2.2. Jeziora Wstêp

Transkrypt

1 2.2. Jeziora Beata Grzywna (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie) Wstêp Pojezierze êczyñsko-w³odawskie jest to obszar przyrodniczo, krajobrazowo i naukowo wyj¹tkowy w skali europejskiej. ajcenniejsze elementy stanowi¹ tu zespo³y jeziorno torfowiskowe, które jednoczeœnie nale ¹ do najwra liwszych ekosystemów podatnych na zmiany. G³ówne zagro enie dla tego œrodowiska stwarza nadmierne obni- enie zwierciad³a wód gruntowych oraz wprowadzenie w uk³ad wód obcych (jakoœciowo ró nych), antropogenizacja œrodowiska. Jeziora Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego w liczbie 67 (w tym 61 to jeziora naturalne, 6 zamieniono na zbiorniki retencyjne) stanowi¹ grupê jezior polskich, po³o on¹ poza zasiêgiem ostatniego zlodowacenia. Czêœæ z nich stanowi pozosta³oœæ dawnych zastoisk wodnych. Jeziora lubelskie reprezentuj¹ wszystkie typy troficzne. Wykorzystywane s¹ g³ównie do celów rekreacyjnych, rybackich i retencyjnych. ajwiêkszej presji poddane s¹ jeziora wykorzystywane rekreacyjnie, o du ych walorach przyrodniczych, naukowych i krajobrazowych. Czêœæ jezior (Bia³e W³odawskie, Piaseczno, Zag³êbocze), które podlegaj¹ najwiêkszej antropopresji wci¹ ma wybitne walory przyrodnicze, zarówno pod wzglêdem fizjograficznym jak i biocenotycznym. S¹ to zarazem zbiorniki o najwiêkszym stopniu naturalnej odpornoœci, g³ównie o du ej objêtoœci zgromadzonych wód. Od 1990 roku w Polsce w Wojewódzkich Inspektoratach Ochrony Œrodowiska realizowany jest program badania jezior wed³ug jednolitej metodyki. Metodyka powsta³a na bazie Systemu Oceny Jakoœci Jezior. Wed³ug tego programu, ocena jezior opiera siê na okreœleniu: zasobnoœci wód w zwi¹zki mineralne i organiczne biogeny, stanu natlenienia wód oraz wp³ywu eurotrofizacji. Weryfikacja oceny na podstawie wymienionych parametrów przeprowadzona jest w oparciu o wyniki badañ stanu sanitarnego miano coli, zawartoœci metali ciê kich i pestycydów. Jakoœæ wód jeziorowych okreœlana jest jako odpowiednik jednej z trzech klas czystoœci: Jesieñ nad jeziorem Rotcze Fot. O. Bielak klasa I wody czyste klasa II wody nieznacznie zanieczyszczone i zanieczyszczone klasa III wody silnie zanieczyszczone oraz wody pozaklasowe czyli wody nie spe³niaj¹ce kryteriów dla klasy III. O ogólnej ocenie jeziora decyduj¹: klasa czystoœci wód okreœlona na podstawie wyników badañ fizycznych, chemicznych i biologicznych; kategoria podatnoœci jeziora na degradacjê, okreœlona na podstawie jego naturalnych cech morfometrycznych, hydrograficznych i zlewniowych. Ka demu wskaÿnikowi przyporz¹dkowano nale n¹ iloœæ punktów wed³ug zasady: I klasa/kategoria 1 pkt, II klasa/kategoria 2 pkt, III klasa/kategoria pkt, poza klas¹/kategori¹ 4 pkt. O wypadkowej klasie czystoœci i kategorii podatnoœci na degradacjê decyduje œrednia arytmetyczna z uzyskanych punktów i tak: I klasa/kategoria < 1,50 pkt, II klasa/kategoria < 2,50 pkt, III klasa/kategoria <,25 pkt, poza klas¹/kategori¹ >,25 pkt. ie wszystkie jednak parametry s¹ w Systemie Oceny Jakoœci Jezior traktowane równorzêdnie. WskaŸnikowi sanitarnemu nadano rangê wskaÿnika weryfikuj¹cego klasê czystoœci okreœlon¹ na podstawie pozosta³ych oznaczeñ. Je eli wartoœæ miana coli odpowiada gorszej klasie ni to obliczono na podstawie wskaÿników fizycznych, chemicznych i biologicznych, to o ostatecznym wyniku klasyfikacji decyduje miano coli. Podobn¹ rolê w ustaleniu ostatecznej klasy wód jeziorowych spe³nia obecnoœæ substancji toksycznych (w iloœciach przekraczaj¹cych okreœlone wartoœci dopuszczalne). O dyskwalifikacji stanu czystoœci jeziora mog¹ zadecydowaæ równie terenowe obserwacje biologiczne (w przypadku œniêcia ryb lub masowej œmiertelnoœci innych organizmów wodnych). 11

2 a przestrzeni lat Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie obj¹³ badaniami 44 jeziora Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego. Zestawienie zbiorników przebadanych na przestrzeni lat wraz z podstawowymi danymi morfometrycznymi oraz wynikami klasyfikacji zamieszczono w tabeli 1. Badania jezior realizowano w sieciach: reperowej, regionalnej i lokalnej. Szczególnymi, corocznymi badaniami objêto jezioro Bia³e W³odawskie, wytypowane jako jezioro reperowe. Badaniami w sieci regionalnej objêto jeziora: Bialskie, Gumienek, Krasne, Piaseczno i Rotcze. Badaniami w sieci lokalnej objêto jeziora: Bikcze, D³ugie i Moszne Charakterystyka stanu czystoœci jezior W roku 2000 przebadano 9 jezior o ³¹cznej powierzchni 481, ha. Analiza wyników badañ przeprowadzonych z zachowaniem powy szych Tabela 1. Wyniki oznaczeñ pierwiastków i WWA w osadach jezior przebadanych w 2000 r. (wg badañ Pañstwowego Instytutu Geologicznego) Jezioro Bialskie Jezioro Piaseczno Jezioro Krasne Jezioro Gumienek Jezioro Rotcze Metale ciê kie, alkaliczne, zawartoœæ wêgla organicznego Ag[ppm] <0,.5 <0,.5 <0,.5 <0,.5 <0,5 As[ppm] <5 6 <5 <5 <5 Ba[ppm] Cd [ppm] 0,8 1,4 <0,5 0,9 <0,5 Co [ppm] 0,5 2,0 0,5,0 0,5 Cr [ppm] Cu [ppm] Hg [ppm] 0,09 0,089 0,06 0,085 0,05 Mn [ppm] i [ppm] Pb [ppm] Sr [ppm] V [ppm] Zn [ppm] Fe [%] 0,210 0,590 0,60 0,910 0,440 Ca [%] 25,20 0,920 1,540 2,280 14,060 Mg [%] 0,120 0,100 0,050 0,140 0,190 S[%] 0,128 0,270 0,147 0,49 0,182 P[%] 0,022 0,064 0,02 0,110 0,048 TOC[%] 4,55 15,140,690 15,460 14,640 Wielopierœcieniowe wêglowodory aromatyczne Fluoren 0,010 0,027 0,02 nb 0,027 Fenantren 0,042 0,127 0,218 nb 0,119 Antracen 0,006 0,018 0,05 nb 0,014 Fluoranten 0,100 0,6 0,580 nb 0,294 Piren 0,064 0,222 0,46 nb 0,194 Benzo[a]antracen 0,00 0,109 0,21 nb 0,110 Chryzen 0,05 0,219 0,78 nb 0,180 Benzo[b]fluoranten 0,082 0,209 0,,78 nb 0,172 Benzo[k]fluoranten 0,026 0,150 0,257 nb 0,161 Benzo[e]piren 0,044 0,151 0,244 nb 0,14 Benzo[a]piren 0,04 0,11 0,294 nb 0,146 Perylen 0,017 0,064 0,079 nb 0,0 Indeno[1,2,-cd]piren 0,080 0,188 0,255 nb 0,126 Dibenzo[ah]antracen 0,014 0,02 0,048 nb 0,02 Benzo[ghi]perylen 0,08 0,184 0,240 nb 0, III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA

3 Tabela 2. Wykaz badanych zbiorników, podstawowe dane morfometryczne oraz wyniki klasyfikacji na przestrzeni lat Rok badañ azwa jeziora Powierzchnia (ha) Objêtoœæ (tys. m ) G³êbokoœæ max. (m) Kl. Kat. Kl. Kat. Kl. Kat. Kl. Kat. Kl. Kat. Kl. Kat. Bia³e W³odawskie 106, ,0,6 II I II I II I II I II I I I Bia³e Sosnowickie 144,8 2018,0 2,7 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Bikcze 85,0 1296,0, III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III Brudno 40,8 68,0 2,5 PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Bialskie 1,7 2158,0 18,2 nb nb II II nb nb nb nb nb nb II II Brudzieniec 17,8 267,0 2,8 PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Cycowe 11, 287,0 4,1 nb. nb. nb. nb. nb. nb. PZK PZK nb. nb. nb. nb. Czarne Goœcinieckie 11,7 179,4,2 nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. Czarne Sosnowickie 8,8 1968,0 15,6 nb. nb. II II III II nb. nb. III III nb. nb. Czarne Uœcimowskie 24,5 921,5 10, nb. nb. nb. nb. III nb. II III nb. nb. nb. nb. Czarne W³odawskie 2,6 704,0 11,4 II II nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. D³ugie 28,4 II nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. II nb. Firlej 91, 4565,0 9,6 nb. nb. nb. nb. III II nb. nb. III II nb. nb. Glinki 46,9 14,0 8,8 nb. nb. III PZK nb. nb. nb. nb. PZK PZK nb. nb. G³êbokie 20,5 684,6 7,1 III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. G³êbokie Cycowskie 11,4 48,0 5,7 nb. nb. nb. nb. nb. nb. II II nb. nb. nb. nb. Gumienek 9,0 07,0 7,8 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III Kleszczów 5,9 72,0 2, II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. Koseniec 21,0 27,0 4,2 nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Krasne 75,9 8106,5,0 nb. nb. III I nb. nb. II I nb. nb. III I Lipieniec 4,1 12,0 7,1 nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. ukcze ,0 8,9 nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. III II nb. nb. ukie 150,1 2726,0 6,5 nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Maœluchowskie 26,5 1224,7 9,4 nb. nb. nb. nb. III nb. II III nb. nb. nb. nb. Miejskie 45,8 611,5 2,2 III PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Moszne 17,5 II nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. II nb. Pereszpa 24, 781,0 6,2 nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Piaseczno 84,7 9176,7 8,8 nb. nb. II I nb. nb. I II nb. nb. II I P³otycze 16,6 74,0 8,0 III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. RogóŸno 56,8 4080,0 25,4 nb. nb. nb. nb. II II nb. nb. nb. nb. nb. nb. Rotcze 42,7 826,0 4, nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. II III Skomielno 75,0 750,0 II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. S³one 4,6 209,0 8,1 nb. nb. nb. nb. II PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. Spólne 65, 914,0 2, nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Œciegienne 27,6 757,6 5,4 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Sumin 91,5 1454,0 6,5 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. Œwiête 5,7 194,0 9,6 nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. Tomasznie 85,5 1560,0 III PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Uœcimowskie 66, 1779,0 4,4 III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. Uœciwierz 284,1 9167,0 6,6 nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Wereszczyñskie 5,2 16,0 5,2 nb. nb. nb. nb. nb. nb. II PZK nb. nb. nb. nb. Wytyckie 487,0 511,0 5,5 III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. Zag³êbocze 59,0 4279,0 2, II II II II II II II II II II nb. nb. Zienkowskie 7,6 204,0 4,9 nb. nb. nb. nb. nb. nb. PZK PZK nb. nb. nb. nb. 115

4 116 III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA Siemieñ Piskornica BrzeŸnica Ksi¹ êca BrzeŸnica Bychawska Gródek Zawieprzyce Spiczyn Kijany uszczów Brzostówka W ieprz Staw Siemieñ Piwonia Tyœmienica Tyœmienica Tyœmienica Parczew Makoszka Przew³oka Dêbowa K³oda Chmielów Uhnin Piwonia Kodeniec Kan. Wieprz - Krzna Krzna Mapa 10. Stan czystoœci jezior województwa lubelskiego badanych w 2000 r. Wyhalew Zielawa Krzywowierzba Horostyta Bia³ka Jez. Bia³e Staw Hetmañski Staw Anielski Jez. Kleszczów Jez. Bialskie Jez. Czarne Jedlanka Jez. Œciegienne Sosnowica OstrówLub. Jez. Miejskie Pieszowola Jez. Gumienek Jez. Skomielno Wo³oskowola Jez. Czarne Jez. G³êbokie Orzechów Jez. Tomasznie Jez. Cycowe Jez. Jez. Uœcimowskie Zienkowskie Jez. Moszne Jez. Maœluchowskie owy Orzechów owy Uœcimów Jez. Gumienko Jez. D³ugie Wytyczno Rozkopaczew Jez. Krasne Jez. Zag³êbocze Jez. Jez. Wytyckie Karaœne Krasne Jez. Mytycze Jez. Krasne Krzczeñ Ludwin êczna Jez. Dratów Staw Jedlina Piaseczno Jez. ukcze Jez. ukie Jez. Piaseczno Jez. Bikcze Jez. RogóŸno Dratów Jez. Brzeziczne Kaniwola Jez. Uœciwierzek Jez. adrybie Bogdanka Puchaczów Œwinka Jez. Uœciwierz Jez. Rotcze Jez. G³êbokie Jez. P³otycze Jez. Karaœne Jez. Sumin Cyców Urszulin Œwierszczów Wereszczyn Krynica Lubieñ Stary Brus Kaplonosy Ko³acze Jez. askie Jez. S³one uków Wyryki W³odawka Hañsk Jez. Hañskie Dubeczno Ró anka êczyñsko-w³odawskie W³odawa Orchówek Jez. Lipieniec Okuninka Jez. Czarne Krzemianka POJEZIERZE Jez. Bia³e Jez. Glinki Stulno Wola Uhruska Sobibór Jez. Spólne Jez. Pereszpa eszpa Jez. Koseniec Osowa Jez. Brudzieniec Jez. Brudno Macoszyn Tarasienka Bukowa Wlk. Jez. P³otycze KLASY CZYSTOŒCI JEZIOR : I KL. II KL. III KL. Poza klas¹ nie wystêpuj¹ Uhrusk Wykonano w WMŒ WIOŒ Lublin

5 Klasyfikacja ogólna 22,20% 11,10% 66,70% Kategoria podatnoœci na degradacjê 22,0%,0% I Kl. II Kl. III Kl. p.z.k. Powierzchnia jezior 22,10% 17,60%,0% I Kat. II Kat. III Kat. Poza kat. 11,10% 60,0% Rys. 1. Jakoœæ wód jezior przebadanych w 2000 r. zasad wykaza³a, e z rozpatrywanych 9 akwenów wodnych: a) jeden zbiornik osi¹gn¹³ I klasê czystoœci jeziorobia³e W³odawskie b) 6 jezior osi¹gnê³o II klasê czystoœci. By³y to zbiorniki: Piaseczno, Bialskie, Bikcze, Rotcze, D³ugie, Moszne c) 2 jeziora osi¹gnê³y III klasê czystoœci. By³y to jeziora: Krasne, Gumienek a podstawie danych zestawionych w tabeli 2 mo na stwierdziæ, e stan czystoœci jezior w ostatnich piêciu latach uleg³ niewielkim zmianom. Aktualnie jeziora województwa lubelskiego to zbiorniki z wodami dobrej jakoœci, bêd¹ce w przewa aj¹cej czêœci w II klasie czystoœci i doœæ odporne na wp³ywy zewnêtrzne. Z przebadanych 9 zbiorników najwy sz¹ klasê I osi¹gnê³o jezioro Bia³e W³odawskie. Wód pozaklasowych nie stwierdzono w adnym z badanych zbiorników. Stan sanitarny jezior nie budzi³ zastrze eñ i w wiêkszoœci przypadków odpowiada³ I, co najwy ej II klasie czystoœci. Przeprowadzone w 2000 roku badania wykaza³y, e jeziora: Bia³e W³odawskie, Piaseczno i Krasne (to ostatnie mimo III klasy czystoœci) s¹ najmniej podatne na wp³ywy zewnêtrzne i zaliczone zosta³y do I kategorii odpornoœci na degradacjê. Równie odporne na zewnêtrzne wp³ywy okaza³o siê jezioro Bialskie, któremu przyporz¹dkowano II kategoriê odpornoœci. Do zbiorników odznaczaj¹cych siê niekorzystnymi warunkami morfometrycznymi zaliczono jeziora: Bikcze, Rotcze i Gumienek. Dwa œródleœne zbiorniki Moszne i D³ugie ze wzglêdu na Tabela. Ocena stanu czystoœci jezior badanych w 2000 r. Klasa czystoœci wód Liczba jezior Powierzch. % jezior % (ha) I 1 11,1 106,4 22,1 II 6 66,7 290,0 60, III 2 22,2 84,9 17,6 poza klas¹ Razem , 100 Tabela 4. Ocena podatnoœci na degradacjê jezior badanych w 2000 r. Kategoria podatnoœci na degradacjê Liczba jezior Powierzch. % jezior % (ha) I, 267,0 55,5 II 1 11,1 1,7 6,6 III, 16,7 28,4 poza kat. 2 22, 45,9 9,5 Razem , 100 naturalne procesy starzenia tj. powolnego wype³niania misy jeziornej materi¹ organiczn¹, przesz³y w stadium zaawansowanego zaniku. Wynik podatnoœci na degradacjê poza kategori¹. G³ównymi wskaÿnikami powoduj¹cymi pogorszenie stanu czystoœci w przypadku jeziora Pia- 117

6 seczno (z klasy I na II) by³y: zawartoœæ substancji biogennych fosforu i azotu oraz zwi¹zków organicznych. Wa nym problemem w przypadku niektórych jezior jest fakt wystêpowania deficytu tlenowego i siarkowodoru w warstwach naddennych, zw³aszcza w okresach letnich. Jeziora lubelskie s¹ w stosunkowo ma³ym stopniu zanieczyszczone metalami ciê kimi i wykazuj¹ wartoœci zbli- one do t³a geochemicznego. ajwiêkszym zagro eniem dla jezior Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego jest ich nadmierne wykorzystywanie do celów rekreacyjnych, brak kompleksowego rozwi¹zania problemów gospodarki wodno-œciekowej, rolnicze wykorzystanie zlewni bezpoœrednich jak równie okresowy dop³yw yznych wód z Kana³u Wieprz-Krzna. Jezioro Bia³e W³odawskie Jezioro jest po³o one w dorzeczu rzeki Tarasienki, w gminie W³odawa. Jest to g³êboki, stratyfikowany termicznie zbiornik o stromych zboczach i twardym dnie. ie jest odbiornikiem punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. W strefie przybrze nej jeziora przewa aj¹ czyste, piaszczyste pla e, niekiedy lekko poroœniête roœlinnoœci¹ wysok¹. Powierzchnia akwenu wchodzi w sk³ad otuliny Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Pomimo ogromnej presji rekreacyjno-turystycznej w badanym roku osi¹gnê³o I klasê czystoœci wód. W okresie stagnacji letniej charakteryzowa³o siê pe³nym uwarstwieniem toni wodnej. iskie wartoœci tlenu stwierdzono w warstwie po³o onej 2 m nad dnem. Równie w warstwie naddennej stwierdzono podwy szone iloœci fosforu ogólnego (0,106 mg/dm ). Pozosta³e wskaÿniki z grupy biogenów i organiczne wystêpowa³y w stê eniach odpowiadaj¹cych I i II klasie czystoœci. Stan sanitarny jeziora zadowalaj¹cy odpowiada³ I klasie czystoœci. Stwierdzona, niezmienna od kilku lat I kategoria podatnoœci na degradacjê œwiadczy, e jest to zbiornik o dobrych warunkach naturalnych. 118 Jezioro Bikcze Po³o one jest na terenie Parku Krajobrazowego Pojezierze êczyñskie, w zlewni rzeki Piwonii Pó³nocnej. Jest p³ytkim, niestratyfikowanym zbiornikiem. Misa jeziora jest stosunkowo regularna. ajg³êbsze miejsce (, m) znajduje siê w pó³nocnej czêœci zbiornika. Ca³e jezioro jest otoczone terenami b³otnymi. Lustro wody czêœciowo jest zaroœniête szuwarami. W pobliskim otoczeniu jeziora lasów brak. Zasilane jest wodami gruntowymi, opadowymi i wod¹ z Kana³u Wieprz Krzna doprowadzan¹ przy pomocy doprowadzalnika i systemem rowów melioracyjnych. Poza tym jezioro Bikcze po³¹czone jest rowami z jeziorami: adrybie i Uœciwierz. a podstawie przeprowadzonych badañ wody jezioro sklasyfikowano w II klasie czystoœci. Przes¹dzi³y o tym pozytywne wartoœci wskaÿników stanu zanieczyszczenia wód warstwy powierzchniowej, wœród których na wyró nienie zas³uguj¹ niskie wartoœci fosforu ogólnego, azotu ogólnego oraz chlorofilu a i suchej masy sestonu wskaÿników produktywnoœci pierwotnej. WskaŸnik weryfikuj¹cy miano coli nie mia³ wp³ywu na ocenê koñcow¹. Wyniki badañ bakteriologicznych spe³nia³y normy I klasy czystoœci. Jezioro posiada niezbyt korzystne warunki morfometryczne i zlewniowe, które wskazuj¹ na III kategoriê podatnoœci na degradacjê. Jezioro Piaseczno Jezioro Piaseczno le y w po³udniowo-zachodniej czêœci Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego, w gminie Ludwin. Basen jeziora nale y do zlewni rzeki Piwonii Po³udniowej. Jest to najg³êbszy na ca³ym Pojezierzu zbiornik, o stosunkowo ma³ej powierzchni. ie posiada odp³ywów ani dop³ywów. Latem ulega pe³nej stratyfikacji termicznej. Prawie ca³y teren przylegaj¹cy do jeziora otoczony jest piaszczyst¹ pla ¹, tylko od pó³nocy i po- ³udnia do jeziora przylega las. Obszar zlewni ma charakter rolniczo-leœny. W odleg³oœci ok. 700 m od jeziora znajduje siê rezerwat wodno-torfowiskowy jeziora Brzeziczno. Jezioro Piaseczno i teren bezpoœrednio przylegaj¹cy do niego s¹ intensywnie wykorzystywane do celów rekreacyjnych. Znajduj¹ce siê tu oœrodki wypoczynkowe zajmuj¹ powierzchniê oko³o 19 ha i nie maj¹ kompleksowo rozwi¹zanego problemu zaopatrzenia w wodê i odprowadzania œcieków. Pobór wody do celów gospodarczych dokonywany jest z w³asnych studni g³êbinowych. Ca³y teren wokó³ jeziora nie jest skanalizowany. Œcieki z oœrodków wypoczynkowych gromadzone s¹ w szambach bezodp³ywowych, a nastêpnie wywo one taborem asenizacyjnym do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni œcieków w Ludwinie. Wody jeziora Piaseczno s¹ wykorzystywane do celów rybackich. U ytkownikiem rybackim jest Gospodarstwo Rybackie ZWRSP w Lublinie, Zak³ad w Jedlance. W czasie badañ letnich stwierdzono dobre, równomierne natlenienie wszystkich warstw termicznych. Zawartoœæ substancji biogennych i organicznych by³a niska i odpowiada³a wartoœciom z zakresu I i II klasy czystoœci. Wyniki badañ bakteriologicznych spe³nia³y normy II klasy. Wody jeziora w ogólnej ocenie zaliczono do II klasy czystoœci. Jezioro posiada bardzo korzystne warunki morfometryczne, które wskazuj¹ na wysok¹ odpornoœæ na degradacjê I kategoria podatnoœci. Jezioro Krasne Po³o one jest w zlewni rzeki Tyœmienicy, w gminie Uœcimów. Zlewnia bezpoœrednia jeziora stanowi obszar rolniczo-leœny. Zbiornik zasilany III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA

7 jest wodami gruntowymi, opadowymi i wod¹ z Kana³u Wieprz Krzna doprowadzan¹ grawitacyjnie przy pomocy rowu. Misa jeziorna sk³ada siê z dwóch ró nej g³êbokoœci lejów. Brzegi jeziora s¹ piaszczyste. Zbiornik jest wykorzystywany do celów rekreacyjnych i rybackich. ie jest odbiornikiem œcieków. Jezioro nie posiada dop³ywów i odp³ywów powierzchniowych. Jezioro Krasne posiada korzystne warunki morfometryczne lecz niekorzystne cechy zlewniowe: du y procent gruntów ornych, s¹siedztwo zabudowañ wsi Krasne oraz wykorzystywanie terenów w bezpoœrednim otoczeniu jeziora dla celów rekreacyjnych. Mimo to, akwen zaliczono do odpornych na degradacjê i przyporz¹dkowano I kategoriê odpornoœci na degradacjê. Wody jeziora zaliczono do III klasy czystoœci. Wyniki badañ bakteriologicznych spe³nia³y normy II klasy czystoœci wód. Zbiornik podlega pe³nej stratyfikacji w okresie letnim. Wiosn¹ warunki tlenowe by³y na ogó³ korzystne, latem natomiast wystêpowa³ ca³kowity brak tlenu. Od 7 m stwierdzono obecnoœæ siarkowodoru w wodzie. Wody omawianego zbiornika charakteryzuj¹ stwierdzone w warstwie naddennej wysokie stê enia fosforanów i fosforu ogólnego. Zawartoœæ substancji organicznych i zasolenie wód w zakresie III klasy. Rozwój fitoplanktonu wiosn¹ umiarkowany, latem nieco podwy szony. Jezioro Rotcze (Grabniak) Po³o one jest w pó³nocnej odnodze obni enia rozci¹gaj¹cego siê na obszarze pomiêdzy miejscowoœciami: Rozp³ucie Sumin adrybie, w zlewni rzeki Piwonii Pó³nocnej. Misa jeziorna nieregularna. Od pó³nocy, zachodu, po³udnia jezioro otoczone jest obszarami b³otnymi, ze wschodu przylegaj¹ pola uprawne. Powierzchnia jeziora w centralnej czêœci czysta, dno zamulone. Zasilane jest wodami gruntowymi i opadowymi. Jezioro Rotcze jest zbiornikiem p³ytkim, niestratyfikowanym dlatego te wykazuje podatnoœæ na wp³ywy zewnêtrzne III kategoria odpornoœci na degradacjê. Wody jeziora zaliczono do II klasy czystoœci. WskaŸnik sanitarny nie stwarza³ koniecznoœci weryfikacji oceny ogólnej II klasa. Wœród substancji organicznych najwy sze stê enia stwierdzono w przypadku ChZT Cr 41,7 mg/dm. Zwi¹zki biogenne: azot ogólny, mineralny, fosforany przyjmowa³y wartoœci II klasy czystoœci wód. iewielkie wartoœci stê eñ odnotowano w przypadku wskaÿników biomasy z przedzia³u I i II klasy czystoœci. Jezioro Bialskie Jezioro Bialskie le y w gminie Dêbowa K³oda, w zlewni rzeki Konotopy lewobrze nego dop³ywu Piwonii. Linia brzegowa jeziora jest s³abo rozwiniêta. Brzeg i dno w litoralu s¹ w wiêkszej czêœci piaszczyst¹ pla ¹. ad jeziorem usytuowane s¹ oœrodki wypoczynkowe, wyposa one w oddzielne szamba. Zbiornik nie jest bezpoœrednim odbiornikiem œcieków z punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. Charakteryzuje siê doœæ korzystnym uk³adem cech morfometrycznych, co pozwala na osi¹gniêcie II kategorii odpornoœci na degradacjê. Podczas badañ wiosennych stwierdzono dobre natlenienie wód na ca³ej g³êbokoœci jeziora (10,6-1,9 mg/dm ). Badania letnie wykaza³y znacz¹ce deficyty tlenowe od 8 m do zupe³nego braku tlenu przy dnie. a podstawie wykonanych badañ w roku 2000 jezioro Bialskie zaliczono do II klasy czystoœci. Warunki sanitarne dobre I klasa. Œrednie nasycenie tlenem nie spe³nia³o wymagañ III klasy. Wody jeziora nie by³y nadmiernie obci¹ one zwi¹zkami z grupy biogenów. Koncentracja chlorofilu a i sestonu w klasie III i wykazywa- ³y na rozwój fitoplanktonu. Jeziora Moszne i D³ugie Dwa œródleœne jeziora po³o one w centrum Poleskiego Parku arodowego, w gminie Urszulin. S¹ to bardzo p³ytkie zbiorniki. ie posiadaj¹ twardego, ustabilizowanego dna. W adnym punkcie nie osi¹gaj¹ g³êbokoœci wiêkszej ni 1 m. Linie brzegowe zbiorników bardzo s³abo rozwiniête. ie s¹ wykorzystywane rekreacyjnie, przedstawiaj¹ natomiast bardzo cenne walory przyrodnicze. Charakterystyczn¹ cech¹ terenów rezerwatu jest szczególnie ciekawa, zró nicowana szata roœlinna. Wystêpuj¹ tu gatunki reprezentatywne dla niemal wszystkich zbiorowisk ni owych w Polsce. Dno jeziora porastaj¹ zwarte ³¹ki podwodne sk³adaj¹ce siê z ramienic, rdestnic i moczarki kanadyjskiej. W litoralu wykszta³ci³ siê zespó³ lilii wodnych. Wokó³ zbiorników rozci¹ga siê szeroki pierœcieñ tzw. splei uginaj¹cy siê ko uch powsta³y ze spl¹tanych korzeni, ³odyg i resztek ró nego rodzaju bagiennych roœlin zielonych. Z uwagi na brak mo liwoœci precyzyjnego okreœlenia wartoœci g³êbokoœci œredniej i pojemnoœci jeziora zrezygnowano z przyporz¹dkowania takim wskaÿnikom jak: g³êbokoœæ œrednia, V jeziora /L jeziora, P dna czynnego /V epilimnionu i wspó³czynnik Schindlera konkretnych wartoœci liczbowych. Jeziora Moszne i D³ugie posiadaj¹ niemal identyczne cechy odpornoœciowe. Decyduje o tym g³ównie, zwi¹zany z zaawansowanym wiekiem fizjologicznym obu jezior, zespó³ skrajnie niekorzystnych cech morfometrycznych minimalna g³êbokoœæ i znikoma pojemnoœæ. Ogólnie obecny etap rozwoju jezior Moszne i D³ugie to stadium ich koñcowego zaniku. Mimo tego, badania wykaza³y, e p³ytkie wody obu jezior stanowi³y medium dla niskich wartoœci substancji zanieczyszczaj¹cych. W ogólnej ocenie klasyfikacji wody 119

8 Jezioro Piaseczno Jezioro Krasne Jezioro Bialskie 4 powierzchnia zwierciad³a - 84,7 ha g³êbokoœæ maksymalna - 8,8 m g³êbokoœæ œrednia - 10,8 m ,7 tys. m d³ugoœæ maksymalna m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m Jezioro Rotcze powierzchnia zwierciad³a - 75,9 ha g³êbokoœæ maksymalna -,0 m g³êbokoœæ œrednia - 10,7 m ,5 tys. m d³ugoœæ maksymalna m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m 1 2,5 5 7, , Jezioro Gumienek powierzchnia zwierciad³a - 1,7 ha g³êbokoœæ maksymalna - 18,2 m g³êbokoœæ œrednia - 6,8 m ,0 tys. m d³ugoœæ maksymalna m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m (OBiKŒ / WIOŒ) Jezioro Bikcze 1 powierzchnia zwierciad³a - 42,7 ha g³êbokoœæ maksymalna - 4, m g³êbokoœæ œrednia - 1,9 m - 826,0 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 87 m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m powierzchnia zwierciad³a - 9,0 ha g³êbokoœæ maksymalna - 7,8 m g³êbokoœæ œrednia -,8 m - 07,0 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 76 m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m 2 Jezioro Bia³e W³odawskie powierzchnia zwierciad³a - 85,0 ha g³êbokoœæ maksymalna -, m g³êbokoœæ œrednia - 1,5 m ,0 tys. m d³ugoœæ maksymalna m szerokoœæ maksymalna - 878m linia brzegowa ogó³em m powierzchnia zwierciad³a - 106,4 ha g³êbokoœæ maksymalna -,6 m g³êbokoœæ œrednia - 14,1 m ,0 tys. m d³ugoœæ maksymalna m szerokoœæ maksymalna m linia brzegowa ogó³em m Rys. 2. Plany batymetryczne jezior: Piaseczno, Krasne, Bialskie, Gumienek, Bikcze, Bia³e W³odawskie, Rotcze 120 III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA

9 omawianych zbiorników zaliczono do II klasy czystoœci. Stan sanitarny nie wymaga³ weryfikacji ze wzglêdu na zawartoœæ bakterii z grupy coli i odpowiada³ II klasie czystoœci. Jezioro Gumienek Jezioro Gumienek po³o one jest w zachodniej czêœci Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego, w gminie Uœcimów. ale y do zlewni rzeki Piwonii Po³udniowej. Jest p³ytkim, ma³ym zbiornikiem o niepe³nej stratyfikacji termicznej. W otoczeniu jeziora od zachodniej i po³udniowej strony znajduj¹ siê stawy hodowlane Gospodarstwa Rybackiego Lublin, Zak³ad w Jedlance. Od strony wschodniej jeziora znajduj¹ siê budynki inwentarskie i administracyjne Gospodarstwa. Od pó³nocy z jeziora wyp³ywa ciek uchodz¹cy do rzeki Bobrówki. Od tej strony do zbiornika przylega piaszczysta pla a. Obszar w bezpoœrednim otoczeniu jeziora i samo jezioro s¹ u ytkowane do celów rekreacyjnych. ad samym jeziorem zlokalizowany jest Oœrodek Wypoczynkowy PKP sezonowo eksploatuj¹cy mechaniczno biologiczn¹ oczyszczalniê œcieków. Jezioro posiada niezbyt korzystne warunki morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe, które wskazuj¹ na nisk¹ odpornoœæ na degradacjê III kategoria. Wody akwenu zaliczono do III klasy czystoœci. Wyniki badañ bakteriologicznych spe³nia³y równie normy dla wód III klasy. Analiza przeprowadzonych badañ wykaza³a znaczne iloœci fosforu ogólnego oraz doœæ obfite zawartoœci substancji organicznych z zakresu III klasy. Stê enia chlorofilu a i suchej masy wskazywa³y na znaczn¹ produktywnoœæ pierwotn¹. Rozwój organizmów fitoplanktonowych ograniczy³ widzialnoœæ kr¹ ka Secchiego w zakresie III klasy Podsumowanie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie w latach systematycznymi badaniami obj¹³ 44 jeziora Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego. Stan czystoœci zbiorników na przestrzeni tych lat nie uleg³ wiêkszym zmianom i oscylowa³ w granicach jednej klasy. Generalna ocena wskazuje na dobr¹ jakoœæ wód jezior. iska jakoœæ wód stwierdzona w przypadku niektórych zbiorników spowodowana jest zanieczyszczeniami obszarowymi, maj¹cymi swe Ÿród³o w intensywnym rolniczym i rekreacyjnym wykorzystaniu jezior i ich zlewni. Aby nie dopuszczaæ do dalszego pogarszania jakoœci wód konieczne jest uregulowanie gospodarki wodnoœciekowej i racjonalne wykorzystywanie zlewni. 121