W a ciwo ci nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych innowacyjn metod rozk adu termicznego-redukcji oraz metod redukcji chemicznej azotanu srebra

Transkrypt

1 MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010), W a ciwo ci nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych innowacyjn metod rozk adu termicznego-redukcji oraz metod redukcji chemicznej azotanu srebra A.M. JASTRZ BSKA 1 *, A.R. KUNICKI 2, A.R. OLSZYNA 1 1 Politechnika Warszawska, Wydzia In ynierii Materia owej, ul. Wo oska 141, Warszawa 2 Politechnika Warszawska, Wydzia Chemiczny, ul. Noakowskiego 3, Warszawa * agnieszka.jastrz bska@inmat.pw.edu.pl Streszczenie W niniejszej pracy zbadano w a ciwo ci zyczne, biobójcze, a tak e aspekty morfologiczne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag, wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji oraz metod redukcji azotanu srebra. Nowatorska metoda rozk adu termicznego-redukcji opisana zosta a wcze- niej przez nas oraz zastrze ona wnioskiem patentowym, podczas gdy metoda redukcji azotanu srebra jest obecnie powszechnie stosowana w przemy le. Nanoproszki wytworzone tymi dwoma metodami znacznie ró ni si od siebie zarówno pod k tem aspektów morfologicznych, jak i w a ciwo ci zycznych. Metoda rozk adu termicznego-redukcji pozwala na otrzymanie nanoproszków Al 2 O 3 -Ag nie tylko znacznie mniej zaglomerowanych, o redniej wielko ci aglomeratów poni ej 1 m, ale równie charakteryzuj cych si znacznie mniejszymi rednimi warto ciami cz stki (poni ej 60 nm). Wytworzone nanoproszki posiadaj równie mocno rozwini t powierzchni w a ciw (ponad 200 m 2 g -1 ), a tak e dobre w a ciwo ci bakterio- i grzybobójcze. S owa kluczowe: nanosrebro, nanotlenek glinu, bakteriobójczy, grzybobójczy, rozk ad termiczny-redukcja PROPERTIES OF Al 2 O 3 -Ag NANOPOWDERS PRODUCED BY AN INNOVATIVE THERMAL DECOMPOSITION REDUCTION METHOD AND CHEMICAL SILVER NITRATE REDUCTION The present study is concerned with the morphology, physical properties and biocidal activity of the Al 2 O 3 -Ag nanopowders produced by two methods: the thermal decomposition-reduction, and the silver nitrate reduction. The innovative method of thermal decompositionreduction has been described in our earlier publication and is protected by our patent application, whereas the silver nitrate reduction method is commonly used in industry at the present. The nano-powders produced by these two methods differ considerably from one another in terms of their morphology and physical properties. The proposed method of thermal decomposition-reduction gives Al 2 O 3 -Ag nano-powders which are not only much less agglomerated with the average agglomerate sizes below 1 m, but also the average size of their particles is considerably smaller (below 60 nm). Moreover, their speci c surface is larger (above 200 m 2 g -1 ) and they have good bactericidal and fungicidal properties. Keywords: Nanosilver, Nanoalumina, Bactericidal, Fungicidal, Thermal decomposition-reduction 1. Wprowadzenie Obecnie w przemy le istnieje du e zapotrzebowanie na materia y charakteryzuj ce si w a ciwo ciami biobójczymi. Dlatego te, nanocz stki srebra od kilku lat znajduj si w centrum zainteresowania wielu o rodków badawczych na wiecie. Z uwagi na swoje niewielkie rozmiary, nanocz stki srebra charakteryzuj si wysok aktywno ci chemiczn, która zale na jest zarówno od ich rozmiaru, jak i kszta tu [1]. Nanocz stki srebra posiadaj równie dobre w a ciwo ci antyreumatyczne i przeciwzapalne. Podobnie jak kationy srebra, nanocz stki tego pierwiastka posiadaj zdolno niszczenia szerokiej liczby bakteryjnych szczepów Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, a tak e grzybów [2]. Ponadto, ostatnie badania dowodz e mikroor- ganizmy nie s w stanie wytworzy odporno ci w stosunku do nanocz stek srebra, w przeciwie stwie np. do antybiotyków [3]. W rezultacie, liczba potencjalnych zastosowa nanocz stek srebra jest potencjalnie nieograniczona. Nanocz stki srebra, z uwagi na swoje w a ciwo ci antybakteryjne, badane s obecnie jako dodatek do ró nego rodzaju matryc. Ostatnio najwa niejsze typy ich zastosowa obejmuj materia y opatrunkowe [4], pokrycia implantów [5], membrany ltracyjne, a tak e pow oki przeciwporostowe [6]. Jednak e takie wolne nanocz stki s niestosowalne w przypadku wielu materia ów poniewa mog by atwo usuwane w trakcie ich eksploatacji. Dodatkowym problemem jest równie naturalna sk onno nanocz stek do aglomeracji, co dodatkowo powoduje utrat aktywno ci biologicznej danego materia u. W takich przypadkach konieczne jest trwa e 403

2 A.M. JASTRZ BSKA, A.R. KUNICKI, A.R. OLSZYNA wbudowywanie nanocz stek w powierzchni materia u. Ten problem mo e by rozwi zany poprzez zastosowanie no nika dla nanocz stek srebra. Spo ród wielu znanych inertnych no ników, nanotlenek glinu jest najbardziej obiecuj cym materia em przy czym, najcz ciej stosuje si go w formie porowatych kszta tek [7], mikrosfer [8] czy nanoigie [4]. Nanocz stki tlenku glinu charakteryzuj si znacznie rozwiniet powierzchni w a- ciw. S one równie opisywane jako najbardziej inertny materia dla ludzkiego organizmu, posiadajacy dobr biokompatybilno [5]. Dzieki tym w a ciwo ciom, nanocz stki Al 2 O 3 z powodzeniem mog by u ywane jako no nik dla nanocz stek srebra. 2. Cz do wiadczalna 2.1. Wytwarzanie nanocz stek Al 2 O 3 -Ag W celu wytworzenia nanocz stek srebra o rozmiarze 20 nm, osadzonych na no niku w postaci nanoproszku tlenku glinu, wykorzystano opisan wcze niej metod, zastrze- on wnioskiem patentowym [11]. Sk ada si ona z agodnej reakcji metaloorganicznego oraz glinoorganicznego zwi zku glinu z tlenem z powietrza, prowadzonej w rozpuszczalniku organicznym, a nast pnie dodatku zwi zku srebra [9, 10]. Po zako czeniu reakcji i odparowaniu rozpuszczalnika otrzymany proszek organicznego prekursora poddano rozk adowi termicznemu otrzymuj c nanocz stki Al 2 O 3 -Ag 2 O. Jako rezultat naszych wcze niejszych bada [10], jako optymalne warunki procesu rozk adu termicznego zastosowano temperatur 700ºC oraz czas 24 h. Nast pnie nanoproszki poddano procesowi redukcji, prowadzonemu w atmosferze wodoru, otrzymuj c seri próbek nanoproszków Al 2 O 3 -Ag z zawarto ci srebra 0,30, 1,40, 2,85 oraz 12,70 % wag. Istnieje wiele alternatywnych metod produkcji nanocz stek srebra osadzonych na oboj tnym no niku. Mo na tu wymieni m. in. metod impregnacji nanosrebrem z uk adu koloidalnego [14], czy popularn metod chemicznej redukcji azotanu srebra. W celu porównania metoda rozk adu termicznego-redukcji z innymi metodami zdecydowano si równie na wytworzenie nanocz stek Al 2 O 3 -Ag drog chemicznej redukcji azotanu srebra (AgNO 3 ). Metoda ta jest szeroko stosowana w przemy le, jednak jako no nik stosowane s g ównie porowate formy tlenku glinu. W celu porównania w a ciwo ci nanoproszków wytworzonych tymi dwoma metodami, jako no nik dla nanocz stek srebra zastosowano nanoproszek tlenku glinu wytworzony opracowan przez nas metod rozk adu termicznego. W tym celu do 50 ml wody destylowanej dodano nanoproszek Al 2 O 3 mieszaj c a do otrzymania jednorodnej zawiesiny. Nast pnie dodano wodny roztwór AgNO 3 (0,1M, POCH) tak, aby uzyska odpowiednie st enie azotanu srebra w roztworze. Kolejno dodano 5 cm 3 wodnego roztworu formaliny (30 %, POCH), a nast pnie, po 5 minutach mieszania, wkraplano wodny roztwór amoniaku (20 %, POCH), prowadz c proces wed ug schematu przedstawionego na Rys. 1. Po pozostawieniu zawiesiny do odstania na 24 godziny i kolejno trzykrotnym przemyciu osadu oraz wysuszeniu nanoproszków otrzymano seri próbek Al 2 O 3 -Ag z dodatkiem srebra wynosz cym 0,30, 1,40, 2,85 oraz 12,70 % wag Procedura pomiarowa Rys. 1. Schemat procesu wytwarzania nanoproszków Al 2 O 3 -Ag w procesie chemicznej redukcji azotanu srebra. Fig. 1. Scheme of the Al 2 O 3 -Ag nanopowder synthesis process. Aspekty morfologiczne wytworzonych nanoproszków zbadano przy u yciu mikroskopu skaningowego (SEM, Zeiss LEO 1530), pracuj cego przy napi ciu przyspieszaj cym 2.0 kv. Do obserwacji mikroskopowych kropl dyspersji nanoproszku w 2-propanolu nanoszono na cienkie p ytki krzemowe. P ytki by y nast pnie suszone i pokrywane cienk warstw w gla przy u yciu napylarki BAL-TEC SCD, zaopatrzonej w przystawk CEA 035. Ilo ciowa analiza wytworzonych nanoproszków prowadzona by a przy u yciu metody stereologicznej [12]. Parametry stereologiczne szacowane by y przy u yciu programu komputerowego MicroMeter v.086b. rednie warto ci wielko ci cz stek i aglomeratów szacowane by y na podstawie rozk adów ich wielko ci. Dodatkowo, wyznaczano równie odchylenie standardowe mierzonych wielko ci. W a ciwo ci zyczne badanych nanoproszków przeanalizowano przy u yciu metody zycznej sorpcji azotu. Badania adsorpcji i desorpcji azotu z powierzchni nanoproszków przeprowadzono przy u yciu aparatu Quadrasorb-SI rmy Quantachrome. Przed pomiarami, wszystkie próbki wysuszano w 350ºC przez 24 h. Proces adsorpcji prowadzony by w a ni -195ºC, natomiast proces desorpcji w temperaturze pokojowej. W celu wyznaczenia powierzchni w a ciwej na- 404 MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010)

3 W A CIWO CI NANOPROSZKÓW Al 2 O 3 -Ag WYTWORZONYCH INNOWACYJN METOD ROZK ADU... Rys. 2. Zdj cia SEM nanoproszków Al 2 O 3 -Ag, wytworzonych w procesie rozk adu termicznego-redukcji, z zawarto ci Ag [% wag.]: a) 0,30, b) 1,35, c) 2,84, d) 12,55. Fig. 2. SEM images of the Al 2 O 3 -Ag nanopowders, produced by the thermal decomposition-reduction method, with the Ag content in wt%: a) 0.30, b) 2.84, c) 2.84 and d) noproszków, S BET, pos u ono si metod Brunauera-Emmeta-Tellera (BET), natomiast pomiar ca kowitego udzia u porów otwartych, zajmuj cych przestrzenie zarówno wewn trz- jak i mi dzyaglomeratowe, V BJH, wykonano przy u yciu metody Barretta-Joynera-Halenda y (BJH). Jako ciow analiz aktywno ci biobójczej nanoproszków przeprowadzono przy zastosowaniu klasycznej techniki posiewowej [13]. Szczepy bakteryjne (E. Coli, Sarcina, Bacillus sp.) oraz grzybowe (A. niger) umieszczono na p ytkach Petriego z po ywk agarow. Nast pnie na p ytkach rozsypano nanoproszek i odstawiono do inkubatora na 72 h celem namno enia mikroorganizmów. Po tym czasie wykonano dokumentacj fotogra czn otrzymanych p ytek. 3. Wyniki i dyskusja Aspekty morfologiczne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji zbadano przy u yciu mikroskopu skaningowego. Przyk adowe zdj cia SEM nanoproszków Al 2 O 3 -Ag przedstawiono na Rys. 2. Pokazuj one obecno zarówno pojedynczych nanocz stek, jak i wi kszych aglomeratów. Otrzymane wyniki analizy stereologicznej, przedstawione w Tabeli 1, pokazuj równie, e rednia wielko cz stki badanych nanoproszków nie zmieni- a sie znacznie, wahaj c si wokó warto ci 46 nm dla mniejszych zawarto ci srebra. Dodatek 12,55 % wag. srebra powoduje natomiast znacz cy wzrost redniej wielko ci cz stki do warto ci ponad 60 nm. Ponadto, rednia wielko aglomeratu wszystkich nanoproszków wzrasta z warto ci 250 do 870 nm wraz ze wzrostem udzia u wagowego srebra. Z kolei nanoproszek tlenku glinu bez dodatku srebra, u ywany równie jako no nik w metodzie redukcji chemicznej AgNO 3, charakteryzuje si znacznie wi ksz redni wielko ci cz stki (Rys. 3) wynosz c 65 nm, ni proszki z nanosrebrem (Tabela 1). Mo e by to spowodowane brakiem obecno ci znacznie mniejszych nanocz stek srebra Rys. 3. Zdj cia SEM nanoproszku Al 2 O 3 (bez dodatku nanosrebra), wytworzonego w procesie rozk adu termicznego. Fig. 3. SEM images of the Al 2 O 3 nanopowder (without an addition of nano-silver), produced by thermal decomposition. MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010) 405

4 A.M. JASTRZ BSKA, A.R. KUNICKI, A.R. OLSZYNA Rys. 4. Przyk adowe zdj cia SEM nanoproszków Al 2 O 3 -Ag, wytworzonych w procesie chemicznej redukcji azotanu srebra, z dodatkiem Ag [% wag.]: a) 0,30, b) 1,35, c) 2,84, d) 12,55. Fig. 4. SEM images of the Al 2 O 3 -Ag nanopowders produced by chemical reduction with the Ag content in wt%: a) 0.30, b) 1.35, c) 2.84, d) Tabela 1. Parametry stereologiczne oraz w a ciwo ci zyczne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych metod rozk adu termicznegoredukcji Table 1. Stereological parameters and physical properties of the Al 2 O 3 -Ag nanopowders produced by the thermal decompositionreduction method Ag [% wag.] cz stki [nm] aglomeratu [nm] S BET V BJH 0 65 ± ± ,60 ± 0,01 0,758 ± 0, ± ± ,50 ± 0,01 0,613 ± 0, ± ± ,00 ± 0,01 1,320 ± 0, ± ± ,60 ± 0,01 0,605 ± 0, ± ± ,90 ± 0,01 0,525 ± 0,001 (ok. 20 nm), których obecno w pozosta ych próbkach przesuwa parametr redniej wielko ci cz stki w stron mniejszych warto ci. W celu dok adnego scharakteryzowania w a ciwo ci - zycznych badanych nanoproszków Al 2 O 3 -Ag, wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji, przeprowadzono równie pomiar ich powierzchni w a ciwej, a tak e porowato ci otwartej charakteryzuj cej aglomeraty. Otrzymane wyniki zestawiono w Tabeli 1. Powierzchnia w a ciwa wszystkich nanoproszków wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji utrzymuje si powy ej 150 m 2 g -1 przy znacznym udziale porów otwartych w aglomeratach (powy- ej 0,5 cm 3 g -1 ). Nanoproszek wytworzony metod rozk adu termicznegoredukcji, charakteryzuj cy si najlepszymi parametrami - zycznymi, posiada 1,35 % wag. dodatek srebra. Charakteryzuje si on znacznie bardziej rozwini t powierzchni w a- ciw wynosz c 208 m 2 g-1 przy porowato ci otwartej wynosz cej 1,320 cm 3 g-1. Aspekty morfologiczne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych metod redukcji chemicznej AgNO 3 przeanalizowano równie przy u yciu mikroskopu skaningowego. Przyk adowe zdj cia SEM nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych t metod zaprezentowano na Rys. 4. Równie i w tym przypadku ujawniaj one obecno zarówno pojedynczych nanocz stek, jak i wi kszych aglomeratów. Jednak atwo zauwa- y, e nanocz stki w tym przypadku maj kszta t wyd u ony, a ich ilo wzrasta wraz ze wzrostem dodatku nanosrebra (Rys. 4c). Jedynie nanoproszek z najwi kszym dodatkiem srebra (12,55 % wag.) nie zawiera wyd u onych nanocz stek (Rys. 4d). Otrzymane wyniki analizy stereologicznej (Tabela 2) równie potwierdzaj t zale no. Pokazuj one, e rednia wielko cz stki badanych nanoproszków wzrasta od warto ci 66 do 115 nm wraz ze wzrostem dodatku nanosrebra. Ponadto, rednia wielko aglomeratu oszacowana dla tych nanoproszków jest znacznie wi ksza ni w przypadku nanoproszków wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji, i wzrasta znacznie od warto ci 1,74 do 7,90 m wraz ze wzrostem dodatku nanosrebra. Nanoproszki Al 2 O 3 -Ag wytworzone metod redukcji chemicznej azotanu srebra poddano równie charakterystyce w a ciwo ci zycznych. W tym celu przeprowadzono pomiar powierzchni w a ciwej oraz porowato ci otwartej charakteryzuj cej aglomeraty (Tabela 2). Powierzchnia w a ciwa nanoproszków wytworzonych metod redukcji chemicznej azotanu srebra jest znacznie wi ksza ni powierzchnia w a ciwa nanoproszków wytworzonych metod rozk adu termicznego-redukcji, a jej warto utrzymuje si powy ej 370 m2 g przy stosunkowo niewielkim udziale porów otwartych w aglo- -1 meratach (poni ej 0,8 cm 3 g-1 ). 406 MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010)

5 W A CIWO CI NANOPROSZKÓW Al 2 O 3 -Ag WYTWORZONYCH INNOWACYJN METOD ROZK ADU... Tabela 2. Parametry stereologiczne oraz w a ciwo ci zyczne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytworzonych metod chemicznej redukcji azotanu srebra. Table 2. Stereological parameters and physical properties of the Al 2 O 3 -Ag nanopowders produced by the chemical reduction of silver nitrate. Ag [% wag.] cz stki [nm] aglomeratu [ m] S BET V BJH 0 65 ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Rys. 5. Zdj cia powierzchni p ytek Petriego z rozsypanym nanoproszkiem Al 2 O 3 -Ag zawieraj cym 12,55 % wag. srebra po 72 h inkubacji wskazanych bakterii i grzybów: a) nanoproszek Al 2 O 3 -Ag wytworzony metod rozk adu termicznego-redukcji, b) nanoproszek Al 2 O 3 -Ag wytworzony metod chemicznej redukcji azotanu srebra. Fig. 5. Images of Petri dish surfaces sprinkled with the Al 2 O 3 -Ag nanopowder containing wt% of silver after 72 h incubation of indicated bacteria and fungi: a) Al 2 O 3 -Ag nanopowder originated from the thermal decomposition-reduction method, b) Al 2 O 3 -Ag nanopowder originated from the chemical reduction of silver nitrate. Nanoproszek wytworzony metod redukcji chemicznej AgNO 3, posiadaj cy najlepsze parametry fizyczne, zawiera równie i w tym przypadku 1,35 % wag. srebra. Charakteryzuje si on jednak znacznie wi ksz warto ci powierzchni w a ciwej (440,40 m 2 g -1 ) ni nanoproszki wytwarzane metod rozk adu termicznego-redukcji. Porowato otwarta tego nanoproszku jest natomiast stosunkowo ma a (0,577 cm 3 g -1 ). Nanoproszki wytworzone metod rozk adu termicznego-redukcji oraz metod chemicznej redukcji AgNO 3 przebadano równie pod k tem aktywno ci zarówno bakterio, jak i grzybobójczej przy u yciu klasycznej techniki posiewowej. Przyk adowe zdj cia p ytek Petriego po 72 godzinach inkubacji przedstawiono na Rys. 5. Otrzymane wyniki jednoznacznie ujawniaj tworzenie si tzw. ciemnych pier cieni dooko a rozsypanego na p ytk nanoproszku. S to obszary, w których bakterie (E. Coli, Sarcina, Bacillus sp.) i grzyby (A. niger) nie s w stanie si namna a. Otrzymane wyniki pokazuj równie, e nanoproszki, wytworzone zarówno metod rozk adu termicznego-redukcji jak i alternatywn metod chemicznej redukcji AgNO 3, wykazuj porównywalne dzia anie inhibituj ce wzrost bakterii i grzybów. Jakkolwiek, nanoproszek wytworzony metod rozk adu termicznegoredukcji zawieraj cy 12,55 % wag. nanosrebra jest znacznie bardziej efektywny przeciwko namna aniu grzyba A. niger ni nanoproszek zawieraj cy ten sam dodatek srebra a wytworzony metod alternatywn. Z kolei nanoproszki wytworzone metod chemicznej redukcji azotanu srebra wykazuj stosunkowo lepsze dzia anie bakteriobójcze. Mo e to by jednak spowodowane pozosta o ci AgNO 3 znajduj c si na powierzchni nanoproszku, wzmagaj c dodatkowo w a ciwo ci biobójcze tego nanoproszku. 4. Podsumowanie Nanocz stki srebra osadzone na no niku w postaci nanoproszku tlenku glinu, posiadaj ce dobre w a ciwo ci bakterio i grzybobójcze, wytworzone zosta y wcze niej opracowan przez nas metod rozk adu termicznego-redukcji, a tak e powszechnie u ywan w przemy le alternatywn metod chemicznej redukcji azotanu srebra. Nanoproszki wytworzone tymi dwoma metodami znacznie ró ni si od siebie zarówno pod k tem morfologii, jak i w a ciwo ci zycznych. Metoda rozk adu termicznegoredukcji pozwala na otrzymanie nanoproszków Al 2 O 3 -Ag nie tylko znacznie mniej zaglomerowanych, o redniej wielko- ci aglomeratów poni ej 1 m, ale równie charakteryzuj cych si znacznie mniejszymi rednimi warto ciami cz stki (poni ej 60 nm). Nanoproszki wytworzone metod chemicznej redukcji azotanu srebra s znacznie bardziej zaglomerowane. rednia wielko aglomeratu wynosi zwykle powy ej 5 m. Proszki te posiadaj jednak znacznie wi ksz warto powierzchni w a ciwej (powy ej 400 m 2 g -1 ) oraz stosunkowo lepsze w a ciwo ci bakteriobójcze ni nanoproszki wytworzone metod rozk adu termicznego redukcji. Warto jednak zaznaczy, e metoda rozk adu termicznego-redukcji jest znacznie bardziej czysta z chemicznego punktu widzenia, ni metoda chemicznej redukcji AgNO 3. W metodzie tej, oprócz dwutlenku w gla, nie powstaj adne inne niepo dane produkty uboczne, a produkt ostateczny (nanoproszek Al 2 O 3 -Ag) nie jest zanieczyszczony substratami reakcji, tak jak si to dzieje w przypadku nanoproszku wytworzonego metod chemicznej redukcji AgNO 3. Dlatego te, aspekty aplikacyjne nanoproszków Al 2 O 3 -Ag wytwarzanych metod rozk adu termicznego-redukcji s znacznie szersze w porównaniu do nanoproszków otrzymywanych alternatywna metod, która jest równie znacznie bardziej skomplikowana z technologicznego punktu widzenia i powoduje powstawanie produktów niepo danych, stanowi cych znaczne obci enie dla rodowiska naturalnego. Podzi kowania Niniejsze badania s nansowane zosta y przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy szego (grant Nr N N ) oraz do nansowane przez Uni Europejsk za po- rednictwem Europejskiego Funduszu Spo ecznego w ramach Programu Rozwojowego Politechniki Warszawskiej. MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010) 407

6 A.M. JASTRZ BSKA, A.R. KUNICKI, A.R. OLSZYNA Literatura [1] Pal S., Tak Y.K., Song J.M.: Does the antibacterial activity of silver nanoparticles depend on the shape of the nanoparticle? A study of the Gram-negative bacterium Escherichia coli, Applied and Environmental Microbiology, 73, (2007), [2] Pike-Biegunski M.J.: Nanotechnologia w medycynie i farmacji. Cz 3, Lek w Polsce (Drug in Poland), 11, (2005), 98. [3] Pike-Biegunski M.J.: Nanotechnologia w medycynie i farmacji, Lek w Polsce (Drug in Poland), 9, (2005), 30. [4] Buckeley J.J., Gai P.L., Lee A.F., Olivid L., Wilson K.: Silver carbonate nanoparticles stabilised over alumina nanoneedles exhibiting potent antibacterial properties, Chemical Communication, (2008), [5] Dubok V.A.: Bioceramics yesterday, today, tomorrow, Powder Metallurgy and Metal Ceramics, 39, (2000), 381. [6] Weir E., Lawlor A., Whelan A., Regan F.: The use of nanoparticles in anti-microbial materials and their characterization, Analyst, 133, (2008), 835. [7] Wang G., Shi C., Zhao N., Du X.: Synthesis and characterization of Ag nanoparticles assembled in ordered array pores of porous anodic alumina by chemical deposition, Mater. Lett., 61, (2007), [8] Esteban-Cubillo A., Diaz C., Fernàndez A., Diaz L.A., Percharromàn C., Torrecillas R., Moya J.S.: Silver nanoparticles supported on -, - and -alumina, J. Eur. Ceram. Soc., 26, (2006), 1. [9] So ga a A., Kunicki A. Olszyna A.: Wp yw mody katora prekursora tlenku glinu na morfologi otrzymanego nanoproszku Al 2 O 3, Materia y Ceramiczne/Ceramic Materials, 60, (2008), 262. [10] Jastrz bska A., Kunicki A., Olszyna A.: The effect of precursor thermal decomposition temperature on properties of the acquired Al 2 O 3 -Ag nanopowders, Kompozyty, 10, 3, (2010), 270. [11] Kunicki A. Olszyna A. So ga a A.: Mody kowane nanocz stki tlenku glinu oraz sposób otrzymywania mody kowanych nanocz stek tlenku glinu, Zg oszenie patentowe Nr P [12] Kurzyd owski K.J., Ralph B.: The quantitative description of the microstructure of the materials, CRC Press LLC, (1995). [13] Thiel T.: Streaking microbial cultures on agar plates, Science in the Real World: Microbes in Action, (1999). [14] Jastrz bska A., Olszyna A., Kunicki A.: Study of the properties of Al 2 O 3 -Ag nanopowders produced by thermal decomposition-reduction method and colloidal nanosilver impregnation, In ynieria Materia owa, 175, 3,(2010), Otrzymany 15 czerwca 2010; zaakceptowany 2 wrze nia MATERIA Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 62, 3, (2010)