Polityka społeczna dr hab. Ryszard Szarfenberg. Leczenie i ochrona zdrowia

Transkrypt

1 Polityka społeczna dr hab. Ryszard Szarfenberg Leczenie i ochrona zdrowia

2 Obszar polityki społecznej: zdrowie Identyfikacja dobra/usługi oraz jej cech: dobra i usługi medyczne Rynek na wyszczególnione dobro/usługę: rynek usług medycznych Ewentualne rozwiązania rynkowe Identyfikacja problemów z rynkiem usług medycznych Reakcje społeczne na problemy z rynkiem i problemy z tym związane Reakcje paostwa na problemy z rynkiem i reakcjami społecznymi i problemy z tym związane

3 Pojęcie choroby i zdrowia Choroba - szkodliwe odchylenie od normalnego pod względem strukturalnym lub funkcjonalnym stanu organizmu Zdrowie normalny stan organizmu bez szkodliwych odchyleo dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby

4 Postrzeganie choroby/zdrowia Subiektywne jak się czuje sam chory Obiektywne jak widzi chorobę specjalista od chorób, czyli lekarz Społeczne jak daną chorobę postrzega społeczeostwo Statystyczne wskaźniki choroby i zdrowia dla całych populacji

5 Zdrowie i długośd życia Całe życie przeżyte w pełnym zdrowiu Nadal życie pełnej długości, ale od wydarzenia negatywnego dla zdrowia (b), życie z częściową utratą zdrowia (obszar czerwony) Życie niepełnej długości z częściową utratą zdrowia od wydarzenia b, przedwczesny zgon w punkcie c, utrata zdrowia i długości życia łącznie to obszary czerwony i żółty

6 Uwarunkowania zdrowia O.A. Arah i in., A conceptual framework for the OECD Health Care Quality Indicators Project, 2006, s. 6

7 Zdrowie publiczne Bezpieczne i higieniczne: środowisko fizyczne (np. czysta woda, czyste powietrze, czysta gleba) warunki pracy (BHP) żywnośd przedmioty codziennego i trwałego użytku mieszkania transport środowisko społeczne (np. zwalczanie przestępczości przeciwko zdrowiu i życiu)

8 Rynek bez ubezpieczeo pieniądze Pacjenci, społeczeostwo Dobra i usługi medyczne Lekarze, szpitale, profesje medyczne, firmy medyczne konkurencja Lekarze, szpitale, profesje medyczne, firmy medyczne

9 konkurencja Rynek z ubezpieczeniem pieniądze Pacjenci, społeczeostwo Dobra i usługi medyczne Lekarze, szpitale, profesje medyczne, firmy medyczne składki Pokrycie kosztów konkurencja Firmy ubezpieczenio we Firmy ubezpieczenio we Lekarze, szpitale, profesje medyczne, firmy medyczne

10 Problemy z rynkiem Duża asymetria informacji w relacjach lekarzpacjent i ubezpieczony-ubezpieczyciel Lekarze działający w imieniu pacjentów Pacjenci nie zachowują się jak racjonalni konsumenci Pokusa nadużycia, negatywna selekcja Wysoki poziom monopolizacji w różnych branżach sektora medycznego i lokalnie Istotne pozytywne efekty zewnętrzne Niesprawiedliwośd - nierównośd dostępu związana z nierównością dochodów i brakiem wiedzy

11 Problemy z rynkiem - informacja Informacje medyczne są złożone i mają charakter techniczny Zły wybór jest bardziej kosztowny i trudny do odwrócenia Nie ma czasu na zbieranie informacji, gdy występuje nagła potrzeba Trudno jest ocenid, który z lekarzy ma rację, jeżeli ich opinie się różnią Emocje związane ze zdrowiem i życiem są silne stąd uleganie różnym przesądom Brak informacji o przyszłych potrzebach

12 Problemy z rynkiem - sprawiedliwośd Na rynku liczy się popyt efektywny i swobodne preferencje, a nie potrzeby zdrowotne, rynek nie zapewni więc każdemu minimum i nie ograniczy nierówności zdrowotnych Ubogich nie stad na zapewnienie sobie minimum dóbr i usług medycznych Bogaci mogą sobie kupid więcej dóbr i usług medycznych o lepszej jakości Ze względu na niższe dochody ceny dóbr i usług medycznych są relatywnie wyższe dla ubogich

13 Nierówności zdrowotne Umieralność i zachorowalność Wysoka W skrócie: ludzie z klas wyższych, uprzywilejowanych są zwykle zdrowsi i dłużej żyją Niska Niska Wysoka Pozycja społecznoekonomiczna N.B. Anderson, Ch. A. Armstead, Toward Understanding the Association of Socioeconomic Status and Health: A New Challenge for the Biopsychosocial Approach, 1995, s. 214

14 Reakcje społeczne Ruchy i organizacje prozdrowotne Organizacje konsumenckie dostarczające informacji o jakości usług Organizacje występujące w imieniu pacjentów Dobroczynnośd w pieniądzach, np. finansowanie usług medycznych dla ubogich Dobroczynnośd w czasie, np. Lekarze bez Granic Wyznaniowe lub społeczne ośrodki zdrowia i/lub szpitale Ubezpieczenia zdrowotne o charakterze wzajemnym, niekomercyjne (non-profit)

15 Interwencja paostwa (zdrowie publiczne) Normy bezpieczeostwa i higieny środowiska oraz ich egzekwowanie (Inspektorat Ochrony Środowiska) pracy oraz ich egzekwowanie (Paostwowa Inspekcja Pracy, Paostwowa Inspekcja Sanitarna) Budownictwa oraz ich egzekwowanie (Nadzór Budowlany) dóbr użytkowych (w tym leczniczych) oraz ich egzekwowanie (PIS, Paostwowa Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja Handlowa) ruchu drogowego oraz ich egzekwowanie (policja drogowa, Inspekcja Transportu Drogowego) Zapobieganie chorobom, np. szczepienia, promowanie zdrowego stylu życia

16 Interwencja paostwa (opieka zdrowotna) Licencjonowanie zawodów medycznych Regulacja cen dóbr i usług medycznych oraz ubezpieczeo zdrowotnych Regulacja jakości dóbr i usług medycznych (standardy) Obowiązkowe ubezpieczenie od kosztów opieki medycznej Publiczny ubezpieczyciel Publiczna służba zdrowia bezpłatne lub częściowo odpłatne usługi medyczne dla wybranych grup lub dla wszystkich

17 Miejsce zdrowia publicznego w systemie ochrony zdrowia Na schemacie m.in. idea, że koszty na głowę w przypadku zdrowia publicznego są niewielkie (działania obejmujące duże populacje) w porównaniu z kosztami długoterminowej opieki instytucjonalnej J. Leowski, Polityka zdrowotna a zdrowie publiczne, s. 79

18 Sieć organizacji opieki zdrowotnej M. Kautsch red., Zarządzanie w opiece zdrowotnej, s. 24

19 Modele systemów ochrony zdrowia system publiczny J. Suchecka, Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej, s. 41

20 Modele systemów ochrony zdrowia system prywatny J. Suchecka, Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej, s. 41

21 Elementy systemu zdrowia i problemy J. Suchecka, Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej, s. 54

22 Schemat systemu opieki zdrowotnej (bez zdrowia publicznego) Różne możliwości powiązań między segmentami systemu Rząd Płatnicy Ubezpieczyciele Dostawcy pieniądze Pacjenci Ryzyka dla instytucji: Deficyt: Wydatki > Wpływy Niepokoje polityczne Ryzyka dla pacjentów: Straty pieniężne Niska jakość świadczeń Mała ilość świadczeń Getzen, Ekonomika zdrowia, 2000, s. 247

23 Polski system ochrony zdrowia NFZ NFZ narodowy fundusz zdrowia, POZ podstawowa opieka zdrowotna S. Golinowska i in., Opieka zdrowotna w Polsce po reformie, 2002, s. 23.

24 Dobra i usługi medyczne PUZ powszechne ubezpieczenie zdrowotne S. Golinowska i in., Opieka zdrowotna w Polsce po reformie, 2002, s. 32

25 Finansowanie systemu Od momentu wprowadzenia ubezpieczenia zdrowotnego (1999) wśród źródeł finansowania dominuje, oczywiście, składka Skróty: NFZ Narodowy Fundusz Zdrowia, JST jednostki samorządu terytorialnego, SPZOZ samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, NZOZ niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, ZOL zakład opiekuńczo-leczniczy, ZPO zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce. Zielona Księga II, 2008, s. 9

26 Świadczenia opieki zdrowotnej Vademecum NFZ, 2010

27 Świadczenia opieki zdrowotnej Vademecum NFZ, 2010

28 Odpłatnośd za świadczenia Vademecum NFZ, 2010

29 Odpłatnośd za świadczenia Vademecum NFZ, 2010

30 Prawo do świadczeo Konstytucja z 1997 r., art Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. W punkcie 2 mowa o ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 2004 r.

31 Prawo do świadczeo według ustawy z 2004 r. ORAZ Vademecum NFZ, 2010

32 Prawo do świadczeo według ustawy z 2004 r. cd. Poza tym, między innymi osoby: uzależnione od alkoholu w zakresie leczenia odwykowego; uzależnione od narkotyków; z zaburzeniami psychicznymi w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej; pozbawione wolności; cudzoziemcy umieszczeni w strzeżonym ośrodku lub przebywający w areszcie w celu wydalenia; posiadacze Karty Polaka, w zakresie korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych Vademecum NFZ, 2010

33 Porównania systemów zdrowotnych -Health Consumer Index 2008 Obszary oceny 1. Prawa pacjentów i dostęp do informacji (8 wskaźników) 2. E-zdrowie (4 wskaźniki) 3. Czas oczekiwania na porady i zabiegi (5 wskaźników) 4. Stan zdrowia ludności (7 wskaźników) 5. Zakres oferowanych usług (6 wskaźników) 6. Leki (4 wskaźniki, np. dostęp do nowych leków)

34 Porównania systemów zdrowotnych: HCI 2008 HCI

35 Wydatki na system zdrowotny Łączne wydatki zdrowotne na mieszkańca w PPP Wniosek: najwyższe wydatki nie gwarantują pierwszego miejsca w rankingu HCI dane w większości za 2006 r.