLSCE... 14

SPIS TREŚCI SPIS WAŻNIEJSZYCH OZNACZEŃ WSTĘP KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA ENERGETYCZNEGO W POLSCE... 14 SPIS TREŚCI SPIS WAŻNIEJSZYCH OZNACZEŃ... 9 1. WSTĘP... 11 2. KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA ENERGETYCZNEGO W POLSCE... 14 2.1. Analiza aktualnego stanu struktury wytwarzania elektryczności i ciepła w

Bardziej szczegółowo

Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC.

Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC. Zagospodarowanie energii odpadowej w energetyce na przykładzie współpracy bloku gazowo-parowego z obiegiem ORC. Dariusz Mikielewicz, Jan Wajs, Michał Bajor Politechnika Gdańska Wydział Mechaniczny Polska

Bardziej szczegółowo

KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI

KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI Autor: Opiekun referatu: Hankus Marcin dr inŝ. T. Pająk Kogeneracja czyli wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Małe układy do skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Urządzenie wentylatorowe do recyrkulacji gazów w wysokotemperaturowym ogniwie paliwowym. POLITECHNIKA WARSZAWSKA, Warszawa, PL

PL B1. Urządzenie wentylatorowe do recyrkulacji gazów w wysokotemperaturowym ogniwie paliwowym. POLITECHNIKA WARSZAWSKA, Warszawa, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 210278 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 383069 (51) Int.Cl. F23L 1/02 (2006.01) F23L 5/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data

Bardziej szczegółowo

NUMER CHP-1 DATA 5.03.2012 Strona 1/5 TEMAT ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA ENERGIĄ POPRZEZ ZASTOSOWANIE KOGENERACJI

NUMER CHP-1 DATA 5.03.2012 Strona 1/5 TEMAT ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA ENERGIĄ POPRZEZ ZASTOSOWANIE KOGENERACJI NUMER CHP-1 DATA 5.03.2012 Strona 1/5 KOGENERACJA- to proces jednoczesnego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Zastosowanie kogeneracji daje Państwu możliwość zredukowania obecnie ponoszonych kosztów

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski

Bardziej szczegółowo

ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW

ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW Polska Agencja Prasowa Warszawa 18.11.2010 r. ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE GAZU W ELEKTROCIEPŁOWNI GORZÓW Struktura zużycia paliwa do generacji energii elektrycznej STRUKTURA W UE STRUKTURA W POLSCE 2 BLOK

Bardziej szczegółowo

Efektywność ekonomiczna elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym

Efektywność ekonomiczna elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym Efektywność ekonomiczna elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym Autor: dr hab. inŝ. Bolesław Zaporowski ( Rynek Energii 3/2) 1. WPROWADZENIE Jednym z waŝnych celów rozwoju technologii wytwarzania energii

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA KOGENERACJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA

ZAGADNIENIA KOGENERACJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Bałtyckie Forum Biogazu ZAGADNIENIA KOGENERACJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Piotr Lampart Instytut Maszyn Przepływowych PAN, Gdańsk Gdańsk, 7-8 września 2011 Kogeneracja energii elektrycznej i ciepła

Bardziej szczegółowo

Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC

Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC Ogniwa paliwowe komercyjne rozwiązania SOFC Potencjalny zakres zastosowań ogniw SOFC generatory stacjonarne domowe CHP zdalne zasilanie komercyjne CHP energetyka rozproszona przemysłowe CHP elektrownie

Bardziej szczegółowo

ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji

ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji ECG-01 Blok Gazowo-Parowy w PGE GiEK S.A. oddział Gorzów Przegląd zagadnień związanych z technologią zastosowaną przy realizacji Siemens 2017 siemens.com/gasturbines Rozwiązanie BGP Siemens SCC-800 2x1

Bardziej szczegółowo

Kogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu

Kogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu Biogazownie dla Pomorza Kogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu Piotr Lampart Instytut Maszyn Przepływowych PAN Przemysław Kowalski RenCraft Sp. z o.o. Gdańsk, 10-12 maja 2010 KONSUMPCJA ENERGII

Bardziej szczegółowo

Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA. Zbigniew Modlioski Wrocław 2011

Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA. Zbigniew Modlioski Wrocław 2011 Wydział Mechaniczno-Energetyczny Kierunek ENERGETYKA Zbigniew Modlioski Wrocław 2011 1 Zbigniew Modlioski, dr inż. Zakład Kotłów i Turbin pok. 305, A-4 tel. 71 320 23 24 http://fluid.itcmp.pwr.wroc.pl/~zmodl/

Bardziej szczegółowo

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. stacjonarne

Elektroenergetyka Electric Power Industry. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. stacjonarne Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Metody zmniejszenia emisji CO 2 - technologia oxy-spalania Metoda ta polega na spalaniu paliwa w atmosferze o zwiększonej koncentracji

Bardziej szczegółowo

SOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839

SOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839 Historia IDEA WYKONANIE Jeżeli przepływ prądu powoduje rozkład wody na tlen i wodór to synteza wody, w odpowiednich warunkach musi prowadzić do powstania różnicy potencjałów. Christian Friedrich Schönbein,

Bardziej szczegółowo

WZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH

WZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH biogaz, wzbogacanie biogazu separacja membranowa Andrzej G. CHMIELEWSKI *, Marian HARASIMOWICZ *, Jacek PALIGE *, Agata URBANIAK **, Otton ROUBINEK *, Katarzyna WAWRYNIUK *, Michał ZALEWSKI * WZBOGACANIE

Bardziej szczegółowo

Energetyka konwencjonalna

Energetyka konwencjonalna ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w SZCZECINIE Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki KATEDRA TECHNIKI CIEPLNEJ Energetyka konwencjonalna Dr hab. inż. prof. ZUT ZBIGNIEW ZAPAŁOWICZ Energetyka

Bardziej szczegółowo

Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl

Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl OCENA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl SYSTEM GRZEWCZY A JAKOŚĆ ENERGETYCZNA BUDNKU Zapotrzebowanie na ciepło dla tego samego budynku ogrzewanego

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH

MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH OGNIWO PALIWOWE Ogniwo paliwowe jest urządzeniem służącym do bezpośredniej konwersji energii chemicznej zawartej w paliwie w energię elektryczną za pośrednictwem procesu

Bardziej szczegółowo

ANALIZA UWARUNKOWAŃ TECHNICZNO-EKONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH MAŁEJ MOCY W POLSCE. Janusz SKOREK

ANALIZA UWARUNKOWAŃ TECHNICZNO-EKONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH MAŁEJ MOCY W POLSCE. Janusz SKOREK Seminarium Naukowo-Techniczne WSPÓŁCZSN PROBLMY ROZWOJU TCHNOLOGII GAZU ANALIZA UWARUNKOWAŃ TCHNICZNO-KONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGNRACYJNYCH MAŁJ MOCY W POLSC Janusz SKORK Instytut Techniki

Bardziej szczegółowo

Laboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5

Laboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5 Laboratorium odnawialnych źródeł energii Ćwiczenie nr 5 Temat: Badanie ogniw paliwowych. Politechnika Gdańska Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Fizyka i technika konwersji energii VI semestr

Bardziej szczegółowo

Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji.

Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Konspekt Obieg Ackeret-Kellera i lewobieżny obieg Philipsa (Stirlinga) podstawy teoretyczne i techniczne możliwości realizacji. Wykonała: KATARZYNA ZASIŃSKA Kierunek: Inżynieria Mechaniczno-Medyczna Studia/Semestr:

Bardziej szczegółowo

Specjalność na studiach I stopnia: Kierunek: Energetyka Źródła Odnawialne i Nowoczesne Technologie Energetyczne (ZONTE)

Specjalność na studiach I stopnia: Kierunek: Energetyka Źródła Odnawialne i Nowoczesne Technologie Energetyczne (ZONTE) Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Specjalność na studiach I stopnia: Kierunek: Energetyka Źródła Odnawialne i Nowoczesne Technologie Energetyczne (ZONTE) Opiekun

Bardziej szczegółowo

Termodynamika. Część 5. Procesy cykliczne Maszyny cieplne. Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ

Termodynamika. Część 5. Procesy cykliczne Maszyny cieplne. Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ Termodynamika Część 5 Procesy cykliczne Maszyny cieplne Janusz Brzychczyk, Instytut Fizyki UJ Z pierwszej zasady termodynamiki: Procesy cykliczne du = Q el W el =0 W cyklu odwracalnym (złożonym z procesów

Bardziej szczegółowo

Przy prawidłowej pracy silnika zapłon mieszaniny paliwowo-powietrznej następuje od iskry pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej.

Przy prawidłowej pracy silnika zapłon mieszaniny paliwowo-powietrznej następuje od iskry pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej. TEMAT: TEORIA SPALANIA Spalanie reakcja chemiczna przebiegająca między materiałem palnym lub paliwem a utleniaczem, z wydzieleniem ciepła i światła. Jeżeli w procesie spalania wszystkie składniki palne

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia inŝynierskie i ekonomiczne związane z produkcją energii w układach kogeneracyjnych

Zagadnienia inŝynierskie i ekonomiczne związane z produkcją energii w układach kogeneracyjnych Tomasz Kamiński Pracownia Technologiczna Zagadnienia inŝynierskie i ekonomiczne związane z produkcją energii w układach kogeneracyjnych Prezentacja wykonana m.in. na podstawie materiałów przekazanych przez

Bardziej szczegółowo

WSPÓŁPRACA UKŁADU SKOJARZONEGO Z TURBINĄ GAZOWĄ Z SYSTEMEM ELEKTROENERGETYCZNYM I SYSTEMEM CIEPŁOWNICZYM MIASTA OPOLA

WSPÓŁPRACA UKŁADU SKOJARZONEGO Z TURBINĄ GAZOWĄ Z SYSTEMEM ELEKTROENERGETYCZNYM I SYSTEMEM CIEPŁOWNICZYM MIASTA OPOLA WSPÓŁPRACA UKŁADU SKOJARZONEGO Z TURBINĄ GAZOWĄ Z SYSTEMEM ELEKTROENERGETYCZNYM I SYSTEMEM CIEPŁOWNICZYM MIASTA OPOLA MODERNIZACJE LIKWIDACJA DO 1998 ROKU PONAD 500 KOTŁOWNI LOKALNYCH BUDOWA NOWYCH I WYMIANA

Bardziej szczegółowo

Pytania zaliczeniowe z Gospodarki Skojarzonej w Energetyce

Pytania zaliczeniowe z Gospodarki Skojarzonej w Energetyce Pytania zaliczeniowe z Gospodarki Skojarzonej w Energetyce Temperatura jest miarą: a) ilości energii, b) Ilości ciepła c) Intensywności energii Gaz doskonały jest: a) najlepszy, b) najbardziej odpowiadający

Bardziej szczegółowo

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (SILNIK IDEALNY) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH DANE WEJŚCIOWE : Parametry otoczenia p H, T H Spręż sprężarki π S, Temperatura gazów przed turbiną T 3 Model obliczeń

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1

Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1 Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1 Teza ciepło niskotemperaturowe można skutecznie przetwarzać na energię elektryczną; można w tym celu wykorzystywać ciepło

Bardziej szczegółowo

Kongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015

Kongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015 KRAKÓW 10.03.2015 Zrównoważona energetyka i gospodarka odpadami ZAGOSPODAROWANIE ODPADOWYCH GAZÓW POSTPROCESOWYCH Z PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO DO CELÓW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Marek Brzeżański

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: SEN s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: -

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: SEN s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: - Nazwa modułu: Systemy, maszyny i urządzenia energetyczne Rok akademicki: 2013/2014 Kod: SEN-1-608-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Energetyki i Paliw Kierunek: Energetyka Specjalność: - Poziom studiów: Studia

Bardziej szczegółowo

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski

OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH. Opracował. Dr inż. Robert Jakubowski OBLICZENIA SILNIKA TURBINOWEGO ODRZUTOWEGO (rzeczywistego) PRACA W WARUNKACH STATYCZNYCH DANE WEJŚCIOWE : Opracował Dr inż. Robert Jakubowski Parametry otoczenia p H, T H Spręż sprężarki, Temperatura gazów

Bardziej szczegółowo

Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1)

Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1) Wpływ regeneracji na pracę jednostek wytwórczych kondensacyjnych i ciepłowniczych 1) Autor: dr inż. Robert Cholewa ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., Zakład Techniki Cieplnej ( Energetyka nr 9/2012) Regeneracyjny

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Układy z silnikami tłokowymi zasilane gazem Janusz Kotowicz

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (Nazwa kierunku studiów)

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (Nazwa kierunku studiów) Przedmiot: Wytwarzanie energii elektrycznej Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (zwa kierunku studiów) Kod przedmiotu: E33/_D Typ przedmiotu/modułu: obowiązkowy obieralny X Rok: trzeci Semestr:

Bardziej szczegółowo

NUMERYCZNY MODEL OBLICZENIOWY OBIEGU TURBINY KLASY 300 MW

NUMERYCZNY MODEL OBLICZENIOWY OBIEGU TURBINY KLASY 300 MW Mgr inż. Anna GRZYMKOWSKA Dr hab. inż. Jerzy GŁUCH, prof. nadzw. PG Politechnika Gdańska Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa Prof. dr hab. inż. Andrzej GARDZILEWICZ Instytut Maszyn Przepływowych im.

Bardziej szczegółowo

Rtęć w przemyśle. Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci do atmosfery

Rtęć w przemyśle. Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci do atmosfery Rtęć w przemyśle Konwencja, ograniczanie emisji, technologia 26 listopada 2014, Warszawa Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci

Bardziej szczegółowo

Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań

Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań Budowa układu wysokosprawnej kogeneracji w Opolu kontynuacją rozwoju kogeneracji w Grupie Kapitałowej ECO S.A. Poznań 24-25.04. 2012r EC oddział Opole Podstawowe dane Produkcja roczna energii cieplnej

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES

Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Wyznaczanie sprawności diabatycznych instalacji CAES Janusz KOTOWICZ Michał JURCZYK Rynek Gazu 2015 22-24 Czerwca 2015, Nałęczów

Bardziej szczegółowo

Technologie wytwarzania energii elektrycznej dla polskiej elektroenergetyki

Technologie wytwarzania energii elektrycznej dla polskiej elektroenergetyki POLITYKA ENERGETYCZNA ENERGY POLICY JOURNAL 2015 Tom 18 Zeszyt 4 29 44 ISSN 1429-6675 Bolesław Zaporowski* Technologie wytwarzania energii elektrycznej dla polskiej elektroenergetyki Streszczenie: W pracy

Bardziej szczegółowo

4. Wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej 4.1. Uwagi ogólne

4. Wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej 4.1. Uwagi ogólne 4. Wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej 4.1. Uwagi ogólne Elektrownia zakład produkujący energię elektryczną w celach komercyjnych; Ciepłownia zakład produkujący energię cieplną w postaci pary lub

Bardziej szczegółowo

Tematy prac dyplomowych na kierunku Energetyka

Tematy prac dyplomowych na kierunku Energetyka Tematy prac dyplomowych na kierunku Energetyka Lp. 1. 2. Temat Wykorzystanie kolejowej sieci energetycznej SN jako źródło zasilania obiektu wielkopowierzchniowego o przeznaczeniu handlowo usługowym Zintegrowany

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 02/

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 02/ PL 68129 Y1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 122681 (22) Data zgłoszenia: 20.12.2013 (19) PL (11) 68129 (13) Y1

Bardziej szczegółowo

Stan poziomu technologicznego niezbędnego do oferowania bloków z układem CCS (w zakresie tzw. wyspy kotłowej, czyli kotła, elektrofiltru, IOS)

Stan poziomu technologicznego niezbędnego do oferowania bloków z układem CCS (w zakresie tzw. wyspy kotłowej, czyli kotła, elektrofiltru, IOS) Stan poziomu technologicznego niezbędnego do oferowania bloków z układem CCS (w zakresie tzw. wyspy kotłowej, czyli kotła, elektrofiltru, IOS) Autorzy: Krzysztof Burek 1, Wiesław Zabłocki 2 - RAFAKO SA

Bardziej szczegółowo

silniku parowym turbinie parowej dwuetapowa

silniku parowym turbinie parowej dwuetapowa Turbiny parowe Zasada działania W silniku parowym tłokowym energia pary wodnej zamieniana jest bezpośrednio na energię mechaniczną w cylindrze silnika. W turbinie parowej przemiana energii pary wodnej

Bardziej szczegółowo

KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA

KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA SYMPOZJUM NAUKOWO-TECHNICZNE Sulechów 2012 Kluczowe wyzwania rozwoju elektroenergetyki

Bardziej szczegółowo

Proekologiczne odnawialne źródła energii : kompendium / Witold M. Lewandowski, Ewa Klugmann-Radziemska. Wyd. 1 (WN PWN). Warszawa, cop.

Proekologiczne odnawialne źródła energii : kompendium / Witold M. Lewandowski, Ewa Klugmann-Radziemska. Wyd. 1 (WN PWN). Warszawa, cop. Proekologiczne odnawialne źródła energii : kompendium / Witold M. Lewandowski, Ewa Klugmann-Radziemska. Wyd. 1 (WN PWN). Warszawa, cop. 2017 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 1 Podziały i klasyfikacje elektrowni Moc elektrowni pojęcia podstawowe 2 Energia elektryczna szczególnie wygodny i rozpowszechniony nośnik energii Łatwość

Bardziej szczegółowo

Skojarzona gospodarka cieplno-elektryczna. Energia, ciepło i chłód

Skojarzona gospodarka cieplno-elektryczna. Energia, ciepło i chłód Skojarzona gospodarka cieplno-elektryczna. Energia, ciepło i chłód Autor: Piotr Kubski (Nafta & Gaz Biznes marzec 2005) Skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej (ang. Combined Heat and Power

Bardziej szczegółowo

1. W źródłach ciepła:

1. W źródłach ciepła: Wytwarzamy ciepło, spalając w naszych instalacjach paliwa kopalne (miał węglowy, gaz ziemny) oraz biomasę co wiąże się z emisją zanieczyszczeń do atmosfery i wytwarzaniem odpadów. Przedsiębiorstwo ogranicza

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH Z GENERATOREM GAZU PROCESOWEGO GAZELA

PORÓWNANIE EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH Z GENERATOREM GAZU PROCESOWEGO GAZELA PORÓWNANIE EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH Z GENERATOREM GAZU PROCESOWEGO GAZELA Autorzy: Aleksander Sobolewski, Łukasz Bartela, Anna Skorek-Osikowska, Tomasz Iluk ( Rynek Energii nr

Bardziej szczegółowo

OGNIWA PALIWOWE SPOSOBY NA KRYSYS ENERGETYCZNY

OGNIWA PALIWOWE SPOSOBY NA KRYSYS ENERGETYCZNY Martyna Ćwik Politechnika Częstochowska OGNIWA PALIWOWE SPOSOBY NA KRYSYS ENERGETYCZNY W dobie wyczerpujących się źródeł paliw kopalnych, ogniwa paliwowe zajmują istotną rolę wśród nowatorskich sposobów

Bardziej szczegółowo

(13) B1 PL B1 F01K 17/02. (54) Sposób i układ wymiany ciepła w obiegu cieplnym elektrociepłowni. (73) Uprawniony z patentu:

(13) B1 PL B1 F01K 17/02. (54) Sposób i układ wymiany ciepła w obiegu cieplnym elektrociepłowni. (73) Uprawniony z patentu: RZECZPOSPOLITA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 182010 POLSKA (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 315888 (5 1) IntCl7 F01K 17/02 Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 30.08.1996 Rzeczypospolitej Polskiej (54)

Bardziej szczegółowo

Kogeneracja na biomasę

Kogeneracja na biomasę Kogeneracja na biomasę Autor: Robert Wróblewski - Politechnika Poznańska ("Energia Gigawat" - nr 10-11/2014) Postęp cywilizacji jest związany ze stałym wzrostem zużycia energii, która jest niezbędna do

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT 137. ds. Urządzeń Cieplno-Mechanicznych w Energetyce

PLAN DZIAŁANIA KT 137. ds. Urządzeń Cieplno-Mechanicznych w Energetyce Strona 1 PLAN DZIAŁANIA KT 137 ds. Urządzeń Cieplno-Mechanicznych w Energetyce STRESZCZENIE KT 137 obejmuje swoim zakresem urządzenia cieplno-mechaniczne stosowane w elektrowniach, elektrociepłowniach

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1. Propozycja struktury logicznej Programu (cele i wskaźniki)

Załącznik 1. Propozycja struktury logicznej Programu (cele i wskaźniki) Załącznik 1. Propozycja struktury logicznej Programu (cele i wskaźniki) CEL GŁÓWNY: Wypracowanie rozwiązań 1 wspierających osiągnięcie celów pakietu energetycznoklimatycznego (3x20). Oddziaływanie i jego

Bardziej szczegółowo

Elektrociepłownie w Polsce statystyka i przykłady. Wykład 3

Elektrociepłownie w Polsce statystyka i przykłady. Wykład 3 Elektrociepłownie w Polsce statystyka i przykłady Wykład 3 Zakres wykładu Produkcja energii elektrycznej i ciepła w polskich elektrociepłowniach Sprawność całkowita elektrociepłowni Moce i ilość jednostek

Bardziej szczegółowo

Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne

Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne Sposoby wykorzystania biogazu i aspekty ekonomiczne A. Cenian, G. Rabczuk IMP PAN, Gdańsk Biogaz Miejsce produkcji określa kompozycję biogazu miejskie i przemysłowe oczyszczalnie ścieków; instalacje biogazu

Bardziej szczegółowo

Energetyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Energetyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne) KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Innowacyjne układy wytwarzania i przesyłania energii

Innowacyjne układy wytwarzania i przesyłania energii Innowacyjne układy wytwarzania i przesyłania energii Zagadnienia wybrane Prof. dr hab. inż. Waldemar Kamrat, prof. zw. PG Politechnika Gdańska XV Konferencja Energetyka przygranicza Polski i Niemiec -

Bardziej szczegółowo

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody

Bardziej szczegółowo

VAWT KLUCZEM DO ROZWOJU MIKROGENERACJI ROZPROSZONEJ

VAWT KLUCZEM DO ROZWOJU MIKROGENERACJI ROZPROSZONEJ 81 VAWT KLUCZEM DO ROZWOJU MIKROGENERACJI ROZPROSZONEJ mgr inż. Krzysztof Żmijewski / ENERGA-OBRÓT SA WPROWADZENIE Dlaczego szybki rozwój nowoczesnych technologii nie przekłada się wprost na możliwość

Bardziej szczegółowo

OPŁACALNOŚĆ ZASTOSOWANIA UKŁADU SKOJARZONEGO Z TURBINĄ GAZOWĄ I KOTŁEM ODZYSKNICOWYM W CIEPŁOWNI KOMUNALNEJ

OPŁACALNOŚĆ ZASTOSOWANIA UKŁADU SKOJARZONEGO Z TURBINĄ GAZOWĄ I KOTŁEM ODZYSKNICOWYM W CIEPŁOWNI KOMUNALNEJ Kogeneracja w energetyce przemysłowej i komunalnej Mariusz TAŃCZUK Katedra Techniki Cieplnej i Aparatury Przemysłowej Politechnika Opolska 45-233 Opole, ul. Mikołajczyka 5 e-mail: mtanczuk@ec.opole.pl

Bardziej szczegółowo

Siłownie mieszane. prof. Andrzej Gardzilewicz. Prowadzący: Wykład WSG Bydgoszcz. Energetyka odnawialna i nieodnawialna

Siłownie mieszane. prof. Andrzej Gardzilewicz. Prowadzący: Wykład WSG Bydgoszcz. Energetyka odnawialna i nieodnawialna Energetyka odnawialna i nieodnawialna Siłownie mieszane combi, hybrydowe, ko i trójgeneracja Wykład WSG Bydgoszcz Prowadzący: prof. Andrzej Gardzilewicz gar@imp. imp.gda.pl, 601-63 63-22-84 Materiały źródłowe:

Bardziej szczegółowo