DWUSTOŻKOWATE NACZYNIA ZDOBIONE ZASZCZYPYWANIEM". G ł o s W DYSKUSJI NAD CERAMIKĄ ZACHODNIOBAŁTYJSKĄ*
|
|
- Marek Baran
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 M A C I E J KARCZEWSKI DWUSTOŻKOWATE NACZYNIA ZDOBIONE ZASZCZYPYWANIEM". G ł o s W DYSKUSJI NAD CERAMIKĄ ZACHODNIOBAŁTYJSKĄ* Z e względu na masowy charakter i powszechność występowania ceramika stanowi niezwykle istotny element kultury archeologicznej.1 Jej wszechstronna analiza jest więc niezbędnym warunkiem w badaniach nad obliczem kulturowym ziem zachodniobałtyjskich. Bezsprzecznym pozostaje fakt, że zaawansowanie badań nad ceramiką zachodniobałtyjską jest dalece niewystarczające. Tym ważniejsze wydaje się określenie celu i metod badań nad tą kategorią zabytków. dają prace poświęcone ceramice wczesno- i późnośredniowiecznej z ziem polskich. Określając nadrzędny cel badań nad ceramiką zachodniobałtyjską można posłużyć się tezami J. Kruppego sformowanymi w stosunku do ceramiki późnośredniowiecznej. Jego zdaniem celem tym jest analiza stref produkcji i konsumpcji" oraz śledzenie, poprzez odpowiednio sformułowane pytania badawcze, szerszych zjawisk kulturowych.10 To ogólne stwierdzenie kryje w sobie cały szereg problemów szczegółowych, takich jak: odtworzenie techniki, technologii i organizacji warsztatu ceramicznego, dystrybucja i użytkowanie wyrobów, czy przechodzenie naczyń z kontekstu społecznokulturowego do kontekstu archeologicznego.11 Odrębne zagadnienie w badaniach nad ceramiką stanowią różnorodne przekształcenia, jakim podlegają naczynia i ich fragmenty w wyniku działań procesów podepozycyjnych oraz wpływ tych przekształceń na wynik interpretacji źródeł archeologicznych.12 W dotychczasowej literaturze przedmiotu zaznaczyły się dwa kierunki analizy zachodniobałtyjskiej ceramiki naczyniowej. Pierwszy z nich reprezentują opracowania poszczególnych grup naczyń: popielnic okienkowych",2 ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej,3 pucharów na pustej nóżce4 i naczyń dwustożkowatych zdobionych zaszczypywaniem".5 Odmienne ujęcie zagadnienia prezentują monografie kultury kurhanów zachodniobałtyjskich6 i kultury bogaczewskiej.7 W oparciu o duże liczebnie zbiory ceramiki podjęte zostały próby opracowania jej typologii8 lub też uszeregowania naczyń w poszczególnych fazach rozwojowych danej kultury.9 Jako kryterium wyróżniające brane były przy tym pod uwagę głównie morfologia i ornamentyka, natomiast inne cechy traktowano drugoplanowo. Publikacje te nie wyczerpują więc zagadnienia. Można je natomiast uważać za cenny wstęp do całościowego opracowania ceramiki zachodniobałtyjskiej w poszczególnych okresach chronologicznych. Dobry przykład możliwości archeologii w tym zakresie Jak zaznaczono wyżej, w dotychczasowych publikacjach poświęconych ceramice zachodniobałtyjskiej główny nacisk kładziono na morfologię i ornamentykę naczyń przy jednoczesnym marginalnym traktowaniu cech technologicznych. Do najczęściej odnotowywanych spośród tej kategorii cech należą: faktura powierzchni zewnętrznej, jej barwa oraz rodzaj, granulacja i ilość domieszki schudzającej glinę. Na brak szerszego zainteresowania technologicznym aspektem badań nad ceramiką wpłynęły po części losy źródeł archeologicznych pozyskanych przed 6 * Artykuł został przygotowany i złożony do druku w 1994 roku, tuż po ukazaniu się III tomu Barbaricum". Ł. OKULICZ, Kultura kurhanów zachodniobałtyjskich we wczesnej epoce żelaza, Wrocław-Warszawa-Kraków Pojęcie ceramika" odnosi się w niniejszym artykule wyłącznie do naczyń glinianych. 7 W. NOWAKOWSKI, Kultura bogaczewska na Pojezierzu Mazurskim i Suwalszczyźnie we wczesnym okresie wpływów rzymskich, Warszawa 1982, maszynopis pracy doktorskiej w Insty-tucie Archeologii UW. Autor dziękuje dr. hab. Wojciechowi Nowakowskiemu za udostępnienie maszynopisu. 2 K. VOIGTMANN, Die westmasurischen Loch- und Fensterurnen", Alt-Preußen 6, 1941, H. 3, p J. OKULICZ, Problem ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej kultury zachodnio bałtyjskiej (VI-VII w. n.e.), PomorAnt 13, 1988, p Ł. OKULICZ, op. cit., p NOWAKOWSKI, op. cit, p W. NOWAKOWSKI, Studia nad ceramiką zachodniobałtyjską w okresie wędrówek ludów. Problem tzw. pucharów na pustych nóżkach, Barbaricum 1, 1989, p J. KRUPPE, Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce, część 1, Wrocław-Warszawa-Kraków 1981, p Ibidem; cf. A. BUKO, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990, fig A. BITNER-WRÓBLEWSKA, Z badań nad ceramiką zachodniobałtyjską w okresie wędrówek ludów. Problem tzw. kultury sudowskiej, Barbaricum 3, 1994, p BUKO, op. cit, p ,
3 MACIEJ KARCZEWSKI i w trakcie drugiej wojny światowej. Zniszczone bądź rozproszone w wyniku działań wojennych, znane są one często jedynie z publikacji.13 Niestety, w analogiczny sposób przedstawiane są materiały ze stanowisk archeologicznych badanych w ciągu ostatniego półwiecza. Sprawozdania z badań i monografie stanowisk przedstawiają cechy technologiczne ceramiki w różnym, przeważnie jednak niezbyt szerokim zakresie, przy czym nawet w obrębie jednej publikacji autorzy nie przestrzegają zasady jednakowej formy opisu dla całego zbioru. Najdokładniej charakteryzowane są naczynia zachowane w całości lub w większej części, natomiast mniejsze fragmenty ceramiki traktowane są jako materiał niecharakterystyczny", dla którego wystarczy podać liczbę ułamków.14 Od tego obrazu odbiegają publikacje wyników badań na cmentarzyskach w Wołowni i Bilwinowie. W obu przypadkach, we wstępie, autor podaje metodę opisu oraz rozbudowaną listę odnotowywanych cech.15 Sporo uwagi cechom technologicznym ceramiki poświęcili też autorzy opracowań dotyczących ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej16 i pucharów na pustej nóżce.17 związanych z techniką i technologią warsztatu ceramicznego wydaje się być jednym z obiecujących kierunków badań nad ceramiką zachodniobałtyjską. Cechy te, obok wymiarów i morfologii, stanowią źródło do ustalania funkcji naczyń.20 Ponadto w połączeniu z motywem i sposobem wykonania ornamentu pozwalają na wydzielenie stylu w ceramice stanowiącego oznakę tradycji kulturowej. Śledzenie stylów w ceramice umożliwia z jednej strony wnioskowanie na temat spójności kulturowej danego obszaru, z drugiej zaś wskazanie kierunków rozchodzenia się form ceramiki.21 Do przedstawienia powyższych uwag skłoniła autora publikacja A. Bitner-Wróblewskiej poświęcona grupie dwustożkowatych naczyń zdobionych zaszczypywaniem".22 Zdaniem Autorki dwustożkowate naczynia zdobione zaszczypywaniem wykazują ogromną zbieżność chronologiczną i terytorialną, tworząc zwartą koncentrację nad górną Czarną Hańczą i Rospudą, co pozwala uznać je za wyróżnik kulturowy Suwalszczyzny w okresie wędrówek ludów". Ponadto występowanie w okresie wędrówek ludów na Mazurach i nad górną Pregołą naczyń zdobionych zaszczypywaniem" o - zdaniem A. Bitner-Wróblewskiej - zbliżonych cechach morfologicznych" może wskazywać na oddziaływanie ceramiki suwalskiej na tamte tereny. W obrębie grupy olsztyńskiej wpływy te miały doprowadzić do wytworzenia lokalnej odmiany naczyń zdobionych zaszczypywaniem".23 Bazę źródłową do sformułowania przytoczonych poglądów, mimo znacznego w porównaniu z innymi regionami Polski północno-wschodniej zaawansowania badań archeologicznych na Suwalszczyźnie, stanowiła grupa zaledwie dwudziestu ośmiu naczyń dwustożkowatych zdobionych zaszczypywaniem" i pięciu naczyń pochodnych".24 Cechy technologiczne (ilościowe i jakościowe) nabierają szczególnego znaczenia przy analizie materiału ceramicznego zachowanego fragmentarycznie. Są one często jedynymi przesłankami do ustalenia przynależności chronologiczno-kulturowej tego typu zabytków. Ponadto fragmenty ceramiki pozwalają na uchwycenie cech niemożliwych niejednokrotnie do odnotowania w przypadku naczyń zachowanych w całości.18 Wymienić tu należy czytelne na przełomach ślady formowania i łączenia poszczególnych partii naczynia, rodzaj i ilość ziaren domieszki oraz ich rozkład w ściankach naczynia, czy też atmosferę i jakość wypału. Obserwacje takie możliwe są jedynie przed konserwacją ceramiki.19 Tak więc analiza cech 13 W. NOWAKOWSKI, Stan i potrzeby badan nad zachodniobałtyjskim kręgiem kulturowym na terenie Polski ze szczególnym uwzględnieniem kultury bogaczewskiej, in: Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji. Kraków listopada 1984, Kraków 1986, p M. KARCZEWSKI, Propozycja kwestionariusza cech uwzględnianych przy opisie ceramiki zachowanej fragmentarycznie, Archeologiczne Listy 2(40), Szczególne utrudnienie przy opisie cech naczyń po konserwacji stanowią różnego typu zabiegi wzmacniające ścianki i uzupełniające powstałe w nich ubytki. Przede wszystkim należy do nich gipsowanie oraz stosowane przed drugą wojną światową podklejanie paskami kartonu wewnętrznych powierzchni naczyń. 14 K. LENARCZYK, Materiały z badan cmentarzyska ciałopalnego z okresu wpływów rzymskich w Sterławkach Wielkich, gm. Ryn, woj. suwalskie, RoczB 17, 1991, p. 15 sq. 20 J. KRUPPE, Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, p M. KACZYŃSKI, Cmentarzysko kurhanowe z V-VI wieku w miejscowości Bilwinowo, pow. Suwałki, RoczB 2, 1961, p ; idem, Cmentarzysko z V-VI w. we wsi Wołownia, pow. Suwałki, RoczB 6, 1965, p A. NIEWĘGŁOWSKI, Perspektywy i walory poznawcze badan nad ceramiką lepioną jako elementem kultury archeologicznej [na marginesie artykułu fana Dąbrowskiego 1988], ArchPolski 36, 1991, p J. OKULICZ, op. cit., p NOWAKOWSKI, Studia nad ceramiką zachodniobałtyjską..., p , Propozycja listy cech odnotowywanych przy analizie fragmentów naczyń została zawarta w: M. KARCZEWSKA, BITNER-WRÓBLEWSKA, op. cit., p Ibidem, p Ibidem, p
4 DWUSTOŻKOWATE NACZYNIA ZDOBIONE ZASZCZYPYWANIEM" Fig. 1. Naczynia zdobione ornamentem palcowym datowane na późny okres epoki brązu oraz okresy halsztacki i lateński: 1-2 Biedaszki, woj. Olsztyn; 3 Krosno, woj. Elbląg; 4-5 Pustniki, woj. Olsztyn; 6 b. Alt-Wehlau, raj. Wardiejsk; 7-9 Biskupiec, woj. Olsztyn; 10 Giżycko (Villa Nowa), woj. Suwałki; 11 Malbork - Wielbark, woj. Elbląg; Olsztyn ul. Grabowskiego; 14 Tulewo, woj. Suwałki. Rys. 1-3 wg M. Hoffmanna,4-14 wg H. Schleifa. Skala 1:2,5 - rys. 1; 1:5 - rys. 2-6, 12; rysunki bez skali: 7-11, 13,
5 MACIEJ KARCZEWSKI Niestety, sposób prezentacji materiału źródłowego nie pozwala na zapoznanie się z jego całością. Utrudnia je brak rysunków naczyń z Kaliniskai, raj. Raseiniai, z grobu 20, z Vidigriai, raj. Silute, z grobu 31, z Kazimierówki, st. 1, woj. suwalskie, z obiektu 25a (jednego z dwóch naczyń); z Prudziszek, st. I, woj. suwalskie, z grobu 1 w kurhanie 8 (jednego z dwóch naczyń) oraz fragmentu naczynia z Garbasia, st. 1, woj suwalskie, z grobu 1 w kurhanie 1. W publikacji nie zamieszczono również rysunków trzech spośród pięciu naczyń zaliczonych do form pochodnych". Ponadto nie są jasne przesłanki, które pozwoliły na jednoznaczne zaklasyfikowanie do grupy naczyń dwustożkowatych partii przydennych naczynia z grobu 8 w kurhanie 2 na stanowisku I w Prudziszkach.25 Zamieszczone rysunki nie uzasadniają też twierdzenia, że analizowane naczynia tworzą dość zwarty stylistycznie i formalnie zespół".26 Określenie ich mianem dwustożkowate" nastąpiło wyłącznie w oparciu o tektonikę brzuśca. Ukształtowanie wylewów naczyń wykazuje już znacznie większe zróżnicowanie - od prostych do mocno rozchylonych. Należy tu podkreślić, że cechy drugorzędne (m. in. ukształtowanie wylewu), w odróżnieniu od kształtu brzuśca naczynia, stanowią istotną przesłankę do określania jego pierwotnej funkcji.27 Poza ogólną obserwacją, że zarówno analizowana ceramika z Suwalszczyzny, jak i naczynia z obszaru grupy olsztyńskiej i znad górnej Pregoły to garnki trudno też podtrzymywać twierdzenie o ich zbliżonych cechach morfologicznych". palcowy występuje na ceramice kultury lipickiej, na naczyniach kuchennych kultury Sintana-de-Mures i na naczyniach wczesnosłowiańskich.29 O powszechności tego ornamentu w późnym okresie epoki brązu oraz w okresach halsztackim i lateńskim w inwentarzach grupy mazursko-warmińskiej kultury łużyckiej i kultury kurhanów zachodniobałtyjskich świadczą dane zgromadzone w częściowo opublikowanej kartotece Hansa Schleifa (Fig ). 30 Dla późnego okresu wpływów rzymskich i okresu wędrówek ludów listę naczyń zdobionych zaszczypywaniem" przedstawioną przez A. Bitner-Wróblewską można rozszerzyć o kilka dalszych przykładów. Ornament taki występuje na naczyniach z grobów 16 i 28 z Kudrinka (b. Wackern), raj. Bagrationowsk (Fig ), datowanych przez O. Tischlera na fazę C (III-IV w. n.e.), na popielnicy z grobu 41 w Rovnoe (b. Pollwitten), raj. Primorsk (Fig. 2.3), datowanego na fazę D (IV-V w. n. e.), na kubku z grobu 8 z Warnikam, raj. Mamonovo (Fig. 2.4), z fazy C wg O. Tischlera,31 oraz na naczyniu z grobu 164 z Tumian, które wraz z całym stanowiskiem datować należy na rozwiniętą fazę okresu wędrówek ludów.32 Dalsze przykłady ceramiki zdobionej ornamentem palcowym, datowanej od końca I tys. p.n.e. do początków II tys. n.e. znane są z terenów południowo-wschodniej Łotwy. Z położonego na tych obszarach grodziska w miejscowości Digna'e, zasiedlonego od końca I tys. p.n.e. do XIII w. pochodzi zbiór ponad 12 tysięcy fragmentów ceramiki, w którym 5,9% stanowią fragmenty zaszczypywane. Znaczne zaburzenie stratygrafii nie pozwala na dokładne datowanie zabytków, niemniej jednak stwierdzono, że najwięcej ceramiki zaszczypywanej występuje w wyższych warstwach stanowiska. Są to fragmenty prostych (wiadrowatych i baniastych) naczyń z zagiętymi do wnętrza lub odgiętymi na zewnątrz wylewami (Fig ). Drugą cechą, która - w połączeniu z morfologią - pozwoliła na wydzielenie grupy naczyń dwustożkowatych zdobionych zaszczypywaniem" był ich ornament. Jak słusznie zauważa A. Bitner-Wróblewska ornament zaszczypywany" ma na obszarach bałtyjskich szeroki zasięg chronologiczny i terytorialny.28 W rzeczywistości zasięg tego zjawiska jest jeszcze obszerniejszy. Ornament 25 BITNER-WRÓBLEWSKA, op. cit., p Autorka proponuje określenie tego rodzaju ornamentyki jako zaszczypywanie". Ze względu na różnorodność form zdobień wykonywanych nieuzbrojoną w dodatkowe narzędzia ręką ludzką właś-ciwsze byłoby, zdaniem autora, określenie: ornament palco-wy". też naczyń zdobionych ornamentem palcowym znajdujących się w zbiorach muzeum. Dane zawarte w kartotece zostały częściowo opublikowane przez: J. ANTONIEWICZA, Z problematyki badan osadnictwa wczesnożelaznego na wschodnich Mazurach, RoczB 2, 1961, p ; oraz M. HOFFMANNA, Nieznane materiały kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, Barbaricum 2, 1992, p Zamieszczone w niniejszym artykule rysunki i fotografie naczyń zdobionych ornamentem palcowym stanowią jedynie wybór z bogatych materiałów zgromadzonych w cytowanej kartotece Ibidem, p. 232, fig. 1:4. 26 Ibidem, p KRUPPE, Studia nad ceramiką XIV wieku..., p NOWAKOWSKI, Studia nad ceramiką zachodniobałtyjską..., p. 119, 122. O. TISCHLER, H. KEMKE, Ostpreussische Altertümer aus der Zeit der grossen Gräberfelder nach Chr. Geb., Königsberg 1902, pl. XXIV: 7, XXV: 6-7, XXXIII: 12-12a. 30 Kartoteka Hansa Schleifa znajduje się w archiwum Działu Archeologii Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Autor składa w tym miejscu podziękowania Panu dr Mirosławowi Hoffmannowi, Kierownikowi Działu Archeologii Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, za udostępnienie powyższej kartoteki, jak 32 V. I. KULAKOV, Mogil'niki zapadnoj casti Mazurskovo Poozerja konca V-VIII v.v. (po materialam raskopok g.g), Barbaricum 1, 1989, fig. 55: 3; BITNER-WRÓBLEWSKA, op. cit., p
6 DWUSTOŻKOWATE NACZYNIA ZDOBIONE ZASZCZYPYWANIEM"... Fig. 2. Naczynia zdobione ornamentem palcowym datowane na późny okres wpływów rzymskich i okres wędrówek ludów: 1-2 Kudrinki (b. Wackern), raj. Bagrationowsk; 3 Rownoje (b. Pollwitten), raj. Primorsk; 4 Warnikam, raj. Mamonowo; 5 Tumiany, woj. Olsztyn. Rys. 1-4 wg O. Tischlera, 5 wg В. И. Кулакова. Skala 1:4 - rys 1-4; ok. 1:3,3 - rys. 5. Fig. 3. Ceramika zdobiona ornamentem palcowym z grodziska Digna'e (Łotwa). Wg H. Цнмермане. Skala 1:2,5. 95
7 MACIEJ KARCZEWSKI Zdaniem I. Cimermane ceramika zdobiona ornamentem palcowym (zaszczypywania i załuskiwania paznokciowe) tworzącym gęste pasma przebiegające w różnorodnych kierunkach, znana jest też z innych grodzisk i osad otwartych Łotwy oraz grodzisk północno-wschodniej Litwy. 33 Wpływami z terytoriów bałtyjskich tłumaczone jest również występowanie w drugiej połowie I tys. n. e. naczyń zaszczypywanych na obszarze południowej Estonii. 34 Przedstawione wyżej przykłady wskazują na częste występowanie ornamentu zaszczypywań" nie tylko w kulturach archeologicznych związanych z bałtyjskim substratem etnicznym. Pokrywające powierzchnię zewnętrzną naczyń wątki ornamentacyjne (Fig. 1-3) odpowiadają przy tym typom ornamentu zaszczypywanego" wydzielonym przez A. Bitner-Wróblewską. 35 Fakt występowania ich na naczyniach o zróżnicowanej morfologii (garnki, misy, kubki) i różnej chronologii (od okresu halsztackiego po wczesne średniowiecze) wskazuje, że na tym etapie badań nad ceramiką zachodniobałtyjską wnioskowanie o przynależności chronologiczno-kulturowej i oddziaływaniach kulturowych w oparciu o połączenie jedynie dwóch cech - morfologii i ornamentyki - bez wcześniejszego rozpatrzenia ich genezy, nie przynosi zamierzonego rezultatu. Tezę tą potwierdza dodatkowo wcześniejsza chronologia naczyń zaszczypywanych" z cmentarzysk z Kudrianka i b. Warnikam, jak i wskazana przez W. Nowakowskiego możliwość pojawienia się ornamentu zaszczypywań" na ceramice grupy olsztyńskiej pod wpływem oddziaływań z terenów kultury Santana-de- -Murea. 36 Bezsprzecznym natomiast pozostaje fakt, iż co najmniej od późnego okresu wpływów rzymskich na terytoriach zajętych przez osadnictwo bałtyjskie, różne formy naczyń zdobione były ornamentem palcowym. Na występowanie tego zjawiska w okresie wędrówek ludów na Suwalszczyźnie w literaturze polskiej zwrócili już uwagę J. Kostrzewski, W. Chmielewski i K. Jażdżewski oraz J. Okulicz I. CIMERMANE, Keramika dignaiskovo gorodisca i niekotorych drugich pamiatnikov Selov kak otracenie kontaktov s plemenami territorii Litvy v konce I tysjaceletija do n.e. I tysjaceletija n.e., in: Problemy etnogeneza i etniceskoj istorii Baltov, Vilnus 1985, p , 54, rys. 3: M. AUN, Vzaimootnosenija baltskich i jucnoestonskich plemen vo vtoroj polovinie I tysjaceletija n. e, in: Problemy etnogeneza i etniceskoj istorii Baltov, Vilnus 1985, p BITNER-WRÓBLEWSKA, op. cit,, p NOWAKOWSKI, Studia nad ceramiką zachodniobałtyjską..., p J. KOSTRZEWSKI, W. CHMIELEWSKI, K. JAŻDŻEW- SKI, Pradzieje Polski, wyd. II, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, p. 304; J. OKULICZ, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e, Wrocław-Warszawa-Kraków 1973, p
OSADA LUDNOŚCI KULTURY KURHANÓW ZACHODNIOBAŁTYJSKICH W PIÓRKOWIE, WOJ. WARMIŃSKO-MAZURSKIE
ALEKSANDRA ŻÓRAWSKA OSADA LUDNOŚCI KULTURY KURHANÓW ZACHODNIOBAŁTYJSKICH W PIÓRKOWIE, WOJ. WARMIŃSKO-MAZURSKIE 1993 roku, podczas ostatniego sezonu badań cmentarzyska kultury kurhanów zachodniobałtyjskich
TOM IV STANOWISKA: BIEŃKOWICE 56 (ZRD 18) RACIBÓRZ 425 (ZRD 21) RACIBÓRZ 424 (ZRD 22)
Badania archeologiczne na terenie Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze, województwo śląskie (polder) Badania archeologiczne na terenie Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny
Wstęp do źródłoznawstwa, część II (ceramika) 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Wstęp do źródłoznawstwa, część II (ceramika). Kod modułu 05-WDZ-1 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy 4. Kierunek
Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze
Anna Hendel Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy, poza zabytkami związanymi z przeszłością
Wykaz publikacji Mgr Józef Niedźwiedź
Wykaz publikacji Mgr Józef Niedźwiedź http://jozefniedzwiedz.cba.pl/wydawnictwa.html A. ARCHEOLOGIA 1. Kokowski A., Niedźwiedź J. 1984, Łuszczów stan. 1, gm. Uchanie, woj. zamojskie, Sprawozdania z badań
PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R.
Marcin Rudnicki PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R. Badania wykopaliskowe, które są przedmiotem niniejszego sprawozdania zostały przeprowadzone w dniach 06.08 31.08.2012 w obrębie wielokulturowego
kultura łużycka (epoka brązu) A - 280/70 neolit, późny okres lateński (kultura celtycka) neolit, wczesne średniowiecze, średniowiecze
134 stanowiska archeologiczne z obszaru Gminy Głubczyce, wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa opolskiego, ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Głubczyce wg stan po aktualizacji
STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO. Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach zostało odkryte w roku 1991 przez
ŚLĄSKIE SPRA WOZDANIA ARCHEOLOGICZNE Tom 39, s. 405 Wrocław 1997 DARIUSZ BOBAK, JAROSŁA W ERONOWICKI STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach
Gorzów Wielkopolski, dnia 26 marca 2013 r. Poz. 863 OGŁOSZENIE LUBUSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO KONSERWATORA ZABYTKÓW W ZIELONEJ GÓRZE. z dnia 22 marca 2013r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 26 marca 2013 r. Poz. 863 OGŁOSZENIE LUBUSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO KONSERWATORA ZABYTKÓW W ZIELONEJ GÓRZE Na podstawie art. 9 ust. 6 ustawy
Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Gniezno 2015 Publikacja towarzysząca wystawie Dawna wytwórczość na ziemiach polskich zorganizowanej w dniach 29 kwietnia 4 października 2015
Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA
Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA 1996 1. Konczewski P., Dąbrowa T., Opalińska M., Gralak T., Kwaśnica K., Żuchliński P. Osada kultury łużyckiej Ślęża Plasterki, woj. Wrocławskie, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne,
zbiory Do najciekawszych materiałów należy zaliczyć:
zbiory W chwili obecnej zasoby Działu Archeologii, to ponad 25 tysięcy zabytków o walorach ekspozycyjnych, z różnych epok i okresów. Do najstarszych należą przedmioty wykonane z kamienia i krzemienia,
KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO
OBSZAR OBSERWACJI ARCHEOLOGICZNEJ DLA XIII-XIX w. ŚREDNIOWIECZNEJ WSI W GRANICACH NOWOŻYTNEGO SIEDLISKA obszar obserwacji archeologicznej na tle mapy topograficznej w skali 1: 25 000 obszar AZP:82-22 iu
Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów
Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria t. VI/VII: 2009/2010, z. 1: Archeologia, s. 443-447 ISSN 0076-5236 Andrzej Kuczkowski Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia Archeologia powszechna V (okres lateński i wpływów rzymskich) 2.
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu ) 2. Kod modułu 05-APL-24 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy 4. Kierunek studiów archeologia 5. Poziom studiów
14. Zakładane efekty kształcenia Wiedza: Student ma uporządkowaną wiedzę z zakresu archeologii neolitu; ma podstawową wiedzę o historii i głównych kie
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Archeologia powszechna neolit 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim General Archaeology - Neolithic 3.
Fragment ceramiki z Jaworek Przyczynek do kontaktów Rusi Szlachtowskiej
Przyczynek do kontaktów Rusi Szlachtowskiej Treścią niniejszego tekstu jest fragment ceramiki znaleziony na terenie miejscowości Jaworki, gm. Szczawnica. Opisywany ułamek naczynia pozyskano przypadkowo
Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki.
Studzionki 1.1. Dawne nazwy miejscowości. Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki. 1.2. Etymologia nazwy wsi. Etymologia nazwy wsi bliżej nieznana. 1.3. Historia
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY 1) z dnia 9 czerwca 2004 r.
Opracowano na podstawie: Dz.U.2004.150.1579 PRZEPISY AKTUALNE (na dzień 31.07.2009 r.) ROZPORZĄ 1) z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych,
OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ
PEPŁOWO 12 Obszar AZP nr 36-61 Nr st. na obszarze 6 Nr st. w miejscowości 12 RATOWNICZE BADANIA ARCHEOLOGICZNE W OBRĘBIE INWESTYCJI: BUDOWA DROGI EKSPRESOWEJ S-7 NA ODCINKU NIDZICA- NAPIERKI WRZESIEŃ 2011
Projekt z dnia 6 czerwca 2018 r.
Projekt z dnia 6 czerwca 2018 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A K U L T U R Y I D Z I E D Z I C T W A N A R O D O W E G O z dnia 2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich
Wstępne wyniki badań cmentarzyska z późnej epoki brązu w Bogdanach, pow. Olsztyn, woj. warmińsko-mazurskie (PI )
Mirosław J. Hoffmann Wstępne wyniki badań cmentarzyska z późnej epoki brązu w Bogdanach, pow. Olsztyn, woj. warmińsko-mazurskie (PI. 35-39) v_>mentarzysko w Bogdanach odkryte zostało w czerwcu 1990 roku1.
ADAM WALUś. ZąBiE, ST. X, WoJ. WARMińSKo-MAZuRSKiE. BADANiA W RoKu 2010 (PL )
światowit VIII (XLIX)/B 2009 2010 ZąBiE, ST. X, WoJ. WARMińSKo-MAZuRSKiE. BADANiA W RoKu 2010 (PL. 151 153) W 2010 roku, po dwuletniej przerwie, wznowione zostały badania wykopaliskowe na wielokulturowym
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Seminarium licencjackie 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim 3. Jednostka prowadząca przedmiot Instytut
2. Kod modułu kształcenia 05-ARSK1-11DU, 05-ARSK2-11DU, 05-ARSK3-11DU, 05-ARSK4-11DU
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Archeologia regionów i stref kulturowych - moduł złożony z 4 części, a każda z tych części z dwóch, odmiennych ów 15- godzinnych,
Naczynia ze starszych faz okresu wczesnośredniowiecznego na stanowisku nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (PI. 48)
Joanna Kaiaga Naczynia ze starszych faz okresu wczesnośredniowiecznego na stanowisku nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (PI. 48) Stanowisko nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (dawniej Grodzisk Mazowiecki,
Wejście w życie: 13 października 2005 r.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w granicach miasta Kożuchowa oraz wsi: Cisów, Drwalewice, Książ Śląski, Mirocin Dolny, Mirocin Górny, Podbrzezie Dolne, Solniki i Stypułów.
Cennik czasopism i wydawnictw zwartych Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Tytuł tom/zeszyt stan cena
Cennik czasopism i wydawnictw zwartych Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie (cennik uwzględnia wyłączne druki, które są lub były sprzedawane przez PMA; wydawnictwa zwarte sprzed 1990 r. oznaczono
Rola krajobrazu w percepcji społecznej regionu. Przykład Podlasia
Rola krajobrazu w percepcji społecznej regionu. Przykład Podlasia Tożsamość terytorialna Podlasia wobec podziału administracyjnego Celem nadrzędnym rozprawy doktorskiej jest określenie wpływu obecnego
Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa
Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność
Zasady i wskazówki pisania prac dyplomowych
Zasady i wskazówki pisania prac dyplomowych 1. Informacje ogólne Prawo autorskie Student przygotowujący pracę dyplomową (licencjacką/magisterską) powinien zapoznać się z przepisami wynikającymi z "Ustawy
Wrocław, dnia 4 sierpnia 2015 r. Poz OBWIESZCZENIE WOJEWODY DOLNOŚLĄSKIEGO. z dnia 4 sierpnia 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 4 sierpnia 2015 r. Poz. 3374 OBWIESZCZENIE WOJEWODY DOLNOŚLĄSKIEGO z dnia 4 sierpnia 2015 r. o sprostowaniu błędu w uchwale Rady Gminy Udanin
ANTROPOLOG NA WYKOPALISKACH
ANTROPOLOG NA WYKOPALISKACH Żadne inne znaleziska nie dają nam możliwości tak głębokiego wglądu w duchowe aspekty kultur archeologicznych, jak właśnie odkryte i przebadane pochówki i cmentarzyska. Jeśli
Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Opis przedmiotu
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Seminarium dyplomowe - magisterskie Wszystkie specjalności Data wydruku: 04.03.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie Ekonomii, Zarządzania i Turystyki
2-letnie studia dzienne magisterskie
Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Instytut Archeologii 2-letnie studia dzienne magisterskie na kierunku ARCHEOLOGIA Program studiów Wrocław 2009 I. CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW
Sobieszyn - osada i cmentarzysko kultury przeworskiej, gm. Ułęż, woj. lubelskie (aut. P. Łuczkiewicz)
Sobieszyn - osada i cmentarzysko kultury przeworskiej, gm. Ułęż, woj. lubelskie (aut. P. Łuczkiewicz) Sobieszyn leży w północnej części Lubelszczyzny, w gm. Ułęż, nad dolnym Wieprzem, w pobliżu jego ujścia
Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i w jego otoczeniu
Nr stanowiska na mapie Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i w jego otoczeniu Województwo Gmina Miejscowość Lokalizacja Nr stanowiska w ewid. Rodzaj stanowiska
http://www.rcin.org.pl
Archeologia Polski, t. XXXVIII : 1993, z. I PL ISSN 0003-8180 MAŁGORZATA WINIARSKA-KABACIŃSKA ANALIZA FUNKCJONALNA OSTRZA KOŚCIANEGO ZBROJONEGO KRZEMIENNYMI WKŁADKAMI Z TŁOKOWA, WOJ. OLSZTYŃSKIE 1 Analizę
Badania archeologiczne w Puszczy Białowieskiej
Badania archeologiczne w Puszczy Białowieskiej Tomasz Samojlik Dariusz Krasnodębski Badania w ramach historii przyrodniczej Cel dyscypliny: zrozumienie, jak i z jakim skutkiem człowiek w przeszłości wpływał
SPOŁECZNOŚCI SKŁADAJĄCE DEPOZYTY PRZEDMIOTÓW METALOWYCH TEORETYCZNE PODSTAWY INTERPRETACJI
OD AUTORA 13 WSTĘP 15 ROZDZIAŁ 1 SPOŁECZNOŚCI SKŁADAJĄCE DEPOZYTY PRZEDMIOTÓW METALOWYCH TEORETYCZNE PODSTAWY INTERPRETACJI 29 1.1. Kulturowa charakterystyka społeczności składających depozyty przedmiotów
I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem: Kierunek archeologia mieści się w obszarze nauk humanistycznych.
Załącznik nr 1 do uchwały nr 441/06/2012 Senatu UR z dnia 21 czerwca 2012 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: ARCHEOLOGIA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta I STOPIEŃ
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S. Beata Górska-Grabarczyk
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA ARCHAEOLOGICA 18, 1994 Beata Górska-Grabarczyk GRÓB SKRZYNKOWY KULTURY POMORSKIEJ Z ODRÓW GM. CZERSK STAN. 3 W BORACH TUCHOLSKICH Cmentarzysko
O T O M I N O KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO GEZ STANOWISKO ARCHEOLOGICZNE. Średniowiecze - ślad osadnictwa
Średniowiecze - ślad osadnictwa na obszarze: 1/4 4 Okres rzymski - osada na obszarze: 2/2 2 Średniowiecze - osada na obszarze: 3/3 3 Epoka kamienia - punkt osadnictwa na obszarze: 5/35 35 Neolit - punkt
Ceramika od zawsze była zdobiona. masa szkliwo farba forma relief
HISTORIA CERAMIKI Ceramika na ziemiach etnicznie polskich Zdobienie ceramiki Ceramika od zawsze była zdobiona barwnie bezbarwnie masa szkliwo farba forma relief PODZIAŁ PRADZIEJÓW 1836r. Christian Thomsen
SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Zastosowanie średnich w statystyce i matematyce. Podstawowe pojęcia statystyczne. Streszczenie.
SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:
EGZEMPLARZ ARCHIWALNY 12^ OPIS OCHRONNY PL 61506
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej EGZEMPLARZ ARCHIWALNY 12^ OPIS OCHRONNY PL 61506 WZORU UŻYTKOWEGO [2\j Numer zgłoszenia: 111662 @ Data zgłoszenia: 29.11.2000 Y1 @ Intel7:
dajna fundacja im. Jerzego Okulicza-Kozaryna ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego inwentaryzacja zabytków i stanowisk archeologicznych
dajna fundacja im. Jerzego Okulicza-Kozaryna ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego inwentaryzacja zabytków i stanowisk archeologicznych wdrażanie najnowszych technik dokumentacyjnych ustalanie standardów
BADANIA SONDAŻOWE OSIEDLA OBRONNEGO W MIEJSCOWOŚCI MARADKI, POW. MRĄGOWO
Warszawa 1975 ŚW1ATOWIT t. XXXIV Eligia Łucja Gąssowska Okulicz BADANIA SONDAŻOWE OSIEDLA OBRONNEGO W MIEJSCOWOŚCI MARADKI, POW. MRĄGOWO Osiedle obronne w miejscowości Maradki, pow. Mrągowo, znane już
Monitoring działań administracji samorządowej na rzecz zagospodarowania odpadów azbestowych w północno-wschodniej Polsce
Monitoring działań administracji samorządowej na rzecz zagospodarowania odpadów azbestowych w północno-wschodniej Polsce Fundacja Zielone Płuca Polski w okresie styczeń październik 2007r. realizowała projekt
ROZKŁAD ZAJĘĆ W SEMESTRZE ZIMOWYM, ROK AKADEMICKI 2015/2016 ARCHEOLOGIA I ROK (STUDIA I STOPNIA) Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek
WPKZ (l.); 10.00 10.30 ARCHEOLOGIA I ROK (STUDIA I STOPNIA) EP* (l.); MiD* (k.); II MiD (ćw.); II AZP (k.); 11.00 11.30 WPKZ (l.); EP* (l.); WA (k.); 11.30 12.00 12.00 12.30 WA * (w.); 12.30 13.00 13.00
EUROPEJSKIE DNI DZIEDZICTWA 2009 NA WARMII I MAZURACH ZABYTKOM NA ODSIECZ! SZLAKIEM GRODÓW, ZAMKÓW I TWIERDZ
EUROPEJSKIE DNI DZIEDZICTWA 2009 NA WARMII I MAZURACH ZABYTKOM NA ODSIECZ! SZLAKIEM GRODÓW, ZAMKÓW I TWIERDZ PIĄTEK, 11 WRZEŚNIA INAUGURACJA EUROPEJSKICH DNI DZIEDZICTWA 2009 NA WARMII I MAZURACH godz.11.00
3-letnie studia licencjackie, stacjonarne na kierunku ARCHEOLOGIA. Program studiów
Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Instytut Archeologii 3-letnie studia licencjackie, stacjonarne na kierunku ARCHEOLOGIA Program studiów Wrocław 2013 I. CHARAKTERYSTYKA
Proces informacyjny. Janusz Górczyński
Proces informacyjny Janusz Górczyński 1 Proces informacyjny, definicja (1) Pod pojęciem procesu informacyjnego rozumiemy taki proces semiotyczny, ekonomiczny i technologiczny, który realizuje co najmniej
Program Opieki nad Zabytkami Miasta Słupska na lata Uchwała Nr XXXV/490/13 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 24 kwietnia 2013 r.
Zestawienie wojewódzkiej ewidencji stanowisk archeologicznych dla Miasta Słupska wykaz, jest spisem ruchomym podlegającym ciągłej weryfikacji. W chwili sporządzania zestawienia, trwa aktualizacja miejsc
EP-PJC /14 załącznik nr 1.1. do specyfikacji DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH I RESTAURATORSKICH
Nr inw EP-PJC-271-32/14 załącznik nr 1.1. do specyfikacji DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH I RESTAURATORSKICH... (rodzaj obiektu, autor, tytuł) foto Wykonawca......... miejscowość i data DZIEŁO KONSERWATORSKIE
Muzeum Pojezierza Myśliborskiego
Muzeum Pojezierza Myśliborskiego ul. Bohaterów Warszawy 74, 74-300 Myślibórz mgr Magdalena Szymczyk, mgr Sławomir Górka Sprawozdanie z prac archeologicznych przeprowadzonych na grodzisku w miejscowości
BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU
KRZYSZTOF DĄBROWSKI BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU W sierpniu 1963 r. kontynuowano 1 prace badawcze na cmentarzysku lateńsko- -rzymskim. Na obszarze 1026 m 2 odkryto i wyeksplorowano
Τ AN AIS WYKOPALISKA NEKROPOLI ZACHODNIEJ - PIERWSZY SEZON BADAŃ
Tomasz Scholl przy współpracy Krzysztofa Misiewicza Τ AN AIS 1996 - WYKOPALISKA NEKROPOLI ZACHODNIEJ - PIERWSZY SEZON BADAŃ Na podstawie umowy o współpracy zawartej pomiędzy Instytutem Archeologii Uniwersytetu
SKARB HALSZTACKI Z MIEJSCOWOŚCI RZESZOTKOWO, POW. SIEDLCE
JACEK MIŚKIEWICZ SKARB HALSZTACKI Z MIEJSCOWOŚCI RZESZOTKOWO, POW. SIEDLCE W czerwcu 960 r. prof. Józef Mikulski z Siedlec zawiadomił Dyrekcję Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie o odkryciu
Mikroregion Jeziora Legińskiego
Mikroregion Jeziora Legińskiego fundacja im. Jerzego Okulicza-Kozaryna dajna weryfikacja i inwentaryzacja zabytków archeologicznych Projekt dofinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Tematy lekcji muzealnych wraz z cennikiem
UWAGA Tematy lekcji muzealnych wraz z cennikiem Lekcja i - grupa do 30 osób, - grupa do 25 osób (chyba, że w cenniku podano inaczej), lekcja w szkole - liczebność grupy zgodna z liczbą uczniów w klasie.
Materiały miejscowe i technologie proekologiczne w budowie dróg
Naukowo techniczna konferencja szkoleniowa Materiały miejscowe i technologie proekologiczne w budowie dróg Łukta, 17 19 września 2008 Zasoby materiałów w miejscowych do budowy dróg na terenie Warmii i
3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Archeologia powszechna VI (średniowiecze) 2. Kod modułu 05-APS-35 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy 4. Kierunek
OD EPOKI ŻELAZA PO SCHYŁEK OKRESU WĘDRÓWEK LUDÓW. BADANIA W 1995 R. ZESPOŁU OSADNICZEGO NAD JEZIOREM SALĘT, KOŁO WYSZEMBORKA, GMINA MRĄGOWO
Magdalena Fedorczyk, Wojciech Nowakowski, Paweł Szymański OD EPOKI ŻELAZA PO SCHYŁEK OKRESU WĘDRÓWEK LUDÓW. BADANIA W 1995 R. ZESPOŁU OSADNICZEGO NAD JEZIOREM SALĘT, KOŁO WYSZEMBORKA, GMINA MRĄGOWO Wyszembork
Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r.
Piotr A. Nowakowski (MBpG, Stębark) Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 15 22.08.2015 r. W lutym 2014 roku zostało podpisane porozumienie między Towarzystwem
HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM PODSTAWOWY (PP) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Muzeum Zagłębia w Będzinie. Oferta edukacyjna wraz z cennikiem
Muzeum Zagłębia w Będzinie Oferta edukacyjna wraz z cennikiem UWAGA Lekcja i - grupa do 30 osób, - grupa do 25 osób (chyba, że w cenniku podano inaczej), lekcja w szkole - liczebność grupy zgodna z liczbą
Dzieje wybranych miejscowości gminy Łopiennik Górny w świetle archeologicznych badań powierzchniowych AZP
Jacek Kiszczak Dzieje wybranych miejscowości gminy Łopiennik Górny w świetle archeologicznych badań powierzchniowych AZP Abstrakt: Gmina Łopiennik Górny administracyjnie należy do województwa lubelskiego.
MACIEJ KARCZEWSKI (IH
ŚWIATOWID T O M ANNA GRĘZAK (IA UW), MACIEJ KARCZEWSKI (IH V (XLVI) FASC. B -2003 MAŁGORZATA KARCZEWSKA (IH UB), UB) W S T Ę P N E WYNIKI D W U N A S T E G O S E Z O N U PRAC W Y K O P A L I S K O W Y
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA 1 Kryteria oceniania osiągnięć uczniów Poziom wymagań koniecznych: umiejętność umieszczania wydarzeń w czasie, szeregowanie ich w związkach poprzedzania, współistnienia
3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Archeologia powszechna I (paleolit, mezolit) 2. Kod modułu 05-APIPM-12 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy
Archeologia Polski 1973, 18, z. 1-2, pp. 213-218 214 W podsumowaniu: Wydaje się więc, że hipotezy na temat istnienia grupy Celtów na Kujawach nie posiadają wystarczającego uzasadnienia" 5. Bezpośrednim
Zarządzenie Dziekana Wydziału Nauk Politycznych Nr 1/2006/2007 z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie standaryzacji prac dyplomowych
Pułtusk, 2006.12.14. Zarządzenie Dziekana Wydziału Nauk Politycznych Nr 1/2006/2007 z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie standaryzacji prac dyplomowych I. W kwestii standaryzacji pracy licencjackiej zarządzam,
I.2 Matryca efektów kształcenia: filolo drugiego stopnia WIEDZA. MODUŁ 21 Nau społeczne - przedmiot doo wyboru. MODUŁ 20 Seminarium magisterskie
I.2 Matryca efektów kształcenia: filolo drugiego stopnia Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów do obszaru wiedzy MODUŁ 20 Seminarium magisterskie Seminarium
KARTA KURSU. Seminarium dziedzinowe 1: Multimedia w edukacji i e-learning
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium dziedzinowe 1: Multimedia w edukacji i e-learning Discipline seminar 1: Multimedia in education and e-learning Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator dr Maria Zając
Arkadiusz Tabaka Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu
Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu Studia Lednickie 12, 189-194 2013 Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Wystawa Skarby średniowieczne
Teoretyczne podstawy wychowania
Teoretyczne podstawy wychowania 1. Wychowanie człowieka na tle różnych epok 2. Przedmiotowy wymiar wychowania 3. Podstawowe kategorie procesu wychowania 4. Proces wychowania i jego istota 5. Determinanty
EGZEMPLARZ ARCHIWALNY
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12,OPIS OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 114017 (22) Data zgłoszenia: 16.04.2003 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62731
3-letnie studia dzienne licencjackie na kierunku ARCHEOLOGIA Program studiów
Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Instytut Archeologii 3-letnie studia dzienne licencjackie na kierunku ARCHEOLOGIA Program studiów Wrocław 2005 I. CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW
Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Sosnowica
Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Sosnowica Załącznik do Zarządzenia nr 79 Wójta Gminy Sosnowica z dnia 31 grudnia 2012 roku Lp Nazwa zabytku Czas powstania Miejscowość Adres / obszar AZP Numer wpisu do
Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości. redakcja Andrzej Paczkowski
Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości redakcja Andrzej Paczkowski Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2017 Kara-pamiec-polityka 2.indb
BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON )
SPRAWOZDANIA B o ż e n a B r y ń c z a k Akademia Podlaska w Siedlcach BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON 1999-2000) Artykuł ma na celu wstępne
UCHWAŁA NR XXVI/188/2017 RADY GMINY OBROWO. z dnia 29 marca 2017 r.
UCHWAŁA NR XXVI/188/2017 RADY GMINY OBROWO z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji za pośrednictwem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego o zmianę
Sposoby prezentacji problemów w statystyce
S t r o n a 1 Dr Anna Rybak Instytut Informatyki Uniwersytet w Białymstoku Sposoby prezentacji problemów w statystyce Wprowadzenie W artykule zostaną zaprezentowane podstawowe zagadnienia z zakresu statystyki
Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Finansów i Zarządzania Streszczenie rozprawy doktorskiej mgr Magdalena Krawiec MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Praca
Pradzieje Dzierzkowic
Jacek Zdenicki Pradzieje Dzierzkowic Gmina Dzierzkowice położona jest w centralnej części Wzniesień Urzędowskich, będących częścią Wyżyny Lubelskiej. Krajobraz jest falisty i pagórkowaty, porozcinany głębokimi
Dokumentacja rysunkowa materiału ceramicznego ze stanowiska Gurukly Depe (Turkmenistan)
Dokumentacja rysunkowa materiału ceramicznego ze stanowiska Gurukly Depe (Turkmenistan) Prawidłowa dokumentacja materiału ceramicznego ma na celu odtworzenie pierwotnego kształtu i wyglądu naczynia. Rysunek
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu kształcenia (kierunku)
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu kształcenia (kierunku) Pielęgniarstwo Poziom i forma studiów studia I stopnia stacjonarne
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Archeologii
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Archeologia powszechna neolit 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim General Archaeology - Neolithic 3.
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Archeologia historyczna - Seminarium magisterskie 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim 3. Jednostka prowadząca
Gawrony. 1.1. Dawne nazwy wsi.
Gawrony 1.1. Dawne nazwy wsi. Gaffarum 1499 r., Gaffarn 1511 r., Gafern 1550 r., Gaffron 1555 r., Groß Gabern 1670 r., Groß Gafren 1679 r., Groß Gaffron- 1687/88 r., Gafffron i Groß Gaffron 1787 r., 1818
Bibliografia archeologiczna Przasnysza i okolic
Ewa Kawałkowa Bibliografia archeologiczna Przasnysza i okolic W poniżej zamieszczonej bibliografii uwzględniono publikacje dotyczące badań na terenie Przasnysza i jego najbliższych okolic oraz te prace
Ocena spójności terytorialnej pod względem infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w porównaniu z miastami
Ocena spójności terytorialnej pod względem infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w porównaniu z miastami dr hab. Danuta Kołodziejczyk Prof. IERiGŻ-PIB Konferencja IERiGŻ-PIB Strategie dla sektora
EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013
EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI Numer zadania Wymagania ogólne (z podstawy programowej) 1. II. Analiza
GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINY SADKOWICE
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Wójta Gminy Sadkowice Nr 21 z dnia 20 marca 2017 roku GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINY SADKOWICE l.p. Miejscowość Obiekt Adres Forma ochrony Czas powstania Uwagi 1 Bujały Dwór
I. PROJEKT EDUKACYJNY CO TO TAKIEGO?
I. PROJEKT EDUKACYJNY CO TO TAKIEGO? Projekt edukacyjny jest to metoda nauczania, która kształtuje wiele umiejętności oraz integruje wiedzę z różnych przedmiotów. Istotą projektu jest samodzielna praca
Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 4,
Ewa Dybowska "Być czy mieć" wartości w edukacji wczesnoszkolnej : recenzja książki: Beata Wołosiuk, "Wychowanie do wartości w edukacji wczesnoszkolnej", Wydawnictwo KUL, Lublin 2010 Edukacja Elementarna
Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami Technik usług fryzjerskich 514[02]
Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami Technik usług fryzjerskich 514[02] 1 2 W pracy egzaminacyjnej podlegały ocenie: I tytuł pracy egzaminacyjnej odnoszący się do zakresu
Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP
Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP 3445.208.2017 KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE Ocena dopuszczająca: Ocena dostateczna: Ocena dobra: Ocena bardzo dobra: klasyfikuje
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28