Utworzenie miejskiego systemu zagospodarowania elektrośmieci we Lwowie na podstawie doświadczeń Miasta Lublin. Raport z badań

Transkrypt

1 Dr Mariusz Gwozda Instytut Socjologii UMCS w Lublinie Fundacja Rozwoju Europy Środkowo-Wschodniej Utworzenie miejskiego systemu zagospodarowania elektrośmieci we Lwowie na podstawie doświadczeń Miasta Lublin Raport z badań Lublin

2 PRZEDMIOT I METODA BADAŃ 1. Metoda badań i narzędzie badawcze Zastosowaną metodą badawczą był wywiad przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza ankiety złożonego z 15 pytań (zamkniętych i półotwartych). Koncepcja i redakcja narzędzia była dziełem Zleceniodawcy (wzór w aneksie). 2. Metoda doboru próby i charakterystyka zbiorowości próbnej Jednostkę doboru próby w omawianym badaniu, stanowił lokal mieszkalny w zabudowie wielorodzinnej (bloku) bądź dom jednorodzinny w zabudowie wolnostojącej. Zakładany rozkład próby uwzględniający zmienne zaproponowane przez Zleceniodawcę (charakter zabudowy, dzielnica miasta) przedstawia Tab. 1. Tab. 1 Rozkład planowanej próby badawczej. Dzielnica miasta blok mieszkalny dom jednorodzinny suma Abramowice, Głusk Bronowice Czechów Południowy Czechów Północny Czuby Południowe Czuby Północne Felin, Hajdów-Zadębie Kalinowszczyzna Konstantynów Kośminek, Dziesiąta LSM, Rury Ponikwoda Sławin, Sławinek Szerokie Śródmieście, Stare Miasto, Wieniawa Tatary Węglin Wrotków Za Cukrownią Zemborzyce

3 Uczestnikami badania i źródłem informacji badawczych były osoby zastane w odwiedzonym przez ankietera lokalu mieszkalnym lub domu. Rolą respondenta było wypełnienie kwestionariusza ankiety. Ankieter po dotarciu do wylosowanego lokalu mieszkalnego lub domu miał za zadanie zaaranżować wywiad i zostawiać respondentowi kwestionariusz. Odbiór wypełnionej ankiety następował po umówionym między stronami czasie. Tab. 2 Rozkład zrealizowanej próby badawczej Dzielnica miasta Ilość wywiadów % Abramowice, Głusk 56 3,7 Bronowice 94 6,1 Czechów Południowy 95 6,2 Czechów Północny 97 6,3 Czuby Południowe 98 6,4 Czuby Północne 94 6,1 Felin, Hajdów-Zadębie 56 3,7 Kalinowszczyzna 109 7,1 Konstantynów 51 3,3 Kośminek, Dziesiąta 82 5,4 LSM, Rury 115 7,5 Ponikwoda 53 3,5 Rury, LSM 115 7,5 Sławin, Sławinek 57 3,7 Szerokie 55 3,6 Śródmieście, Stare Miasto, Wieniawa 99 6,5 Tatary 90 5,9 Węglin 53 3,5 Wrotków 65 4,3 Za Cukrownią 55 3,6 Zemborzyce 55 3, ,0 Metodą losowania jaką przyjęto, był dobór zbliżony do reguły Random route (metoda tzw. ustalonej ścieżki) polegająca na tym, że ankieter rozpoczynał realizację badania od określonego adresu (punktu startowego) i przeprowadzał kolejne wizyty w co n-tym mieszkaniu (domu) poczynając od punktu startowego. Losowanie rozpoczynano od pierwszego numeru bloku mieszkalnego lub domu jednorodzinnego na danej ulicy. Wywiady realizowane były w co 10-tym mieszkaniu w bloku i co 5-tym domu jednorodzinnym. Na

4 wybranej przez ankietera ulicy wyszukiwano co najwyżej 5 lokali (pozostawiono ankieterom swobodę w doborze ulic z zastrzeżeniem że powinny one być zlokalizowane w granicach dzielnic które precyzyjnie określono w próbie) W sumie zrealizowano 1526 ankiet. Ilość wywiadów przypadających na poszczególne dzielnice i udział procentowy w całej próbie prezentuje Tab. 2. Właściwa część badań terenowych została poprzedzona pilotażem z wykorzystaniem narzędzi internetowych. Zrealizowano w ten sposób 11,0% próby (129 ankiet). W badaniu pilotażowym udział wzięli mieszkańcy Lublina którzy na stronach Urzędu Miasta odnaleźli link z zaproszeniem do udziału w badaniu. 3. Organizacja i przebieg badań Badania przeprowadzono między początkiem lipca a końcem września 2013 roku. Ankieterzy zostali zrekrutowani i wyselekcjonowani przez Zleceniodawcę. Zostali poinstruowani w zakresie podstawowych zasad prowadzenia badań terenowych i sposobu doboru respondentów. Otrzymali też spisane instrukcje ankieterskie oraz rozkład próby badawczej. Po zakończeniu etapu badań terenowych kwestionariusze zostały zakodowane w oparciu o przygotowany klucz kodowy. Symbole kodu zostały wprowadzone jako dane do arkusza kalkulacyjnego. 4. Metody analizy danych Analiza statystyczna została przeprowadzona z wykorzystaniem pakietu statystycznego SPSS for Windows 8.0

5 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Część merytoryczną kwestionariusza ankiety otworzyło pytanie odnoszące się do zwyczajów związanych z przeznaczeniem zużytego (niepotrzebnego) sprzętu AGD/RTV. Jak się okazało, urządzenia zużyte bądź zbędne najczęściej oddawane są w ręce kogoś z rodziny, przyjaciół lub ludzi potrzebujących (37,5%). W dalszej kolejności, jak przyznają badani, trafiają one do punktu zbierania elektrośmieci (31,5%) oraz są pozostawiane do utylizacji w sklepach AGD/RTV podczas odbioru nowo zakupionego sprzętu elektronicznego (27,9%). Co czwarty badany przyznał, że zużytą i niepotrzebną aparaturę gromadzi w domu lub piwnicy (25,8%), natomiast co piąty respondent taki sprzęt, po prostu wyrzuca na śmietnik (19,0%). Najmniej, bo zaledwie 10,7% badanych elektrośmieci odnosi do punktu skupu złomu. Warto zauważyć że najczęściej wskazywana odpowiedź oddaję rodzinie, znajomym, potrzebującym może nieco dziwić zwłaszcza że intencją Zleceniodawcy była chęć otrzymania odpowiedzi odnosząca się do losów elektrośmieci. Respondenci jak się bowiem okazało, termin zużyty oraz niepotrzebny nie kojarzą jednoznacznie ze stanem zepsucia (brakiem możliwości dalszego korzystania). Wskazuje na to, duże powodzenie odpowiedzi o której mowa. Badani nazwę zużyty i niepotrzebny rozumieją najprawdopodobniej jako długo używany, zapóźniony technicznie czy po prostu stary (Tab. 3). Tab. 3 Co Pan(i) robi ze zużytym/niepotrzebnym sprzętem AGD/RTV? Co Pan(i) robi ze zużytym/niepotrzebnym sprzętem AGD/RTV? (N=1529) * % oddaję rodzinie, znajomym, potrzebującym itp. 37,5 oddaję do punktu zbierania 31,5 oddaję do sklepu podczas kupna nowego sprzętu AGD/RTV 27,9 nic nie robię zostawiam w domu, piwnicy 25,8 wyrzucam na śmietnik 19,0 sprzedaję w punkcie skupu złomu 10,7 inne (naprawiam i sprzedaję, brak odpowiedzi ) 1,9 * Odpowiedzi nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną ilość wskazań.

6 Warto nadmienić, że do wyrzucania niepotrzebnego sprzętu na śmietnik częściej przyznają się mieszkańcy bloków wielomeszkaniowych. Oddawanie niepotrzebnego sprzętu do punktów zbiórki to domena mieszkańców domków jednorodzinnych. W śmietniku częściej lądują elektrośmieci mieszkańców Kalinowszczyzny, Czechowa, Felina oraz osiedla Za Cukrownią. Podobnie rzecz się ma z zaleganiem elektrośmieci w domu czy piwnicy. Do takich praktyk znacznie częściej przyznają respondenci zamieszkali na Czechowie, Kalinowszczyźnie, w Śródmieściu, na Felinie, Tatarach, Wrotkowie i Węglinie. Kolejna kwestia podjęta w badaniu dotyczyła źródeł informacji o miejscach (i okolicznościach) zbiórek (odbioru) tzw. elektrośmieci. Jak się okazało, sześciu na dziesięciu badanych (61,1%) przyznaje że w ciągu ostatniego roku, owszem spotkało się z informacją na temat miejsca i terminu zbiórki zużytego sprzętu AGD/RTV (informacja taka nie dotarła do 38,8% respondentów). W dwóch przypadkach nie udzielono odpowiedzi, co stanowi 0,1% tzw. braków odpowiedzi (Rys. 1). O największym deficycie informacyjnym można mówić w przypadku mieszkańców północnej części Czechowa, Felina, Kalinowszczyzny, osiedla Za cukrownią oraz Zemborzyc. 0,1 38,8 61,1 tak nie brak danych Rys. 1 Czy w ciągu ostatniego roku spotkał(a) się Pan(i) z informacją o miejscach i terminie zbiórki zużytego sprzętu AGD/RTV (N=939) Najczęściej wskazywanym źródłem informacji na temat terminów i miejsc zbiórek zużytego sprzętu AGD/RTV są różnego rodzaju broszury informacyjne (36,2%) oraz media, czyli radio, prasa i telewizja (35,9%). W dalszej kolejności badani wskazali na internet (30,9%) a także swoich znajomych (27,7%). Warto nadmienić, że nieco częściej na znajomych jako źródło informacji, wskazywali mieszkańcy domków jednorodzinnych.

7 Tab. 4 Źródła informacji na temat terminów i miejsc zbiórek zużytego sprzętu AGD/RTV (N=939) Jeśli tak, to skąd? * % z broszur informacyjnych 36,2 radio, prasa, telewizja 35,9 internet 30,9 od znajomych 27,7 inne (ogłoszenia parafialne, informacje w szkole, etc.) 1,9 * Odpowiedzi nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać dowolną ilość wskazań. W kwestii znajomości miejsc odbioru zużytego sprzętu AGD/RTV, odpowiedzi rozłożyły się dokładnie po połowie (odnotowano w tym pytaniu 11 kwestionariuszy z niezakreślonymi odpowiedziami, co stanowi 0,7% wskazań). Do wiedzy na temat miejsc odbioru zużytego sprzętu, przyznaje się 49,8% badanych, natomiast brakiem znajomości tej kwestii wykazuje się 49,5% respondentów (Rys. 2). Najgorzej poinformowani okazują się być mieszkańcy osiedli Za Cukrownią i Zemborzyc. 0,7 49,5 49,8 tak nie brak odpowiedzi Rys. 2 Czy Pan/Pani wie gdzie w Lublinie można oddać zużyty sprzęt AGD/RTV? (N=1529) Spośród tych respondentów którzy odpowiedzieli twierdząco na powyższe pytanie, połowa (51,6%) wskazała na sklepy AGD/RTV - jako miejsca przyjmowania zużytych urządzeń. Kolejne odpowiedzi otrzymały podobną ilość wskazań, były nimi parkingi przy hipermarketach w ramach cyklicznych comiesięcznych zbiórek zużytego sprzętu AGD/RTV - 12,9%, specjalistyczne firmy przyjmujące zużyty sprzęt AGD/RTV - 11,2% oraz

8 kontenery na elektrośmieci ustawione w różnych punktach miasta - 10,5%. Aż stu sześciu badanych pozostawiło niestety pytanie bez odpowiedzi (13,9% - brak odpowiedzi). Tab. 5 Wiem gdzie w Lublinie można oddać zużyty sprzęt AGD/RTV (N=761) Wiem gdzie w Lublinie można oddać zużyty sprzęt AGD/RTV % sklepy AGD/RTV 51,6 parkingi przy hipermarketach w ramach cyklicznych comiesięcznych zbiórek zużytego sprzętu AGD/RTV 12,9 specjalistyczne firmy przyjmujące zużyty sprzęt AGD/RTV 11,2 kontenery na elektrośmieci ustawione w różnych punktach miasta 10,5 brak odpowiedzi 13,9 suma 100,0 Poza wiedzą dotyczącą miejsc odbioru elektrośmieci, istotną informacją są zachowania z tym związane. Kolejne z pytań zadanych respondentom, dotyczyło konkretnych działań proekologicznych. Chodziło o ustalenie, jaki odsetek lublinian choćby raz, odniósł zużyty sprzęt AGD/RTV do specjalistycznych punktów zbierania? (Rys. 3). Na podstawie uzyskanych odpowiedzi można powiedzieć, że czterech na dziesięciu badanych (43,6%) postąpiło zgodnie ze współczesnymi standardami - oddając zużyte urządzenia do wyspecjalizowanych punktów odbioru. Więcej niż połowa (56,1%) przyznała jednak, że dotychczas nie praktykowała takich rozwiązań (cztery kwestionariusze pozostały w tym miejscu puste, co stanowi 0,3% braków odpowiedzi). 0,3 56,1 43,6 tak nie brak odpowiedzi Rys. 3 Czy Pan(i) oddawał(a) zużyty sprzęt AGD/RTV do punktów zbierania? Nieco rzadziej zużyty sprzęt do punktów zbierania oddają mieszkańcy bloków wielorodzinnych niż domków. Zdecydowanie rzadziej robią to też lublinianie z Czechowa Północnego, osiedla Za Cukrownią, Sławinka oraz Tatar.

9 Elektrośmieci, to wszystkie zepsute i zużyte urządzenia które aby działać potrzebują prądu albo obecności pól elektromagnetycznych (lodówka, robot kuchenny, żarówka energooszczędna, akumulator, bateria telefonu komórkowego, jednorazowe bateria do zegarka, itp.). Zgodnie z Ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym wszystkie tego rodzaju urządzenia podlegają obowiązkowi zbierania, odzysku i recyklingu. Oznacza to, że elektrośmieci nie można po prostu wrzucić do śmietnika ani do żadnego z pojemników przeznaczonych do selektywnej zbiórki odpadów makulatury, plastiku czy szkła. Wynika to z faktu zagrożenia dla środowiska naturalnego jaki stanowią elektrośmieci. Powyższy problem także znalazł swoje miejsce w omawianym badaniu. 0,7 40,7 11,1 47,5 tak nie nie wiem brak odpowiedzi Rys. 4 Czy uważa Pan(i), że zużyty sprzęt AGD/RTV może być szkodliwy dla środowiska? (N=1529) Świadomość, co do szkodliwości elektrośmieci dla środowiska naturalnego wyraża blisko połowa pytanych (47,5%). Odmiennego zdania jest co dziesiąty badany (11,1%) natomiast nieznajomością problematyki wykazuje się 40,7% lublinian (Rys. 4). Warto zwrócić uwagę na fakt, że mniej niż połowę odpowiedzi twierdzących odnotowano na Kalinowszczyźnie, Tatarach, Węglinie, Wrotkowie, Za Cukrownią i w Zemborzycach. Spośród respondentów świadomych zagrożenia jakie dla środowiska naturalnego stanowią elektrośmieci (Tab. 6) zdecydowana większość wskazuje na niebezpieczne komponenty (substancje) z których składają się urządzenia (choć nie wymienia konkretnych związków chemicznych 39,6%). Kolejny argument dotyczy długiego rozkładu i związanego z tym zagrożenia dla środowiska naturalnego (15,8%). Niemal co ósmy badany (13,2) również nadmienia o niebezpiecznych substancjach będących komponentami urządzeń, lecz już w tym przypadku wymienia konkretne związki chemiczne (rtęć, ołów, związki bromu, chrom, kadm, nikiel, azbest, freon, itp.).

10 Tab. 6 Przyczyny szkodliwości dla środowiska zużytego sprzęt AGD/RTV (N=726) Zużyty sprzęt AGD/RTV może być szkodliwy dla środowiska, ponieważ: % zwiera niebezpieczne substancje (niewymienione przez respondenta) 39,6 długi rozkład i związane z tym zagrożenie dla środowiska 15,8 zwiera niebezpieczne substancje (wymienione przez respondenta) 13,2 nie potrafię uzasadnić 2,4 brak odpowiedzi 29,0 suma 100,0 Każdego roku Polacy zużywają blisko 300 milionów jednorazowych baterii i akumulatorów. Urządzenia te mają z reguły krótki żywot. Pozostaje pytanie jaki jest ich los po wyczerpaniu. Jest to o tyle zasadne że baterie w trakcie rozkładu uwalniają metale ciężkie jak ołów, kadm, nikiel, cynk i rtęć, lit, mangan, które nie ulegają neutralizacji i redukcji oraz cały szereg substancji toksycznych lub żrących. 1 53,5 45,5 tak nie brak odpowiedzi Rys. 5 Czy wyrzuca Pan(i) zużyte baterie do kosza/śmietnika? (N=1529) Kolejne z pytań zawartych w kwestionariuszu dotyczyło właśnie losu zużytych baterii. Jak się okazuje po ich wyczerpaniu, aż 45,5% badanych wyrzuca baterie jednorazowe wprost do kosza/śmietnika. Niewiele ponad połowa (53,5%) respondentów obchodzi się z nimi zgodnie z zaleceniami i traktuje je jako odpady niebezpieczne (Rys. 5). Wśród respondentów przyznających się do wyrzucania zużytych baterii na śmietnik, prym wiodą mieszkańcy Północnego Czechowa, Konstantynowa oraz badani zamieszkujący osiedle Za Cukrownią.

11 Decydując się na zbieranie zużytych baterii i przekazywanie do punktów selektywnej zbiórki, badani nadmieniają, że wrzucają je (53,8%) do specjalnych puszek, koszy i pojemników wystawionych w różnych miejscach publicznych jak szkoły, urzędy, miejsca pracy, hipermarkety, sklepy. Co czwarty respondent (26,7%) nadmienia w tym kontekście o specjalistycznych punktach, czyli wyspecjalizowanych firmach lub sklepach AGD/RTV (Tab. 7). Natomiast do gromadzenia baterii w domu przyznaje się 2,7% lublinian. Warto zauważyć, że znaczący odsetek badanych mimo jednoznacznej deklaracji złożonej w poprzednim pytaniu w omawianym punkcie nie doprecyzował swojej odpowiedzi, pozostawiając puste miejsce w kwestionariuszu (16,8% braków odpowiedzi). Tab. 7 Co robię ze zużytymi bateriami? (N=818) Nie wyrzucam ponieważ oddaję do: % wrzucam do puszek, koszy, pojemników wystawionych w miejscach publicznych 53,8 oddaję do specjalistycznych punktów (wyspecjalizowane firmy, sklepy AGD/RTV) 26,7 gromadzę w domu 2,7 brak odpowiedzi 16,8 suma 100,0 Omawiane badania pozwalają stwierdzić, że blisko połowę respondentów (46,8%) cechuje świadomych zagrożeń związanych z możliwością uwalniania się ze zużytych baterii i akumulatorów metali ciężkich oraz substancji toksycznych lub żrących (Rys. 6). 1 43,7 8,5 46,8 tak nie wiem nie brak odpowiedzi Rys. 6 Czy Pana(i) zdaniem baterie zawierają jakieś niebezpieczne substancje toksyczne? (N=1529) Wymieniano w tym miejscu takie pierwiastki i związki chemiczne jak: ołów, kadm, rtęć (nierzadko też azbest, smoła, grafit, nikiel). Wiedza taka charakteryzuje 43,3% badanych. Co

12 piąty respondent (20,0%) sugerując niebezpieczeństwo komponentów zawartych w bateriach i akumulatorach ograniczał się do ogólnych stwierdzeń kwas, elektrolit, substancje alkaiczne. Trudność z uzasadnieniem odpowiedzi ( nie wiem co dokładnie, nie pamiętam, ale są to substancje niebezpieczne itp.) wyraziło 5,7% respondentów. Warto podkreślić że co trzeci badanych poproszony o zajęcie stanowiska w tej omawianej kwestii (30,9%) pozostawił to pytanie bez odpowiedzi (Tab. 8). Ponownie mieszkający na Czechowie Północnym i Wrotkowie zdecydowanie wyróżniają się na tle innych mieszkańców miasta. Otóż lokatorzy tych osiedli zdecydowanie częściej wykazują się niewiedzą na temat szkodliwości substancji zawartych w bateriach (odpowiedź nie ). Tab. 8 Czy baterie zawierają niebezpieczne substancje toksyczne? (N=716) Jeśli tak, to jakie? % zwiera niebezpieczne substancje (wymienione przez respondenta) 43,3 zwiera niebezpieczne substancje (niewymienione przez respondenta) 20,0 nie potrafię uzasadnić 5,7 brak odpowiedzi 30,9 suma 100,0 Coraz częściej Polacy decydują się na zakup żarówek energooszczędnych z uwagi na wycofywanie ze sprzedaży w krajach Unii Europejskiej tradycyjnych żarówek, jak też z uwagi na proekologiczny charakter świetlówek. Nie mniej pamiętać należy, że żarówki energooszczędne to odpad niebezpieczny zawierający choćby rtęć. Fakt ten niestety nie jest wszystkim użytkownikom znany. Omawiane badania potwierdziły, że ponad połowa lublinian w swojej niewiedzy (55,0%) zużyte żarówki wyrzuca po prostu na śmietnik (najczęściej są mieszkańcy Czechowa Północnego i osiedla Za Cukrownią). Czterech na dziesięciu badanych (42,6%) zgodnie z prawdą przyznało, że przeznaczeniem zepsutych świetlówek nie jest na pewno kosz czy też śmietnik (Rys. 7).

13 2,4 42,6 55 tak nie brak odpowiedzi Rys. 7 Czy wyrzuca Pan(i) zużyte żarówki energooszczędne do kosza/śmietnika? (N=1529) Okazało się także że respondenci (68,5%) zużyte oświetlenie wrzucają do specjalnych puszek, koszy i pojemników ustawionych w miejscach publicznych (hipermarkety, sklepy, szkoły, urzędy, etc.). Są też tacy, którzy gromadzą świetlówki w domu (6,2%). Być może wynika to z faktu braku wiedzy na temat miejsc odbioru zużytych urządzeń świecących. Niewielki odsetek badanych (3,8%) udzielił odpowiedzi sugerujących, jak się można domyślać, proekologiczną postawę, przy czym nie doprecyzowali oni o jakiego rodzaju składowiska chodzi wrzucam do pojemników. Ponownie okazało się że spora część badanych pozostawiła pytanie bez odpowiedzi (braki danych odnotowano bowiem w 20,0% procentach kwestionariuszy - Tab. 9). Tab. 9 Co robisz ze zużytymi żarówkami energooszczędnymi? (N=651) Nie wyrzucam na śmietnik, ponieważ: % wrzucam do specjalnych puszek, koszy, pojemników ustawionych w miejscach publicznych (hipermarkety, sklepy, szkoły, urzędy, etc.) 68,5 gromadzę w domu 6,2 wrzucam do pojemników (ogólnie) 3,8 nie potrafię uzasadnić 1,5 brak odpowiedzi 20,0 suma 100,0 Wiedza na temat niebezpieczeństw związanych ze zużytymi świetlówkami jako odpadami niebezpiecznymi pozostawia wciąż wiele do życzenia. Jak się bowiem okazało ponad połowa badanych (55,7%) nie wie czy żarówki energooszczędne zawierają jakieś niebezpieczne substancje toksyczne (najczęściej są mieszkańcy Czechowa Północnego, Zemborzyc i osiedla

14 Za Cukrownią). Co dziesiąty lublinianin (11,4%) wręcz temu zaprzecza. Jedynie co trzeciego badanego (31,7%) cechuje w tym zakresie właściwa znajomość stanu rzeczy (Rys. 8). 1,2 55,7 31,7 11,4 tak nie nie wiem brak odpowiedzi Rys. 8 Czy Pana(i) żarówki energooszczędne zawierają jakieś niebezpieczne substancje toksyczne? (N=1529) Zdecydowana większość pytanych (55,2%) o niebezpieczeństwa związane ze utylizacją żarówek energooszczędnych nadmienia o problemie wynikającym z ich zawartości, mówiąc o substancjach takich jak rtęć, argon, nikiel (Tab. 10). Kolejna grupa respondentów (12,3%) również wskazała o niebezpiecznych substancjach, przy czym opisała je bardzo ogólnie metale ciężkie, gazy, niebezpieczne substancje. Jeszcze mniej badanych (1,2%) zagrożenia upatruje w konsekwencjach natury ekologicznej, uzasadniając swoje stanowisko szkodliwością dla środowiska naturalnego. Podobnie jak w poprzednich pytaniach, pewna część respondentów pominęła swoje uzasadnienie (brak odpowiedzi 3,0%). Tab. 10 Czy żarówki energooszczędne zawierają niebezpieczne substancje toksyczne? (N=484) Jeśli tak, to jakie? % zwiera niebezpieczne substancje (wymienione przez respondenta) 55,2 zwiera niebezpieczne substancje (niewymienione przez respondenta) 12,3 są zagrożeniem dla środowiska naturalnego 1,2 nie potrafię uzasadnić 3,0 brak odpowiedzi 28,3 suma 100,0 Jedno z ostatnich pytań kwestionariusza dotyczyło znajomości faktu obowiązku jaki na obywateli został nałożony w związku z selektywną zbiórką odpadów sprzętu AGD i RTV.

15 Jak się okazało niemal połowa Lublinian (45,5%) jest świadoma takiej konieczności. Odmiennego zdania jest co piąty badany (22,0%). Natomiast co trzeci nie ma z tej kwestii wyrobionego zdania (31,9%). Statystycznie niewiedzą w tym zakresie wykazują się częściej mieszkańcy bloków wielorodzinnych oraz badani z Felina. 0,7 31, ,5 tak nie nie wiem brak odpowiedzi Rys. 9 Czy wg Pana(i) selektywna zbiórka zużytego sprzętu AGD i RTV jest obowiązkowa? (N=1529) Etykieta symbol przekreślonego kontenera oznaczająca zakaz wyrzucania elektroodpadów, w znakomitej większości jest znana i rozpoznawana przez respondentów (najmniej odpowiedzi poprawnych odnotowano wśród respondentów z Felina i Kalinowszczyzny). Niemal dziewięciu na dziesięciu badanych poprawnie nazwała i zinterpretowała to oznaczenie. Jedynie 6,0% pytanych skojarzyło znak z zakazem zabawy śmietnikiem, natomiast 5,8% respondentów przyznało się do nieznajomości symbolu (0,6% braków odpowiedzi). Tab. 11 Rozpoznawalność symbolu zakaz wrzucania do śmietnika (N=1529) Co oznacza ten obrazek? % zakaz wrzucania do śmietnika 87,6 zakaz zabawy śmietnikiem 6,0 nie wiem 5,8 brak odpowiedzi 0,6 suma 100,0

16 WNIOSKI - elektroodpady produkowane przez mieszkańców Lublina trafiają w pierwszej kolejności w ręce kogoś z rodziny, przyjaciół, ludzi potrzebujących dopiero w następnej do profesjonalnych punktów zbierania elektrośmieci oraz sklepów AGD/RTV; - informacje na temat miejsca i terminu zbiórki zużytego sprzętu AGD/RTV dociera do ponad połowy badanych; - najczęściej wskazywanym źródłem informacji na temat terminów i miejsc zbiórek zużytego sprzętu AGD/RTV są różnego rodzaju broszury informacyjne oraz media (radio, prasa i telewizja); - do wiedzy na temat znajomości miejsc odbioru zużytego sprzętu AGD/RTV przyznaje się połowa badanych, tyle samo respondentów wykazuje się brakiem wiedzy w tym zakresie; - mniej niż połowa lublinian przyznaje się że kiedykolwiek oddała zużyty sprzęt AGD/RTV do wyspecjalizowanych punktów odbioru; - świadomość szkodliwości elektrośmieci dla środowiska naturalnego wyraża jedynie połowa pytanych w badaniu; - zdecydowana większość w tym kontekście wskazuje na niebezpieczne komponenty (substancje) z których składają się urządzenia (choć ma trudność z wymieniem konkretnych związków chemicznych); - niewiele ponad połowa respondentów zużyte baterie oddaje do wyspecjalizowanych punktów odbioru; - blisko połowę respondentów charakteryzuje świadomość zagrożeń związanych z możliwością uwalniania się ze zużytych baterii i akumulatorów metali ciężkich oraz substancji toksycznych lub żrących; - ponad połowa lublinian wyrzuca zużyte energooszczędne żarówki na śmietnik; - ci którzy wykazują się znajomością zagrożeń związanych ze zużytym oświetleniem energooszczędnym nadmienia że wrzuca żarówki do specjalnych puszek, koszy i pojemników ustawionych w miejscach publicznych jak hipermarkety, sklepy, szkoły, urzędy, etc.; - wiedza na temat niebezpieczeństw związanych ze zużytymi świetlówkami jako odpadami niebezpiecznymi pozostawia wciąż wiele do życzenia bowiem ponad połowa badanych nie wie czy żarówki energooszczędne zawierają jakiekolwiek niebezpieczne substancje toksyczne; - mniej niż połowa lublinian wyraża świadomość obowiązku selektywnej zbiórki sprzętu AGD/RTV;

17 - etykieta symbol przekreślonego kontenera oznaczająca zakaz wyrzucania elektroodpadów w znakomitej większości jest znana i rozpoznawana przez lublinian; - kampania informacyjna związana z szerokim spektrum zagadnień związanych z problemem elektrośmieci powinna zostać zintensyfikowana wśród mieszkańców osiedli bloków wielorodzinnych, zwłaszcza na osiedlach Kalinowszczyzna, Czechów Północny, Felin oraz na osiedlu Za Cukrownią i Zemborzyce;

18 METRYCZKA Tab. 12 Typ zabudowy miejsca zamieszkania respondentów (N=1529) Typ zabudowy miejsca zamieszkania respondentów % blok mieszkalny 67,0 domek jednorodzinny 33,0 suma 100,0 Tab. 13 Rodzaj gospodarstwa domowego respondentów (N=1529) Czy zamieszkuje Pan/Pani w samodzielnie utrzymującym się gospodarstwie domowym? (N=1529) % tak, jednoosobowym 17,2 tak, wieloosobowym 81,6 brak odpowiedzi 1,2 suma 100,0 Tab. 14 Dzielnica miasta a typ zabudowy (N=1529) Dzielnica miasta blok mieszkalny dom jednorodzinny suma Abramowice, Głusk Bronowice Czechów Południowy Czechów Północny Czuby Południowe Czuby Północne Felin, Hajdów-Zadębie Kalinowszczyzna Konstantynów Kośminek, Dziesiąta LSM, Rury Ponikwoda Sławin, Sławinek Szerokie Śródmieście, Stare Miasto, Wieniawa Tatary Węglin Wrotków Za Cukrownią Zemborzyce

19 ANEKS wzór kwestionariusza Uprzejmie zapraszamy do wzięcia udziału w badaniu realizowanym w ramach projektu Utworzenie miejskiego systemu zagospodarowania elektrośmieci we Lwowie na podstawie doświadczeń Miasta Lublin Naszym celem jest zebranie danych na temat radzenia sobie z domowymi odpadami elektronicznymi i elektrycznymi wśród mieszkańców Lublina. Ankieta jest anonimowa, a wypełnienie kwestionariusza zajmie nie więcej niż 5 minut. współfinansowane ze środków Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina Kwestionariusz ankiety Sposób wypełniania: Należy zaznaczyć jedną lub więcej prawidłowych odpowiedzi oraz, w razie potrzeby, wypełnić wykropkowane miejsca zwięzłą wypowiedzią. Co Pan/Pani robi ze zużytym/niepotrzebnym sprzętem AGD/RTV? Czy w ciągu ostatniego roku spotkał(a) się Pan/Pani z informacją o miejscach i terminie zbiórki zużytego sprzętu AGD/RTV Czy Pan/Pani wie gdzie w Lublinie można oddać zużyty sprzęt AGD/RTV? Czy Pan/Pani oddawał(a) zużyty sprzęt AGD/RTV do punktów zbierania? wyrzucam na śmietnik oddaję do punktu zbierania oddaję rodzinie, znajomym, potrzebującym itp. oddaję do sklepu podczas kupna nowego sprzętu AGD/RTV sprzedaję w punkcie skupu złomu nic nie robię zostawiam w domu, piwnicy inne... nie jeśli tak, to skąd? internet radio, prasa, telewizja od znajomych z broszur informacyjnych inne, proszę podać... tak, do... nie tak nie

20 Czy uważa Pan/Pani, że zużyty sprzęt AGD/RTV może być szkodliwy dla środowiska? Czy wyrzuca Pan/Pani zużyte baterie do kosza/śmietnika? Czy Pana/Pani zdaniem baterie zawierają jakieś niebezpieczne substancje toksyczne? Czy wyrzuca Pan/Pani zużyte żarówki energooszczędne do kosza/śmietnika? Czy Pana/Pani zdaniem żarówki energooszczędne zawierają jakieś niebezpieczne substancje toksyczne? Czy wg Pana/Pani selektywna zbiórka zużytego sprzętu AGD i RTV jest obowiązkowa? Co oznacza ten obrazek Miejsce zamieszkania Czy zamieszkuje Pan/Pani w samodzielnie utrzymującym się gospodarstwie domowym? Dzielnica zamieszkania w Lublinie tak, bo... nie, bo... nie wiem tak nie, wrzucam/oddaję do... nie jeśli tak, to jakie?... tak nie, wrzucam/oddaję do... nie jeśli tak, to jakie?... tak nie nie wiem zakaz wrzucania do śmietnika zakaz zabawy śmietnikiem nie wiem blok mieszkalny domek jednorodzinny tak, jednoosobowym tak, wieloosobowym nie, nie utrzymuję się samodzielnie... Serdecznie dziękujemy za udział w badaniu. Dane uzyskane dzięki Państwa udziałowi posłużą do stworzenia miejskiego systemu zagospodarowania odpadów elektrycznych i elektronicznych. Data i godzina wypełnienia arkusza Wypełnia ankieter Nazwisko ankietera