PŁAZY. Założenia ogólne monitoringu płazów 2010

Transkrypt

1 PŁAZY fot. M. Pawlak Autorzy raportu: Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Maciej Bonk, Szymon Drobniak, Marek Guzik, rzysztof limaszewski, Tomasz Majtyka, Joanna Mazgajska, Maria Ogielska, Mariusz Rybacki, Małgorzata Smółka Założenia ogólne monitoringu płazów elem prac jest wypracowanie metodyki łącznego monitoringu gatunków płazów współwystępujących na wybranych stanowiskach, w tym ustalenie wskaźników stanu populacji i stanu siedliska dla poszczególnych gatunków 2. Przedmiotem monitoringu będą: a) gatunki o znaczeniu dla Wspólnoty, wymienione w załącznikach II, IV i V Dyrektywy Siedliskowej: kumak nizinny Bombina bombina, kumak górski Bombina variegata, żaba moczarowa Rana arvalis, żaba trawna Rana temporaria, żaba zwinka Rana dalmatina, żaba jeziorkowa Rana lessonae, żaba wodna Rana esculenta, żaba śmieszka Rana ridibunda, grzebiuszka Pelobates fuscus, ropucha paskówka Bufo calamita, ropucha zielona Bufo viridis, rzekotka drzewna Hyla arborea, traszka karpacka Triturus montandoni, a także traszka

2 grzebieniasta Triturus cristatus, której indywidualny monitoring prowadzono w latach ; b) gatunki spoza w/w załączników: ropucha szara Bufo bufo, salamandra plamista Salamandra salamandra, traszka górska Triturus alpestris, traszka zwyczajna Triturus vulgaris. 3. Podstawowym stanowiskiem monitoringowym dla płazów będzie miejsce rozrodu - zbiornik wodny; dla gatunków występujących w górach stanowiskiem będzie transekt obejmujący większą liczbę miejsc rozrodu. 4. Aby w przyszłości umożliwid dokumentowanie strat w miejscach rozrodu w skali lokalnej, badane będą całe grupy zbiorników na określonych powierzchniach (co jest równocześnie nawiązaniem do metodyki monitoringu traszki grzebieniastej). 5. Grupy stanowisk powinny stanowid dobrą reprezentację zasięgu występowania wszystkich gatunków płazów oraz reprezentowad różne typy krajobrazów i środowisk (rolnicze, leśne, podmiejskie, doliny rzeczne etc.); częśd stanowisk lokowanych będzie na terenie obszarów Natura Stanowiska będą wybierane celowo, w terenach dogodnych dla wykonawców i tak, aby uchwycid jak największą liczbę gatunków płazów. 7. ażda grupa zbiorników będzie badana jest pod kątem obecności wszystkich gatunków płazów; wymaga to przeprowadzenia kilku kontroli z uwagi na różnice w fenologii gatunków. 8. W trakcie kontroli rejestrowane będą wszystkie obserwowane formy rozwojowe płazów; wyniki obserwacji płazów będą w miarę możliwości ujmowane ilościowo. 9. W zakresie badao stanu siedliska będą badane różne charakterystyki samych stanowisk (zbiorników/transektów), jak i ich otoczenia. 10. Prace zaplanowane są na dwa lata 2010 i 2011: W 2010 roku wykonane zostaną prace terenowe. Wyniki obserwacji na stanowiskach odnośnie badanych charakterystyk populacyjnych i siedliskowych zostaną poddane analizie statystycznej, której celem będzie ustalenie wpływu różnych czynników środowiskowych na występowanie poszczególnych gatunków z załączników Dyrektywy Siedliskowej. W r zostaną przeanalizowane wyniki analizy statystycznej i na podstawie tych wyników zostaną opracowane listy wskaźników stanu populacji i stanu siedliska, podobnie jak to zrobiono dla traszki grzebieniastej. Wykonana zostanie ocena stanu ochrony poszczególnych gatunków płazów z załączników Dyrektywy Siedliskowej na poziomie stanowisk/obszarów Natura 2000 i regionów biogeograficznych (w tych przypadkach, gdzie będzie to możliwe) i opracowane zostaną indywidualne raporty z wyników prac terenowych w 2010 r. Definicja i wybór stanowisk monitoringowych Definicja i wybór stanowisk na niżu Stanowiskiem w monitoringu płazów było miejsce, w którym odbywają one rozród: różnego typu zbiorniki wodne, rowy melioracyjne/przydrożne, rozlewiska rzek odcięte od nurtu, na tyle trwałe, że mógł się w nich odbywad rozród i metamorfoza płazów, przynajmniej raz na kilka lat. Można to było ocenid na podstawie wcześniejszych obserwacji danego lub w oparciu o intuicję i doświadczenie eksperta. Przy wyborze rozlewiska rzeki jako stanowiska rozrodu nie brano pod uwagę takich miejsc, które wysychają po kilku dniach, a tylko takie, które przez kilka tygodni mogą funkcjonowad jako miejsce efektywnego rozrodu płazów. W

3 przypadku rowów za stanowisko uważano ok. 50 m odcinek rowu. Pracami obejmowano grupy od kilku do ok zbiorników, wybierane na dwa sposoby: 1 na powierzchni o wielkości 1 km x 1 km (100 ha) badano wszystkie występujące tam zbiorniki (nie określano z góry ich liczby); 2 wybierano grupę około 20 zbiorników na powierzchni o nieokreślonej z góry wielkości (ale nie mniejszej niż 1 km 2 ), zgodnie z metodyką przyjętą w monitoringu traszki grzebieniastej w latach Definicja i wybór stanowisk w terenach górskich W górach podstawową jednostką monitoringu (stanowiskiem) był transekt, wyznaczany wzdłuż dróg gruntowych, dróg leśnych, linii oddziałowych, czy strumieni, ewentualnie słabo uczęszczanych szlaków turystycznych. Wykrywanie oraz liczenie płazów odbywało się we wszystkich ch wodnych znajdujących się na transekcie i w jego pobliżu (w zasięgu wzroku obserwatora; nie określono ściśle jego szerokości), najczęściej nietrwałych - koleinach i kałużach, także w rowach przydrożnych. Minimalna długośd transektu wynosiła 350m. Wyboru transektów dokonywano w oparciu o znajomośd terenu (wybierano je w takich miejscach, gdzie wiadomo było, że można się spodziewad miejsc rozrodu płazów). W przypadku nieznanych dotąd ekspertowi terenów najpierw zapoznawał się on z terenem, a dopiero później wyznaczał transekty tak, aby uwzględniały miejsca najliczniejszego występowania gatunków objętych monitoringiem. Podstawy do zaplanowania monitoringu w obszarze alpejskim daje praca Babika i Rafioskiego (Babik i Rafioski 2001), która jak dotąd najlepiej opisuje cechy siedlisk płazów w arpatach. Sposób wykonywania badań Określanie charakterystyk populacyjnych elem obserwacji płazów było przede wszystkim stwierdzenie samej obecności gatunku na stanowisku oraz stwierdzenie, czy się tam rozradza (obecnośd jaj i/lub larw). W miarę możliwości określano też liczbę obserwowanych lub/i słyszanych osobników, czy liczbę stwierdzonych sznurów, kłębów czy pakietów jaj. Wszelkie wykonane szacunki liczebności interpretowane będą z dużą ostrożnością, ponieważ doświadczenia, np. z monitoringu płazów w Holandii wskazują, że podstawową informacją powinna byd sama obecnośd gatunku lub jej brak, ponieważ przy pracach na taką skalę jak prace monitoringowe, jest praktycznie niemożliwe zapewnienie porównywalności danych ilościowych. Ustalanie obecności gatunku na danym stanowisku ( zbiornik ) odbywało się w oparciu o obserwacje bezpośrednie osobników dorosłych, młodocianych, larw i skrzeku, w przypadku niektórych gatunków nasłuchy (rejestracja głosów godowych), a także uzupełniająco - próbkowe odławianie czerpakiem herpetologicznym. W przypadku traszki grzebieniastej Triturus cristatus, jaja wyszukiwano poprzez odwijanie liści, na których mogły byd złożone. Wyszukiwanie kooczy się na pierwszym stwierdzonym jaju. Przy identyfikacji płazów do gatunku konieczne bywało wzięcie osobnika w rękę w celu sfotografowania i odnotowania pewnych szczegółów jego budowy (np. w przypadku żaby dalmatyoskiej Rana dalmatina pięta tylnej nogi wyciągniętej do przodu sięga znacznie poza czubek pyska w przeciwieostwie do

4 żab: moczarowej R. arvalis i trawnej R. temporaria). Po zidentyfikowaniu do gatunku lub/i wykonaniu zdjęcia płazy były wypuszczane z powrotem do. Również jaja traszek umieszczone z powrotem w wodzie razem z fragmentem rośliny, na której się znajdowały. Notowano zarówno samą obecnośd różnych form rozwojowych, a także - w miarę możliwości - liczbę obserwowanych lub/i słyszanych osobników dorosłych, liczbę obserwowanych osobników młodocianach i larw, liczbę jaj lub sznurów czy pakietów jaj (wartości bezwzględne a nie przedziały liczbowe). W przypadku transektów notowano jedynie liczbę zaobserwowanych osobników dorosłych poszczególnych gatunków oraz obecnośd lub brak stadiów rozwojowych gatunku (larw, skrzeku, osobników młodocianych) bez podawania liczebności. Poniżej przedstawiono stosowane sposoby liczenia: kumak nizinny Bombina bombina dwukrotne liczenie głosów w sezonie kumak górski Bombina variegata - bezpośrednie obserwacje osobników dorosłych w drobnych ch wodnych na transektach badawczych żaba moczarowa Rana arvalis liczenie godujących samców; obserwacja bezpośrednia z użyciem lornetki żaba trawna Rana temporaria - liczenie godujących samców; obserwacja bezpośrednia z użyciem lornetki żaba zwinka Rana dalmatina liczenie kłębów jaj żaby zielone: Rana lessonae, Rana esculenta, Rana ridibunda - liczenie godujących samców (obserwacja bezpośrednia, z użyciem lornetki), w przypadku żaby śmieszki także liczenie głosów. W przypadkach budzących wątpliwości podawano ogólnie informację o obecności czy liczbie żab zielonych (Rana esculenta complex) grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus - bezpośrednie obserwacje osobników dorosłych i młodocianych (nocą, z użyciem latarki) ropucha paskówka Bufo calamita liczenie głosów godowych samców; są to płazy najtrudniejsze do policzenia; ok. 30% dojrzałych samców nie odzywa się na godowisku to tzw. samce satelitarne, czekające z boku na okazję ropucha zielona Bufo viridis liczenie głosów godowych samców; obok ropuchy paskówki, są to płazy najtrudniejsze do policzenia; ok. 30% dojrzałych samców nie odzywa się na godowisku to tzw. samce satelitarne, czekające z boku na okazję rzekotka drzewna Hyla arborea liczenie głosów godowych samców, dwukrotnie w ciągu sezonu; w przypadku tego gatunku też często ok. 30% dojrzałych samców na godowisku się nie odzywa, więc ich rzeczywista liczba w zbiorniku jest znacznie większa traszka karpacka Triturus montandoni - bezpośrednie obserwacje osobników dorosłych w drobnych ch wodnych na transektach badawczych traszka grzebieniasta Triturus cristatus sposoby opisana w Poradniku monitoringu 2010 Wykonywano kilka kontroli na stanowisku w ciągu sezonu rozrodczego płazów. Były to minimum 3 kontrole, z czego jedna nocna. Na transektach w terenach górskich wykonywano 2-3 kontrole, bez obowiązku przeprowadzenia kontroli nocnej.

5 ontrole były wykonywane w okresie rozrodu różnych gatunków płazów, od marca do lipca. Ponieważ w różnych częściach Polski daty rozpoczęcia godów poszczególnych gatunków są różne, wyznaczenie najlepszych terminów kontroli było w gestii prowadzących monitoring. Terminy kontroli uzależniano też od lokalnego przebiegu pogody. Poniżej wskazane terminy, pory doby i stan pogody traktowano jako wskazówkę, pomocną w zaplanowaniu prac: kumak nizinny Bombina bombina od polowy kwietnia do kooca maja kumak górski Bombina variegata - od połowy kwietnia do kooca czerwca żaba moczarowa Rana arvalis początek - pierwsze ocieplenie po zimie (min. temp. powietrza ok. 10, wody co najmniej 7 ), brak lub zupełnie znikome ilości pokrywy śnieżnej na lądzie, brak pokrywy lodowej na ch wodnych; słoneczny dzieo); żaba trawna Rana temporaria - pierwsze ocieplenie po zimie (min. temp. powietrza ok. 5, wody co najmniej 6 ), mogą zalegad płaty śniegu na lądzie i niewielkie zwały lodu w środkowych częściach zbiorników; słoneczny dzieo) żaba zwinka Rana dalmatina okres od kooca lutego do kooca kwietnia (terminy te mogą ulegad zmianom w zależności od warunków pogodowych danej wiosny) żaby zielone: Rana lessonae, Rana esculenta, Rana ridibunda - maj (gody) oraz czerwiecsierpieo po godach grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus jaja, głosy: od początku kwietnia do początku maja, larwy: lipiec-sierpieo ropucha paskówka Bufo calamita od połowy kwietnia do połowy czerwca ropucha zielona Bufo viridis od połowy kwietnia od połowy kwietnia do połowy czerwca rzekotka drzewna Hyla arborea - kwiecieo, maj, początek czerwca traszka karpacka Triturus montandoni - od połowy kwietnia do kooca czerwca traszka grzebieniasta Triturus cristatus od początku marca do kooca czerwca; także lipiec do połowy sierpnia (larwy) Badane charakterystyki siedliskowe zbiorniki Na potrzeby wypracowania w 2011 r. wskaźników stanu siedliska dla poszczególnych gatunków płazów określano wybrane zmienne, charakteryzujące zarówno sam zbiornik jak i jego otoczenie. Ustalając listę charakterystyk siedliska wodnego do określenia w ramach prac monitoringowych 2010, przyjęto za punkt wyjścia listę wskaźników dla traszki grzebieniastej. elem jest ustalenie listy łatwych do określenia (czy zmierzenia) charakterystyk środowiska wodnego i lądowego, które będziemy następnie wartościowad z punktu widzenia różnych gatunków. Tab. 1. Określane w terenie charakterystyki zbiorników (gwiazdką zaznaczono te z nich, które były oceniane w monitoringu traszki grzebieniastej) harakterystyka Sposób określania Region geograficzny* Wybór kategorii spośród: A- tereny nizinne Polski; B- Beskidy, Bieszczady; Tatry, Sudety, wyższe partie Beskidów (>500 m n.p.m.) Powierzchnia * Obliczanie w terenie przy pomocą przyrządów mierniczych,

6 Typ Sposób użytkowania Rodzaj dna Stałośd * Obecnośd płycizn Podłoże w strefie brzegowej harakter linii brzegowej Rośliny wodne Zacienienie przez nadbrzeżną roślinnośd drzewiastą i krzewiastą Stopieo zarośnięcia lustra wody przez roślinnośd* Jakośd wody* Barwa i przezroczystośd wody ptaków wodnych na zbiornik* ryb* bądź poza terenem przy użyciu map i/lub dostępnych programów komputerowych. Wybór kategorii spośród podanych w karcie Wybór kategorii spośród podanych w karcie Wybór kategorii spośród podanych w karcie Stały/okresowy (jeśli stały, określid liczbę lat, w których zbiornik wysycha w okresie 10 lat) Są/nie ma (% powierzchni ) Wybór kategorii spośród podanych w karcie Wybór kategorii spośród podanych w karcie Określenie stopnia pokrycia (% powierzchni) wybranych gatunków/rodzajów roślin: np. trzcina zwyczajna, manna mielec, pałka, rzęsa; Określenie stopnia zacienienia (% powierzchni) przez roślinnośd nadbrzeżną Szacowany na podstawie załączonego do karty schematu, bądź metodą wzrokową Wybór kategorii spośród podanych: wysoka jakośd/średnia jakośd/niska jakośd/zła jakośd (woda silnie zanieczyszczona); każda z kategorii dysponuje w karcie indywidualnym opisem cech, który ją charakteryzuje Wybór kategorii spośród podanych: woda bezbarwna i klarowna/ woda brązowa lub rdzawa i klarowna/ woda zielonawa i mętna Określid liczbę ptaków wodnych (domowych i dzikich) w os./1000m 2 Określenie zgodnie z kartą obserwacji Tab. 2. Określane w terenie charakterystyki otoczenia (gwiazdką zaznaczono zmienne siedliskowe oceniane w monitoringu traszki grzebieniastej) harakterystyka Sposób określania Odległośd do Podana w m; określenie na podstawie pomiarów przeprowadzonych w terenie /lub/ obliczenia ze skali mapy /lub/ z zastosowaniem komputerowych programów pomiarowych Liczba zbiorników w Wartośd liczbowa; określenie liczby zbiorników na odległości 500m* Odległośd do Typ podstawie map oraz/lub na podstawie wizji terenowej Podana w m; określenie na podstawie pomiarów przeprowadzonych w terenie /lub/ obliczenia ze skali mapy /lub/ z zastosowaniem komputerowych programów pomiarowych Wybór kategorii spośród: las liściasty/las mieszany/las iglasty. Wyboru kategorii dokonuje się na podstawie wizji

7 terenowej, ew. uzupełnionej o wiadomości z literatury i materiałów topograficznych Runo Wybór kategorii spośród: bogate/umiarkowanie bogate/ubogie; określenie stopnia różnorodności gatunkowej oraz stopnia rozwoju runa na podstawie wizji terenowej Pasowe zadrzewienia i harakterystyka: tak/nie; określenie obecności pasowych zakrzewienia Siedlisko w promieniu do 100 m Obecnośd różnego typu barier w promieniu 2 km zadrzewieo i zakrzewieo w promieniu 300 m od Określone w % powierzchni; podanie szacunkowego udziału zdefiniowanych kategorii pokrycia terenu (np. pola uprawne, łąki, zabudowa wiejska) Określenie odległości do zdefiniowanych typów barier w promieniu do 2 km od Badane charakterystyki siedliskowe - transekty Na potrzeby wypracowania wskaźników stanu siedliska dla poszczególnych gatunków płazów na transektach określano zmienne charakteryzujące zarówno sam transekt, jak i jego otoczenie. Zestawiono je w poniższe tabeli: Tab. 3. Badane charakterystyki transektów i ich otoczenia harakterystyka Sposób określania Region geograficzny* Wybór kategorii spośród: A- tereny nizinne Polski; B- Beskidy, Bieszczady; Tatry, Sudety, wyższe partie Beskidów (>500 m.n.p.m.) Rodzaj transektu Wybór kategorii spośród podanych w karcie stanowiska Wystawa transektu Wybór kategorii spośród podanych w karcie stanowiska Liczba zbiorników wodnych Brane są pod uwagę wszystkie zbiorniki w zasięgu wzroku na transekcie (w tym stałych) obserwatora idącego transektem Liczba zbiorników, w których j.w. stwierdzono płazy Liczba względnie stałych j.w zbiorników, w których stwierdzono płazy Liczba zbiorników z j.w. roślinnością, w których odnotowano gatunek harakter środowiska w ategorie zgodnie z kartą stanowiska z określeniem % transektu udziału danej kategorii w długości transektu arty obserwacji Do zapisu wyników prac terenowych na ch opracowano trzy karty: kartę kontroli terenowej (por. zał. 1_PŁAZY), kartę (zał. 2_PŁAZY) i kartę otoczenia (zał.

8 3_PŁAZY). Opracowana została również instrukcja do wypełniania tych kart (zał. 4_PŁAZY) (Wszystkie załączniki na płycie dvd Wyniki prac\załączniki). Do zapisu wyników prac terenowych na transektach opracowano 2 karty: kartę kontroli terenowej (zał. 5_PŁAZY) i kartę stanowiska (zał. 6_PŁAZY). Opracowana została również instrukcja do wypełniania tych kart (zał. 7_PŁAZY) (Wszystkie załączniki na płycie dvd Wyniki prac\załączniki). Literatura Babik W., Rafioski J Amphibian breeding site characteristics in the Western arpathians, Poland. Herpetological Journal, 11: Głowacioski Z., Rafioski J Atlas płazów i gadów Polski. Biblioteka Monitoringu Środowiska. W-wa raków. Oldham, R.S., eeble, J., Swan, M.J.S., Jeffcote, M Evaluating the suitability of habitat for the great crested newt (Triturus cristatus). Herpetological Journal: 10: Pabijan, M Traszka grzebieniasta Triturus cristatus (Laurenti, 1768). In Metodyka monitoringu- przewodniki metodyczne. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa. Smit G., Zuiderwijk A., Groenveld A. & B.A.P.J. Daemen. The national amphibian monitoring program in the Netherlands, preliminary results over Vences M., J. öhler, T. Ziegler, W. Böhme (eds): The national amphibian monitoring program in the Netherlands and NATURA Herpetologia Bonnensis II. Proceedings of the 13th ongress of the Societas Europaea Herpetologica. pp (2006) Wstępne wyniki prac monitoringowych Liczba i lokalizacja stanowisk i obszarów monitoringowych Monitoringiem objęto 351 stanowisk zbiorników, położonych na niżu w regionie biogeograficznym kontynentalnym i 17 stanowisk transektów w terenach górskich/podgórskich, głównie w regionie biogeograficznym alpejskim (tab. 1 A i B). Na dobór stanowisk rzutowała możliwośd zaangażowania w prace monitoringowe przyrodników - batrachologów, dysponujących odpowiednią wiedzą i zajmujących się obserwacjami/badaniami płazów. Stanowiska wybierane były w sposób arbitralny na terenach znanych wykonawcom, którzy wiedzieli, że mogą się tam spodziewad występowania płazów, a zwłaszcza gatunków z załączników Dyrektywy Siedliskowej. Wykonawcy przedstawili wstępne propozycje stanowisk, spośród których instytucja koordynująca (IOP PAN) dokonała ostatecznego wyboru z uwzględnieniem: reprezentatywności dla różnych typów środowisk (miejskie, podmiejskie, leśne, rolnicze, doliny rzeczne itd.), potrzeby w miarę równomiernego rozmieszczenie powierzchni badawczych w Polsce, potrzeby badania powierzchni położonych zarówno w obrębie, jak i poza obszarami Natura 2000, spodziewanej różnorodności batrachofauny na powierzchni, znaczenia dla gatunków płazów o szczególnych wymaganiach siedliskowych oraz rzadkich lub występujących lokalnie,

9 przewidzianych środków finansowych. Badane stanowiska - zbiorniki nie stanowią jeszcze odpowiedniej reprezentacji zasięgu monitorowanych gatunków płazów, z których większośd ma bardzo szerokie rozmieszczenie, obejmujące prawie cała powierzchnię kraju; brak było jakichkolwiek stanowisk w 3 województwach: łódzkim, podlaskim i zachodniopomorskim (por. tab. 1). Podobne stwierdzenie dotyczy stanowisk transektów w regionie alpejskim. Badane transekty, chod rozrzucone od Beskidu Śląskiego, poprzez Beskid Wyspowy, Pieniny, Gorce, po Bieszczady i Góry Słonne, nie stanowią odpowiedniej reprezentacji rozmieszczenia płazów w tym regionie. Dla potrzeb uzyskania bardziej reprezentatywnego obrazu stanu ochrony gatunków płazów, w ramach kolejnych etapów monitoringu, powinno zostad zaplanowane przeprowadzenie badao Pomorzu Zachodnim, we wschodnich rejonach kraju (woj. podlaskie i lubelskie), w Polsce centralnej (woj. łódzkie) oraz w terenach górskich (Sudety, arpaty). W przypadku najrzadszego gatunku - żaby zwinki stanowiska powinny byd zlokalizowane w każdym z rejonów jej występowania, a więc oprócz monitorowanych w 2010 r. Lasów Radłowskich, także w lasach w okolicach zarnej, lasach w okolicach Dębicy, okolicach Przemyśla, w okolicach Jasła oraz w okolicach Leska. Tab. 4. Zestawienie powierzchni badawczych (w nawiasie liczba stanowisk na powierzchni) A - Zbiorniki L.p. Nazwa powierzchni badawczej (liczba stanowisk) Województwo Obszary Natura umaki Dobrej (22) woj. dolnośląskie umaki Dobrej 2. Oława (24) woj. dolnośląskie - 3. Bydgoszcz (8) woj. kujawskopomorskie - 4. Jezior (7) woj. lubelskie - 5. osobudy (3) woj. lubelskie - 6. Roztoczaoski Park Narodowy (28) woj. lubelskie Roztocze Środkowe 7. rępa (30) woj. lubuskie - 8. Robakowo (8) woj. lubuskie - 9. Torzym (9) woj. lubuskie Zielona Góra (24) woj. lubuskie Bukowno (5) woj. małopolskie hrzanów (9) woj. małopolskie Lasy Radłowskie (27) woj. małopolskie Biskupice (7) woj. mazowieckie hojnowski Park rajobrazowy (14) woj. mazowieckie Stawy w Żabieocu 16. Dolina Zwoleoki (3) woj. mazowieckie Dolina Zwoleoki 17. ampinoski Park Narodowy (21) woj. mazowieckie Puszcza ampinoska 17. ozienicki Park rajobrazowy (3) woj. mazowieckie Puszcza ozienicka 19. Powsin (7) woj. mazowieckie Przasnysz (5) woj. mazowieckie Rybaki-lukowo (8) woj. pomorskie Okolice Malborka (17) woj. pomorskie Szczygłowice (8) woj. śląskie -

10 24. Suchedniów-Skarżysko amienna woj. Lasy Suchedniowskie (21) świętokrzyskie 25. Urwitałt (10) woj. warmioskomazurskie Brzeźno (6) woj. wielkopolskie Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry 27. amionna (9) woj. wielkopolskie Dolina amionki 28. Podstolice (9) woj. wielkopolskie - B - Transekty L.p. Nazwa powierzchni badawczej Województwo Obszary Natura 2000 (liczba stanowisk) 1. Beskid Wyspowy (1) woj. małopolskie - 2. Gorce (6) woj. małopolskie Gorce 3. Pienioski Park Narodowy (2) woj. małopolskie Pieniny 4. zudec (2) woj. podkarpackie - 5. Dolina Sanu (1) woj. podkarpackie Bieszczady 6. Przedgórze Bieszczadzkie (3) woj. podkarpackie Dorzecze Górnego Sanu, Góry Słonne 7. Beskidy (2) woj. śląskie Beskid Śląski Wstępne wyniki prac monitoringowych Badania wszystkich gatunków płazów przeprowadzono wg wstępnie przyjętej, opisanej powyżej metodyki. Badania terenowe w ramach monitoringu 2010 r. wykonywały 23 osoby. Wykonawcami byli głównie doświadczeni batracholodzy: pracownicy różnych instytucji naukowych, parków narodowych, członkowie organizacji pozarządowych, doktoranci, studenci, także amatorzy. Poniżej lista wykonawców prac terenowych: Baran Paulina, Błażuk Jacek, Bonk Maciej, Bury Stanisław, Fritzkowski Szymon, Hetmaoski Tomasz, isiel Paweł, limaszewski rzysztof, ozik Bogusław, Majtyka Tomasz, Mazgajska Joanna, Miernik atarzyna, Najbar Bartłomiej, Niewolewska Justyna, Pełnia-Iwanicka Ewa, Połczyoska-onior Grażyna, Różaoski Wojciech, Rybacki Mariusz, Sikora Anna, Smółka Małgorzata, Stachyra Przemysław, Szpotkowski amil, Zaborowska Anna. Wyniki obserwacji płazów na stanowiskach Zbiorniki Nazwa polska Nazwa łacioska Liczba stanowisk, na których obserwowano gatunek kumak nizinny Bombina bombina 111 ropucha szara Bufo bufo 154 ropucha paskówka Bufo calamita 25

11 ropucha zielona Bufo viridis 50 rzekotka drzewna Hyla arborea 93 grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 96 żaba moczarowa Rana arvalis 145 żaba zwinka Rana dalmatina 24 żaby zielone Rana esculenta complex 276 żaba wodna Rana esculenta 73 żaba jeziorkowa Rana lessonae 74 żaba śmieszka Rana ridibunda 14 żaba trawna Rana temporaria 186 traszka górska Triturus alpestris 11 traszka grzebieniasta Triturus cristatus 101 traszka zwyczajna Triturus vulgaris 160 Na 16 spośród 350 monitorowanych stanowisk nie stwierdzono żadnych gatunków płazów. Najczęstszym gatunkiem na badanych stanowiskach była grupa żab zielonych (blisko 80% stanowisk). Ze względu na podobieostwo morfologiczne i ekologiczne (zamieszkują często te same zbiorniki) trzech form żab zielonych (żaba wodna Rana esculenta, żaba jeziorkowa R. lessonae i żaba śmieszka R. ridibunda) i wynikające z tego duże trudności w ich oznaczaniu, żaby te zwykle ujmuje się we wspólnej grupie o nazwie Rana esculenta complex (Rybacki w: Z. Głowacioski, J. Rafioski eds. 2003). Nazwa ta pochodzi od nazwy żaby wodnej Rana esculenta, która jest naturalnym mieszaocem żaby jeziorkowej R. lessonae i żaby śmieszki R. ridibunda i charakteryzuje się cechami pośrednimi rodziców. Tak duża liczba stwierdzeo tego kompleksu wynika prawdopodobnie z trudności w zaklasyfikowaniu stwierdzonych żab zielonych do konkretnego gatunku; zidentyfikowane do gatunku żaby jeziorkowa i wodna zasiedlały ok. 20% stanowisk, a żaba śmieszka tylko 4%. Ponad połowę monitorowanych stanowisk zasiedlała żaba trawna (189). Gatunek ten o szerokim wachlarzu preferencji ekologicznych i bardzo szerokim rozmieszczeniu, zamieszkuje zarówno niziny, jak i wyższe partie gór, stąd wykazana w niniejszym monitoringu duża liczba stanowisk. Liczne stwierdzenia dotyczyły także żaby moczarowej, ropuchy szarej i traszki zwyczajnej (ok. 40% stanowisk). umak nizinny, traszka grzebieniasta zasiedlały ok. 30% spośród wszystkich badanych stanowisk. Nieco tylko mniejszy udział zasiedlonych stanowisk (ok. 27%) wykazano dla rzekotki drzewnej i grzebiuszki ziemnej. Stosunkowo trudne w detekcji ropuchy zielona i paskówka reprezentowane były odpowiednio przez 14% i 7% stanowisk, co też odzwierciedla różnice w ich rozmieszczeniu na terenie Polski (Z. Głowacioski, J. Rafioski eds. 2003). Obecnośd żaby zwinki, najrzadszego gatunku płaza w Polsce, o bardzo ograniczonym, lokalnym występowaniu, stwierdzono co prawda na ponad 20 stanowiskach (>6% stanowisk), ale wszystkie były zlokalizowane praktycznie w jednym obszarze (Lasy Radłowskie). Najrzadziej stwierdzanym gatunkiem była traszka górska (3% stanowisk), ale też w regionie kontynentalnym to bardzo rzadki gatunek (Sudety, Góry Świętokrzyskie, Przedgórze arpackie). Transekty Nazwa polska Nazwa łacioska Liczba stanowisk, na

12 których obserwowano gatunek kumak górski Bombina variegata 14 ropucha szara Bufo bufo 9 żaba zwinka Rana dalmatina 2 żaby zielone Rana esculenta complex 2 żaba trawna Rana temporaria 16 salamandra plamista Salamandra salamandra 2 traszka górska Triturus alpestris 8 traszka grzebieniasta Triturus cristatus 1 traszka karpacka Triturus montandoni 12 traszka zwyczajna Triturus vulgaris 5 Sposób wyznaczania stanowisk w terenach górskich i podgórskich (transekty) ukierunkowany był na potrzeby monitoringu 2 gatunków z zał. II Dyrektywy Siedliskowej: kumaka górskiego i traszki karpackiej. Płazy te rozradzają się często w drobnych, nietrwałych ch wodnych, jak np. wypełnione wodą koleiny na leśnych drogach, także w rowach przedrożnych. Na 17 badanych transektów, oba gatunki zostały stwierdzone na większości stanowisk: kumak górski na 14 stanowiskach (82%), a traszka karpacka na 12 (70%). Najczęstszym płazem na badanych stanowiskach transektach, zgodnie z tym czego można było się spodziewad, była żaba trawna, obserwowana na prawie wszystkich stanowiskach (16/17). Ropuchę szarą i traszkę górską stwierdzono na ok. 50% stanowisk. Na kilku (5) stanowiskach obserwowano traszkę zwyczajną, a na pojedynczych: salamandrę plamistą, niezidentyfikowane do gatunku żaby zielone i traszkę grzebieniastą (zgodnie z oczekiwaniami; gatunki związane są z innym typem zbiorników wodnych niż te, których można było się spodziewad na badanych transektach). Godne uwagi jest stwierdzenie na 2 transektach na Pogórzu Bieszczadzkim - żaby zwinki, najrzadszego gatunku płaza w Polsce. Wyniki prac terenowych zostały wprowadzone do bazy danych w ograniczonym zakresie, tzn. bez wartości i ocen wskaźników, ocen parametrów i oceny ogólnej stanu ochrony. Baza danych zostanie uzupełniona w 2011 r. po ustaleniu i zwaloryzowaniu wskaźników stanu siedliska i stanu populacji. Opracowanie wyników prac terenowych 2010 Wyniki obserwacji charakterystyk populacyjnych i siedliskowych gatunków, określonych w kartach kontroli i kartach obserwacji, zostały przez wykonawców wprowadzone do tabel EXEL o ustalonym formacie. Dane z tabel wyjściowych zostały następnie przekształcone w formę nadającą się do opracowania statystycznego (por. zał. 8_PŁAZY) (Załącznik na płycie dvd Wyniki prac\załączniki) i poddane analizie statystycznej. Ze względu na małą liczbę danych oraz występowanie tylko w bardzo nielicznych i specyficznych miejscach nie analizowano danych dotyczących żaby zwinki i traszki górskiej. Dane analizowano za pomocą pakietu R oraz algorytmu Markov hain Monte arlo dla modeli mieszanych (MMglmm) (Hadfield 2010). W trakcie analiz dane 0/1 (np. obecnośd

13 gatunku: nieobecny/obecny) analizowano z rozkładem dwumianowym a dane liczbowe (np. liczba gatunków, liczba osobników) za pomocą rozkładu Poissona. Dane dotyczące obecności larw, osobników juvenilnych i dorosłych analizowano za pomocą analizy wielowymiarowej z 3 zmiennymi zależnymi i odpowiednią strukturą efektów losowych. We wszystkich analizach uwzględniono czynnik losowy lokalizacji. Ze względów czysto technicznych, po wstępnej analizie statystycznej, okazało się konieczne zredukowanie pierwotnej liczby analizowanych charakterystyk otoczenia oraz samego ze względu na zbyt dużą złożonośd modelu i wykonanie powtórnej analizy. Wstępne wyniki wskazały na niemożliwośd estymacji określonych charakterystyk i tym samym na koniecznośd arbitralnego wyeliminowania konkretnych zmiennych z modelu. Parametry analiz zostały zdefiniowane następująco: liczba iteracji randomizujących prowadzących do otrzymania rozkładu posteriori: ; liczba iteracji odrzucanych (losowania wstępne, prowadzące do dobrego wymieszania łaocucha Markova): 30000; interwał pobierania prób (co ile iteracji wylosowane parametry rozkładu posteriori były zapisywane do koocowej analizy): 100. W przypadku kilku gatunków nie udało się pomyślnie uruchomid niektórych analiz: najprawdopodobniej struktura danych (np. silna przewaga zer czyli np. braku obserwacji gatunku w zbiorniku w konkretnych grupach czynników kategorycznych) była zbyt niezrównoważona, aby trójwymiarowa analiza była w stanie oszacowad wartości parametrów losowych można taką analizę wymusid na zmiennych ustalonych, ignorując parametr losowy, ale wtedy wyników nie można brad za wiarygodne (pseudoreplikacja), stąd takich analiz po prostu nie uwzględniano. Dodatkowo ponieważ każdy gatunek stanowił zbyt niewielką próbę nie udawały się analizy z wszystkimi charakterystykami ( i otoczenia ) naraz prezentowane są więc zawsze analizy oddzielnie dla charakterystyk i oddzielnie dla charakterystyk otoczenia (w tabelach oznaczone kolorami żółtym i zielonym na lewym marginesie) co jednak nie osłabia (a nawet przeciwnie wzmacnia) siły wnioskowania. Gatunki dla których brak niektórych wyników (z powodów wymienionych powyżej) to: ropucha zielona Bufo viridis brak modeli trójwymiarowych (młode/larwy/dorosłe) dla charakterystyk otoczenia i charakterystyk ; rzekotka drzewna Hyla arborea brak modelu trójwymiarowego dla charakterystyk otoczenia; żaba moczarowa Rana arvalis jw.; żaby zielone Rana esculenta complex jw.; traszka zwyczajna Triturus vulgaris - jw. Modele nieoszacowane zostały oznaczone szarym kolorem w tabelach. Z punktu widzenia statystyki nie osłabiają one ogólnego wniosku płynącego z analiz, ponieważ reprezentują najsłabszą statystycznie zmienną zależną (najsilniejsze wnioski uzyskad można z samego fakty występowania/braku gatunku oraz liczby osobników dorosłych). Wyniki zaprezentowano w formie tabelarycznej; kolejne kolumny to: nazwa charakterystyki (skrótowa), typ charakterystyki (ategoryczna/iągła), wynik dla zmiennej OBENOŚD GATUNU, wynik dla zmiennej STWIERDZENIE ROZRODU, wynik dla analizy trójwymiarowej *biorącej łącznie pod uwagę 3 zmienne - OBENOŚD LARW, MŁODYH oraz DOROSŁYH+, wynik dla charakterystyki LIZBA DOROSŁYH. Jako zmienne o zbyt niezrównoważonej strukturze dane o liczbie głosów godowych nie dały w większości poprawnych wyników, a w przypadkach gdzie dały wyniki są spójne z analizą liczby dorosłych i nie są oddzielnie prezentowane, aby nie zaciemniad całości wyników (zwraca się tylko uwagę, że uwzględnienie absolutnie wszystkich zmiennych zależnych wymagałoby przedstawienia prawie 150 osobnych

14 modeli statystycznych, co z punktu widzenia ich interpretacji tylko utrudnia uzyskanie ogólnego obrazu). Wyniki są zawsze prezentowane jako obecnośd trendu: podany jest kierunek i ewentualnie siła (silnie dodatni, dodatni, ujemny, silnie ujemny; alternatywnie negatywny/pozytywny) dodatni oznacza że liczba osobników/gatunków lub prawdopodobieostwo wystąpienia gatunku/rozrodu są większe w danej grupie (dla charakterystyk kategorycznych) od ogólnej średniej lub też, że dana miara obecności/liczby rośnie ze zmienną niezależną dla czynników ciągłych. Obecnośd wyniku oznacza, że zależnośd jest istotna statystycznie. Brak trendu/istotnej zależności to pozostawiona pusta komórka. Poziom istotności przyjęty tutaj to Dla ułatwienia kolorem pomaraoczowym oznaczono bardzo istotną (ciemny) i słabo istotną (jasny kolor) zależnośd dodatnią; kolor niebieski to zależnośd ujemna (wszystkie istotne zależności ujemne posiadały istotnośd statystyczną mniejszą niż 0.02 stąd brak rozróżnienia na wpływ silny oraz słaby). Uwag dotyczące interpretacji Interpretacja podanych trendów zależy od rodzaju charakterystyki, typu zmiennej zależnej oraz kilku innych czynników. Należy zwracad uwagę na następujące sytuacje: Dla zmiennych zależnych ciągłych (np. liczba osobników dorosłych, liczba gatunków płazów): jeśli rozważana charakterystyka jest ciągła (oznaczona w tabeli; np. zmienne z grupy % /pól/etc. w określonym promieniu lub zarośnięcie lustra wody) dodatni trend oznacza, że zmienna zależna rośnie, gdy rośnie wartośd charakterystyki np. liczebnośd płazów wzrasta ze wzrostem % udziału lasów w stanowiska (negatywny zmienna zależna spada); jeśli charakterystyka jest kategoryczna ( ; np. typ etc.) dodatni trend oznacza, że średnia w określonej grupie jest wyższa niż średnia całkowita zmiennej zależnej (np. dla liczebności osobników dorosłych określenie wpływ dodatni gdy jezioro dla charakterystyki typ oznacza że w kategorii jezioro średnia wartośd liczebności osobników dorosłych jest istotnie wyższa od ogólnej średniej). Dla zmiennych zależnych binarnych (0/1; np. występowanie gatunku, reprodukcja, obecnośd larw etc.): jeśli charakterystyka jest ciągła trend dodatni oznacza że prawdopodobieostwo jedynki (czyli np. wystąpienia płaza) rośnie z wartością charakterystyki; jeśli charakterystyka jest kategoryczna wartośd dodatnia oznacza, że w danej wyszczególnionej grupie prawdopodobieostwo jedynki (wystąpienia gatunku/rozrodu/etc.) jest wyższe niż średnio dla wszystkich kategorii. Obok dodatni/ujemny wymiennie używane jest określenie pozytywny/negatywny w tym samym znaczeniu. Bardzo ważne dla charakterystyk typu Odległośd do najbliższej bariery... : jeśli statystyczny trend np. dla charakterystyki odległośd do miasta w przypadku liczebności dorosłych jest dodatni oznacza to, że im dalej jest miasto tym więcej jest osobników dorosłych czyli de facto pozytywna statystycznie zależnośd oznacza, że miasto negatywnie wpływa na liczebnośd płazów, bo im jest ono bliżej, tym osobników dorosłych byłoby mniej; w takich charakterystykach używam więc określenia wpływ dodatni etc. nie dla statystycznej wartości parametru, ale dla zdroworozsądkowej interpretacji czynnika. Innymi słowy, wpływ dodatni oznacza faktycznie dodatni wpływ czegoś na daną zmienną zależną (znak statystyki byłby więc zawsze przeciwny do tego, co dla takich charakterystyk napisano).

15 Brakujące dane Aby nie utracid zbyt wielkiej liczby danych, charakterystyki typu najbliższa droga w promieniu 2 km o brakującym rekordzie nie zostały usunięte, zamiast tego nadano im wartośd m czyli taką, która maksymalizuje do około 90% szansę znalezienia w takim promieniu danego czynnika (drogi etc.). Przeanalizowanie tych charakterystyk w inny sposób nie jest możliwe, gdyż ich usuwanie powoduje utratę prawie 100% danych; zastosowana metoda jest typowo wykorzystywana w tzw. danych prawo-odciętych (Quinn, Mceough 2010). Uwagi co do skali: przykład charakterystyka jakośd wody. Zastosowanie kategorycznego opisu takich charakterystyk utrudnia interpretację wyników, ponieważ istotnośd trendu wskazuje jedynie na różnice w średniej wartości zmiennej zależnej między konkretnymi poziomami nie ma jednak żadnej wskazówki na temat precyzyjnego kierunku zależności. Aby osiągnąd to drugie, należałoby wyrazid skalę kategoryczną (np. woda czysta, średnio czysta, silnie zanieczyszczona) w postaci konkretnej liczby oznaczającej jej czystośd (wskaźnik/indeks czystości). Obecnie interpretacja jest możliwa, gdy np. średnia wartośd zmiennej zależnej jest wyraźnie większa w jednej grupie (np. wysoka jakośd wody) a niższa w innej (np. silnie zanieczyszczona woda) wskazuje to na ujemny wpływ zanieczyszczenia wody. Nie zawsze jednak tak klarowna interpretacja jest możliwa. Podobny problem jest z udziałem szuwaru w linii brzegowej (poszczególne poziomy są przedziałami procentowymi nic nie mówiącymi o ilościowości charakterystyki lepszy byłby procentowy udział konkretna wartośd a nie przedział) oraz z runem (interpretacja ilościowa jego bogactwa jest niemożliwa).

16 Objaśnienia do tabel: charakterystyki o charakterze ciągłym charakterystyki o charakterze kategorycznym kolorem żółtym wyróżniono charakterystyki siedliskowe odnoszące się do samego kolorem zielonym wyróżniono charakterystyki siedliskowe odnoszące się do otoczenia kolorem czerwonym wyróżniono silny wpływ dodatni (pozytywny) określonej charakterystyki siedliskowej na daną charakterystykę populacyjną kolorem beżowym wyróżniono słaby wpływ dodatni (pozytywny) kolorem niebieskim wyróżniono wpływ ujemny (negatywny) - zarówno słaby jak i silny pusta komórka bez komentarza oznacza brak istotnej zależności olor szary w kolumnie 5 (Larwy/młode/dorosłe) oznacza, że analiza trójwymiarowa się nie udała (por. komentarz w podsumowaniu). umak nizinny Bombina bombina harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność gatunku Liczba gatunków Powierzchni a Typ Pozytywna, bardzo istotna Pozytywna,bardz o istotne harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Istotny pozytywny Istotny negatywny Istotny wpływ. Słaby wpływ Pozytywna dla pozytywny w jezioro, ro w z przypadku stawu wodą; wiejskiego negatywna dla staw miejski, zbiornik powyrobiskowy Larwy/młode/ dorosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) Istotny dodatni Dodatni dodatni Ujemny Ujemny Większa szansa znalezienia gatunku w duz ych ch ale jest widoczny wpływ zagęszczenia (efekty negatywne) Słaby wpływ w ro z nym kierunku Negatywny wpływ większos ci typo w ale najpewniej artefakt związany ze s rednią ro z ną powierzchnia ro z nych typo w Niewielki wpływ typu większa szansa znalezienia w jeziorach, rowach, stawach wiejskich Rodzaj dna Istotny, Istotny wpływ Istotny ujemny, Istotny efekt w

17 Stałość negatywny dla pozytywny dla gdy dno dna zabetonowanego dna naturalnego zabetonowane gdy zabetonowane lub naturalne - moz liwy artefakt ro z nym kierunku Brak jasnego wpływu Ile razy Istotny ujemny Im dłuz ej zbiornik większej długos ci zbiornik wysycha w okresu suchego pozostaje suchy ciągu 10 lat? (jak obok) tym mniejsza szansa zobaczenia osobniko w młodych/dorosły ch i ich liczba zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzzęsą Zacienienie przez drzewa/krz ewy Stopień zarośnięcia lustra wody Jakość wody Istotny wpływ negatywny dla 1? Istotny negatywny wpływ szuwaru Istotny ujemny gdy bariera = 1 Słabo ujemny Wyraz ny wpływ negatywny gdy brzeg jest barierą istotny Widoczny trend gdy obecne ujemnego wpływu obecnos ci szuwaru Istotny dodatni Istotny dodatni Silnie ujemny Ujemny negatywny, ale nie na rozro d Istotny ujemny Ujemny Jw. Istotna; pozytywna dla niska, s rednia, wysoka; brak wpływu dla silnie zaniecz. ryb Istotny wpływ negatywny ptaków Płycizny Odległość do Liczba zbiorników w odl. do 500 m Istotny wpływ negatywny Negatywny dla Silnie ryb ros linoz ernych Istotny negatywny Dodatni dla Niejasny trend wysokiej jakos ci gdy jakos c niska, pozytywny s rednia lub wpływ ro z nych wysoka poziomo w jakos ci wody ujemny dla jakichkolwiek ryb obecnos ci ryb negatywny ro z nych grup ryb Ujemny negatywny

18 Odległośc do Typ Typ runa pól w łąk w torfowisk w iglastego % liściastego w mieszanego w terenów parkowych w zagajników w zakrzaczeń w wiejskiej w miejskiej w Negatywny wpływ dla runa ubogiego i umiarkowanie bogatego Negatywny dla umiarkowanie ubogiego runa Negatywny wpływ okres lonego typu runa Dodatni słabo Niewyraz nie dodatni Słabo dodatni Słabo ujemny Niejasny wpływ

19 przemysłow ej w innych wód wiejskiej w Pasowe zadrzewieni a w 300 m km niska zabudowa miejska km - blokowisko km zabudowani a przemysłow e km - droga km linia kolejowa km - ciek km - zapora Ujemny (patrz tez niz ej dla km zabudowania przemysłowe) (patrz tez wyz ej dla przemysłowej w ) Słabo dodatni Słabo dodatni artefakt? Słabo efekt dodatni bariery tylko na obecnos c gatunku dodatni zaporowego

20 Ropucha szara Bufo bufo harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność gatunku Liczba gatunków Powierzchni a Typ Rodzaj dna Stałość Ile razy zbiornik wysycha w ciągu 10 lat? harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Larwy/młode/ dorosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) dodatni zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzęsą Zacienienie przez drzewa/krze wy Stopień zarośnięcia lustra wody Negatywny Słabo ujemny dla staw W okres lonych wpływ gdy rzeka, gdy staw wiejski, dla rzeki i wiejski oraz typach jest dodatni gdy staw ujemny gdy rozlewiska ale rozlewisko ale większa lub miejski ro w/kanał wynik wynik niepewny mniejsza szansa niepewny (mała (mała pro ba znalezienia; pro ba efektywna MM) efektywna MM) widoczne przywiązanie do miasta gdy więcej lat suchych gdy bardzo duz o lub bardzo mało Ogo lny negatywny wpływ szuwaru Brak wpływu na obecnos c gatunku Szuwar ma wpływ ujemny na rozro d Jakość wody Negatywny gdy ujemny Widoczna gdy jakos c niska gdy jakos c niska s rednia i gdy silnie większa szansa lub woda silnie wysoka, zanieczyszczona znalezienia w zanieczyszczona pozytywny gdy wodach niskiej

21 ryb Dodatni gdy ryby jak obok drapiez ne ptaków wpływ niska Dodatni obok jak jakos ci Niejasny trend dodatni wpływ obecnos ci drapiez niko w? Płycizny Słabo dodatni wpływ Odległość do Negatywny wpływ Słaby wpływ dodatni Im dalej zbiornik tym mniej osobniko w dorosłych Liczba zbiorników w odl. do 500 m Jak obok Jak obok Wyraz nie dodatni wpływ Odległośc do Typ Typ runa Jak obok dla runa ubogiego i umiarkowanie bogatego pól w łąk w Słabo dodatni wpływ Pewien trend dla okres lonych typo w dodatni Słabo dodatni dodatni Jak obok Jak obok dodatni torfowisk w Jak obok Jak obok dodatni iglastego % Jak obok dodatni liściastego w dodatni mieszanego w terenów parkowych w ujemny

22 zagajników w zakrzaczeń w wiejskiej w miejskiej w Jak obok Jak obok dodatni przemysłowe j w innych wód w Pasowe zadzrzewieni a w 300 m km niska zabudowa miejska? raczej dodatni gatunek częs ciowo miejski?? Słabo dodatni km - wpływ blokowisko km zabudowania przemysłowe km - droga km linia kolejowa km - ciek km - zapora dodatni - jw.? dodatni Im bliz ej zapora tym mniej osobniko w dorosłych

23 Ropucha paskówka Bufo calamita harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność Liczba gatunków Powierzchni a Typ gatunku harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Larwy/młode/d orosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) dodatni Jak obok Jak obok dodatni ujemny wpływ Dodatni gdy gdy rów/kanał z gdy staw miejski rów/kanał z gdy rów/kanał z wodą wodą wolno wodą; ujemny wolnopłynącą płynącą dla wszystkich typów stawów oraz starorzecza Rodzaj dna gdy dno naturalne Stałość Ile razy zbiornik wysycha w ciągu 10 lat? zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzęsą Zacienienie przez drzewa/krze wy Stopień zarośnięcia lustra wody gdy bariera = 1 szuwaru Dodatni szuwaru wpływ Ujemny bariera = 1 gdy Wyraźna preferencja rowów/kanałów dna naturalnego na rozród Brzeg może stanowić barierę ujemny na liczebność ujemny Jakość wody gdy jakość wody niska lub średnia ryb obecnych ryb ptaków gdy wysoka niejasny ujemny wpływ obecnych ryb

24 Płycizny Odległość do Liczba zbiorników w odl. do 500 m Odległośc do Typ dodatni dodatni dodatni dodatni im bliz ej zbiornik tym lepiej ujemny na liczebnos c Typ runa pól w łąk w torfowisk w iglastego % liściastego w mieszanego w terenów parkowych w ujemny ujemny na liczebnos c ujemny ujemny na występowanie ujemny na liczebnos c zagajników ujemny ujemny ujemny w zakrzaczeń w wiejskiej w

25 miejskiej w ujemny ujemny ujemny ujemny ujemny na rozro d przemysłowe j w innych wód w Pasowe zadzrzewieni a w 300 m km niska zabudowa miejska km - blokowisko km zabudowania przemysłowe km - droga dodatni na występowanie km linia kolejowa km - ciek km - zapora

26 Rzekotka drzewna Hyla arborea harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność gatunku Liczba gatunków Powierzchni a Typ harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Larwy/młode/ dorosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) Jak obok Jak obok Jak obok dodatni Jak obok Jak obok Dodatni dla rozlewisko i staw les ny Dodatni dla jezioro, rozlewisko, staw les ny, starorzecze, dla jezioro oraz staw les ny; ujemny dla ro w z wodą oraz rzeka Rodzaj dna Jak obok dla dna zabetonowaneg o Stałość Ile razy zbiornik wysycha w ciągu 10 lat? zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzęsą Zacienienie przez drzewa/krze wy Stopień zarośnięcia lustra wody Jakość wody dla >75% szuwaru dla >75% szuwaru ujemny Negatywny wpływ negatywny bariera = 1 dla dla >75% szuwaru Negatywny wpływ Negatywny gdy Ro z norodny rzeka, staw wpływ typu; wiejski, zbiornik preferencja wo d sztuczny stojących i niezalesionych Ujemny dla >50% wpływ Negatywny wpływ sztucznego dna bariery na obecnos c jaj/larw/os.juv. (czy tez na ich detekcję?) ujemny Negatywny wpływ dodatni dodatni na obecnos c gatunku ryb Negatywny Negatywny Negatywny Jak obok

27 ptaków Płycizny Odległość do Liczba zbiorników w odl. do 500 m Odległość do Typ Typ runa pól w łąk w wpływ drapiez nych wpływ Negatywny wpływ wpływ ros linoz ernych negatywny negatywny rozro d Im bliz ej jest inny zbiornik tym więcej osobniko w dorosłych Im bliz ej las tym większa szansa na rozro d gdy runo ubogie na gdy ubogie lub kilku typo w runa umiarkowanie bogate na obecnos c jaj konkurencja? Niejasny wpływ torfowisk w iglastego % liściastego w mieszanego w terenów parkowych w zagajników w

28 zakrzaczeń w wiejskiej w miejskiej w przemysłowe j w innych wód w Pasowe zadrzewienia w 300 m (słaby efekt) konkurencja? dodatni km niska zabudowa miejska artefakt? km - blokowisko km zabudowania przemysłowe km - droga km linia kolejowa km - ciek km - zapora

29 Żaba śmieszka Rana ridibunda harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność gatunku Liczba gatunków Powierzchni a Typ harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Larwy/młode/ dorosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) dodatni dodatni dodatni dodatni Negatywny wpływ dla ro w/kanał, staw miejski, staw rybny; pozytywny dla rzeka i starorzecze Rodzaj dna dodatni dla dna naturalnego Stałość Ile razy zbiornik wysycha w ciągu 10 lat? zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzęsą Zacienienie przez drzewa/krze wy Stopień zarośnięcia lustra wody Jak obok pozytywny gdy kilkanas cie kęp dodatni ujemny zalez y od dla stawu dla staw rybny typu ; les nego, oraz zbiornik niechęc do negatywny dla sztuczny zbiorniko w starorzecze sztucznych Jakość wody negatywny Dno naturalne ma wpływ dodatni pozytywny dla pojedynczych kęp dla Negatywny wpływ

30 silnie zanieczyszczonej zanieczyszczenia na liczbę dorosłych ryb ujemny ujemny na rozro d ptaków Płycizny Odległość do pozytywny Jak obok Negatywny wpływ Liczba zbiorników w odl. do 500 m Jak obok Jak obok pozytywny Odległość do Typ Typ runa pól w łąk w Negatywny wpływ lis ciastego dodatni Jak obok Jak obok negatywny negatywny runo ubogie gdy dodatni? Im dalej zbiornik tym większa szansa stwierdzenia konkurencja? pozytywny tylko w małym promieniu? Niejasny trend Preferencja lis ciastego Negatywny wpływ ubogiego runa na liczbę dorosłych ujemny torfowisk w iglastego % Pozytywny wpływ liściastego w mieszanego w pozytywny terenów parkowych w ujemny zagajników Negatywny wpływ Niejasny wpływ

31 w zakrzaczeń w ujemny wiejskiej w miejskiej w przemysłowe j w innych wód w Pasowe zadrzewienia w 300 m km niska zabudowa miejska km - blokowisko km zabudowania przemysłowe km - droga ujemny konkurencja? dodatni dodatni dodatni korytarze ekologiczne? km linia kolejowa km - ciek km - zapora dodatni dodatni korytarz? ujemny zaborowego

32 Żaba trawna Rana temporaria harakterystyki siedliskowe Nazwa Typ Obecność gatunku Liczba gatunków Powierzchni a Typ Rodzaj dna Stałość harakterystyki populacyjne Stwierdzony rozród Larwy/młode/ dorosłe Liczba dorosłych os. Ogólny wniosek (wpływ charakterystyk siedliskowych na charakterystyki populacyjne) dodatni dodatni Jak obok ujemny ujemny Ile razy zbiornik wysycha w ciągu 10 lat? zy brzeg jest barierą? szuwaru w linii brzegowej Pokrycie rzęsą Zacienienie przez drzewa/krze wy Stopień zarośnięcia lustra wody ujemny negatywny gdy dla staw rybny oraz s ro dpolnego, s ro dpolny zabagnienia, powyrobiskoweg o negatywny gdy mało szuwaru Negatywny wpływ bariera =1 gdy Ogo lnie pozytywny wpływ szuwaru negatywny gdy mniej szuwaru Jakość wody negatywny gdy silnie zanieczyszczona ryb negatywny gdy ros linoz erne Negatywny wpływ ros linoz ernych Zalez nie od typu gdy rozlewisko Negatywny wpływ obecnos ci ryb Negatywny wpływ bariery na rozro d Pozytywny wpływ szuwaru zanieczyszczenia Negatywny wpływ