Komentarzeosw. numer ośrodek studiów wschodnich im. marka karpia

Transkrypt

1 Ambiwalencja niepodległości Abchazja: nieuznana demokracja pod rosyjskim protektoratem Wojciech Górecki Nieuznana przez społeczność międzynarodową i uzależniona od Rosji Abchazja ma cechy kraju demokratycznego, w którym istnieje pluralizm polityczny. Jego przejawem są m.in. regularnie przeprowadzane wybory podczas których kandydaci toczą ze sobą realną walkę oraz szerokie spektrum mediów (z sympatyzującą z opozycją prywatną telewizją Abaza). Rywalizujące siły polityczne mają odmienne koncepcje rozwoju republiki. Ekipa prezydenta Siergieja Bagapsza chciałaby budować wielowektorowe stosunki ze światem zewnętrznym (przy zachowaniu priorytetowego charakteru relacji z Rosją), a grupa byłego wiceprezydenta, obecnie lidera opozycji, Raula Chadżimby optuje za jednoznaczną orientacją na Moskwę. Żadna ważna siła polityczna nie zgłasza przy tym postulatu włączenia Abchazji do Rosji (co ma miejsce w przypadku Osetii Południowej), a uznanie Abchazji przez Rosję większa część abchaskich elit przyjęła jako pyrrusowe zwycięstwo, zawężające Abchazom pole manewru. Konsensus dotyczy też braku zgody na jakąkolwiek przyszłą zależność republiki od Gruzji. Wybory prezydenckie 2009 na tle elekcji 2004/ grudnia 2009 roku odbyły się w Abchazji kolejne wybory prezydenckie. Zwyciężył urzędujący prezydent Siergiej Bagapsz 1, a jego najważniejszym przeciwnikiem był lider opozycji, Raul Chadżimba. Rywalizacja obu polityków rozpoczęła się pięć lat temu, podczas poprzednich wyborów. Analiza tamtej elekcji jest niezbędna dla zrozumienia abchaskiej sceny politycznej w jej obecnym kształcie. W 2004 roku kandydatem abchaskiego obozu władzy był Raul Chadżimba, wtedy premier Abchazji, cieszący się poparciem ówczesnego prezydenta, historycznego przywódcy Władisława Ardzinby oraz Kremla. Nominacja Chadżimby na premiera Abchazji, a następnie zgłoszenie jego kandydatury w wyborach prezydenckich przypominały scenariusz sukcesji zrealizowany w Rosji w latach Ponadto Chadżimba, podobnie jak Władimir Putin, dłuższy czas służył w KGB (był poza tym m.in. szefem służby celnej i ministrem obrony Abchazji). Sztab Chadżimby dysponował znacznymi funduszami, m.in. zorganizował w Suchumi koncert rosyjskich gwiazd estrady. Wybory 11 października 2004 roku nieoczekiwanie wygrał Siergiej Bagapsz, startujący pod hasłami reform gospodarczych i sanacji struktur państwowych (wówczas był szefem abchaskich sieci energetycznych, we wcześniejszych latach m.in. premierem). Uzyskał 50,08% głosów, jednak jego rywal Chadżimba (35,6%) nie uznał wyników i wyprowadził KOMENTARZE OSW Ośrodek Studiów Wschodnich Centre for Eastern Studies KOMENTARZE OSW Ośrodek Studiów Wschodnich 1 Mimo braku uznania międzynarodowego, nie wydaje się zasadne używanie formy tzw. prezydent, ani stosowanie cudzysłowu (dotyczy to też innych abchaskich urzędników i instytucji), ponieważ w separatystycznej Abchazji Bagapsz rzeczywiście pełni ten urząd i dysponuje realną władzą, zaś Abchazja pozostaje stroną procesu pokojowego. Nie należy przy tym zapominać, że gruzińską ludność Abchazji która w wyniku wojny musiała w większości opuścić republikę ( tys. osób, niektóre w następnych latach wróciły) reprezentuje Rząd Autonomicznej Republiki Abchazji (na uchodźstwie), kierowany przez Giorgi Baramię. Ułomność państwowości Abchazji (uznawanej jedynie przez Rosję, Nikaraguę, Wenezuelę i Nauru) pozwala mówić o republice jako o parapaństwie. 1

2 swoich zwolenników na ulicę. Ostry kryzys (zwolennicy Bagapsza też wyszli na ulicę, zajmując m.in. budynek telewizji) zakończyło wynegocjowane 6 grudnia 2004 roku przy pomocy rosyjskich pośredników porozumienie, na mocy którego Chadżimba miał objąć urząd wiceprezydenta (w Abchazji kandydaci, podobnie jak w USA, startują w parach ; wcześniej kandydatem Bagapsza na wiceprezydenta był profesor historii i były wiceszef parlamentu Stanisław Łakoba, który po wyborach został szefem Rady Bezpieczeństwa Abchazji). W powtórzonej 12 stycznia 2005 roku W ostatnich wyborach Siergiej elekcji para Bagapsz Chadżimba uzyskała 90,1% głosów. Bagapsz uzyskał 61,1% głosów, a Raul Chadżimba 15,3% głosów. Będąc drugą osobą w parapaństwie Chadżimba nie krył dystansu do prezydenta, Frekwencja wyniosła 73,5%. m.in. sabotował zgłaszane przez niego projekty zmian w ustawodawstwie, umożliwiające Gruzinom z Abchazji ubieganie się o abchaskie obywatelstwo. Cały czas budował własne zaplecze polityczne. Po ponad czterech latach funkcjonowania na pograniczu władzy i opozycji, 28 maja 2009 roku podał się do dymisji. Oświadczył, że jest to protest przeciwko polityce prezydenta, która jego zdaniem miała prowadzić do destabilizacji sytuacji i pojawienia się w społeczeństwie nastrojów antyrosyjskich. W ostatnich wyborach Siergiej Bagapsz uzyskał 61,1% głosów, a Raul Chadżimba 15,3% głosów. Frekwencja wyniosła 73,5%. Podobnie jak pięć lat temu, Chadżimba oskarżył Bagapsza o fałszerstwa i nadużycia, nie zdecydował się jednak na protesty uliczne. Moskwa zachowała tym razem neutralność, nie preferując żadnego kandydata. Jak się wydaje, wybór Bagapsza w pełni zadowala Kreml. Jest to polityk lojalny wobec Moskwy i akceptujący rosyjskie interesy w Abchazji (m.in. obecność militarną, ekspansję rosyjskiego biznesu itd.). Równocześnie, w przeciwieństwie do rywala, unika wypowiedzi i zachowań wasalnych, i uchodzi w Abchazji za przywódcę bardziej niezależnego od Rosji niż Chadżimba, co uwiarygodnia go w oczach Abchazów. Na rękę Moskwie jest ponadto fakt, że Bagapsz ma słabszy mandat niż 5 lat temu jego popularność od tego czasu zmalała i wydaje się, że teraz część wyborców głosowała na niego na zasadzie wyboru mniejszego zła. Abchaska scena polityczna: główni aktorzy i ich zaplecze Główni rywale w wyborach 2004 i 2009 roku reprezentują dwa najważniejsze, nieformalne bloki polityczne, które różnią się w poglądach na najistotniejsze problemy Abchazji: stosunek do Rosji oraz do mniejszości gruzińskiej. Najbardziej wpływowym politykiem pozostaje Siergiej Bagapsz. Do grona jego najbliższych współpracowników zaliczają się: Aleksandr Ankwab (obecny premier oraz wiceprezydentelekt), Leonid Łakerbaja (wicepremier, prawdopodobny przyszły premier), Walerij Arszba (szef administracji prezydenta), a także Siergiej Szamba (minister spraw zagranicznych). Politycznym zapleczem Bagapsza jest partia Jedna Abchazja, utworzona na wzór rosyjskiej imienniczki i dysponująca większością w abchaskim parlamencie 2. Prezydenta popiera też m.in. wpływowa organizacja weteranów wojny Amcachara, do której należy 12 tys. byłych i obecnych wojskowych (przewodniczący: gen. Garri Samanba) 3, i która odegrała rolę bojówki w trakcie starć ulicznych po wyborach 2004 roku. Prezydent kontroluje wojsko, milicję i służby specjalne. Zaplecze propagandowe zapewnia mu telewizja państwowa i oficjalna gazeta Riespublika Abchazija (oraz jej abchaska wersja Arespublika Apsny). Podczas kampanii wyborczej Bagapsz prezentował jako swój sukces czterokrotny w ciągu ostatnich pięciu lat wzrost budżetu (do 4 mld rubli, tj. ok. 130 mln USD w 2010 roku), ale krytycy zwracają uwagę, że ponad połowa środków budżetowych to napływające w różnej postaci dotacje z Rosji 4. Na widoczny wzrost poziomu życia miał jednak wpływ także 2 W 35-osobowym parlamencie partia Jedna Abchazja, zblokowana z organizacją weteranów Amcachara (Zew Przodków) i ruchem społeczno-politycznym Ajtajra (Odrodzenie), ma 28 miejsc. Pozostałe 7 miejsc przypada opozycji: Forum Jedności Narodowej Abchazji, Komunistycznej Partii Abchazji i Kongresowi Wspólnot Rosyjskich. 3 Amcachara jest liczniejsza niż regularna abchaska armia (około 7 tys. żołnierzy plus rezerwiści). 4 W budżecie na 2009 rok, który wyniósł 3,8 mld rubli, dotacje stanowiły 2,3 mld rubli. Zob.: ru/articles/157751/ (dostęp ). 2

3 fakt, że część gospodarki, w tym turystyki, funkcjonuje w szarej strefie (rozpowszechnione jest np. wynajmowanie prywatnych mieszkań letnikom). W latach liczba odwiedzających Abchazję turystów wzrosła dziesięć razy (do 800 tys. w 2009 roku, są to w przeważającej mierze Rosjanie). Bagapszowi nie udało się dokończyć reformy administracji ani uniknąć oskarżeń o korupcję i nepotyzm. Raul Chadżimba, niepiastujący od czasu dymisji ze stanowiska wiceprezydenta żadnych funkcji, jest najbardziej rozpoznawalnym politykiem opozycji. Cieszy się poparciem Forum Jedności Narodowej Abchazji ważnej partii politycznej powstałej w wyniku zjednoczenia 3 innych partii, 4 ruchów społeczno-politycznych i 5 organizacji społecznych. W skład Forum weszła m.in. druga abchaska organizacja weteranów wojny , Aruaa (Obrońcy Ojczyzny), kierowana przez Główni rywale w wyborach 2004 Wadima Smyra spośród jej członków i 2009 roku reprezentują dwa najważniejsze, nieformalne bloki polirze Chadżimby. Chadżimba może liczyć 5 lat temu rekrutowali się bojówkatyczne, które różnią się w poglądach na przychylność kilku ważnych gazet, m.in. na najistotniejsze problemy Abchazji: Nużnej Gaziety i Czegemskiej Prawdy. Wiarygodność byłego wiceprezydenta stosunek do Rosji oraz do mniejszości jako krytyka obecnych władz obniża fakt, gruzińskiej. że przez ponad cztery lata był wysokim przedstawicielem tejże ekipy. Liderem opozycji został po swojej dymisji. Stało się to niejako automatycznie, gdy ogłosił zamiar kandydowania nikt inny nie miał szans na podjęcie równorzędnej walki z Bagapszem. Niewykluczone, że po ostatniej porażce jego obóz ulegnie rozpadowi. Najważniejszy przedmiot debaty: stosunek do Rosji Rosyjskie wpływy w Abchazji Jednym z najistotniejszych tematów, jaki przewijał się w kampanii wyborczej, były stosunki abchasko-rosyjskie. Rosja, najważniejszy partner i patron Abchazji ma w parapaństwie na tyle duże wpływy polityczne, wojskowe, gospodarcze i kulturalne, że można mówić o wielopłaszczyznowym uzależnieniu Suchumi od Moskwy (choć trudno uznać abchaskie władze za ekspozyturę rosyjskich, co można powiedzieć o władzach Osetii Południowej). Najbardziej widocznym przejawem rosyjskiej dominacji w Abchazji jest obecność militarna, usankcjonowana rosyjsko-abchaskimi umowami międzypaństwowymi o wspólnej ochronie granic (30 kwietnia 2009) oraz o współpracy wojskowej (15 września 2009), faktycznie inkorporującymi Abchazję do rosyjskiej przestrzeni obronnej 5. Za człowieka Rosja pozostaje dla Abchazji jedynym oknem na świat. Abchazi, w tym Rosji, którego zadaniem ma być raportowanie o posunięciach w abchaskich siłach przedstawiciele władz, podróżują za granicę na rosyjskich paszportach. zbrojnych, uchodzi szef sztabu generalnego abchaskiej armii Anatolij Zajcew. Wjazd z Abchazji do Rosji możliwy W Abchazji panuje przekonanie, że podobne osoby działają także w pozostałych jest przez przejście Psou-Wiesiełoje. resortach siłowych. Rosja pozostaje dla Abchazji jedynym oknem na świat. Abchazi, w tym przedstawiciele władz, podróżują za granicę na rosyjskich paszportach. Wjazd z Abchazji do Rosji możliwy jest przez przejście Psou-Wiesiełoje (do chwili obecnej nie uruchomiono zapowiadanych połączeń lotniczych). Zamknięcie tej granicy oznaczałoby blokadę parapaństwa. Środkiem płatniczym w Abchazji jest rosyjski rubel 6. Do rosyjskich aktywów zalicza się ponadto: udziały w sektorze turystycznym (brak dokładnych danych, ale wiadomo, 5 Ostatnia umowa, zawarta na 49 lat, przewiduje, że Rosja będzie mogła rozmieścić w Abchazji swoją infrastrukturę wojskową, w tym bazy. Jej sztab będzie mieścić się w Gudaucie. W bazie (de facto już działającej) ma stacjonować 1700 żołnierzy. Możliwe będzie także tworzenie zgrupowania rosyjsko-abchaskiego. Analogiczne umowy Rosja zawarła z Osetią Południową która oficjalnie zgłaszała chęć wstąpienia do Federacji Rosyjskiej. Wybrzeże Abchazji ochraniają rosyjskie wojskowe kutry patrolowe. 6 Abchaski apsar, wprowadzony w 2008 roku (1 apsar = 10 rubli) ma znaczenie symboliczne: z nominałami w apsarach bite są jedynie monety pamiątkowe (choć stanowią one, obok rubli, legalne środki płatnicze w Abchazji). 3

4 że w niemal wszystkie większe inwestycje zaangażowany jest rosyjski kapitał; tendencja ta będzie się nasilać w miarę zbliżania się terminu zimowych igrzysk olimpijskich w Soczi w 2014 roku), monopolizacja przez rosyjskie firmy kontraktów na budowę i remonty dróg oraz monopol na dostawy paliw (od czasu zatrzymania przez stronę gruzińską w sierpniu 2009 roku tureckiego tankowca Buket, który wiózł 2700 ton benzyny, czyli zapotrzebowanie całej Abchazji na dni) 7. Abchaskie elity wobec Rosji Stosunek abchaskich elit do Rosji cechuje się ambiwalencją. Z jednej strony Rosja uważana jest za najbliższego sojusznika, państwo, które dwukrotnie uratowało Abchazów przed Gruzją (w latach 90. i w sierpniu 2008), i z którym strategiczny sojusz jest podstawą bezpieczeństwa narodowego, jednak z drugiej strony panują duże obawy przed rosyjską dominacją. Ważnym elementem pamięci historycznej Abchazów jest XIX-wieczna wojna kaukaska, w której Abchazi, wraz z góralami Kaukazu Północnego, walczyli przeciwko Rosji, w efekcie znaczna część ludności wyemigrowała do Imperium Osmańskiego. W tamtej wojnie Gruzini wsparli Rosję i Abchazi obawiają się, że w przyszłości mogą stać się ofiarą ewentualnego nowego ocieplenia na linii Moskwa Tbilisi. Prezydent Bagapsz, który wbrew woli Kremla zwyciężył w wyborach 2004 roku, w ciągu swojej pierwszej kadencji, a zwłaszcza po uznaniu Abchazji przez Rosję (26 sierpnia 2008) udowodnił, że respektuje rosyjskie interesy w parapaństwie, choć stara się podkreślać, że jest szefem niezależnego od Rosji państwa. W sierpniu 2008 roku, jako głównodowodzący abchaskiej armii, odrzucił sugestię ministra obrony Rosji Siergieja Serdiukowa, który zaproponował rozpoczęcie przez siły abchaskie prewencyjnej operacji wojskowej w Wąwozie Kodorskim 8 (w czasie wojny po stronie abchaskiej 1 osoba zginęła, a 2 zostały ranne 9 ). Wizję blisko współpracującej z Rosją, ale niezależnej republiki Bagapsz zawarł w artykule opublikowanym 16 października 2009 roku (a więc w trakcie trwania kampanii wyborczej) w The Washington Times. Napisał w nim, że Abchazja nigdy nie zgodzi się na bycie powiatem jakiegokolwiek innego państwa oraz podkreślił, że sam doszedł do władzy, wygrywając z prorosyjskim kandydatem 10. Wydaje się, że za pomocą takich wypowiedzi Bagapsz próbuje wywalczyć sobie jak Broniąc politycznej niezależności najszersze pole manewru w rozmowach Abchazji od Moskwy i optując za z Moskwą (prezydent z pewnością nie jest wielowektorową polityką zagraniczną, antyrosyjski ). w kwestiach gospodarczych Bagapsz Broniąc politycznej niezależności Abchazji od Moskwy i optując za wielowektorową wykazuje się wobec rosyjskich podmiotów daleko idącą ustępliwością. polityką zagraniczną co wywołuje protesty skupionej wokół Chadżimby opozycji, która chciałaby ściślejszego współdziałania z Rosją w kwestiach gospodarczych Bagapsz wykazuje się wobec rosyjskich podmiotów daleko idącą ustępliwością (co także spotyka się z krytyką). Opozycja wysunęła poważne zastrzeżenia do porozumienia zawartego 26 maja 2009 roku przez abchaski rząd z Rosnieftią. Dokument przewiduje prowadzenie przez rosyjską kompanię poszukiwań ropy naftowej na abchaskim szelfie oraz otwarcie w Abchazji sieci stacji benzynowych, co zdaniem krytyków może stanowić poważne zagrożenie dla systemu ekologicznego parapaństwa, którego głównymi gałęziami gospodarki pozostają turystyka i rolnictwo 11. Jeszcze więcej emocji budzi negocjowane obecnie porozumienie z rosyjskimi kolejami. Na jego mocy abchaskie koleje miałyby przejść na 10 lat pod rosyjski zarząd, który przeprowadziłby m.in. remont trakcji i stacji kolejowych. Opozycja zwraca uwagę, że pieniądze na ten cel miałyby pochodzić z kredytu (w wysokości 2 miliardów rubli około 65 mln USD), udzielonego przez rosyjski rząd rządowi Abchazji, który miałby przekazać 7 Zaur Ardzinba, dyrektor państwowej Abchaskiej Żeglugi Morskiej, oskarżył niewymienionych z nazwiska przedstawicieli strony abchaskiej o specjalne skierowanie statku na wody kontrolowane przez Gruzinów, aby wyeliminować konkurenta dla dostawców rosyjskich, w tym dla Rosniefti. Zob.: ru/2009/163/4/ html (dostęp ). 8 Iwan Suchow, Priezidientskije wybory w Abchazii w 2009 godu: czasticznoje powtorienije projdiennogo. Nojabr International Centre for Defence Studies, Tallin. s newstext/news/id/ html (dostęp ) com/news/2009/oct/16/abkhazia-will-succeed/ (dostęp ). Podobne wypowiedzi sprowokowały zarzuty o antyrosyjskość Bagapsza. 11 Zob. m.in. Izida Czanija, Putieszestwije po zamknutomu krugu, Nużnaja Gazieta, nr 22, Bolszaja abchazskaja afiera: żeleznaja doroga kriedit szczebień, Nużnaja Gazieta, nr 23, Alen Merdżanian, Dieputaty obsużdajut zakon o priwatizacyi, Nużnaja Gazieta, nr 23,

5 pieniądze rosyjskim kolejom 12. Opozycja w tym Chadżimba krytykuje również rozpoczętą jesienią 2009 roku prywatyzację nieruchomości, w tym atrakcyjnych obiektów turystycznych, które trafiają z reguły w ręce rosyjskie, często za relatywnie małe pieniądze 13. Nie można wykluczyć, że udzielanie rosyjskim podmiotom koncesji gospodarczych ma w zamierzeniu Bagapsza ułatwić Abchazji uzyskanie większej niezależności politycznej, możliwe jest jednak także, że swoją niepodległościową retoryką prezydent usiłuje odwrócić uwagę od niekorzystnych umów gospodarczych z Rosją. Świat poza Rosją: w poszukiwaniu innych partnerów Abchaskie elity mają świadomość, że wojna rosyjsko-gruzińska oraz uznanie niepodległości Abchazji przez Rosję w sierpniu 2008 roku zawęziło pole manewru abchaskiej polityki. W 2007 roku wiceminister spraw zagranicznych, Maksim Gwindżija, opracował koncepcję współpracy z Unią Europejską, zakładającą wspólne projekty (ekologiczne, społeczne, gospodarcze, naukowe) bez zabiegania o formalne uznanie Abchazji. Gwindżija proponował także drogę tajwańską : rozwój gospodarczy i reformy wewnętrzne przy ograniczonych kontaktach politycznych z zagranicą. Koncepcje te, z którymi korespondowała obserwowana od końca 2007 roku większa aktywność UE w rejonie konfliktu, straciły na aktualności. Obecnie jedyną właściwie formą dywersyfikacji polityki zagranicznej Suchumi są kontakty z pokrewnymi etnicznie czerkieskimi republikami rosyjskiego Kaukazu Północnego Abchaskie elity mają świadomość, że wojna rosyjsko-gruzińska oraz (Adygeja, Karaczajo-Czerkiesja, Kabardyno-Bałkaria), traktowane jako uzupełnienie (a w założeniu nawet lekka przeciw- uznanie niepodległości Abchazji przez Rosję w sierpniu 2008 roku zawęziło waga) dla relacji z władzami centralnymi pole manewru abchaskiej polityki. Federacji Rosyjskiej. Abchaskie elity wierzą, że w razie ochłodzenia relacji z Moskwą stosunki z tymi republikami pozostałyby poprawne. Nie wydaje się, by te oczekiwania wobec centralizacji władzy w Rosji miały realne podstawy. Pojedyncze kontakty utrzymywane są z Turcją, tradycyjnym partnerem krajów Kaukazu. W Turcji mieszka kilka milionów ludzi o kaukaskich, w tym abchaskich korzeniach. Najczęściej spośród tej właśnie grupy rekrutują się pojedynczy tureccy przedsiębiorcy i działacze NGOs, którzy nawiązali kontakty z Abchazją (w Abchazji działa kilka tureckich szkół i kilkanaście firm). Suchumi bardzo liczy na ocieplenie turecko-armeńskie (Ormianie są trzecią co do wielkości grupą narodowościową w Abchazji po Abchazach i Gruzinach 14 ), a zwłaszcza na zbliżenie turecko-rosyjskie, co otwierałoby Abchazji nowe perspektywy (m.in. należałoby wtedy oczekiwać uruchomienia połączeń morskich i lotniczych z Turcją). Jak się wydaje, tylko ekipa Bagapsza jest obecnie zainteresowana rozwojem nierosyjskich kontaktów ze światem zewnętrznym zwłaszcza w formatach wielostronnych. Celem takich kontaktów miałoby być wzmocnienie pozycji w relacjach z Moskwą. Potwierdzeniem, jak bardzo są one pożądane, była niezwykle uroczysta oprawa wizyty w Abchazji ministra spraw zagranicznych Danii Pera Stiga Mollera 7 października 2009 roku (był to pierwszy oficjalny przedstawiciel Zachodu z wyjątkiem członków rozmaitych misji jaki odwiedził Suchumi po uznaniu Abchazji przez Rosję). W artykule dla The Washington Times Bagapsz wezwał państwa UE i USA do współpracy z Abchazją w poszukiwaniu pokojowych rozwiązań. O elastyczności ekipy Bagapsza może świadczyć fakt prowadzenia ze stroną gruzińską negocjacji w sprawie Wąwozu Kodorskiego (po zajęciu go przez siły gruzińskie latem 2006 roku). Opozycja traktowała te negocjacje jako zdradę interesów narodowych i domagała się, jako warunku wstępnego, opuszczenia Kodori przez Gruzinów. Wszystkie siły polityczne wykluczają jakiekolwiek ewentualne podporządkowanie Abchazji Gruzji, dopuszczając jedynie kontakty Suchumi Tbilisi jako równorzędnych partnerów. 14 Według spisu z 2003 roku, ludność Abchazji liczy osób. Najliczniejsze grupy etniczne to: Abchazi (44%), Gruzini (21,3%) i Ormianie (20,8%). 5

6 Casus rejonu galskiego Stosunek do gruzińskiej ludności, stanowiącej większość w rejonie galskim na wschodzie Abchazji budzi w elitach kontrowersje. Politycy są zgodni, że należy tę ludność integrować ze społeczeństwem Abchazji, różnią się natomiast w kwestii, czy przyznawać im abchaskie obywatelstwo (niemal wszyscy abchascy Gruzini mają już gruzińskie paszporty i należy sądzić, że mimo formalnych przeszkód, zachowaliby je po przyjęciu abchaskich). Prezydent Bagapsz (którego żona jest Gruzinką) jest zwolennikiem przyznawania Gruzinom obywatelstwa, ale próby, jakie podejmował w tym kierunku w poprzednich latach, były blokowane przez wiceprezydenta Chadżimbę. Na przełomie lipca i sierpnia 2009 W najbliższych latach główną siłą na scenie politycznej Abchazji pozostanie roku prezydentowi udało się przeprowadzić przez parlament zmiany w ustawie zapewne grupa skupiona wokół prezydenta Bagapsza. Raul Chadżimba o obywatelstwie, co z kolei zrodziło zarzuty, że chce kupić gruzińskich wyborców 15. Aby temu zapobiec zdecydowano, ma szansę pozostać liderem opozycji w przypadku rozszerzenia zaplecza. że wydawanie paszportów (koniecznych, aby wziąć udział w głosowaniu) rozpocznie się po wyborach. Do tej pory, w rejonie galskim wydano około 3 4 tys. dokumentów (na tys. mieszkańców). W Gali przewaga Bagapsza nad rywalami była wyraźniejsza niż gdzie indziej (w punktach procentowych) Iwan Suchow, op. cit., s articles/163034/ (dostęp ). Próba prognozy W najbliższych latach główną siłą na scenie politycznej Abchazji pozostanie zapewne grupa skupiona wokół prezydenta Bagapsza. Pod koniec jego drugiej i ostatniej kadencji (jesień 2014) środowisko to będzie zapewne starało się wykreować wygodnego dla siebie sukcesora. Raul Chadżimba ma szansę pozostać liderem opozycji w przypadku rozszerzenia zaplecza np. sojuszu ze Stanisławem Łakobą, który 18 sierpnia 2009 roku podał się do dymisji ze stanowiska szefa Rady Bezpieczeństwa w proteście przeciwko zmianom w ustawie o obywatelstwie. Na razie Łakoba sytuuje się poza polityką, jednak jego olbrzymi autorytet (jest jednym z ideologów abchaskiej państwowości, profesorem historii, autorem syntez dziejów Abchazji) sprawia, że pozostaje bardzo ważnym uczestnikiem życia publicznego. Nie znając abchaskiego nie może ubiegać się o prezydenturę, ale jego poparcie może zdecydować o zwycięstwie innego kandydata. Nie należy jednak wykluczyć rozpadu obozu Chadżimby. W takim przypadku należałoby oczekiwać rozdrobnienia Abchazja jest politycznie, gospodarczo i militarnie uzależniona od Rosji, abchaskiej sceny politycznej. a stopień uzależnienia uniemożliwia de facto podjęcie przez Suchumi Przebieg ostatnich wyborów potwierdza, jakichkolwiek działań sprzecznych że w Abchazji, będącej krajem nieuznanym, toczą się procesy charakterystyczne z interesami Moskwy. dla państw demokratycznych: (1) walka wyborcza, podczas której kandydaci montują szerokie bloki i wchodzą w doraźne koalicje (a przedstawiciel obozu władzy nie ma zagwarantowanego zwycięstwa), (2) ostra krytyka rządzących ze strony opozycji, która wskazuje błędy i zaniechania władz m.in. w gospodarce, (3) polaryzacja mediów. Polityczny pluralizm i obecność nie tylko demokratycznych instytucji, ale też demokratycznej praktyki, korzystnie wyróżnia separatystyczną Abchazję na tle państw poradzieckich. 6

7 Analizując programy abchaskich polityków oraz prezentowane przez nich wizje przyszłości należy jednak pamiętać, że republika jest politycznie, gospodarczo i militarnie uzależniona od Rosji, a stopień uzależnienia uniemożliwia de facto podjęcie przez Suchumi jakichkolwiek działań sprzecznych z interesami Moskwy. Rosja zrobi wszystko, aby nie dopuścić do jakiejkolwiek destabilizacji sytuacji w przededniu zimowych igrzysk olimpijskich w Soczi w 2014 roku. Można domniemywać, że w rosyjskich planach Abchazja odegrać ma rolę zaplecza igrzysk (import materiałów budowlanych i siły roboczej, wykorzystanie obiektów turystycznych), a w dalszej perspektywie dodatkowego kurortu ( Soczi B ), morskiej bazy wojskowej komplementarnej wobec Sewastopola oraz ważnego przyczółka na Kaukazie Południowym. Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia ul. Koszykowa 6A, Warszawa info@osw.waw.pl Ośrodek Studiów Wschodnich imienia Marka Karpia monitoruje oraz analizuje polityczną, ekonomiczną i społeczną sytuację w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, na Bałkanach oraz na Kaukazie i w Azji Centralnej. Głównymi tematami badawczymi OSW są: sytuacja wewnętrzna i stabilność krajów obszaru zainteresowań OSW, system władzy, relacje pomiędzy poszczególnymi ośrodkami politycznymi, polityka zagraniczna, problematyka związana z rozszerzeniem NATO i UE, aspiracje integracyjne państw obszaru ze strukturami zachodnimi oraz bezpieczeństwo energetyczne. Copyright by OSW Redakcja merytoryczna: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz Redakcja: Katarzyna Kazimierska, Anna Łabuszewska Skład: Wojciech Mańkowski 7