Rynek odpadów z papieru i tektury w Polsce na tle krajów europejskich

Transkrypt

1 Rynek odpadów z papieru i tektury w Polsce na tle krajów europejskich ZBIGNIEW FORNALSKI Tabela 1. Zużycie papieru i tektury z odzysku (makulatury) w krajach CEPI w 2006 r.. (1) Kraje CEPI W 2006 r. 17 krajów należących do CEPI (Confederation of European Paper Industries) zużyło do produkcji papieru i tektury tys. ton makulatury (papieru i tektury z odzysku). Średni wskaźnik odzysku wyniósł 63,6%, a średni wskaźnik recyklingu 56,3%. Zużycie makulatury w poszczególnych krajach CEPI przedstawiono w tabeli 1. Najwięcej makulatury zużyto w Niemczech, Francji, Włoszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Europa posiada pewne nadwyżki makulatury, które eksportuje do Chin i innych krajów azjatyckich. W 2006 roku nadwyżka ta wynosiła przeszło 7 mln ton. Największym eksporterem makulatury na świecie są Stany Zjednoczone, przy czym kierunki eksportu są takie same jak w przypadku Europy. Główne światowe przepływy w handlu makulaturą w 2006 r. przedstawiono na rysunku 1. Rys. 2. Udział makulatury w całkowitej produkcji papieru i tektury (%) (1) Rys. 1. Światowe przepływy w handlu makulaturą (1) Rys. 3. Zużycie makulatury w krajach CEPI (1) 587

2 Rys. 4. Wzrost zużycia makulatury i wskaźnika recyklingu w latach (CEPI) (1) Rys. 8. Wskaźnik zużycia makulatury CEPI (1) Rys. 5. Zbiórka makulatury z różnych rodzajów papierów (CEPI) (1) Rys. 9. Wskaźnik zużycia, odzysku i recyklingu makulatury (1) Rys. 6. Zużycie makulatury (z rys. 5) w latach (1) Rys. 10. Porównanie wskaźnika odzysku Rys. 7. Udział krajów CEPI w łącznym zużyciu makualtury (1) Makulatura wykorzystywana jest przede wszystkim do produkcji papierów na tekturę falistą 45,9% (głównie makulatura opakowaniowa) oraz do produkcji papieru gazetowego 19,4% (makulatura zadrukowana). Zużycie makulatury do produkcji różnych rodzajów papieru w krajach CEPI w 2006 r. przedstawia rysunek 2. Rys. 11. Porównanie wskaźnika recyklingu (1) Zużycie makulatury do produkcji różnych rodzajów papieru i tektury w krajach CEPI ilustruje rysunek 3. Na przestrzeni ostatnich lat zużycie makulatury do produkcji papieru i tektury w Europie systematycznie rośnie. Rośnie również wskaźnik recyklingu, co ilustruje rysunek

3 Rys. 12. Eksport i import makulatury w krajach CEPI (1) Najwięcej zbiera się makulatury z tektury falistej i mocnej (głównie z handlu) oraz z gazet i czasopism (z gospodarstw domowych i zwroty z kolportażu). Ilustruje to rysunek 5. Zużycie makulatury wg rodzajów w latach w krajach CEPI pokazano na rysunku 6. W Niemczech zużywa się 31,2% makulatury przerabianej w europejskim przemyśle papierniczym. Udział poszczególnych krajów CEPI w zużyciu łącznym przedstawia rysunek 7. O stanie systemu selektywnej zbiórki i przerobu makulatury w poszczególnych krajach świadczy ilość makulatury zużywanej do produkcji papieru i tektury oraz wskaźniki odzysku i zużycia makulatury. Na rysunku 8 przedstawiono sytuację w poszczególnych krajach CEPI, w tym w Polsce. Jak widać z tego rysunku, nasz kraj znajduje się w ogonie Europy, jeżeli chodzi o wskaźniki zbiórki i wykorzystania makulatury. Przyczyną tego z jednej strony jest brak nowych instalacji do produkcji papieru z makulatury, a z drugiej słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów z papieru i tektury z gospodarstw domowych oraz z handlu w małych miejscowościach i na terenach wiejskich. Na rysunku 9 przedstawiono wskaźniki zbiórki, recyklingu i zużycia makulatury do produkcji papieru i tektury w poszczególnych krajach CEPI, w tym w Polsce, na rysunku 10 porównanie wskaźnika zbiórki w roku 2006 w stosunku do 2000 r. w tych krajach, a na rysunku 11 porównanie wskaźnika recyklingu. W 2006 roku największą nadwyżkę ilości makulatury w stosunku do potrzeb miała Wielka Brytania (3,8 mln ton), Belgia (1,1 mln ton) i Francja (0,9 mln ton). W Niemczech, na skutek rozwoju mocy produkcyjnych papierów z makulatury, nadwyżka w stosunku do 2000 r. bardzo znacznie się zmniejszyła. Tabela 2. Zużycie papieru w Polsce w latach (2 4) * dane zmienione przez GUS w stosunku do wcześniej publikowanych Tabela 3. Zużycie i odzysk makulatury w Polsce w latach (2 4) * wg SPP Rys. 13. Odzysk i zużycie makulatury w Polsce w latach Rys. 14. Wskaźnik zużycia, odzysku i recyklingu w Polsce w latach Polska Na tle innych krajów Europy w Polsce sytuacja w zakresie wskaźników zbiórki, recyklingu i zużycia wygląda źle. W 2006 r. zużycie makulatury w przemyśle lekko spadło, co przy wzroście produkcji i zużycia papieru spowodowało spadek wskaźnika zużycia i wskaźnika recyklingu. Nadwyżka zebranej makulatury w stosunku do potrzeb przemysłu papierniczego, w ilości przeszło 400 tys. ton, została wyeksportowana. Produkcję i zużycie papieru i tektury w latach przedstawiono w tabeli 2. W 2006 roku odnotowano 12,7% wzrost odzysku makulatury z rynku odpadów, a także znaczny wzrost jej eksportu o 75,6%. Zużycie i odzysk makulatury w latach przedstawiono w tabeli 3. Odzysk i zużycie makulatury w latach przedstawiono na rysunku 13, a wskaźniki zużycia, odzysku i recyklingu w tych latach przedstawiono na rysunku 14. Najwięcej w produkcji papieru i tektury wykorzystano makulatury z tektury falistej i mocnej (60,8%), z gazet i czasopism (25,6%) oraz mieszanej (9,1%). Odmiany wyższej jakości stanowiły tylko 4,6%. W rozbiciu na główne gatunki makulatury, zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług, odzysk makulatury w przemyśle papierniczym w latach ilustruje tabela 4. Zużycie makulatury w przemyśle papierniczym w latach z podziałem na główne gatunki ilustruje tabela 5. Zużycie makulatury oraz wskaźnik recyklingu w latach ilustruje rysunek 15. W tabeli 6 przedstawiono zużycie, odzysk, import i eksport głównych gatunków makulatury w latach

4 Tabela 4. Odzysk makulatury w Polsce, w rozbiciu na główne gatunki, w latach (2 4) Tabela 5. Zużycie makulatury w Polsce, w rozbiciu na główne gatunki, w latach (2 4) Tabela 6. Zużycie, odzysk, import i eksport makulatury i odpadów z papieru i tektury niebielonych lub falistych w Polsce w latach (2 4) Tabela 7. Zużycie, odzysk, import i eksport makulatury i odpadów z pozostałego papieru i tektury wykonanych z bielonej chemicznie masy celulo- zowej niebarwionej w masie w Polsce w latach (2 4) Tabela 8. Zużycie, odzysk, import i eksport makulatury i odpadów z papieru i tektury wykonanych głównie z masy chemicznej drzewnej (np. stare gazety, czasopisma i podobne materiały drukarskie) w Polsce w latach (2 4) Tabela 9. Zużycie, odzysk, import i eksport makulatury i odpadów z papieru i tektury pozostałych, łącznie z odpadami niesortowanymi w Polsce w latach (2 4) Makulatura i odpady z papieru i tektury niebielonych lub falistych stanowiły w 2006 r. 60,8% całkowitego zużycia makulatury (w latach odpowiednio: 55,5%, 56,1% i 56,3%). na tekturę falistą oraz w znacznie mniejszym zakresie do produkcji tektur litych. Rys. 15. Zużycie makulatury i wskaźnik recyklingu w Polsce w latach Makulatura i odpady z pozostałego papieru i tektury wykonane z bielonej chemicznie masy celulozowej niebarwionej w masie stanowiła w 2006 roku 4,6% całkowitego zużycia makulatury (w latach odpowiednio: 5,0%, 6,0% i 8,1%). W tabeli 7 przedstawione jest zużycie, odzysk, import i eksport tej makulatury w latach Makulatura ta stosowana jest głownie do produkcji papierów higienicznych oraz graficznych. Makulatura i odpady z papieru i tektury wykonanych głównie z masy chemicznej drzewnej (np.: stare gazety, czasopisma i podobne materiały drukarskie) stanowiła w 2006 r. 25,6% całkowitego zużycia makulatury (w latach odpowiednio: 26,6%, 27,1% i 25,7%). W tabeli 8 przedstawiono zużycie, odzysk, import i eksport tej makulatury w latach graficznych oraz higienicznych. Makulatura i odpady z papieru i tektury pozostałe, łącznie z odpadami niesortowanymi stanowiła w 2006 roku 9,1% całkowitego zużycia makulatury (w latach odpowiednio: 12,9%, 10,7% i 9,8%). Tabela 9 przedstawia zużycie, odzysk, import i eksport tej makulatury w latach

5 LITERATURA 1. Confederation of European Paper Industries. Annual Statistics CEPI Dane z ankiet z przedsiębiorstw przemysłu papierniczego za 2003, 2004, 2005 i 2006 r., SPP Produkcja wyrobów przemysłowych w 2003, 2004, 2005, 2006 roku, wydawnictwa GUS. 4. Dane dotyczące wymiany handlowej w 2006 r. Warszawa CAAC Rys. 16. Zużycie makulatury w Polsce wg rodzajów w 2000 r. Suma: 752,6 tys. ton Rys. 17. Zużycie makulatury w Polsce wg rodzajów w 2006 r. Suma: 1021,5 tys. ton na tekturę falistą i tektur litych oraz w mniejszym stopniu papierów higienicznych. Zużycie makulatury wg rodzajów w 2000 i 2006 roku przedstawiono na rysunkach 16 i 17. O dziesięć procent wzrósł udział zużycia makulatury opakowaniowej (falistej, mocnej i mieszanej) w łącznej ilości makulatury zużywanej w polskim przemyśle papierniczym. Powodem tego są modernizacje instalacji produkcyjnych w przedsiębiorstwach produkujących papier do produkcji tektury falistej. Moce produkcyjne przedsiębiorstw produkujących papiery z makulatury zadrukowanej wzrosły tylko w nieznacznym stopniu. Podsumowanie Selektywna zbiórka odpadów z papieru i tektury rośnie w niewystarczającym stopniu. Nieprzestrzeganie prawa obowiązującego w Polsce, dotyczącego zbiórki odpadów, zwłaszcza komunalnych, ale również opakowaniowych, i brak kontroli powodują, że zbyt duża ilość odpadów trafia na składowiska. Uruchomienie nowych linii produkcyjnych w przemyśle papierniczym w Niemczech powoduje większy popyt również na makulaturę w Polsce. Już w chwili obecnej występują braki w zaopatrzeniu w makulaturę opakowaniową małych papierni, zwłaszcza na południu kraju. Proponowane przez Ministerstwo Środowiska zmiany w ustawach opakowaniowych idą w dobrym kierunku, ale są spóźnione co najmniej o rok. Nowe inwestycje w branży papierniczej planowane w Polsce i w Niemczech mogą napotykać za kilka lat na barierę surowcową, co jest szczególnie niekorzystne dla Polski, z uwagi na, wynikające z traktatu akcesyjnego, utrudnienia dotyczące importu makulatury. Paper and board waste market in Poland In comparison to other European countries, collection, recycling and utilization rates are very low in Poland. In 2006, recovered paper utilization by the industry slightly dropped. The growth in paper consumption and production in Poland affected the decrease of utilization and recycling rates. The surplus of collected recovered paper -which amounted to over t - was exported. In 2006, the recovered paper collection from the waste market in Poland rose by 12.7% as did its exports by 75,6%. The main grades used in paper and board production were as follows: corrugated and kraft (60.8%), old newspapers and magazines (25.6%) and mixed grades (9.1%). High grades represented just 4.6%. In 2006, the recovered paper and waste from the rest of paper and board made of bleached pulp (non coloured in the stuff) represented 4.6% of total recovered paper utilization in Poland ( : 55.5%, 56.1% and 56.3% respectively). This grade is mainly used in the production of case materials as well as solid boards. In 2006, the recovered paper and waste from other paper and board grades made of bleached pulp(non coloured in the stuff) represented 4.6% of total recovered paper utilization in Poland ( : 5.0%, 6.0% and 8.1% respectively). This grade is mainly used in the production of household and sanitary grades as well as graphics. In 2006, the recovered paper and waste from paper and board made mainly of wood chemical pulp (old newspapers, magazines and printed materials) represented 25.6% of total recovered paper utilization in Poland ( : 26.6%, 27.1% and 25.7% respectively). This grade is mainly used in the production of printing as well as household and sanitary papers. In 2006, the recovered paper and waste from other papers and boards, including unsorted grades represented 9.1% of total recovered paper utilization in Poland ( : 12.9%, 10.7% and 9,8% respectively). This grade is mainly used in the production of case materials and solid board as well as sanitary and household grades. The share of packaging grades (corrugated, kraft and mixed) in total volume of recovered paper used in the paper industry in Poland rose by 10%. This trend is caused by modernizations carried out in plants manufacturing case material. Production capacities of paper makers using printed grades were just slightly increased. Selective collection of paper and board waste has been growing but insufficiently. Due to the fact that the waste collection law is not always obeyed, mainly in case of municipal and packaging waste, too much waste is landfilled. New production lines in German paper industry have an impact on higher recovered paper demand also in Poland. Small scale paper mills currently suffer from the shortage of recovered paper. Proposed by the Ministry of Environment, changes in the packaging law go in the right direction but they are one year late. New investments planed in Polish and German paper industry may have some difficulties with availability of raw materials in coming years. Due to some import restrictions resulting from the Accession Treaty, the situation may be particularly unfavourable for Poland. 591