OCENA PODAŻY WITAMINY D I WAPNIA W RACJACH POKARMOWYCH OSÓB ZE ZDIAGNOZOWANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2
|
|
- Ryszard Piątkowski
- 10 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 214, 1, str Monika Bronkowska, Katarzyna Zatońska 1), Karolina Łoźna, Jadwiga Biernat OCENA PODAŻY WITAMINY D I WAPNIA W RACJACH POKARMOWYCH OSÓB ZE ZDIAGNOZOWANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2 Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Kierownik: dr hab. inż. Monika Bronkowska 1) Katedra i Zakład Medycyny Społecznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu p.o. Kierownik: dr n. med. Katarzyna Zatońska Celem pracy była ocena podaży witaminy D i wapnia w całodziennych racjach pokarmowych osób chorujących na cukrzycę typu 2. Badaniami objęto 5 kobiet i 35 mężczyzn, w wieku odpowiednio 52 i 49 lat. Ocenę zawartości witaminy D i wapnia w całodziennych racjach pokarmowych wykonano metodą 24-godzinnego wywiadu o spożyciu, powtórzonego 7-krotnie. Wykazano bardzo niską podaż obu składników odżywczych w racjach pokarmowych, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Stwierdzone zawartości witaminy D i wapnia w posiłkach kobiet i mężczyzn były istotnie zróżnicowane i tylko niewielki odsetek racji pokarmowych był zgodny z normą AI. Słowa kluczowe: witamina D, wapń, cukrzyca typu 2, kobiety, mężczyźni Key words: vitamin D, calcium, diabetes mellitus type 2, women, men. Cukrzyca insulinoniezależna jest degeneracyjną chorobą metaboliczną, o złożonej patogenezie, w której kluczową rolę odgrywają czynniki genetyczne i uwarunkowania behawioralne, w tym sposób żywienia, poziom aktywności fizycznej. Istnieją także dane wskazujące na znaczenie niektórych genów w patogenezie cukrzycy typu 2 (1, 2, 3). W tym kontekście interesującą grupą są białka związane ze szlakiem metabolizmu witaminy D. Fizjologiczna rola tej witaminy u ludzi wykracza daleko poza powszechnie znane aspekty regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej (4, 5, ). Mniej znany jest fakt, że witamina D ma wpływ na wydzielanie insuliny (7, 8, 9), insulinowrażliwość (1), metabolizm tkanki tłuszczowej i lipolizę (11) oraz proces apoptozy (12). Innym składnikiem odżywczym, który ściśle związany jest z przemianami witaminy D jest wapń. Niewłaściwa podaż tego pierwiastka i/lub za niskie spożycie witaminy D są w 9% odpowiedzialne za rozwój osteoporozy. Chorzy z cukrzycą typu 2 to często osoby z nadwagą lub otyłością w związku z czym prawdopodobieństwo rozwoju osteoporozy jest także wysokie (13). W badaniach The Promeso Study wykazano zwiększone ryzyko złamań bliższego końca kości udowej (14). W innych badaniach podkreślano, że na stan kośca ma także wpływ sposób leczenia cukrzycy. U pacjentów leczonych metforminą wykazywano częstsze złamania niż w przypadku osób leczonych insuliną (15).
2 42 M. Bronkowska i współpr. Nr 1 Witamina D w organizmie w procesie podwójnej hydroksylacji, przekształcana jest w formę aktywną: 1,25-dihydroksywitaminę D3, czyli kalcitriol. Wątroba jest głównym miejscem 25-hydroksylacji, podczas gdy w nerkach ma miejsce 1-hydroksylacja, końcowy etap syntezy aktywnego hormonu. Kalcitriol działa jak hormon steroidowy, aktywując jądrowy receptor witaminy D i regulując ekspresję innych genów, wśród których są geny determinujące absorpcję wapnia i jego homeostazę. Przemiany te przebiegają właściwie przede wszystkim przy właściwej podaży wapnia (1, 17, 18). Witamina D może pochodzić ze źródeł pokarmowych lub też jest wytwarzana w skórze pod wpływem energii światła słonecznego. Pokarmy roślinne dostarczają ergosterol (witamina D2), natomiast produkty zwierzęce zawierają cholekalcyferol (witamina D3). Głównymi źródłami wapnia zaś przede wszystkim są: mleko i jego przetwory i w mniejszych ilościach warzywa. Suplementacja diety witaminą D i wapniem poprawiała wydzielanie insuliny wśród osób zakwalifikowanych jako zagrożone cukrzycą typu 2 w populacji imigrantów azjatyckich żyjących w Wielkiej Brytanii (9). Nie udało się wykazać poprawy tolerancji glukozy po suplementacji pożywienia witaminą D u chorych z cukrzycą typu 2 (9, 1). Wyniki kilku opublikowanych badań wykazały pozytywny wpływ witaminy D na obwodowe działanie insuliny. Stwierdzono to w grupie chorych z cukrzycą ciężarnych oraz osób starszych w populacji holenderskiej (1). Celem pracy była ocena podaży witaminy D i wapnia w całodziennych racjach pokarmowych pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2. MATERIAŁ I METODY Badania prowadzono w grupie 85 pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2, leczonych w Poradni Diabetologicznej Katedry i Kliniki Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Akademii Medycznej we Wrocławiu. Kobiety stanowiły 58,8%, zaś mężczyźni 41,2% badanych. Osoby badane zgłaszały się do kliniki po poradę specjalisty i wracały do domu. W tab. I przedstawiono metrykę i charakterystykę badanych. Średni wiek badanych kobiet wynosił 52,2 lata, natomiast mężczyzn 49,7 lat. Większość kobiet (52,9%), jak i mężczyzn (38,9%) posiadała wykształcenie średnie. Wspólnie z żoną/mężem i dziećmi mieszkało 52,9% kobiet oraz 5% mężczyzn. Samotnie mieszkało 22,9% osób. W grupie kobiet większość stanowiły osoby pracujące umysłowo (41,2%), emerytki stanowiły 23,5%. 11,8% kobiet deklarowało, że pracuje fizycznie i była to praca ciężka. W grupie mężczyzn większość stanowili emeryci (33,3%), natomiast 22,7% stanowili pracownicy umysłowi. Do oceny sposobu żywienia chorych w warunkach domowych zastosowano wywiad o spożyciu z ostatnich 24 godz. przed badaniem, powtórzony siedmiokrotnie. Do oceny ilościowej wielkości spożywanych porcji wykorzystano Album fotografii produktów i potraw (18). Do obliczeń zawartości witaminy D i wapnia w badanych racjach pokarmowych, wykorzystano program komputerowy Energia v. 2 dla Windows 95, zawierający bazę danych utworzoną przez autorów na podstawie Tabel wartości odżywczej produktów spożywczych (19).
3 Nr 1 Podaż witaminy D i wapnia w racjach pokarmowych 43 T a b e l a I. Metryka i charakterystyka otyłych osób z cukrzycą typu 2 (n = 85) T a b l e I. Metrics and characteristics of obese subjects with type 2 Diabetes mellitus (n = 85) Wiek: > 75 Wykształcenie: podstawowe zawodowe średnie wyższe Zakres BMI: 18,5 18,5 24, ,9 3 34, ,9 > 4 Badana cecha % badanych kobiety (n = 5) mężczyźni (n = 35) Wyniki zawartości witaminy D i wapnia w całodziennych racjach pokarmowych chorych przedstawiono w na ryc. 1 i 2, w postaci mediany, odchylenia ćwiartkowego oraz pierwszego i czwartego kwartyla. Uzyskane dane porównano z normami (AI) dla kobiet i mężczyzn w wieku powyżej 5 lat opracowanymi przez Jarosza i Bułhak-Jachymczyk [2]. Do oceny zawartości w całodziennych racjach pokarmowych witaminy D i wapnia wykorzystano normę na poziomie bezpiecznym (AI) dla średniej ważonej, uwzględniając wiek, zawodową aktywność badanych kobiet i mężczyzn. Uwzględniono straty występujące podczas obróbki kulinarnej i technologicznej podczas przygotowywania potraw, stanowiły one 1% (19, 2). W związku z tym, że porównanie zawartości witamin w średniej racji pokarmowej kobiet i mężczyzn z normami nie oddaje spożycia w całej grupie, podzielono wszystkie racje pokarmowe na frakcje w zależności od procentowej realizacji przyjętych norm przewidzianych dla osób zdrowych. Uwzględniono następujące przedziały: 3%, 3 5%, 5 7%, 7 9%, 9 11%, 11 13% i powyżej 13%, przy czym za prawidłowy, zgodny z zaleceniami uznano przedział 9 11% (ryc. 3 i 4). WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Zaledwie 8,% badanych osób odznaczało się prawidłową masą ciała (18,5 24,9 kg/m 2 ), w tym 11,8% kobiet oraz 5,% mężczyzn. Nadwagę stwierdzono u 35,3% kobiet oraz u 1,7% mężczyzn. Niepokojący jest jednak fakt, że u ponad połowy badanych chorych stwierdzono otyłość. U 41,2% kobiet wykazano otyłość I, a u 11,8% otyłość II. W grupie kobiet nie stwierdzono otyłości III. W przypadku mężczyzn u 27,8%
4 44 M. Bronkowska i współpr. Nr 1 wskaźnik BMI był na poziomie 3 34,9 kg/m 2, co wskazywało na występowanie otyłości I. 33,3% mężczyzn miało otyłość II, zaś 1,7% otyłość III. Charakterystykę zdrowotną badanych osób przedstawiono w tab. II. Większość kobiet, bo aż 58% deklarowała rozpoznanie u nich cukrzycy ponad 5 lat temu, zaś 28% mężczyzn 2 lata temu. T a b e l a II. Charakterystyka zdrowotna otyłych osób z cukrzycą typu 2 (n = 85) T a b l e II. Heath status of obese subjects with type 2 Diabetes mellitus (n = 85) Badana cecha Czas trwania cukrzycy < 1 rok 2 5 lat > 5 lat Nie wie Sposób leczenia wyłącznie dieta + leki doustne + leki doustne i insulina + insulina Występowanie innych chorób* nie występują choroby związane z wadliwym żywieniem** choroby*** Powikłania**** nie występują suchość w ustach częste oddawanie moczu bóle kończyn skurcze kończyn senność stopa cukrzycowa % badanych kobiety (n = 5) mężczyźni (n = 35) * wielokrotny wybór; ** hipercholesterolemia, niedokrwienna choroba serca, nadciśnienie tętnicze, dna moczanowa, choroby jelit; *** bezdech senny, nefropatia. Cała badana grupa leczona była farmakologicznie, w tym 71% kobiet leczonych było preparatami farmaceutycznymi, a 29% preparatami farmaceutycznymi i insuliną. W grupie mężczyzn 72% leczonych było preparatami farmaceutycznymi, 22% tylko insuliną oraz % insuliną i preparatami farmaceutycznymi. W piśmiennictwie krajowym, ale także zagranicznym niewiele jest prac, oceniających podaż witaminy D i wapnia w racjach pokarmowych osób chorujących na cukrzycę typu 2. W niniejszej pracy wykazano zdecydowanie zbyt niską podaż obu składników odżywczych w ocenianych racjach pokarmowych. Zawartość witaminy D i wapnia, zarówno w racjach pokarmowych kobiet, jak i mężczyzn była zdecydowanie poniżej norm przewidzianych dla osób zdrowych. Mediana podaży witaminy D w badanych racjach pokarmowych, zarówno kobiet, jak i mężczyzn wynosiła 1,8 μg. Podaż wi-
5 Nr 1 Podaż witaminy D i wapnia w racjach pokarmowych 45 taminy D w dietach w grupie kobiet była bardzo zróżnicowana. Rozkład zawartości tej witaminy w posiłkach zdecydowanie się różnił pomiędzy poszczególnymi kwartylami (Q), Q1 i Q4 i mieściły się w zakresie 1,1 8, μg. W racjach pokarmowych mężczyzn zawartość tej witaminy nie była zróżnicowana już tak, a rozkład pomiędzy Q1 i Q4 wynosił 1,3 1,7 μg (ryc. 1). Zawartość witaminy D w posiłkach badanych, niezależnie od płci w 1% ocenianych racji pokarmowych była poniżej normy AI, która wynosi dla kobiet 8,2 μg i dla mężczyzn 8, μg. Ryc. 1. Podaż witaminy D w całodziennych racjach pokarmowych badanych kobiet (n = 5) i mężczyzn (n = 35) z cukrzycą typu 2. Fig. 1. Vitamin D intake with daily food rations of women (n = 5) and men (n = 35) with type 2 diabetes mellitus Ryc. 2. Podaż wapnia w całodziennych racjach pokarmowych badanych kobiet (n = 5) i mężczyzn (n = 35) z cukrzycą typu 2. Fig. 2. Calcium intake with daily food rations of women (n = 5) and men (n = 35) with type 2 diabetes mellitus. Podaż wapnia w racjach pokarmowych kobiet i mężczyzn wyrażona medianą wynosiła odpowiednio 42,7 i 394,5 mg. Oceniono, że aż 9% całodziennych racji pokarmowych kobiet i 91,4% racji mężczyzn zawierało ten pierwiastek poniżej
6 4 M. Bronkowska i współpr. Nr 1 przyjętej normy AI. Rozkład kwartyli 1 i 4 zawartości wapnia w posiłkach obu grup, niezależnie od płci był do siebie zbliżony (ryc. 2). Ryc. 3. Podział racji pokarmowych kobiet (n = 5) i mężczyzn (n = 35) z cukrzycą typu 2 według procentowej realizacji normy na witaminę D. Fig. 3. Stratification of daily food rations of women (n = 5) and men (n = 35) according to per cent of realization of AI standard for vitamin D. Na ryc. 3 przedstawiono podział wszystkich racji pokarmowych w zależności od realizacji zalecanego poziomu spożycia witaminy D. Tylko w 8% racji pokarmowych kobiet wykazano optymalną zawartość witaminy D (9 11% normy). W grupie mężczyzn w żadnej z racji pokarmowych poziomu takiego nie stwierdzono. Należy również zaznaczyć, że aż w 9% całodziennych racji kobiet i 94,3% racji mężczyzn zawierało witaminę D w ilościach mieszczących się w przedziale 5% realizacji przyjętej normy. Ryc. 4. Podział racji pokarmowych kobiet (n = 5) i mężczyzn (n = 35) z cukrzycą typu 2 według procentowej realizacji normy na wapń. Fig. 4. Stratification of daily food rations of women (n = 5) and men (n = 35) according to per cent of realization of AI standard for calcium.
7 Nr 1 Podaż witaminy D i wapnia w racjach pokarmowych 47 Podział całodziennych racji pokarmowych kobiet i mężczyzn w zależności od realizacji zalecanej podaży wapnia przedstawiono na ryc. 4. Zaledwie 4% racji pokarmowych kobiet i 5,7% racji mężczyzn zawierało wapń w optymalnych ilościach (9 11% normy). Należy również zaznaczyć, że aż w 8% całodziennych racji pokarmowych kobiet i 74,3% racji mężczyzn wykazano zawartość wapnia mieszczącą się w przedziale 5% realizacji normy. Podobne niepokojące wyniki dotyczące podaży obu tych składników pokarmowych w całodziennych posiłkach uzyskano także w nielicznych pracach innych autorów krajowych i zagranicznych. Suliburska i Bogdański (2), stwierdzili, że podaż witaminy D i wapnia w całodziennych racjach pokarmowych osób chorujących na cukrzyce typu 2 wynosiła odpowiednio 1,85 μg i 51 mg. Szponar i współpr. (22) stwierdzili, że żadna z badanych grup Polaków w różnym wieku nie realizowała normy na witaminę D i wapń na poziomie bezpiecznym. Z powodu niewłaściwych nawyków żywieniowych, większość osób w Polsce nie dostarcza w całodziennych racjach pokarmowych nawet połowy dobowej należnej ilości witaminy D i wapnia (23, 24, 25). Potwierdzają to również wyniki badań różnych populacji z Wielkopolski przedstawione przez Szajkowskiego (25), w których stwierdzono bardzo niskie spożycie wapnia zarówno wśród dzieci, młodzieży jak i ludzi dorosłych. Podobnie niską podaż wapnia w całodziennym pożywieniu zaobserwowano w niektórych populacjach na świecie. W badaniu Nurse s Health Study, w całodziennych posiłkach kobiet stwierdzono podaż witaminy D na poziomie 1,8 μg/dzień, natomiast spożycie wapnia, na poziomie 584 mg/dzień (2, 2). WNIOSKI 1. Mediana podaży witaminy D w racjach pokarmowych kobiet i mężczyzn była, niezależnie od płci zdecydowanie poniżej przyjętej normy. 2. Mediana podaży wapnia odbiegała istotnie od norm dla populacji polskiej. 3. Stwierdzone zawartości witaminy D i wapnia w posiłkach kobiet i mężczyzn były istotnie zróżnicowane i tylko niewielki odsetek racji pokarmowych był zgodny z normą w zakresie 9 11%. M. Bronkowska, K. Zatoń ska, K. Ł o ź na, J. Biernat ASSESSMENT OF DIETARY INTAKES OF VITAMIN D AND CALCIUM WITH FOOD RATIONS IN PEOPLE DIAGNOSED WITH TYPE 2 DIABETES Summary This paper presents assessment of dietary intakes of vitamin D and calcium with daily food rations in people diagnosed with type 2 diabetes. The study subjects included 5 women and 35 men, with mean age of 52 and 49 years, respe ctively. The assessments of vitamin D and calcium in the daily food rations were made using a 24-hour recall, repeated 7 times. It has been shown a very low The supply of both nutrients in food rations has been shown to be very low, both in women and men. The determined levels of vitamin D and calcium intakes in the meals of men and women were significantly different and only a small percentage of food rations met the requirements of the AI standard.
8 48 M. Bronkowska i współpr. Nr 1 PIŚMIENNICTWO 1. Baynes K.C., Boucher B. J., Feskens E. J., Kromhout D.: Vitamin D, glucose tolerance and insulinaemia in elderly men. Diabetologia 1997; 4: Frankiewicz T.: Suplementacja witaminą D czy tylko osteoprotekcja? Przegląd Menopauzalny 211; 4: Gedik O., Akalin S.: Effects of vitamin D deficiency and repletion on insulin and glucagon secretion in man. Diabetologia 198; 29: Lenoir C., Dace A., Martin C. i współpr.: Calcitriol down-modulates the 3,5,3 triiodothyronine (T3) receptors and affects, in a biphasic manner, the T3-dependent adipose differentiation of Ob 17 preadipocytes. Endocrinology 199; 137: Małecki M., Sieradzki J.: Rola polimorfizmów w genach związanych z metabolizmem witaminy D w patogenezie cukrzycy typu 2 Diabetologia Praktyczna, 2; 1(1): 1-.. Małecki M., Skupień J., Waluś M., Owczarek M. i współpr.: Polimorfizmy genu receptora witaminy D a ryzyko choroby niedokrwiennej serca w Polsce u chorych na cukrzycę typu 2 i u osób bez cukrzycy. Diabetologia Praktyczna, 23; 4(2): Norman A. W.: The vitamin D endocrine system: identification of another piece of the puzzle. Endocrinology 1994; 134: 11A-11C. 8. Ortlepp R.J., Lauscher J., Hoffmann R. i współpr.: The vitamin D receptor gene variant is associated with the prevalence of type 2 diabetes mellitus and coronary artery disease. Diabet. Med. 21; 18: A.G. Pittas G.,A., Dawson-Hughes B., Li T., R.M. Van Dam M. R., Willett W.: Vitamin D and Calcium Intake in Relation to Type 2 Diabetes in Women. Diabetes Care 2, 29: Orwoll E., Riddle M., Prince M.: Effects of vitamin D on insulin and glucagon secretion in non-insulindependent diabetes mellitus. Am. J. Clin. Nut. 1994; 59: Omdahl L.J., H. Morris A., May K.B: Hydroxylase enzymes of the vitamin D pathway: expression, function, and regulation. Annu. Rev. Nutr. 22; 22: Reichel H., Koeffl er P.H., Norman W.A.: The role of the vitamin D endocrine system in health and disease. N. Engl. J. Med. 1989; 32: Morawska-Trznadel I.: Osteoporoza w cukrzycy czynnik ryzyka złamań. Diab. Prakt., 27; 8, 8/9: Achmed A. L., Joakimsen M. R., Bernstein K. G, Fonnebo V., Scirmer H.: Diabetes mellitus and risk of non-vertebral fractures: the Trompo study. Osteoporos. Int., 2; 17: Kahn E. S., Haffner M. S., Heine A. M., i współpr.: Glycemic durability of rosiglitazone metformin or glyburide monotherapy. NEJM, 2; 355: Rudnicki M. P., Molsted-Pedersen L.: Effect of 1,25-dihydroxycholecalciferol on glucose metabolism in gestational diabetes mellitus. Diabetologia 1997; 4: Sergeev N.I., Rhoten B. W.: 1,25-Dihydroxyvitamin D3 evokes oscillations of intracellular calcium in a pancreatic b-cell line.endocrinology 1995; 13: Szponar L., Wolnicka K., Rychlik E.: Album fotografii produktów i potraw. 2, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa. 18. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. 25, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 19. Jarosz M., Bułhak-Jahymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. 28, Wydawnictwo PZWL, Warszawa. 2. Suliburska J., Bogdański P.: Ocena sposobu żywienia, stanu odżywienia oraz ryzyka występowania interakcji leków z żywnością u pacjentów z cukrzycą typu 2. Farm, Współ., 211; 4: Szponar L., Sekuła W., Rychlik E., Ołtarzewski M., Figurska K.: Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. 23; Prace IŻŻ 11: Warszawa. 22. Gajewska D., Niegowska J.: Analiza sposobu żywienia pacjentów z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym i zaburzeniami tolerancji glukozy. Bromat. Chemia Toksykol., 28; 41(3): Ostrowska L., Stefańska E., Czapska D., Karczewski J.: Wpływ żywienia osób z nadwagą lub otyłością na ich parametry lipidowe i gospodarkę węglowodanową. Bromat. Chem. Toksykol., 23; 3(3 supl): Szajkowski Z.: Badania nad zależnością i wzajemnymi relacjami wybranych składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych wytypowanych populacji z regionu Wielkopolski. Cz. I. Zawartość i wzajemne reakcje miedzy wapniem i fosforem. Żyw. Człow. Metab., 199; 23: Zemel B.M., Hang S., Greer B. i współpr.: Regulation of adiposity by dietary calcium. FASEB J. 2; 14: Adres: 51-3 Wrocław, ul. Chełmońskiego 37/41
OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 420-427 Angelika Edyta Charkiewicz, Bogusław Poniatowski, Maria Karpińska, Janusz Korecki, Jacek Jamiołkowski, Andrzej Szpak ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH
Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 89 94 Katarzyna Cieloszczyk, Małgorzata E. Zujko, Anna Witkowska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 Zakład Technologii i Towaroznawstwa Żywności
OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 127 133 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Małgorzata Kardasz Milena Kozioł OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA TERENIE POWIATU SOKÓLSKIEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 293 299 Robert Szczerbiński, Renata Markiewicz-Żukowska 1), Jan Karczewski 2) SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA
OCENA WIEDZY ŻYWIENIOWEJ OSÓB Z CUKRZYCĄ TYPU 2 W ŚWIETLE ZALECEŃ DIETETYCZNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 4, str. 520 530 Monika Bronkowska, Katarzyna Zatońska 1), Dagmara Orzeł, Jadwiga Biernat OCENA WIEDZY ŻYWIENIOWEJ OSÓB Z CUKRZYCĄ TYPU 2 W ŚWIETLE ZALECEŃ DIETETYCZNYCH
UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 51 59 Jadwiga Hamułka, Agata Wawrzyniak, Ewa Starzak-Jankowska UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Zakład Oceny
OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 1, str. 30 35 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie w zdrowiu i chorobie Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02
Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych. Nazwa Wydziału. Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia.
Załącznik nr 4 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział lekarski
OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z
WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 287 292 Zbigniew Marzec, Wojciech Koch, Agnieszka Marzec WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE
WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY NA SPOŻYCIE WITAMINY C
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 754 758 Katarzyna Mystkowska 1, Renata Markiewicz-Żukowska, Elżbieta Karpińska, Anna Puścion 1, Maria H. Borawska WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY
ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 692 698 Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Marta Misiarz 1, Joanna Wyka 1,2, Ewa Malczyk 1,Beata Całyniuk 1, Aleksandra Mamala 1 ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH
8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA
ROCZN. PZH 2008, 59, NR 3, 343-349 LUCYNA OSTROWSKA, EWA STEFAŃSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA ASSESSMENT
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Brzesku Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. inż. Agnieszka Świątkowska Zgodnie z zaleceniami racjonalnego żywienia przyjęto,
50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH UCZENNIC ZE SZKÓŁ POLICEALNYCH M. BIAŁEGOSTOKU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 326 331 Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Joanna Fiłon, Ewa Zawadzka, Jan Karczewski MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii
Czy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
SPOŻYCIE JODU W WYBRANYCH GRUPACH MŁODZIEŻY SZKOLNEJ Z REJONU POMORZA*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 734 738 Katarzyna Stoś, Mirosław Jarosz, Zbigniew Szybiński, Aneta Głowala, Maciej Ołtarzewski 3), Marzena Zakrzewska SPOŻYCIE JODU W WYBRANYCH GRUPACH MŁODZIEŻY
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 171 177 Elżbieta Głodek, Marian Gil STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 4, str. 359 364 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska OCENA JAKOŚCIOWA SPOSOBU ŻYWIENIA LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH
inwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 28, 3, str. 34 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz* ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM SUPLEMENTACJI.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 212, 3, str. 28 284 Zbigniew Marzec, Agnieszka Marzec, Lucyna Wyszogrodzka-Koma, Aleksandra Buczek OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI
OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 604 609 Zbigniew Marzec, Wojciech Koch, Agnieszka Marzec OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI Katedra
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Edyta Balejko Przedmiot: Żywienie człowieka Ćwiczenie nr 5 Temat: Wskaźniki oceny wartości odżywczej białek
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 327-332 JOANNA WYKA, ALICJA ŻECHAŁKO-CZAJKOWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU ASSESING THE FOOD INTAKE IN FIRST YEAR STUDENTS OF AGRICULTURAL
Zaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Dariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 833 838 Dariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska Podaż wapnia z produktów mlecznych w diecie kobiet po 60 roku życia Katedra Dietetyki, Wydział Nauk
OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O NISKIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 533-540 MONIKA BRONKOWSKA, IZABELA KARCZ OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O NISKIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ ASSESSMENT OF VITAMINS CONTENTS IN THE FOOD RATIONS
Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Pielęgniarstwo Studia I stopnia stacjonarne I (stacjonarne) II (stacjonarne)
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Rok studiów Semestr Moduły wprowadzające / wymagania wstępne i dodatkowe Nazwa modułu (przedmiotu lub grupa przedmiotów): Typ modułu/
KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iii semestr
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 455 460 Izabela Bolesławska, Ilona Górna, Juliusz Przysławski POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 286 294 EWA STEFAŃSKA, 1 LUCYNA OSTROWSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ
PODAŻ WYBRANYCH WITAMIN ORAZ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH OSÓB ZATRUDNIONYCH W PRZEMYŚLE CIĘŻKIM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 372 381 Monika Bronkowska, Jadwiga Biernat, Magdalena Wojciechowska PODAŻ WYBRANYCH WITAMIN ORAZ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 134 142 Małgorzata Kardasz, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ ZESTAWÓW OBIADOWYCH PRZYGOTOWANYCH W STOŁÓWCE AKADEMICKIEJ
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 259 263 MARIA DYMKOWSKA-MALESA 1, ALDONA BAĆ 1, AGNIESZKA PLAWGO 2, KAZIMIERA ZGÓRSKA 2 OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ ZESTAWÓW OBIADOWYCH PRZYGOTOWANYCH W
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Przedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Sylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania.
Sylabus z modułu [24A] Dietetyka 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu DIETETYKA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
DiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Spis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Żywienie człowieka inżynieria produktów żywnościowych Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
WPŁYW SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z DIETĄ ORAZ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN MINERALNY ORGANIZMU STUDENTEK
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 912 916 Anna Puścion 1, Renata Markiewicz-Żukowska, Elżbieta Karpińska, Katarzyna Mystkowska 1, Maria H. Borawska WPŁYW SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z DIETĄ
OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY ZDROWIA W BIAŁYMSTOKU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 704 708 Katarzyna Socha, Maria H. Borawska, Renata Markiewicz, Wioleta J. Charkiewicz 1) OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY
Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 293 298 Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA WYBRANYCH GRUP POPULACJI DOLNOŚLA SKIEJ 50-LATKOWIE Katedra
WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 252-256 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI Zakład Epidemiologii, Prewencji
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH NA GROMADZENIE TKANKI TŁUSZCZOWEJ U STUDENTEK UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 784 789 Elżbieta Karpińska, Renata Markiewicz-Żukowska, Katarzyna Socha, Anna Puścion 1, Katarzyna Mystkowska 1, Maria H. Borawska WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
ZAWARTOŚĆ WITAMIN W DIETACH KOBIET Z CHOROBĄ HASHIMOTO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 539 543 Renata Markiewicz-Żukowska 1), Sylwia K. Naliwajko 1), Emilia Bartosiuk 2), Elżbieta Sawicka 2), Wioleta J. Omeljaniuk 1), Maria H. Borawska 1) ZAWARTOŚĆ
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Dietetyka w fizjoterapii. mgr E. Potentas. 2 ECTS F-2-P-DF-14 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS:
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego
WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO O RÓŻNYM POZIOMIE WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 4, str. 1202 1209 Elżbieta Głodek, Marian Gil WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO O RÓŻNYM POZIOMIE WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Novo Nordisk w Polsce
Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Novo Nordisk w Polsce Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 2, 48-53 2009
Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47
Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Żywienie człowieka KOD WF/I/st/35
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Żywienie człowieka KOD WF/I/st/35 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III rok/v semestr 5.
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)