Jak sporządzić testament?

Transkrypt

1 (function(d, s, id) { var js, fjs = d.getelementsbytagname(s)[0]; if (d.getelementbyid(id)) return; js = d.createelement(s); js.id = id; js.src = "//connect.facebook.net/pl_pl/all.js#xfbml=1"; fjs.parentnode.insertbefore(js, fjs); }(document, 'script', 'facebook-jssdk')); Jak sporządzić testament? I. Czy sporządzić testament? Rozważając sporządzenie testamentu musimy pamiętać, że nawet jeśli go nie spiszemy, nasz majątek w ramach tzw. "dziedziczenia ustawowego", nazywanego też "dziedziczeniem z ustawy", przypadnie naszym spadkobiercom ustawowym, czyli ogólnie rzecz biorąc, naszemu małżonkowi i krewnym. Szczegółowe zasady dziedziczenia ustawowego, jak sama już nazwa wskazuje, określa ustawa, a konkretnie odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego (art ). Przed przystąpieniem do spisywania testamentu warto więc prześledzić powyższe przepisy, żeby zorientować się na jakich zasadach, w tym w jakiej kolejności i w jakiej części nasi bliscy dziedziczą z ustawy. Powyższe jest ważne również dlatego, że jeśli w testamencie reguły dziedziczenia ustawowego zupełnie pominiemy, spadkobiercy ustawowi, którzy normalnie dziedziczyliby określoną część naszego majątku, będą mieli prawo do domagania się zapłaty tzw.zachowku od osób wskazanych przez nas w testamencie. Ze względu na niemożność przewidzenia jak sytuacja potoczy się po naszej śmierci, jeśli mamy jakiś majątek testament warto jednak sporządzić. II. W jakiej formie sporządzić testament? Przepisy przewidują szereg form, w których sporządzić można testament. Są to zarówno formy zwykłe testamentu (na które zawsze możemy się zdecydować), jak i formy szczególne (z których skorzystać można wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach). Testamenty zwykłe to testament własnoręczny (lub inaczej holograficzny), testament notarialny oraz testament ustny. Testament własnoręczny sporządzamy w ten sposób, że naszą ostatnią wolę w całości spisujemy odręcznie następnie podpisujemy i opatrujemy datą. Choć powyższe wydaje się być proste, ta forma testamentu w praktyce nastręcza najwięcej problemów - błędy zaś często prowadzą do uznania testamentu za nieważny. Testament notarialny najczęściej sporządzamy, kiedy naszą sytuację majątkową po śmierci uregulować chcemy ponad wszelką wątpliwość, tak, żeby nasza ostatnia wola była niepodważalna. Dużym atutem testamentu notarialnego jest to, że sporządzamy go z pomocą znającego prawo notariusza - wtedy mamy pewność, że testament sporządzony zostanie należycie, a więc nie tylko zgodnie z naszą wolą, ale również zgodnie z prawem. W praktyce na tą formę testamentu decydujemy się wtedy, gdy pewne sprawy majątkowe w rodzinie są sporne lub też wykluczyć chcemy ewentualne konflikty. Musimy jednak pamiętać, że to czy sporządzimy testament notarialny zależy wyłącznie od nas i nie jest obwarowane jakimiś dodatkowymi warunkami. Zważywszy, że forma aktu notarialnego minimalizuje możliwość późniejszego uznania testamentu za nieważny, warto zastanowić się czy nie zdecydować się tą formę i nie zrezygnować ze sporządzania testamentu własnoręcznego. Za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament notariusz pobiera taksę wynoszącą od 50 do 150 zł (w zależności od tego jak skomplikowany jest nasz testament). Razem z wypisami i podatkiem VAT łączny więc koszt sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego wynosi od około 100 zł do 250 zł. Jeśli chodzi o testament ustny (zwany też testamentem allograficznym), ogólnie rzecz biorąc polega on na tym, że naszą ostatnią wolę wyrażamy ustnie wobec urzędnika samorządowego. Urzędnikiem takim może

2 być wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego. Wszystkiemu towarzyszy dwóch świadków. Po złożeniu oświadczenia jest ono spisywane do protokołu, który następnie wszyscy obecni podpisują. Ta forma testamentu nie jest jednak zbyt często praktykowana. Co więcej, powyższego testamentu nie pomaga nam sporządzić prawnik, nie ma więc gwarancji, że nastąpi to prawidłowo. Testamenty szczególne to: (a) testament sporządzany gdy istnieje rychła obawa śmierci albo jeśli wskutek szczególnych okoliczności, nie możemy sporządzić testamentu w innej formie lub jest to bardzo utrudnione - wtedy mówiąc w skrócie oświadczamy naszą ostatnią wolę wobec trzech świadków, (b) testament sporządzany podczas podróży na polskim statku morskim lub w polskim samolocie - wtedy naszą ostatnią wolę oświadczamy ustnie wobec dowódcy statku lub samolotu w obecności dwóch świadków, który to testament po spisaniu przez dowódcę podpisujemy my, dowódca i świadkowie, (c) tzw. testament wojskowy. Należy pamiętać o tym, że testament szczególny traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały jego sporządzenie. O ile nie zaistnieje żadna wyjątkowo sytuacja, w praktyce staniemy przed wyborem, czy sporządzać testament własnoręczny czy notarialny. III. O czym musimy pamiętać spisując testament? Jeśli zrezygnujemy ze sporządzenia testamentu u notariusza i spisywać go będziemy samodzielnie, pamiętać musimy o kilku najważniejszych zasadach. Przestrzeganie powyższych zasad jest zaś o tyle istotne, iż ich naruszenie najczęściej spowoduje nieważność testamentu. Nieważny zaś testament potraktowany zostanie tak jak by go w ogóle nie było, co sprawi, że dziedziczenie odbędzie się na podstawie ustawy. Aby sporządzić testament musimy mieć pełną zdolność do czynności prawnych tzn. musimy być pełnoletni i nie być ubezwłasnowolnieni całkowicie lub częściowo. Testamentu nie możemy sporządzić z kimś wspólnie, lecz wyłącznie samemu. Przykładowo, nieważny będzie testament, który sporządziliśmy wspólnie z małżonkiem. Tak jak już wcześniej wspomniano, cała treść testamentu musi być przez nas napisana odręcznie. Testament będzie więc nieważny np. jeśli napisaliśmy go na komputerze, a po wydrukowaniu podpisaliśmy albo ktoś napisał go za nas, a my go tylko podpisaliśmy. Przystępując do spisywania testamentu najpierw najlepiej opatrzmy sporządzane przez nas oświadczenie nazwą "testament". Aby ponad wszelką wątpliwość potwierdzić naszą tożsamość jako spadkodawcy, w testamencie warto podać nasze miejsce zamieszkania i numer PESEL. Zanim wskażemy spadkobierców, którym chcemy zostawić nasz majątek, warto zastanowić się jakiego sformułowania w tym celu użyjemy. Nie do końca trafne będzie np. określenie "zapisuję mój majątek". Najlepiej posłużyć się wyrażeniem "oświadczam, iż do spadku powołuję następujące osoby". Przy wymienianiu spadkobierców powinnyśmy zadbać, aby również i ich tożsamość nie budziła wątpliwości, dobrze będzie zatem jeśli poza pełnym imieniem i nazwiskiem wskażemy co najmniej miejsce zamieszkania każdego z nich lub określimy w jakim stopniu pokrewieństwa do nich pozostajemy (jeśli oczywiście taki stopień pokrewieństwa istnieje). Ważne jest wskazanie jaką część spadku chcemy pozostawić każdemu ze spadkobierców. Jeśli tego nie uczynimy, spadkobiercy dziedziczyć będą w częściach równych. Wbrew temu co się może wydawać, co do

3 zasady spadkobierców nie powołujemy do spadku w ten sposób, że wskazujemy jakie przedmioty każdemu z nich się należą (np. jednemu dom, innemu samochód itd.), lecz określając udział każdego z nich w spadku. Udziały określamy zaś wskazując ich wysokość w ułamkach (np. pierwszego spadkobiercę powołujemy do spadku w części wynoszącej 2/4, dwóch pozostałych w częściach wynoszących po 1/4). W przypadku, gdy niezależnie od powołania jednego lub kilku spadkobierców, jakieś osobie (z grona lub spoza grona spadkobierców) chcemy pozostawić konkretną rzecz (np. nieruchomość), wtedy czynimy tą osobę zapisobiercą a nie spadkobiercą (o czym będzie mowa w dalszej części artykułu - w punkcie IV). Warto pamiętać, że spadkobierców nie można powołać z zastrzeżeniem warunku lub terminu. Powołaniem spadkobiercy z zastrzeżeniem warunku będzie np. powołanie go pod warunkiem, że zda maturę. Z zastrzeżeniem zaś terminu będziemy mieć np. do czynienia, wtedy gdy z testamentu wynika, że spadkobierca ma nabyć przypisaną mu część spadku dopiero 1 stycznia 2011 r. Podstawowym skutkiem powołania spadkobiercy z którymś z dwóch powyższych zastrzeżeń będzie uznanie takiego zastrzeżenia za nieistniejące tzn. spadkobierca odziedziczy to co mu w testamencie przeznaczyliśmy choćby nawet warunek nie został spełniony lub określony przez nas termin nie upłynął. Może się jednak zdarzyć również tak, że sąd badając nasz testament dojdzie do wniosku, że bez zastrzeżenia warunku lub terminu spadkobierca w ogóle nie zostałby przez nas powołany do spadku - wtedy powołanie spadkobiercy może zostać uznane za nieważne. Jeśli bardzo zależy nam, żeby zostawić komuś jakiś przedmiot warunkowo lub dopiero po upływie określonej daty, skorzystać możemy z zapisu (patrz punkt IV). Inną ważna kwestią jest to, że testament możemy spisać jedynie osobiście, nie możemy przy tej czynności działać przez pełnomocnika. Po spisaniu własnoręcznie naszej ostatniej woli, testament musimy podpisać pełnym imieniem i nazwiskiem oraz opatrzyć go datą. Choć brak daty nie zawsze spowoduje nieważność testamentu, zdecydowanie lepiej jest ją zamieścić. Spisując testament warto też pamiętać, że będzie on nieważny, jeżeli sporządziliśmy go: (a) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (np. gdy ktoś upije nas i każe spisać testament albo gdy spisując testament byliśmy niepoczytalni), (b) pod wpływem groźby. Ostatecznie, jeśli już kiedyś spisaliśmy testament, a teraz dokonać w nim chcemy zmian, najlepiej zniszczmy poprzedni testament i sporządźmy nowy, dodatkowo wskazując w nowym testamencie, że nawet jeśli wcześniej sporządzaliśmy jakieś testamenty to teraz wszystkie z nich odwołujemy. IV. Na co jeszcze zwrócić uwagę spisując testament? Sporządzając każdy testament, pod uwagę wziąć trzeba, że w przyszłości pewne sprawy przebrać mogą nieco inny obrót niż się spodziewaliśmy. W tym też kontekście przy spisywaniu testamentu warto przewidzieć różne sytuacje i określić w testamencie co ma się w takich sytuacjach stać z naszym majątkiem. Zważywszy, iż umiejętne uregulowanie takich spraw w testamencie może być dość skomplikowane, zalecanym jest, aby powyższe powierzyć notariuszowi (i zdecydować się na testament notarialny) lub radcy prawnego, czy też adwokatowi, którzy powiedzą nam jak spisać testament własnoręczny. Warto miedzy innymi przewidzieć, że spadkobierca, którego wskazaliśmy w testamencie może nie chcieć po nas dziedziczyć lub umrzeć w takim czasie, że nie zdążymy zmienić testamentu - wtedy to co miał dziedziczyć ten spadkobierca przypada pozostałym wyznaczonym przez nas spadkobiercom, w częściach odpowiadających ich udziałom (tzw. przyrost). Jeśli nie życzymy sobie, żeby akurat tak się stało, możemy w miejsce spadkobiercy powołać inną osobę (np. jednego z innych powołanych już spadkobierców), na wypadek, gdyby pierwszy spadkobierca nie chciał lub nie mógł dziedziczyć, czyli zastosować tzw. podstawienie. Nie możemy również zapominać, że nasze dzieci, wnuki, małżonek oraz rodzice, którzy normalnie dziedziczyliby z ustawy określony udział naszego spadku, mają prawo domagać się zapłaty tzw.zachowku od spadkobierców testamentowych, których wskazaliśmy w testamencie zamiast nich. Jeżeli uprawnione

4 do zachowku osoby są trwale niezdolne do pracy albo są naszymi niepełnoletnimi dziećmi lub wnukami mogą żądać 2/3 wartości udziału spadkowego, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowy wartości tego udziału. Powyższą sytuację możemy zaakceptować lub też w określony sposób rozwiązać ją już w testamencie, przyznając tym bliskim, którzy powołani byliby z ustawy co najmniej ich zachowek. Innym rozwiązaniem jest wydziedziczenie, czyli pozbawienie spadkobiercy ustawowego w testamencie prawa do zachowku. Wydziedziczenie nie może być jednak dokonane zupełnie swobodnie tzn. spełnione muszą być określone wynikające z przepisów przesłanki, na które zresztą musimy się w testamencie powołać i ich istnienie uzasadnić. Jeżeli życzymy sobie, aby podział naszego majątku po śmierci przebiegł sprawnie i szybko, a jednocześnie przewidujemy, że szereg spraw nie zamkniętych będzie wymagała wtedy uregulowania, warto zastanowić się nad powołaniem w testamencie wykonawcy testamentu. Co do zasady wykonawca testamentu zarządza majątkiem spadkowym, spłaca długi spadkowe, a następnie wydaje spadkobiercom majątek spadkowy. Wyznaczając wykonawcę testamentu zastanowić się trzeba nad tym, kto to będzie i czy taka osoba nie będzie się potem usiłowała uwolnić od realizacji swych obowiązków. Pomyśleć można też nad sposobem i wysokością wynagrodzenia powyższej osoby. Tak jak wspomniano, jeśli chcemy pozostawić komuś jakiś konkretny przedmiot majątkowy (np.samochód lub kwotę pieniężną), możemy w testamencie zobowiązać spadkobiercę (lub spadkobierców) ustawowego lub testamentowego do tego, żeby mu taki przedmiot z odziedziczonego po nas majątku wydali. Powyższą instytucję nazywa się zapisem, osobę zaś której coś w taki sposób z majątku spadkowego przypada zapisobiercą. Możemy też w testamencie zobowiązać spadkobiercę lub zapisobiercę, do tego żeby coś uczynił albo od czegoś się powstrzymał (tzw. polecenie). Ważnym jest to, że w przeciwieństwie do powołania kogoś w testamencie jako spadkobiercy, zapis i polecenie mogą być uzależnione od spełnienia warunku lub nadejścia terminu, np. obciążamy spadkobierców testamentowych obowiązkiem wydania zapisobiercy z majątku spadkowego samochodu pod warunkiem, że zapisobierca uzyska prawo jazdy. V. Podsumowanie. Podsumowując: (1) Jeśli nie sporządzimy testamentu, nasz majątek w ramach tzw. "dziedziczenia ustawowego" przypadnie naszym spadkobiercom ustawowym, czyli ogólnie rzecz biorąc, naszemu małżonkowi i krewnym; (2) Szczegółowe zasady dziedziczenia ustawowego określają odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego (art. 931?940) - przed spisaniem testamentu warto te przepisy prześledzić; (3) Ze względu na niemożność przewidzenia jak sytuacja potoczy się po naszej śmierci, jeśli mamy jakiś majątek, testament warto jednak sporządzić; (4) Testamenty zwykłe, na które zawsze możemy się zdecydować to testament własnoręczny, testament notarialny oraz testament ustny; (5) O ile nie zaistnieje żadna wyjątkowa sytuacja, w praktyce staniemy przed wyborem, czy sporządzać testament własnoręczny czy notarialny; (6) Zważywszy, że forma aktu notarialnego minimalizuje możliwość późniejszego uznania testamentu za nieważny, warto zastanowić się czy nie udać się do notariusza i nie zrezygnować ze sporządzania testamentu własnoręcznego; (7) Łączny koszt sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego wynosi od około 100 zł do 250 zł; (8) Jeśli sporządzamy testament własnoręczny, warto poprosić o pomoc radcę prawnego lub adwokata;

5 Powered by TCPDF ( (9) Aby sporządzić testament musimy mieć pełną zdolność do czynności prawnych tzn. musimy być pełnoletni i nie być ubezwłasnowolnieni całkowicie lub częściowo; (10) Testamentu nie możemy sporządzić z kimś wspólnie, lecz wyłącznie samemu. Przykładowo, nieważny będzie testament, który sporządziliśmy wspólnie z małżonkiem; (11) Cała treść testamentu własnoręcznego musi być przez nas napisana odręcznie. Testament będzie więc nieważny np. jeśli napisaliśmy go na komputerze, a po wydrukowaniu podpisaliśmy; (12) Ważne jest wskazanie jaką część spadku chcemy pozostawić każdemu ze spadkobierców. Jeśli tego nie uczynimy, spadkobiercy dziedziczyć będą w częściach równych. Spadkobierców powołujemy do spadku określając udział każdego z nich w spadku w ułamku; (13) Jeśli chcemy pozostawić komuś jakiś konkretny przedmiot majątkowy (np. samochód lub kwotę pieniężną), wtedy możemy w testamencie zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do tego, żeby mu ten przedmiot z majątku spadkowego wydał, czyli zastosować tzw. zapis. Wzory testamentów znajdą Państwo w bazie naszych dokumentów. Link do pobrania wzorów dokumentów: Testamenty Autor: Bartosz Nowacki - Redaktor TwojePorady.pl Kod artykułu: TPA-63 (function(d, s, id) { var js, fjs = d.getelementsbytagname(s)[0]; if (d.getelementbyid(id)) return; js = d.createelement(s); js.id = id; js.src = "//connect.facebook.net/pl_pl/all.js#xfbml=1"; fjs.parentnode.insertbefore(js, fjs); }(document, 'script', 'facebook-jssdk')); Udost?pnij