Zmiany zasięgu zalewów w Dolinie Biebrzy w latach

Transkrypt

1 Zmiany zasięgu zalewów w Dolinie Biebrzy w latach Czy grozi nam wielka powódź? dr Dorota Mirosław-Świątek mgr Mateusz Grygoruk SGGW w Warszawie Zakład Hydrologii i Zasobów Wodnych Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Europa Środkowa

2 Głównym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój oraz funkcjonowanie ekosystemów mokradłowych w Dolnym Basenie Biebrzy są regularnie występujące zalewy wiosenne. Wezbrania a przyroda: - Odpowiednie uwilgotnienie gleb bagiennych w dolinie, - Utrzymanie ekosystemów odpowiednich dla ptactwa wodno-błotnego, - Stworzenie dogodnych warunków tarła dla wybranych gatunków ryb (np. szczupak). Wezbrania stanowią duże wyzwanie dla gospodarowania w Dolinie Biebrzy: - Długotrwałe podtopienia, szczególnie w okresie letnim, utrudniają koszenie oraz zbiór siana, - Występowanie zalewów w okresie letnim uniemożliwia wypas bydła na bagiennych łąkach, - wpływają na ograniczenie ruchu turystycznego,

3 Średni przepływ z wielolecia Czerwiec 2010 Opracowano na podstawie danych IMGW

4 Typy wezbrań Biebrzy: Wezbrania opadowe Wezbrania roztopowe Wezbrania zatorowe stan wody w rzece wzrasta w wyniku wystąpienia opadu; wezbrania tego typu są powodowane zarówno przez krótkotrwałe deszcze nawalne, jak również przez długotrwałe opady deszczu o średnim nasileniu. wiosenny wzrost stanów wody w wyniku topnienia śniegu i lodu, spływająca kra blokuje swobodny przepływ wody w zwężeniach koryta (np. przy mostach) powodując piętrzenie i wzrost stanów wody.

5 Pomiary hydrometryczne: Natężenie przepływu Stan wody Zasięg zalewów

6 przepływ [m 3 /s] 60 Hydrogram odpływu Biebrzy w Osowcu w roku hydrologicznym, WQ = 53,9 m 3 /s SQ = 20,7 m 3 /s 10 0 NQ = 9,72 m 3 /s Opracowano na podstawie danych IMGW

7 Przepływ [m 3 /s] Przepływ Biebrzy w Osowcu w latach WWQ = 360 m 3 /s NNQ = 3,08 m 3 /s Date Źródło danych: IMGW

8 Przepływ [m 3 /s] Wezbrania powodujące zalewy w Dolnym Basenie Biebrzy: ponad 25m 3 /s Średni przepływ Biebrzy w Osowcu: 22,8 m 3 /s Date Opracowano na podstawie danych IMGW

9 Największe wezbrania Biebrzy w latach

10 Wiosenne wezbrania roztopowe niezbędne dla przyrody Doliny Biebrzy -Woda usuwa z doliny martwą materię organiczną, - Tereny lęgowe ptactwa, - Zachowanie krajobrazu doliny, - Zapewnienie dobrych warunków rozwoju łąk mokradłowych

11 Zasięg zalewu wiosennego w 1979 roku Qmax = 380 m 3 /s Obszar podtopień: ha Objętość zmagazynowanej wody: 44,5 mln m 3 (Zbiornik Siemianówka: aktywna objętość retencyjna - ok. 50 mln m 3 ) Opracowano na podstawie danych IMGW

12 W okresie , na Biebrzy w profilu Osowiec wystąpiło 17 dużych wezbrań trwających ponad 3 dni, podczas których średni chwilowy przepływ był większy niż 86,1 m 3 /s (SWQ). Rok Początek wezbrania Koniec wezbrania Czas trwania wezbrania [dni] Pora roku jesień wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna wiosna jesień zima wiosna wiosna wiosna Opracowano na podstawie danych IMGW

13 Objętość największego wezbrania Biebrzy trwającego od 26 marca do 29 kwietnia 1979 roku wyniosła bez mała 300 mln m 3. Dla porównania: -Jez. Śniardwy ok. 700 mln m 3 -Jez. Solińskie ok. 500 mln m 3 (największa w Polsce objętość aktywnej retencji około 300 mln m 3 ) -Jez. Siemianówka ok. 80 mln m 3 -Miesięczne zużycie wody w Polsce 5 m 3 per capita (wg danych GUS)

14 czas trwania [dni] Na podstawie obserwacji stwierdzono, że częstotliwość wielkich wezbrań Biebrzy w okresie malała, ale czas ich trwania uległ wydłużeniu średnio o niemal 100% Czas trwania największych wezbrao Biebrzy w okresie Rok

15 mln m 3 /doba Objętość największych wezbrań Biebrzy w Osowcu na przestrzeni ostatnich 60 lat stopniowo wzrastała. 3 Objętośd największych wezbrao Biebrzy w Osowcu 2,5 2 1,5 1 0, Rok Opracowano na podstawie danych IMGW

16 kolejny dzieo roku Analiza wiosennych wezbrań roztopowych Biebrzy w latach : 120 Dzieo rozpoczęcia wezbrania roztopowego rok W latach zaobserwowano przesunięcie średniego dnia rozpoczęcia wiosennego wezbrania roztopowego z ostatniej na przedostatnią dekadę marca. Opracowano na podstawie danych IMGW

17 Letnie wezbrania w okresach intensywnych i długotrwałych opadów Podtopienia koszonych łąk, Płytkie wody zalewu szybko się nagrzewają, co przyspiesza procesy biologiczne i bywa przyczyną niedoborów tlenu niebezpieczeństwa dla ryb i ludzi, Szybszy rozwój roślinności.

18 dni 70 Czas trwania wezbrao letnich (Q w Osowcu > 24,8 m3/s) lata Opracowano na podstawie danych IMGW

19 [mln m 3 /d] W latach zaobserwowano nieznacznie malejący trend objętości letnich wezbrań zalewowych. 2,5 Objętośd największych letnich wezbrao Biebrzy (Q w Osowcu > 24,8 m 3 /s) 2 1,5 1 0, lata Opracowano na podstawie danych IMGW

20 20 Zasięg zalewów a gospodarowanie w Dolinie Biebrzy Źródło danych: BPN

21 Użytkowane łąki na obszarze Dolnego Basenu Biebrzy Źródło danych: BPN

22 z [m asl.] Sieć rzeczna w Basenie Dolnym Biebrzy x [m]

23

24

25 Mapa roślinności i jej współczynniki szorstkości w Basenie Dolnym Biebrzy

26

27 Opracowano na podstawie danych IMGW

28 Opracowano na podstawie danych IMGW

29 Opracowano na podstawie danych IMGW

30 lata Zasieg zalewu [ha] pow zalanych lak [ha] Qsred_max [m 3 /s] Od_stand[m 3 /s] pzl/pcł [%] Opracowano na podstawie danych IMGW

31 suma opadu [mm] 200 Miesięczne sumy opadów w Laskowcu (Dolny Basen Biebrzy) w latach sty-00 sty-01 sty-02 sty-03 sty-04 sty-05 sty-06 sty-07 sty-08 sty-09 sty-10 Źródło danych: BPN This project is implemented through the CENTRAL EUROPE Programme co-financed by the ERDF

32 [mm] 32 Średnie miesięczne sumy opadu w Laskowcu (Dolny Basen Biebrzy) w latach sty lut mar kwi maj cze lip sier wrz paz lis gru Źródło danych: BPN

33 [mm] Średnie miesięczne sumy opadów w północno-wschodniej Polsce - lata lis gru sty lut mar kw maj cze lip się wrz paz Źródło danych: IMGW This project is implemented through the CENTRAL EUROPE Programme co-financed by the ERDF

34 34 4,5 Stosunek sumy opadu w okresie letnim do sumy opadu w okresie zimowym w północno-wschodniej Polsce 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Wzrost udziału opadów zimowych w rocznej sumie opadu Źródło danych: IMGW

35 35 Czy czeka nas wielka powódź? Źródło danych: ENSEMBLES

36 Dziękujemy za uwagę Dorota Mirosław-Świątek Mateusz Grygoruk Fot. Autorzy, BPN This Projekt project współfinansowany is implemented z through Europejskiego the CENTRAL Funduszu Rozwoju Regionalnego EUROPE w ramach Programme programu co-financed Europa Środkowa by the ERDF