Uzasadnienie 1. Zmiany w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie pobierania zasiłku macierzy skiego (zasiłku w wysoko

Transkrypt

1 Uzasadnienie Projektowana nowelizacja zawiera następujące propozycje zmian: 1. Zmiany w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Projektowana nowelizacja zawiera zmiany w zakresie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego w przypadku zbiegu tego tytułu z innym tytułem ubezpieczenia. Dotychczas osoby pobierające zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego) podlegają z tytułu pobierania tego zasiłku ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, finansowanym z budŝetu państwa pod warunkiem, Ŝe nie wykonują w tym czasie innego zajęcia stanowiącego tytuł do ubezpieczeń społecznych oraz nie mają prawa do emerytury i renty. W art. 1 pkt 1 lit. a i b (dodany ust. 1c zmieniany ust.2 w art. 9) proponuje się, aby osoby w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego wykonujące równocześnie pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (współpracujące przy niej), wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub będące duchownymi, podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Mogłyby jednak one dobrowolnie na swój wniosek zostać objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi takŝe z innych tytułów. PowyŜsza zmiana ma z jednej strony zracjonalizować sytuację osób, które w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego wykonują umowy, z których uzyskują niewielkie dochody a z drugiej strony ułatwić kobietom aktywnym zawodowo w okresie po urodzeniu dziecka prowadzenie działalności gospodarczej. Aktualnie osoby pobierające zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego) np. ze stosunku pracy, mające inny tytuł do ubezpieczeń, są zobowiązane zgłosić się na czas pobierania tego zasiłku, do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń. Tym samym są zobowiązane do odprowadzania składek z innego tytułu niŝ pobieranie pracowniczego zasiłku macierzyńskiego, a składki z tytułu pobierania zasiłku finansowane przez budŝet państwa przestają być odprowadzane. Prowadzi to do sytuacji, w których nawet wykonywanie umowy zlecenia lub pracy nakładczej,

2 z której podstawa wymiaru składek jest znikoma (lub w danym miesiącu zerowa) powoduje utratę ubezpieczenia emerytalno-rentowego z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Ma to negatywne skutki dla przyszłego świadczenia emerytalnego lub rentowego kobiety łączącej opiekę nad dzieckiem z wykonywaniem umowy cywilnoprawnej czy wykonywaniem pracy nakładczej. Natomiast osoby pobierające zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego) np. ze stosunku pracy, prowadzące jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą są zobowiązane do opłacania składek z tytułu tej działalności. NaleŜy podkreślić, Ŝe po powrocie do pracy, po wyczerpaniu prawa do urlopu i zasiłku macierzyńskiego zostaje reaktywowane obowiązkowe ubezpieczenie pracownicze, co powoduje wyłączenie z obowiązku ubezpieczenia z tytułu prowadzonej dodatkowo działalności. Analogicznie stosuje się te zasadę do umowy zlecenia, umowy agencyjnej czy pracy nakładczej. Wydaje się, Ŝe w aktualnej sytuacji nie naleŝy hamować aktywizacji zawodowej kobiet, proponować zaś trzeba rozwiązania mające na celu ułatwienie im łączenia macierzyństwa z pracą zawodową. W wyniku wprowadzenia proponowanych rozwiązań osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego) będą mogły bez utraty tego ubezpieczenia prowadzić pozarolniczą działalność, korzystając z ochrony ubezpieczeniowej, jaką daje pobieranie zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego). To samo dotyczy równieŝ kobiet wykonujących umowę-zlecenie, agencyjną czy pracę nakładczą. JednakŜe nie ma przeszkód, aby osoby takie zgłosiły się do dobrowolnych ubezpieczeń takŝe z innych tytułów. W art. 1 pkt 1 lit. a (dodany ust.1d w art. 9) proponuje się aby osoby, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego) a stały się pracownikami, członkami spółdzielni lub funkcjonariuszami SłuŜby Celnej nie traciły tego ubezpieczenia natomiast podlegałyby ubezpieczeniom z obu tytułów. Regulacja ta dotyczy sytuacji, w których kobieta podejmuje zatrudnienie w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. W art. 1 pkt 1 lit. c i pkt 3 lit. a (zmieniany ust. 6 w art. 9 i ust. 2a w art. 36) projekt dostosowuje brzmienie przepisu art. 9 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do zaproponowanych zmian. 2

3 2. Zmiana dotycząca obowiązku składania dokumentacji ZUS w czasie zawieszenia prowadzenia działalności na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Nowelizacja art. 36a ust. 3 (art. 1 pkt. 4) precyzuje, który przedsiębiorca jest zwolniony z obowiązku składania deklaracji i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w okresie zawieszenia działalności. Zwolnienie moŝe dotyczyć tylko tych przedsiębiorców, którzy nie są zobowiązani do rozliczania, opłacania składek za inne osoby ubezpieczane np. za zleceniobiorców. 3. Rozszerzenie obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego na zleceniobiorców wykonujących zlecenie poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy. W art. 1 pkt 2 lit. a i b (zmieniany ust. 1 w art. 12 i uchylony ust.3) projekt zakłada objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym zleceniobiorców i osób wykonujących pracę agencyjną wykonujących pracę poza siedzibą zleceniodawcy. Dotychczas zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, jeŝeli wykonują umowę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy. Z uwagi na to, Ŝe wykonywanie zlecenia poza siedzibą zleceniodawcy, w terenie, np. przez agenta ubezpieczeniowego nie wyklucza ryzyka wypadku, wyłączenie takich osób z obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego godzi w ubezpieczonych, pozbawiając ich koniecznej ochrony. Nie jest więc uzasadnione. 4. Uchylenie terminu dla złoŝenia wniosku o objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi w przypadku zamiaru kontynuowania tych ubezpieczeń. W art. 1 pkt 3 (zmieniony ust. 5 i uchylony ust. 6 w art. 36) projekt zakłada uchylenie przepisu ograniczającego moŝliwość złoŝenia skutecznego wniosku o dobrowolne kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych do 30 dni od daty ustania obowiązkowych ubezpieczeń. W aktualnej sytuacji ekonomicznej utrzymywanie tak krótkiego terminu na złoŝenie wniosku o dobrowolne przystąpienie do ubezpieczeń nie ma uzasadnienia. Biorąc pod uwagę róŝnorodność form zarobkowania, specyfikę rynku pracy oraz mając na uwadze przyszłe świadczenia ubezpieczonych, zasadne jest umoŝliwienie osobom nie mającym innego tytułu do ubezpieczeń emerytalnorentowych, przystąpienia do nich na zasadzie dobrowolnego kontynuowania w dowolnie wybranym terminie. 3

4 5. Zwolnienie duchownych opłacających składki na ubezpieczenia społeczne wyłącznie za siebie z konieczności comiesięcznego składania deklaracji rozliczeniowych. W art. 1 pkt 5 lit. a i b (zmieniony ust. 2c i dodany ust. 2d w art. 47) projekt zakłada, Ŝe duchowni opłacający składkę wyłącznie za siebie będą zwolnieni ze składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeŝeli w stosunku do miesiąca poprzedniego nie nastąpiła Ŝadna zmiana. PowyŜsza propozycja ma na celu zracjonalizowanie sytuacji osób duchownych, które w aktualnym stanie prawnym są zobligowane do comiesięcznego składania deklaracji, nawet w przypadku jeŝeli w stosunku do poprzedniego miesiąca nie nastąpiła Ŝadna zmiana. ZwaŜywszy, Ŝe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie osób duchownych stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, które ustalane jest raz w roku, comiesięczne składanie deklaracji rozliczeniowych nie ma uzasadnienia. W przypadku duchownych, mających dodatkowy tytuł do ubezpieczenia, o których mowa w art. 18 ust. 4c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, byliby oni zwolnieni z obowiązku comiesięcznego składania deklaracji ubezpieczeniowych tylko w sytuacji, jeŝeli w stosunku do poprzedniego miesiąca nie zaistniałaby Ŝadna zmiana. Duchowni byliby zwolnieni ze składania deklaracji rozliczeniowych równieŝ wówczas, jeŝeli zmiana wynika jedynie ze zmiany minimalnego wynagrodzenia. 6. Propozycje zmian w ustawie Prawo bankowe Projektowana w art. 2 pkt 1 zmiana (dodanie w art. 105 po ust. 2a ust. 2b) ma na celu zobowiązanie banków, aby na pisemne Ŝądanie organu wypłacającego świadczenie z ubezpieczenia społecznego lub zabezpieczenia społecznego albo uposaŝenie w stanie spoczynku sporządzały i przekazywały dane umoŝliwiające identyfikację współwłaścicieli rachunku wspólnego, na który zostały przekazane świadczenia za miesiące następujące po śmierci świadczeniobiorcy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu NajwyŜszego przewidziany w art.138a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obowiązek zwrotu przez banki kwot świadczeń przekazywanych na rachunek w banku za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, nie obejmuje wpłat na rachunek wspólny (art.57 w związku z art. 55 ust.1 ustawy z dnia r. Prawo bankowe). Banki, powołując się na wskazane wyŝej przepisy i orzecznictwo w tym zakresie, odmawiają przekazania danych identyfikujących współwłaściciela (współwłaścicieli) rachunku wspólnego, od którego (których) organy wypłacające 4

5 świadczenia mogłyby dochodzić naleŝności przekazanych po śmierci współwłaściciela rachunku wspólnego, będącego świadczeniobiorcą organu rentowego. Proponowany nowy ust. 2b w art. 105 ma umoŝliwić uzyskanie tych danych i dochodzenie naleŝności, w tym w szczególności emerytur z II filaru. Kolejna zmiana ujęta w art. 2 pkt 2, a polegająca na dodaniu w art. 105a ust. 5a ma na celu ochronę płatników składek, którzy w postępowaniu przed ZUS po upływie 5 lat od daty opłacenia składek mogą mieć problemy z udowodnieniem opłacenia składek w formie bezgotówkowej. Obecny stan prawny zobowiązuje banki do przechowywania potwierdzenia wpłat przez 5 lat, natomiast okres przedawnienia naleŝności z tytułu składek wynosi 10 lat. Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej Projekt ustawy nie zawiera norm technicznych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.). 5

6 OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Podmioty, na które oddziałuje ustawa. Proponowane zmiany dotyczą ubezpieczonych, płatników składek, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i sektora bankowego. 2. Konsultacje społeczne. Projekt ustawy został przekazany do konsultacji międzyresortowych, w tym do Prezesa Narodowego Banku Polskiego i Związku Banków Polskich oraz następującym partnerom społecznym: Organizacje pracodawców: 1.Business Centre Club- Związek Pracodawców, 2.Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, 3.Konfederacja Pracodawców Polskich, 4.Związek Rzemiosła Polskiego, 5.Krajowa Izba Gospodarcza. Organizacje związkowe: 1.Komisja Krajowa NSZZ Solidarność, 2.Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, 3.Forum Związków Zawodowych. Stosownie do art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt ustawy został zamieszczony na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. 3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych. Objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym kobiet z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, które jednocześnie posiadają inny tytuł do ubezpieczeń, oraz osób zawieszających prowadzenie działalności gospodarczej w związku z wychowywaniem dziecka, będzie miało wpływ na wydatki z budŝetu państwa. 6

7 Szacunki finansowe wprowadzenia przepisu o obowiązkowym podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego osób, które jednocześnie mają inny tytuł do ubezpieczeń Brak jest danych pozwalających na jednoznaczne wskazanie pełnej liczby osób, które pobierają zasiłek macierzyński i jednocześnie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu innego niŝ rodzący prawo do zasiłku macierzyńskiego. 1. MoŜna przyjąć, Ŝe proponowana zmiana będzie dotyczyła niewielkiej grupy ubezpieczonych kobiet, które pobierają zasiłek macierzyński i jednocześnie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, umowy zlecenia lub pracy nakładczej 2. Przyjęto załoŝenie, Ŝe po wprowadzeniu zmian osoby te podlegałyby ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, a wysokość tego zasiłku byłaby równa przeciętnej wysokości zasiłku macierzyńskiego ogółem wypłacanego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 3. JeŜeli przyjąć, Ŝe proponowana zmiana dotyczyłaby kaŝdego miesiąca 1000 osób pobierających zasiłek macierzyński i prowadzących jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą, wykonujących pracę nakładczą lub umowę zlecenie to kaŝde takie 1000 osób spowodowałoby wzrost wydatków budŝetu państwa na składki za 12 miesięcy 2008r. o 4,7 mln zł. 4. Wg szacunków ZUS, opartych na miesiącu lipcu 2008r., liczba osób, które choćby przez jeden dzień lipca pobierały zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego) i jednocześnie podlegały ubezpieczeniom społecznym z tytułu innego, niŝ rodzący prawo do zasiłku macierzyńskiego wynosiła ok. 5,3 tys. JednakŜe liczba ta obejmuje wszystkie tytuły do ubezpieczeń w tym równieŝ pracowniczy. W oparciu o te informacje moŝna stwierdzić, Ŝe skala zjawiska, a tym samym ewentualne koszty związane z opłaceniem składek z tytułu zasiłku macierzyńskiego za te osoby nie będą znaczące. 5. Trudno oszacować, o ile zmniejszą się dochody FUS w związku z brakiem obowiązku odprowadzania składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności, pracy nakładczej i umowy zlecenia. 7

8 Szacunki finansowe wprowadzenia przepisu o obowiązkowym podleganiu ubezpieczeniu wypadkowemu dla wszystkich zleceniobiorców. 1. Proponowana zmiana będzie dotyczyła niewielkiej ilości ubezpieczonych, gdyŝ zgodnie z danymi ZUS ubezpieczeniu wypadkowemu w pierwszym półroczu 2008r. podlegało 96,6% wszystkich ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy oświadczenie usług (tabela). Pozostałe 3,4% stanowi osób. Lata Przeciętna miesięczna liczba tytułów do ubezpieczeń Ubezpieczenia emerytalno-rentowe w tys. Ubezpieczenia wypadkowe ,6 288,5 80,9% ,0 302,0 85% ,7 345,4 94,1% I-VI ,9 362,3 96,6% Procent objętych ubezpieczeniem wypadkowym 2. Objęcie zleceniobiorców wykonujących umowę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy ubezpieczeniem społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych spowoduje: ObciąŜenie zleceniodawców składką na to ubezpieczenie za wspomniane osoby, Objęcie tych zleceniobiorców uprawnieniami do świadczeń w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (jednorazowe odszkodowania, zasiłki chorobowe, renty) Trudno oszacować wzrost wpływów do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu objęcia ubezpieczeniem wypadkowym wspomnianej grupy zleceniobiorców zwaŝywszy, Ŝe stopa procentowa składki jest zróŝnicowana w zaleŝności od skali i rodzaju zagroŝeń w danej branŝy i wynosi od 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru składek (zarobków ubezpieczonego). Biorąc jednak pod uwagę liczbę ubezpieczonych (niespełna 13 tysięcy osób) oraz zakładając, Ŝe znaczna ich część pracuje w branŝach o niŝszej skali zagroŝeń, a zatem niŝszej stopie procentowej składki wypadkowej, moŝna przyjąć, Ŝe wzrost wpływów ze składek będzie niewielki. 8

9 Szacunki finansowe wprowadzenia przepisu ustanawiającego 10-letni okres przetwarzania przez banki informacji dotyczących naleŝności z tytułu składek opłaconych przez płatników składek. Wprowadzenie przepisu ustanawiającego 10-letni okres przetwarzania informacji dotyczących naleŝności z tytułu składek opłaconych przez płatników składek nie powinien mieć znaczącego wpływu na koszty funkcjonowania sektora bankowego. 4. Wpływ regulacji na rynek pracy, konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw, oraz sytuację i rozwój regionalny. Projektowane rozwiązania w zakresie ubezpieczenia społecznego kobiet pobierających zasiłek macierzyński, które jednocześnie wykonują zajęcie zarobkowe w formie zlecenia, pracy nakładczej, czy teŝ działalności gospodarczej mogą mieć pozytywny wpływ na rynek pracy i przedsiębiorczość. Rozwiązania te tak jak i inne propozycje nie będą miały wpływu na konkurencyjność gospodarki, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz sytuację i rozwój regionalny. 9