Stan i perspektywy rozwoju handlu detalicznego w Lesznie (z uwzględnieniem elementów rewitalizacji centrum miasta)

Transkrypt

1 Stan i perspektywy rozwoju handlu detalicznego w Lesznie (z uwzględnieniem elementów rewitalizacji centrum miasta) dr hab. Waldemar Budner, prof. nadzw. UEP dr Sławomir Palicki Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

2 Analiza respondentów badania ankietowe respondentów (501 respondentów 2010r.) 16 pytań merytorycznych 5 pytań o respondenta

3 Struktura ankietowanych według płci Płeć ankietowanych/rok kobiety 58,3% 53,2% mężczyźni 41,7% 46,8% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne

4 Struktura ankietowanych według wieku Wiek ankietowanych/rok lata 14,4% 16,3% lat 22,2% 14,9% lat 22,2% 19,6% lat 17,0% 22,7% lat 18,2% 17,7% 60 lat i więcej 6,2% 9,0% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne

5 Struktura ankietowanych według wykształcenia Wykształcenie ankietowanych/rok podstawowe 1,8% 4,0% zawodowe 7,6% 14,9% średnie 41,5% 39,3% wyższe 49,1% 41,8% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne

6 Struktura ankietowanych według statusu zawodowego Status zawodowy ankietowanych/rok uczeń/student 10,0% 14,7% osoba pracująca 70,5% 53,9% emeryt/rencista 7,8% 9,8% przedsiębiorca 8,4% 15,9% osoba bezrobotna 2,6% 3,0% inne 0,8% 2,8% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne

7 Struktura ankietowanych według miejsca zamieszkania Miejsce zamieszkania ankietowanych/rok Leszno 72,5% 81,7% poza Lesznem 27,5% 18,3% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne

8 Respondenci biorący udział w badaniu nt. handlu w Lesznie wg jednostek urbanistycznych [w % względem całej zbiorowości] Źródło: opracowanie własne

9 PROFIL TYPOWEGO RESPONDENTA Uwzględniając wszystkie kryteria charakteryzujące czynnik ludzki, uzyskano profil typowego respondenta, którym okazuje się: mieszkaniec Leszna, dobrze wykształcony, aktywny zawodowo, w średnim wieku lub relatywnie młody.

10 Czy Leszno jest ośrodkiem handlowym subregionu? 17,4% 4,7% 0,5% 26,8% 50,6% zdecydowanie TAK raczej TAK trudno powiedzieć raczej Czy Leszno NIE jest ośrodkiem zdecydowanie handlowym subregionu? NIE Leszno jako ośrodek handlowy subregionu / rok zdecydowanie TAK 10,4% 26,8% raczej TAK 33,3% 50,6% 25,3% 7,2% 10,4% trudno powiedzieć 23,8% 17,4% raczej NIE 25,3% 4,7% zdecydowanie NIE 7,2% 0,5% 23,8% 33,3% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne zdecydowanie TAK raczej TAK trudno powiedzieć raczej NIE zdecydowanie NIE

11 Ocena obiektów handlowych w Lesznie 5,0% 0,6% 37,7% 56,7% wystarczające przydatne, ale niewystarczające mało przydatne nieprzydatne Ocena istniejących obiektów handlowych w Lesznie / rok wystarczające 22,4% 37,7% przydatne, ale niewystarczające 59,9% 56,7% Ocena obiektów handlowych w Lesznie 16,6% 1,2% 22,4% mało przydatne 16,6% 5,0% nieprzydatne 1,2% 0,6% SUMA 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne 59,9% wystarczające przydatne, ale niewystarczające mało przydatne nieprzydatne

12 Charakterystyka istniejącej bazy handlowej Leszna powszechność/ekskluzywność jakość ilość % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Charakterystyka istniejącej bazy handlowej Leszna powszechność/ekskluzywność jakość ilość Źródło: opracowanie własne 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

13 Wskaźnik odczuć społecznych pozwala w czytelny sposób zobrazować odczucia społeczności leszczyńskiej, która ocenia badane zjawiska na zasadzie zimno-ciepło od [ ]; gdzie: -2 oznacza odczucia (wrażenia) skrajnie negatywne, 0 odczucia neutralne lub brak zdania, +2 oznacza przekonanie skrajnie pozytywne. ILOŚCIOWE NASYCENIE BAZY HANDLOWEJ w Lesznie -0,02 [2010], wzrost do poziomu +0,52 [2012]; JAKOŚCIOWE UROZMAICENIE BAZY HANDLOWEJ -0,27 [2010], wzrost do poziomu +0,32. [2012]; najbardziej dynamiczny wzrost oceny spośród trzech badanych kategorii EKSKLUZYWNOŚć OFERTY HANDLOWEJ Leszna -0,63 [2010] wzrost do poziomu -0,21. [2012]; pomimo wyraźnego wzrostu, poziom ekskluzywności oferty handlowej nadal jest niezadowalający (oznacza to w innym ujęciu, że oferta handlowa jest nadal postrzegana jako w znacznej mierze powszechna)

14 Ocena zmian handlu w Lesznie ,0% 3,2% 0,5% 14,8% 65,6% zdecydowanie pozytywne raczej pozytywne trudno powiedzieć raczej negatywne zdecydowanie negatywne Ocena zmian handlu w Lesznie w latach (profil ogólny) Źródło: opracowanie własne

15 Zmiany jakościowe w handlu w Lesznie ,0% 1,1%0,2% 18,1% 65,7% zdecydowana poprawa raczej poprawa trudno powiedzieć raczej pogorszenie zdecydowanie pogorszenie Ocena zmian w zakresie jakości bazy handlowej w Lesznie w latach Źródło: opracowanie własne

16 Czy w latach nastąpiło w Lesznie dostosowanie formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb 5,0% 0,3% 8,7% 34,3% 51,7% zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Ocena dostosowania (zmian) formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb mieszkańców Leszna (w roku 2012 na tle roku 2010) Źródło: opracowanie własne

17 Ocena zmian w leszczyńskim handlu w ciągu ostatnich 2 lat: 80,4% respondentów oceniło ogólne zmiany w handlu w Lesznie pozytywnie lub zdecydowanie pozytywnie; 83,8% badanych dostrzegło poprawę jakości bazy handlowej; 60,4% ankietowanych uznało, że format (wielkość) oraz rodzaj zrealizowanych w analizowanym czasie obiektów handlowych są odpowiednie; 70,9% respondentów ocenia leszczyńskie WOH jako właściwie dostosowane do skali miasta.

18 Preferencje w zakresie typów obiektów, w których lesznianie dokonują zakupów 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 28,90% 27,00% 19,30% 20,40% 17,40% 19,90% 14,00% 12,40% 11,40% 7,10% 10,60%11,50% % galerie handlowe supermarkety małe sklepy targowiska dyskonty hipermarkety

19 Preferencje w zakresie typów obiektów, w których lesznianie dokonują zakupów preferencje nowoczesnych obiektów handlowych (2/3 odpowiedzi), łączenie z innymi atrakcjami (usługi, rozrywka, rekreacja); nadal funkcjonuje znacząca grupa konsumentów (1/3 ankietowanych), dokonująca zakupów w tradycyjnych obiektach handlowych (małe sklepy, targowiska), co sugeruje utrwalanie się modelu współistnienia obu form handlu w Lesznie.

20 Ile potrzeba w Lesznie WOH? ,8% 45,7% Ile potrzeba w Lesznie obiektów WOH? 16,4% 17,8% 2 18,0% 37,9% 3 18,4% 12,9% 29,5% 18,0% 4 29,5% 2,7% 18,4% jeden dwa trzy cztery pięć lub więcej 5 lub więcej 16,4% 0,8%

21 Czy rozmieszczenie handlu w Lesznie jest właściwe 11,6% 1,4% 6,2% 29,8% 51,0% zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Źródło: opracowanie własne

22 Preferowane lokalizacje WOH

23 Ocena wielkości WOH w Lesznie 11,9% 0,5% 2,3% 14,5% 70,9% zdecydowanie za małe raczej za małe ani za małe, ani za duże raczej za duże zdecydowanie za duże Źródło: opracowanie własne

24 Preferencje w zakresie miejsca realizacji zakupów przez lesznian profil ogólny Źródło: opracowanie własne Zakupy tylko w Lesznie czy także poza miastem? Rok badania Tylko Leszno Również poza Lesznem ,54% 71,46% ,52% 62,48%

25 Preferencje miejsca realizacji zakupów przez lesznian profil szczegółowy poza Lesznem Zakupy poza Lesznem - analiza lokalizacji Poznań 65,1% 69,9% Wrocław 24,9% 24,6% Inne ośrodki 10,0% 5,5% SUMA 100,0% 100,0%

26 Lesznianie, którzy decydują się na zakupy w ośrodkach poza swoim miastem, kierują się zwyczajowo najczęściej do Poznania

27 Zakupy poza Lesznem - analiza częstotliwości min. raz w tygodniu 5,6% 4,8% raz na 2 tygodnie 18,4% 15,0% raz w miesiącu 40,5% 36,3% rzadziej niż raz w miesiącu 35,5% 43,9% SUMA 100,0% 100,0% Częstotliwość dokonywania zakupów poza Lesznem Źródło: opracowanie własne

28 Konkluzje: Po otwarciu 2 nowych CH w 2011 szacunkowo 6-7 tysięcy mieszkańców zrezygnowało z wyjazdów zakupowych do innych, większych miast. Oznacza to zwiększenie atrakcyjności istniejącej w Lesznie sieci handlowej oraz satysfakcji jej użytkowników. Nadal około 35% spośród ogółu lesznian uzupełnia co najmniej raz w miesiącu ofertę handlową Leszna ofertą z większych ośrodków miejskich. Częstotliwość wyjazdów mieszkańców Leszna na zakupy do innych ośrodków miejskich zmniejszyła się.

29 Ranking centrów handlowych funkcjonujących w Lesznie Ranking CH w Lesznie Liczba wskazań na 1 pozycji Liczba wskazań na 2 pozycji Liczba wskazań na 3 pozycji Liczba wskazań na 4 pozycji Liczba wskazań na 5 pozycji Wskaźnik rankingo wy (od 1 do 5) Galeria Leszno ("Ciesiółka") ,54 CH "Manhattan" ,43 Tesco Extra+OBI ,85 "Nasze Leszno" (ul. Narutowicza) ,59 Zatorze (ul. Św. Franciszka z Asyżu) ,58 Źródło: opracowanie własne

30 Ranking atrakcyjności centrów handlowych w Lesznie [maj 2012] Źródło: opracowanie własne

31 Handel w Lesznie Ocena uwarunkowań Uwarunkowania wewnętrzne: Wielkość miasta [65tys., wizerunek, atrakcyjność] Ludność i rynek pracy [m.in.:oddziaływanie sfery handlu około tys., struktura wieku ludności Sfera gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego [struktura zagospod.miasta uporządkowana, kierunki rozwoju optymalne, układ urbanistyczny względnie funkcjonalny] Infrastruktura techniczna [dobre uzbrojenie w infrastrukturę techniczną]

32 Ocena uwarunkowań Pozytywny obraz miasta osłabia jednak: zaniedbane centrum - głównie budynki i ich elewacje w złym stanie

33 Ocena uwarunkowań Pozytywny obraz miasta osłabia jednak: brak wystarczającej liczby miejsc parkingowych w Centrum; utrzymujące się ujemne saldo migracji; utrzymujące się rozwarstwienie społeczne pod względem wielkości dochodów; słabą stroną jest też jakość dróg lokalnych.

34 Handel w Lesznie Ocena uwarunkowań Uwarunkowania zewnętrzne: Położenie i dostępność komunikacyjna miasta; Otwarta gospodarka miasta i nowe inwestycje m.in. nowa inwestycja Galeria Goplana poprawi wizerunek miasta; Globalizacja handlu i jego internacjonalizacja.

35 Zagrożenia dla rozwoju handlu w Lesznie w najbliższym okresie mogą stanowić: 1. przedłużający się kryzys gospodarki europejskiej oraz spowolnienie wzrostu gospodarczego w Polsce, 2. kryzys finansów państwa, 3. wzrastające bezrobocie i związana z tym pauperyzacja, 4. odpływ młodych i wykształconych mieszkańców Leszna do dużych miast i krajów UE, 5. otwarcie rynku dla firm zagranicznych handlowych (nowe markety) postrzegane przez kupców i przedsiębiorców jako zagrożenie dla własnych interesów i gospodarki lokalnej, 6. koncentracja przedsiębiorstw handlowych (kapitałowa, organizacyjna, integracyjna) jako zagrożenie uzyskania uprzywilejowanej pozycji konkurencyjnej w całej zbiorowości przedsiębiorstw handlowych.

36 Zmiany w polskim handlu Struktura powierzchni sprzedażowej sklepów

37 Zmiany w polskim handlu formuła starych domów towarowych i handlowych uległa zestarzeniu się zgodnie z teorią cyklu życia form handlu

38 Zmiany w polskim handlu Dostrzegalną tendencją w ostatnich latach jest pojawianie się coraz większej liczby centrów i galerii handlowych w miastach średniej wielkości [61% nowej podaży]. W miastach takich jak np. Leszno czy Kalisz pojawiły się pierwsze nowoczesne WOH typu Galeria. Obraz rynku w tych miastach uległ znacznym przeobrażeniom spowodowanym pojawieniem się galerii III generacji. Deweloperzy wciąż preferują działki położone w centralnych rejonach miast [ok. 55% w 2011r.]

39 Handel w Lesznie - ocena Placówki handlu detalicznego w Lesznie Liczba sklepów Zatrudnienie Powierzchnia sprzedaży [m 2 ]

40 Handel w Lesznie - ocena wysoki poziom liczby sklepów na 1000 mieszk. 16 oznacza efekt większego nasycenia siecią detaliczną; wyższy wskaźnik większe zagęszczenie sieci handlowej, ale i większe jej rozdrobnienie; nadmierne rozdrobnienie sieci handlowej nie jest zjawiskiem pozytywnym i prowadzi do konsolidacji; konsolidacja z punktu widzenia klienta oznacza zakupy w lepszych warunkach i na większej powierzchni sprzedaży.

41 WOH w Lesznie 2009 r. 3 CH powierzchnia sprzedaży ok. 17,5 tys. m 2. Wskaźnik powierzchni sprzedaży w CH 270 m 2 /1000mieszk 2011 r. 5 CH powierzchnia sprzedaży ok. 57 tys. m 2. Wskaźnik powierzchni sprzedaży w CH blisko 900 m 2 /1000mieszk

42 WOH w Lesznie Biorąc pod uwagę tylko istniejącą nowoczesną powierzchnię handlową w Lesznie można przyjąć, że pow. ta wynosi obecnie łącznie około 56 tys.m 2. Wskaźnik nasycenia pow. handl. wynosi wówczas 860 m 2 /1000 mieszk. Jest to wysoka wartość.

43 Wątpliwości Trudna do jednoznacznej identyfikacji rzeczywista powierzchnia sprzedaży! Biorąc pod uwagę zasięg oddziaływania WOH [nawet do 50km] w strefie jest do 400tys.mieszk. szacunkowy wskaźnik spada do 150 m 2 /1000mieszk.

44 Wątpliwości ile nowoczesnych WOH może jeszcze powstać w Lesznie? Nie istnieją żadne normatywne wskaźniki kształtujące decyzje lokalizacyjne. O kształtowaniu sieci handlowej. nie mogą decydować wyliczenia wskaźnikowe: liczby sklepów, powierzchni handlowej przypadającej na 1m. przeciętnej siły nabywczej klientów, wielkości obrotów sklepów itp.

45 Kontekst rewitalizacji Leszna

46 Rewitalizacja wg Lecha Podbreza (UMP) wzmocnienie roli śródmieść i obszarów centralnych miast; ochrona dziedzictwa kulturowego zwłaszcza na terenach centralnych; stworzenie trwałych podstaw do odnowy obszarów kryzysowych, szczególnie zagrożonych utratą zdolności spełniania pierwotnie założonych funkcji w strukturze miejskiej (pustostany, ugory miejskie, zarówno w obrębie centrów miast, jak i na terenach poprzemysłowych, pokolejowych czy powojskowych) ( )

47 Priorytety rozwoju zapisane w LPR dla Leszna na lata dotyczą: funkcji handlowo-usługowych całego miasta i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; funkcji sportu i rekreacji (w tym turystyki, spędzania wolnego czasu interakcji społecznej) całego miasta i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; usług kultury dla całego miasta oraz regionu i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; usług edukacji dla całego miasta oraz regionu i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji.

48 LPR dla Leszna Jednym z najpoważniejszych wyzwań dla Leszna w aspekcie rewitalizacji obszaru Starego Miasta są przekształcenia funkcjonalne terenów i obiektów, które w wyniku procesów restrukturyzacyjnych przestały spełniać pierwotne funkcje. Należą do nich przede wszystkim obiekty poprzemysłowe, takie jak: Młyny, zakłady Goplany, fabryka octu ( ) W ponad 60 tys. mieście brakuje również centrum handlowego lub galerii handlowej. Usytuowanie tego typu obiektów wyłącznie poza centrum miasta, może doprowadzić do marginalizacji gospodarczej Starego Miasta. W związku z tym należy założyć lokalizację tego typu obiektów na terenie Starego Miasta.

49 LPR dla Leszna ( ) degradacja przestrzenna połączona z nasileniem problemów społecznych, a w efekcie niedostatecznie rozwinięta funkcjonalność obszaru Starego Miasta w kontekście jego roli centrum ośrodka subregionalnego oraz w kontekście roli lokalnej obsługi mieszkańców i przedsiębiorców w tym wskazano m.in.: niewystarczająco rozwinięta i źle sprofilowana w kontekście roli centrum sfera handlu i usług centrotwórczych ( )

50 LPR dla Leszna Działania przestrzenne w obszarze rewitalizacji Starego Miasta w Lesznie będą skupiać się na następujących zakresach: kompleksowym zagospodarowaniu przestrzeni publicznych na strefy aktywizacji gospodarczej (handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz usług wyższego rzędu), kulturalnej, integracji społecznej, wypoczynku i rekreacji, przygotowaniu lokalizacji punktów gastronomii oraz usług i handlu atrakcyjnych dla centrum miasta, kompleksowej rewitalizacji obszarów i terenów poprzemysłowych pod rozwój usług kultury oraz usług rynkowych i handlu, w tym wielkopowierzchniowego.

51 Wpływ WOH w Lesznie na rewitalizację miasta i centrum Czy lokalizacja WOH podniesie atrakcyjność miasta, ożywi centrum? Zdecy dowanie tak Raczej tak Trudno powiedz ieć Raczej nie Zdecydo -wanie nie ,7% 41,3% 19,6% 9,0% 3,4% ,5% 48,7% 18,2% 5,1% 1,5% Źródło: opracowanie własne

52 Jedynie co 15 respondent (6,6% ogółu) nie spodziewałby się żadnego potencjalnego efektu wzmocnienia atrakcyjności Leszna i jego centrum wskutek uruchomienia wielofunkcyjnych centrów handlowych. Niemal co piąty lesznianin nie miał na ten temat zdania. Ponad 3/4 ankietowanych (75,2% ogółu) uważało, że inwestycje w dwa nowoczesne centra handlowo-usługowe (galerie) uruchomią pozytywne następstwa dla całego miasta, a w szczególności dla obszaru Starówki.

53 Potencjalne alternatywne wizje zmian przeznaczenia obiektu Młynów : centrum kongresowo-konferencyjne z hotelem o podwyższonym standardzie (z uzupełniającą funkcją gastronomiczną); ośrodek fitness promujący zdrowy tryb życia, wraz z prywatną lecznicą i niewielkim udziałem niszowego handlu, nawiązującego do zasadniczej specjalizacji obiektu (np. sklep sportowy, apteka, sprzęt rehabilitacyjny itp.); centrum kultury i sztuki, np. galeria sztuki, z animacją wydarzeń kulturalnych, kafejką dla artystów i intelektualistów (jest to tzw. wariant niespodziankowy, wykonalny jedynie przy wsparciu środkami zewnętrznymi o charakterze publicznym, np. z Unii Europejskiej).

54 Rekomendowane działania na przyszłość

55 Wieloaspektowość rewitalizacji Wielopodmiotowość w procesie (liczne grupy interesu, grupy społeczne) Wielość stanowisk, układów preferencji Wielość wariantów inwestycyjnych (funkcji przestrzeni) Wielość ocen (i kryteriów oceny) poszczególnych wariantów przez różne grupy interesu Zróżnicowanie ważności (priorytetowości) grup społecznych oraz kryteriów oceny

56 Funkcje analizy wielokryterialnej w ocenie ex ante następstw rewitalizacji - analityczna (poszukiwanie danych); - selekcji (selekcja, rangowanie, wybór); - sprawozdawczości (kontekst publiczny); - testująca (modelowanie następstw). (...) projekcja przyszłych efektów nie jest dokonywana wyłącznie na pojedynczej płaszczyźnie (...) umożliwia wskazanie projektów najlepiej realizujących szerokie spektrum celów (...) A. Drobniak

57 Zalety analizy wielokryterialnej: - pełniejsze odzwierciedlenie rzeczywistego, wieloaspektowego charakteru zjawisk społeczno-gospodarczych; - zwiększenie przejrzystości decyzji podejmowanych przez decydentów publicznych; - identyfikowanie konkurencyjnych/konfliktowych zespołów preferencji różnych interwenientów; - możliwość jednoczesnego operowania kryteriami oceny o charakterze ilościowym i jakościowym; - pełne wykorzystanie podejścia interaktywnego w budowie konsensusu i poszukiwaniu rozwiązania satysfakcjonującego; - analizowanie wrażliwości poziomu spodziewanych następstw w odniesieniu do zmian w systemach wag (istotności) wyrażających preferencje interwenientów; - możliwość prowadzenia analizy w sytuacji nieprecyzyjnego pomiaru preferencji (miękkie modele preferencji).

58 Procedura prospektywnej oceny następstw rewitalizacji 1. wszechstronna diagnoza obszaru wyznaczonego do rewitalizacji; 2. identyfikacja grup społecznych i ich wzajemnych relacji; 3. opracowanie profilów preferencji interesariuszy; 4. konstrukcja propozycji macierzy kryteriówwariantów; 5. dobór metod analizy wielokryterialnej i innych sposobów oceny oraz ich zastosowanie; 6. interaktywne konsultacje społeczne i modyfikacja danych wejściowych (powrót do poprzedniego etapu); 7. dyskusja wyników oceny i sformułowanie rekomendacji.

59 Reasumpcja

60 Modernizacja sfery handlu detalicznego w centrum Leszna w ramach procesów rewitalizacji jest konieczna, jednocześnie sprzyja indukowaniu pewnych wartości dodanych, których dziś w Lesznie ciągle brakuje. Nie należy jednak upatrywać w handlu detalicznym jedynego remedium na problemy kryzysu śródmieścia w Lesznie. Z pewnością dopiero wraz ze zmianami wywołanymi w sferze usług zamanifestują się efekty synergii płynące zwykle z dobrze realizowanych programów rewitalizacji, oddziałujących w obszarach przestrzennym, społecznym i gospodarczym. Nieobojętny dla tychże trzech obszarów jednocześnie będzie fakt zagospodarowania przestrzeni ugorów poprzemysłowych ( Młyny i Goplana ) w kształcie zapewne skomercjalizowanym, ale kreującym także wymiar publiczny (krajobraz, przestrzeń, dostępność, walory kulturowo-tożsamościowe). Rewitalizacja centrum Leszna bez uwzględnienia sfery handlu detalicznego oznaczałaby poważne, merytoryczne uchybienie.

61 Dziękujemy za uwagę