KSIĘGA LAUREATÓW NAGRODY IM. SACHAROWA

Transkrypt

1 KSIĘGA LAUREATÓW NAGRODY IM. SACHAROWA

2 KSIĘGA LAUREATÓW NAGRODY IM. SACHAROWA 2015

3 SŁOWO WSTĘPNE Martin Schulz Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Rok 2015 był wielkim wyzwaniem dla wolności myśli. Rok ten zaczął się tragicznie, krwawym atakiem na tygodnik Charlie Hebdo. W samym sercu Europy za pomocą kul usiłowano przekreślić potęgę ołówka, kontrowersyjnej karykatury, wolności myśli i swobody wypowiedzi. Dlatego fakt, że Ali Ferzat, laureat Nagrody im. Sacharowa w 2011 r., zgodził się ozdobić strony tej książki swoimi ilustracjami, jest dla Parlamentu Europejskiego ogromnym zaszczytem. W tym roku Parlament Europejski poświęca szczególne miejsce ochronie i promowaniu pracy rysowników prasowych kluczowej, jeśli chodzi o obnażanie łamania praw człowieka, w szczególności w Syrii. Z przyjemnością gościmy w Parlamencie Europejskim karykaturzystów ze stowarzyszenia Cartooning for Peace, skupionych wokół Plantu, rysownika z prasy francuskiej, na uroczystościach towarzyszących wręczaniu Nagrody im. Sacharowa. Mówiąc o Alim Ferzacie, trudno nie wspomnieć o jego rodaczce Razan Zajtunie, laureatce z 2011 r., której los pozostaje nieznany. Wojna w Syrii trwa już piąty rok. Ludność zmuszona do pozostania na miejscu żyje w terrorze i jest odcięta od świata; uchodźcy decydują się na niebezpieczną podróż. Przypominamy na łamach tej książki o naszym pełnym wsparciu dla niestrudzonych obrońców praw człowieka w tym kraju, spustoszonym w wyniku nienawiści i obskurantyzmu. W 2014 r. Nagrodę im. Sacharowa otrzymał doktor Denis Mukwege. Przemowa w Parlamencie Europejskim, jaką wygłosił ten godny podziwu człowiek bezwarunkowo zaangażowany w ochronę godności kobiet, wzruszyła do łez nasze zgromadzenie, ale wywołała również ogromną dumę u jego rodaków. Parlament Europejski, poprzez wspomagającą laureatów Sieć Laureatów Nagrody im. Sacharowa, oprócz nagrody zaoferował doktorowi Mukwege długoterminowe wsparcie, aby mógł on z powodzeniem kontynuować swoją walkę. Autorem wszystkich rysunków jest Ali Ferzat, laureat Nagrody im. Sacharowa w 2011 r. Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa ( Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2015 ISBN doi: / Unia Europejska, 2015 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. W swoich działaniach, w konkretnych przedsięwzięciach Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa Parlament Europejski z całą mocą broni wolności myśli na całym świecie. W tym roku jego przedstawiciele nagrodzili saudyjskiego blogera i pisarza Raifa Badawiego, który został skazany na karę dziesięciu lat więzienia i 1000 batów przez wymiar sprawiedliwości w swoim kraju. Parlament z całą mocą podkreśla w ten sposób, że swoboda wypowiedzi nie podlega negocjacjom i musi być respektowana wszędzie na świecie.

4 NAGRODA IM. SACHAROWA Nagroda im. Sacharowa za wolność myśli przyznana po raz pierwszy w 1988 r. Nelsonowi Mandeli i Anatolijowi Marczence to najwyższe wyróżnienie za działania w obszarze praw człowieka przyznawane przez Unię Europejską. Nagroda jest dowodem uznania dla pojedynczych osób, grup i organizacji, które wniosły wybitny wkład w obronę wolności myśli. Dzięki niej oraz związanej z nią sieci Unia Europejska udziela laureatom wsparcia, dodając im sił i umacniając ich pozycję w walce o słuszną sprawę. Wśród laureatów nagrody znajdują się dysydenci, przywódcy polityczni, dziennikarze, prawnicy, działacze organizacji społeczeństwa obywatelskiego, pisarze, matki, żony, przywódcy mniejszości, grupa walcząca z terroryzmem, działacze na rzecz pokoju, działacz zaangażowany w walkę z torturami, rysownik, wieloletni więzień sumienia, reżyser, nastolatka walcząca o prawo do edukacji, a nawet Organizacja Narodów Zjednoczonych. Nagroda honoruje w szczególności działalność na rzecz wolności słowa, obrony praw mniejszości, poszanowania prawa międzynarodowego, rozwoju demokracji oraz wprowadzania rządów prawa. Parlament Europejski wręcza Nagrodę im. Sacharowa wraz z euro na uroczystym posiedzeniu plenarnym w Strasburgu odbywającym się pod koniec roku. Kandydatów mogą nominować zarówno grupy polityczne Parlamentu, jak i indywidualni posłowie po uzyskaniu poparcia co najmniej 40 posłów dla danego kandydata. Kandydatury prezentowane są w trakcie wspólnego posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Rozwoju oraz Podkomisji Praw Człowieka PE, których członkowie wyłaniają w głosowaniu trójkę finalistów. Ostatecznie laureata lub laureatów wyłania Konferencja Przewodniczących organ PE, którym kieruje przewodniczący PE, złożony z przywódców wszystkich grup politycznych reprezentowanych w Parlamencie, co nadaje nagrodzie prawdziwie ogólnoeuropejski charakter.

5 PATRON NAGRODY ANDRIEJ SACHAROW ANDRIEJ SACHAROW ( ), słynny radziecki fizyk, działacz na rzecz praw człowieka, dysydent i zwolennik reform, przyjął pomysł nazwania nagrody za wolność myśli jego imieniem jak sam napisał w liście do Parlamentu Europejskiego jako ważny wyraz uznania dla mojej pracy na rzecz obrony praw człowieka 1. Sacharow uważał przyznawanie tego rodzaju nagród za przydatne, ponieważ zwracałoby uwagę na kwestię praw człowieka i stanowiło zachętę dla osób, które wniosły swój wkład w tym zakresie. Parlament Europejski ogłosił zamiar stworzenia tej nagrody w rezolucji przyjętej w grudniu 1985 r. Andriej Sacharow pionier w dziedzinie fizyki jądrowej i wynalazca bomby wodorowej miał 32 lata, kiedy stał się pełnoprawnym członkiem Akademii Nauk ZSRR i otrzymał przywileje nomenklatury, tj. elitarnej grupy społecznej Związku Radzieckiego. Jednak od późnych lat pięćdziesiątych XX w. coraz bardziej niepokoiły go konsekwencje prób jądrowych dla atmosfery oraz polityczne i moralne skutki jego prac, które mogły doprowadzić do masowych mordów. Punkt zwrotny jego ewolucji politycznej nastąpił w 1967 r., kiedy zaapelował do władz radzieckich o przyjęcie zaproponowanej przez USA obustronnej rezygnacji z rozwoju systemu obrony antyrakietowej. W eseju z 1968 r. pt. Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej określił go jako grożący ogólnoświatową wojną jądrową. Władze radzieckie odrzuciły apel Andrieja Sacharowa, zaś po publikacji eseju wykluczyły go ze wszystkich ściśle tajnych prac wojskowych i pozbawiły przywilejów. W 1970 r. stał się jednym ze współzałożycieli Komitetu Praw Człowieka w ZSRR, a obrona praw człowieka i ofiar procesów politycznych stała się dla niego najważniejszą sprawą. W 1972 r. poślubił współpracującą z nim działaczkę na rzecz praw człowieka Elenę Bonner. Mimo narastających nacisków ze strony rządu Sacharow nie tylko starał się o uwolnienie dysydentów w swojej ojczyźnie, lecz stał się również jednym z najodważniejszych krytyków reżimu twarzą krucjaty przeciwko naruszaniu praw podstawowych. Zgodnie ze słowami komitetu, który przyznał mu w 1975 r. Pokojową Nagrodę Nobla, Sacharow był głosem sumienia ludzkości. Nie zezwolono mu na wyjazd w celu odebrania nagrody, jednak ani represje, ani zesłanie nie zdołały złamać jego oporu. W 1980 r. Andriej Sacharow został zesłany do zamkniętego miasta Gorki, po tym jak w 1979 r. publicznie zaprotestował przeciw zbrojnej interwencji ZSRR w Afganistanie. Na zesłaniu żył pod ścisłym nadzorem policji radzieckiej i dwukrotnie podejmował strajk głodowy, żądając zgody dla żony na operację serca w Stanach Zjednoczonych. Elena Bonner, również skazana na zesłanie do miasta Gorki w 1984 r., uzyskała wreszcie zgodę na leczenie w USA w październiku 1985 r. Parlament Europejski popierał państwa Sacharowów i nawet przeprowadził dyskusję na temat pozostawienia w sali posiedzeń wolnego miejsca dla Andrieja Sacharowa. Ostatecznie zrealizowano inny pomysł: 1 Listy Andrieja Sacharowa cytowane w niniejszej publikacji są przechowywane w archiwach historycznych Parlamentu Europejskiego. ustanowiono nagrodę jego imienia. Sacharowa wybrano, ponieważ jak na posiedzeniu plenarnym Parlamentu Europejskiego powiedział sprawozdawca w sprawie tej inicjatywy Jean-François Deniau był on europejskim obywatelem będącym uosobieniem wolności myśli i wolności słowa, który z uwagi na swoje przekonania i swoje sumienie postanowił odrzucić wszelkie korzyści materialne i wszystkie zaszczyty, które mu przysługiwały. Nagrodę ustanowiono na mocy rezolucji Parlamentu Europejskiego zatwierdzonej w grudniu 1985 r. Rok później Michaił Gorbaczow, który rozpoczął w Związku Radzieckim proces pieriestrojki i głasnosti, zezwolił na powrót Andrieja Sacharowa i Eleny Bonner do Moskwy. Sacharow zmarł tam w 1989 r. W 2013 r. minęło ćwierć wieku, odkąd nagroda jego imienia wspiera działania na rzecz praw człowieka, które pokonują wszelkie granice, również granice autorytarnych reżimów, i nagradza działaczy na rzecz praw człowieka i dysydentów na całym świecie. Obrońcy praw człowieka uhonorowani tą nagrodą zapłacili wysoką cenę za swoje zaangażowanie w obronę ludzkiej godności: wielu z nich doświadczyło prześladowań, straciło życie, utraciło wolność, padło ofiarą przemocy fizycznej lub zostało skazanych na wygnanie. Kilku laureatom nie pozwolono na osobiste odebranie nagrody. Jedną z nich była nagrodzona w 2012 r. Nasrin Sotude. Z irańskiego więzienia Evin, w którym była wówczas przetrzymywana, pisała listy adresowane do nieżyjącego już Andrieja Sacharowa, zamieszczając w nich filozoficzne rozważania na temat znaczenia opozycji, i porównywała sprawę, w której sama walczyła, ze sprawą, o którą walczył Sacharow. Zdumiewające, jak każdego dnia odzyskiwał Pan siły do życia i oporu. To, co udało się Panu osiągnąć, było wielkim zwycięstwem wszystkich bojowników o wolność na całym świecie. Niech ci, którzy przyjdą w przyszłości, zrealizują Pana niespełnione marzenia.

6 LAUREACI NAGRODY SIEĆ LAUREATÓW NAGRODY IM. SACHAROWA Sieć Laureatów Nagrody im. Sacharowa obejmuje osoby uhonorowane tą nagrodą i posłów do Parlamentu Europejskiego. Powstała w 2008 r., w 20. rocznicę ustanowienia Nagrody im. Sacharowa, jako wyraz uznania dla szczególnej roli laureatów Nagrody im. Sacharowa jako ambasadorów wolności myśli, a jej członkowie uzgodnili, że wspólnie dołożą jeszcze więcej starań, by wspierać obrońców praw człowieka na świecie poprzez działania laureatów Nagrody im. Sacharowa podejmowane wspólnie z Parlamentem Europejskim i pod jego egidą. Sieć Laureatów Nagrody im. Sacharowa łączy posłów do Parlamentu Europejskiego, laureatów nagrody oraz społeczeństwo obywatelskie, zacieśniając współpracę w sferze działań na rzecz praw człowieka tak w Brukseli, jak i na arenie międzynarodowej. Sieć Laureatów Nagrody im. Sacharowa służy jako kanał komunikacji umożliwiający laureatom oraz Parlamentowi docieranie do kwestii związanych z prawami człowieka i naruszaniem tych praw. W 2013 r. w 25. rocznicę ustanowienia nagrody przyjęto deklarację, w której członkowie sieci zobowiązali się do wspólnego i indywidualnego działania na rzecz propagowania i ochrony praw człowieka na całym świecie poprzez różne przedsięwzięcia. Należy do nich aktualnie trwająca kampania na rzecz położenia kresu przemocy wobec dzieci i propagowania edukacji dzieci, jak również kampania na rzecz wolności słowa przeprowadzona we współpracy z Parlamentem Europejskim w maju 2015 r. Członkowie Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa regularnie występują z wykładami w państwach członkowskich UE, pogłębiając wiedzę na temat praw człowieka oraz inicjując publiczną debatę w stolicach europejskich. Od 2013 r. członkowie sieci gościli z wykładami w Austrii, we Francji, w Irlandii, we Włoszech, na Malcie, w Polsce, Słowacji, na Litwie oraz w Belgii. Swoje odczyty wygłosili członkowie Białoruskiego Związku Dziennikarzy, ruchu Kobiet w Bieli i organizacji Memoriał, a także Salima Ghezali, Hauwa Ibrahim, Alaksandr Milinkiewicz, Denis Mukwege i Ahmed al-sanusi. W latach 2008, 2011 i 2013 odbyły się konferencje sieci z udziałem niemal wszystkich żyjących laureatów, którzy byli w stanie przybyć. Konferencje Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa stanowią forum debat między posłami do Parlamentu Europejskiego, laureatami, przedstawicielami Unii Europejskiej i innych instytucji międzynarodowych oraz społeczeństwa obywatelskiego, jak również punkt wyjścia do wzmożonych działań sieci na rzecz praw człowieka. Więcej informacji o najnowszych działaniach Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa znajduje się na stronie internetowej pod adresem: europarl.europa. eu/intcoop/sakharov/home_en.html Raif Badawi 2014 Denis Mukwege 2013 Malala Jusafzai 2012 Nasrin Sotude i Dżafar Panahi 2011 Arabska wiosna (Mohamed Bouazizi, Ali Farzat, Asmaa Mahfuz, Ahmed al-sanusi i Razan Zajtuna) 2010 Guillermo Fariñas 2009 Memoriał (Oleg Orłow, Siergiej Kowaliow i Ludmiła Aleksiejewa w imieniu organizacji Memoriał i wszystkich innych obrońców praw człowieka w Rosji) 2008 Hu Jia 2007 Salih Mahmoud Osman 2006 Alaksandr Milinkiewicz 2005 Kobiety w Bieli, Hauwa Ibrahim, Reporterzy bez Granic 2004 Białoruskie Stowarzyszenie Dziennikarzy 2003 Sekretarz generalny ONZ Kofi Annan i wszyscy pracownicy Organizacji Narodów Zjednoczonych 2002 Oswaldo José Payá Sardiñas 2001 Izzat Ghazzawi, Nurit Peled-Elhanan, arcybiskup Zacarias Kamwenho 2000 Basta Ya! 1999 Xanana Gusmão 1998 Ibrahim Rugova 1997 Salima Ghezali 1996 Wei Jingsheng 1995 Leyla Zana 1994 Taslima Nasrin 1993 Oslobodjenje 1992 Matki z Plaza de Mayo 1991 Adem Demaçi 1990 Aung San Suu Kyi 1989 Alexander Dubček 1988 Nelson Rolihlahla Mandela, Anatolij Marczenko (pośmiertnie)

7 RAIF BADAWI jest młodym saudyjskim blogerem oraz orędownikiem wolności myśli i słowa, którego osadzono w więzieniu i poddano karze chłosty. Założył on i prowadził Saudi Liberals, a następnie Free Saudi Liberal Network, fora on-line umożliwiające dyskusję na temat religii i polityki w konserwatywnej Arabii Saudyjskiej; zyskały one tysiące zarejestrowanych użytkowników, kiedy w 2008 r. Badawi został zatrzymany na jeden dzień i przesłuchany pod zarzutem apostazji, za którą w kraju tym karze się śmiercią. Następnie zakazano mu opuszczania Arabii Saudyjskiej na czas nieokreślony, zamrożono jego konta bankowe, a rodzina jego żony próbowała doprowadzić do rozwodu. Bezwzględny imam wydał fatwę skazującą Badawiego na śmierć. Badawi nadal dzielnie dawał wyraz swoim umiarkowanie liberalnym poglądom. Wypowiadał się m.in. w obronie prawa do wolności myśli i słowa oraz apelował o społeczeństwo otwarte na odmienne opinie. Pisał, że w arabskim społeczeństwie cierpiącym pod teokratycznym jarzmem wystarczy, by wolnomyśliciel wyraził własne zdanie, a już na jego głowę spada fatwa. To, jak się obawiał, skłoniłoby do ucieczki nawet najwybitniejsze jednostki. Jako orędownik liberalizmu w Arabii Saudyjskiej Badawi angażował się za pośrednictwem swojego pisarstwa w sieci i w tradycyjnych mediach w informowanie własnego społeczeństwa i pokonywanie ignorancji, podważanie nietykalności duchownych i propagowanie poszanowania wolności słowa, praw kobiet, mniejszości i ubogich w Arabii Saudyjskiej, jak pisał z więzienia w 2015 r. we wstępie do książki z jego tekstami, ocalonymi mimo definitywnego zamknięcia prowadzonych przez niego stron internetowych. Badawiego aresztowano w 2012 r., m.in. pod zarzutem apostazji, choć żaden sąd nie orzekł w tej sprawie. Za stworzenie forum umożliwiającego publikowanie bluźnierczych komentarzy i postów skazano go w 2013 r. na siedem lat pozbawienia wolności i 600 batów, a następnie w 2014 r. zwiększono wymiar kary do 1000 batów i dziesięciu lat więzienia oraz nałożono dodatkowo grzywnę w wysokości miliona riali ( euro). W styczniu 2015 r. Badawi otrzymał 50 batów na oczach skandującego tłumu zebranego przed meczetem w Dżuddzie. Miała to być pierwsza część kary 1000 batów, której wykonanie miało potrwać 20 tygodni. Zdaniem lekarzy, którzy zbadali Badawiego po pierwszych, szybkich uderzeniach, rany były tak głębokie, iż nie przeżyłby on dalszej chłosty. Z uwagi na międzynarodowe oburzenie i zaniepokojenie stanem zdrowia blogera na razie wstrzymano dalsze wykonywanie kary, ale w czerwcu 2015 r. sąd najwyższy podtrzymał wyrok. Badawi ma zakaz korzystania ze środków masowego przekazu i zakaz opuszczania kraju przez 10 lat po wyjściu z więzienia. Żona Badawiego Ensaf Haidar z trojgiem dzieci przebywa obecnie w Kanadzie, dokąd uciekła z Arabii Saudyjskiej w 2013 r. po serii anonimowych gróźb śmierci. Pobyt w więzieniu pozwolił Raifowi Badawiemu poznać człowieczeństwo swoich współwięźniów RAIF BADAWI

8 DENIS MUKWEGE jest lekarzem z Konga, który poświęcił życie, aby nieść pomoc medyczną i psychologiczną dziesiątkom tysięcy kongijskich kobiet oraz dziewczynek, ofiar zbiorowych gwałtów i brutalnej przemocy seksualnej, która wstrząsa Demokratyczną Republiką Konga w czasie obecnie trwającej wojny DENIS MUKWEGE Urodzony w 1955 roku w Bukavu, studiował medycynę, a następnie założył oddział ginekologiczny w szpitalu w Lemerze, we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, który został zniszczony po wybuchu wojny w 1996 roku. Mukwege uciekł do Bukavu, gdzie zaczął budowę nowego oddziału położniczego i bloku operacyjnego, na początku mając do dyspozycji jedynie namioty; niestety, wszystko zostało zniszczone w czasie drugiej wojny domowej w Kongu, w 1998 roku. Niezrażony przeciwnościami losu, Mukwege odbudował szpital w Panzi, pracując od świtu do nocy i szkoląc pracowników w leczeniu kobiet represjonowanych przez bojowników, którzy określili je mianem wspólnego wroga. Od roku 1999, kiedy to szpital został ponownie otwarty i przyjął pierwszą ofiarę gwałtu z ranami postrzałowymi ud oraz genitaliów, doktor Mukwege udzielił pomocy ponad kobiet. W ciągu kilku tygodni od otwarcia do szpitala zgłosiły się dziesiątki kobiet, ofiary gwałtów oraz tortur. Mukwege jest uznanym na świecie ekspertem w dziedzinie rekonwalescencji po zmianach patologicznych i urazach psychospołecznych spowodowanych przemocą seksualną. Kierowany przez niego szpital w Panzi oferuje kobietom opiekę psychologiczną i medyczną, a także pomoc w zdobyciu nowych umiejętności zawodowych pozwalających zarobić na utrzymanie, jako że większość ofiar zostaje odrzucona przez swoje społeczności. Dziewczynki uzyskują pomoc w powrocie do szkoły. Poszkodowanym zapewnia się także pomoc prawną, mającą na celu postawienie napastników przed sądem. Mukwege stał się niestrudzonym bojownikiem na rzecz kobiet poddanych wiktymizacji, odkąd w młodej kobiecie leżącej na jego stole operacyjnym rozpoznał dziewczynkę, w której narodzinach uczestniczył w szpitalu w Panzi. Był to punkt przełomowy w życiu doktora Mukwege od tamtej pory poza leczeniem ludzi zaczął prowadzić w kraju i za granicą kampanię na rzecz położenia kresu przemocy, jaka opanowała Kongo z powodu tamtejszych zasobów naturalnych. On sam stał się ofiarą w 2012 r., gdy uzbrojeni ludzie wtargnęli do jego domu i grozili bronią córkom. Ochroniarz, a zarazem przyjaciel lekarza, został zabity, ale Mukwege zdołał uciec wraz z rodziną do Szwecji, a następnie do Belgii. Wrócił do Demokratycznej Republiki Konga w 2013 roku, kiedy grupa kobiet, które żyją za kwotę mniejszą niż dolar dziennie, kupiła dla niego bilet powrotny do domu. Pomimo nieustannych gróźb pozbawienia życia, Mukwege mieszka obecnie w szpitalu w Panzi. Czynnie uczestniczy w działaniach Parlamentu Europejskiego oraz Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa, zabierając głos w procesie legislacyjnym w sprawie minerałów z obszarów dotkniętych konfliktami oraz występując z płomiennymi apelami o ochronę życia kobiet i dzieci w regionach ogarniętych konfliktami. W 2015 r. ukazał się film dokumentalny poświęcony jego życiu i pracy, zatytułowany Człowiek, który naprawia kobiety. Gniew Hipokratesa ( The man who mends women - the wrath of Hippocrates ). Napisy do tego filmu opracowano przy wsparciu Parlamentu Europejskiego we wszystkich językach urzędowych państw członkowskich UE.

9 W 2012 r. w dolinie Swat w Pakistanie MALALA JUSAFZAI, wówczas 15-latka, została postrzelona w twarz przez talibów. Próbowali uniemożliwić jej i innym dziewczętom zdobycie wykształcenia. Przeżyła pomimo ciężkich obrażeń i stała się bojowniczką o swoją sprawę. W 2013 r. Malala została najmłodszą w historii laureatką Nagrody im. Sacharowa, którą zadedykowała niedocenianym bohaterom Pakistanu broniącym z całych sił prawa każdego dziecka do nauki. Wiele dzieci nie ma co jeść, nie ma co pić. Są też dzieci, które odczuwają głód nauki. Zatrważające jest to, że 57 milionów dzieci jest pozbawionych dostępu do edukacji. [ ] to musi poruszyć nasze sumienia, powiedziała Malala, zwracając się do przedstawicieli 28 narodów w wypełnionej po brzegi sali posiedzeń Parlamentu Europejskiego, w obecności niemal wszystkich żyjących laureatów Nagrody im. Sacharowa zgromadzonych wyjątkowo tak licznie na konferencji z okazji 25. rocznicy ustanowienia nagrody. Jedno dziecko, jeden nauczyciel, jeden długopis i jedna książka mogą zmienić świat. Malala rozpoczęła walkę o wykształcenie w wieku 11 lat, kiedy pisała w internecie anonimowy dziennik o życiu dziewczynki uczęszczającej do szkoły w dolinie Swat w Pakistanie, gdzie rządzili talibowie. W 2009 r. talibowie wydali dekret nakazujący zamknięcie wszystkich szkół dla dziewcząt, podczas gdy pakistańska armia wystąpiła przeciwko talibom. Malala musiała wraz z rodziną opuścić oblężone miasteczko, a jej szkoła została zdemolowana. Kiedy stan bezpieczeństwa uległ poprawie i rodzina powróciła do domu, Malala i jej ojciec, który prowadził szkołę dla dziewcząt, dalej występowali w obronie edukacji dziewcząt pomimo zastraszania. Malala wykorzystała otrzymaną darowiznę na zakup autobusu szkolnego, tego samego, w którym ją postrzelono i raniono dwie inne dziewczynki. Do ataku przyznali się talibowie. Malala przeżyła zamach i z oddaniem działa na rzecz edukacji dziewcząt, jest współzałożycielką Fundacji im. Malali i członkinią Komisji Kryzysowej ds. Edukacji Młodzieży powołanej przez Gordona Browna, Specjalnego Wysłannika ONZ ds. Edukacji Światowej, który szacuje, że gdyby utrzymały się obecne wskaźniki, ostatnia dziewczynka poszłaby do szkoły w 2086, a nie w 2015 r., co zakładają milenijne cele rozwoju. Islam zezwala na to, by dziewczynki się kształciły. Zdobycie wykształcenia i wiedzy jest obowiązkiem każdej osoby, zarówno chłopców, jak i dziewcząt, uważa Malala. W ramach globalnej inicjatywy Edukacja przede wszystkim, stanowiącej platformę dla dzieci walczących o prawo do edukacji, ONZ ustanowił dzień jej urodzin, tj. 12 lipca, Dniem Malali. W 2014 r. Malala Jusafzai została współlaureatką Pokojowej Nagrody Nobla, za walkę z ciemiężeniem dzieci i młodych ludzi oraz za walkę o prawo wszystkich dzieci do nauki, co czyni ją najmłodszą laureatką zarówno Nagrody im. Sacharowa, jak i Nagrody Nobla w historii MALALA JUSAFZAI

10 2012 NASRIN SOTUDE NASRIN SOTUDE jest irańską prawniczką zaangażowaną w działalność na rzecz praw człowieka. Jako jedna z nielicznych podjęła się bohaterskiej obrony opozycjonistów aresztowanych podczas masowych protestów przeciwko fałszerstwom wyborczym w 2009 r., zanim sama została aresztowana w 2010 r. Gdy przyznano jej Nagrodę im. Sacharowa, Nasrin Sotude odsiadywała sześcioletnią karę więzienia w cieszącym się złą sławą irańskim więzieniu Evin, skazana za działalność zagrażającą bezpieczeństwu narodowemu Iranu. Prowadziła siedmiotygodniowy strajk głodowy w izolatce, w proteście przeciwko szykanowaniu jej męża i córki przez sądy. Mimo wycieńczenia znalazła w sobie siłę, aby napisać pamiętne przesłanie do Parlamentu Europejskiego, odczytane w jej imieniu podczas ceremonii wręczenia Nagrody im. Sacharowa przez jej przyjaciółkę, współtowarzyszkę i klientkę Szirin Ebadi, laureatkę Nagrody Nobla. Prawa człowieka oraz mechanizmy ich egzekwowania mają długą historię, jednak ich urzeczywistnienie w dużej mierze zależy nadal od intencji rządów, które w największym stopniu prawa człowieka łamią, pisała Nasrin Sotude. Do obrońców praw człowieka i więźniów politycznych zwróciła się słowami: Podobnie jak wy, ja także wiem, że demokracja ma przed sobą długą i trudną drogę. We wrześniu 2013 r. została niespodziewanie zwolniona z więzienia z przyczyn nieujawnionych przez władze irańskie, ale jej wyrok nie został uchylony, stąd też jako osoba z zakazem opuszczania terytorium Iranu nie mogła odebrać Nagrody im. Sacharowa osobiście. W grudniu 2013 r. Sotude spotkała się z pierwszą od 6 lat delegacją Parlamentu Europejskiego, która odwiedziła Iran. Podczas spotkania skupiła się na sytuacji więźniów politycznych, a procesy odbywające się w sądach przypominających bardziej sądy rewolucyjne niż kryminalne uznała za nieprzejrzyste. Wywołało to furię wśród irańskich konserwatystów, którzy zarzucali jej i Dżafarowi Panahiemu działania o charakterze wywrotowym. Po wyjściu z więzienia Nasrin Sotude powróciła do działalności na rzecz ochrony kobiet, które padły ofiarą oblania kwasem, mniejszości etnicznych oraz działalności na rzecz praw człowieka, w tym zniesienia kary śmierci. Była kilkukrotnie tymczasowo aresztowana przez władze irańskie. Ostatnio Sotude zdołała powrócić do wykonywania zawodu prawnika, o co walczyła przez kilka lat, zaczynając od obrony nieletnich przed karą śmierci. Oprócz kary sześcioletniego pozbawienia wolności orzeczono bowiem wobec niej zakaz wykonywania zawodu prawnika oraz zakaz opuszczania kraju przez 10 lat. Zaskarżyła wyrok sądu rewolucyjnego zakazujący jej wykonywania zawodu prawnika, ale w październiku 2014 r. Irańska Izba Adwokacka zawiesiła jej członkostwo na okres trzech lat, co zdaniem Sotude nastąpiło z poruczenia wszechwładnego Ministerstwa Wywiadu. Odtąd w każdym dniu roboczym Sotude pikietowała przed siedzibą Irańskiej Izby Adwokackiej w Teheranie na rzecz prawa do odmiennego zdania oraz prawa do pracy. Oficjalne media irańskie milczały na temat jej protestów, ale mimo to dołączyli do niej licznie inni aktywiści oraz ofiary naruszeń praw człowieka. Ostatecznie w czerwcu 2015 r. izba adwokacka skróciła okres zawieszenia do 9 miesięcy i Sotude zakończyła protest, choć wraz ze swoimi zwolennikami wciąż domaga się całkowitego uchylenia zawieszenia. Twierdzi, że skrócenie zawieszenia zawdzięcza wsparciu, jakie otrzymała, w tym ze strony Parlamentu Europejskiego, którego posłowie stanowczo protestowali przeciwko nałożonemu na nią zakazowi. Natychmiast wystąpiła z wnioskiem o przywrócenie uprawnień do wykonywania zawodu prawnika. Nasrin Sotude zamierza pozostać w Iranie i walczyć o przeprowadzenie reform w kraju.

11 DŻAFAR PANAHI jest utytułowanym reżyserem, któremu zakazano kręcenia filmów przez 20 lat. Ponieważ otwarcie popiera irańską opozycję oraz krytykował prezydenta Mahmuda Ahmadineżada, został skazany na karę 6 lat więzienia za propagandę przeciwko Republice Islamskiej. Wyrok ten nie został jednak jeszcze wykonany: Dżafar Panahi nie przebywa w więzieniu, ale może tam trafić w każdej chwili. W 2010 r. został aresztowany w czasie potajemnego kręcenia filmu o nieudanym powstaniu zielonego ruchu w Iranie w 2009 r. Mimo że po trzech miesiącach został uwolniony w wyniku międzynarodowych protestów i strajku głodowego, skazano go na karę więzienia, zakazano produkowania filmów, podróży i rozmów z mediami. Delegacji Parlamentu Europejskiego, która odwiedziła Iran w 2013 r., powiedział, że zeznania jego i jego prawnika zostały zignorowane podczas procesu, a wyrok został z góry ustalony. Zwrócił uwagę delegacji na fakt, że świat zapomina o kwestiach związanych z prawami człowieka, koncentrując się na porozumieniu z Iranem w sprawie energii jądrowej. Wyraził też przekonanie, że z chwilą zniesienia sankcji nasilą się represje w Iranie. Elastyczność zaprezentowana przez nowych przywódców Iranu dotyczy tylko spraw zagranicznych, a nie wewnętrznych, powiedział, dodając, że nadal trwają naciski na media, więźniów i twórców życia kulturalnego. W wywiadzie z 2014 r., udzielonym wbrew zakazowi, powiedział, że odkąd zabroniono mu wykonywania zawodu, czuje, jakby został zwolniony z małego więzienia tylko po to, by zostać wtrąconym do większego. Trzykrotnie złamał zakaz kręcenia filmów. W 2011 r. nakręcił we własnym domu w Teheranie film pt. To nie jest film, w którym siedząc przy kuchennym stole, rozmawia ze swoim adwokatem w oczekiwaniu na wykonanie kary więzienia. W 2014 r. powrócił z filmem pt. Zasunięta zasłona o scenarzyście mieszkającym samotnie z psem w domu nad morzem przy zasuniętych zasłonach. W 2015 r. Panahi wystąpił w głównej roli w swoim obsypanym nagrodami filmie Taksówka, jako taksówkarz rozmawiający z pasażerami podczas jazdy ulicami Teheranu. Jest w nim scena rozmowy ze współlaureatką Nagrody im. Sacharowa Nasrin Sotude. Dżafar Panahi nie uważa się za polityka, ale za osobę, która chce obnażyć niesprawiedliwość. Wypowiada się przeciw cenzurze w Iranie i krytykuje prezydenta Rouhaniego za niewywiązanie się z obietnic wyborczych w tym zakresie. Rozpoczął też kampanię pod hasłem Krok po kroku, mającą na celu zniesienie kary śmierci w Iranie. Wyróżnikiem filmów Panahiego jest ukazywanie życia w humanistycznej i realistycznej perspektywie DŻAFAR PANAHI

12 MOHAMED BOUAZIZI ( ) był katalizatorem tzw. jaśminowej rewolucji w Tunezji i inspiracją dla ruchu prodemokratycznego, który przeszedł przez Bliski Wschód i Afrykę Północną w 2011 r., znanego jako arabska wiosna MOHAMED BOUAZIZI Wywodzący się z ubogiej rodziny, Bouazizi pracował ciężko, odkąd ukończył 10 lat, sprzedając owoce na rynku, by zapewnić utrzymanie swoim bliskim. W wieku 19 lat przerwał naukę, aby móc finansowo wesprzeć naukę swojego młodszego rodzeństwa. Zmarł 4 stycznia 2011 r. w wieku 26 lat po dokonaniu aktu samospalenia w proteście przeciwko systemowi, który uniemożliwiał mu godne życie. Bouazizi wielokrotnie padał ofiarą prześladowań ze strony agentów tunezyjskich organów ścigania, którzy nakładali na niego grzywny, konfiskowali towar i wagę. Jego rodzina uważa, że do aktu samospalenia pchnęła go nie bieda, ale upokorzenie, po tym jak bezskutecznie szukał sprawiedliwości. Bouazizi oblał się benzyną i podpalił przed bramą budynku rządowego w miasteczku Sidi Bu Zajd. Był bardzo lubianym człowiekiem, znanym z tego, że oddawał swoje towary biedniejszym rodzinom za darmo. Jego ciężka sytuacja poruszyła wiele osób, a jego czyn wywołał protesty, które szybko się rozprzestrzeniły, zaś Tunezyjczycy ze wszystkich grup społecznych wyszli na ulice w proteście przeciw skorumpowanemu rządowi, wysokiemu bezrobociu i ograniczaniu ich wolności. Kiedy autorytarny reżim prezydenta Zina al-abidina Ben Alego, sprawującego władzę od 1987 r., zaczął się chwiać, Bouazizi konał w cierpieniach, zabandażowany od stóp do głów. Dziesięć dni po jego śmierci prezydent Ben Ali został zmuszony do ustąpienia i opuszczenia kraju, a demonstranci opanowali ulice Tunisu. Wielu z nich niosło portrety Bouaziziego. Pocieszeniem dla jego rodziny jest to, że jego śmierć nie poszła na marne, ponieważ jego czyn stał się bodźcem dla rewolucji ludowej i wstrząsnął despotycznymi rządami w Tunezji i w innych państwach świata arabskiego. Dzięki niemu arabska młodzież uświadomiła sobie, że może dawać wyraz swojej frustracji i walczyć o swoją godność, kiedy staje w obliczu niesprawiedliwości, korupcji i autokratycznych rządów. Z czasem arabska wiosna i jej początkowy optymizm straciły na sile, a niektóre z jej osiągnięć zaprzepaszczono. Jednak w Tunezji, ojczyźnie Bouaziziego, pomimo krwawych zamachów terrorystycznych i zagrożeń dla bezpieczeństwa, trwa niestrudzenie marsz ku demokracji i wolności.

13 2011 ALI FARZAT ALI FARZAT jest najbardziej znanym syryjskim satyrykiem politycznym i rysownikiem, a także jednym z najbardziej znanych na świecie przedstawicieli kultury świata arabskiego. W 2012 r. znalazł się w gronie stu najbardziej wpływowych ludzi na świecie według magazynu Time. Urodzony w Hamie w 1941 r., opublikował ponad rysunków satyrycznych w gazetach syryjskich i zagranicznych, zdobył nagrody za satyryczne rysunki przedstawiające dyktatorów, takich jak Saddam Husajn i Muammar Kaddafi. Jego prace przyczyniły się do poszerzenia granic wolności wypowiedzi w Syrii, uderzając we wzbudzające postrach siły bezpieczeństwa. Kiedy zaś w 2011 r. arabska wiosna dotarła do Syrii, w sposób bezpośredni krytykował przywódców kraju, zwłaszcza prezydenta Baszara al-assada. Syryjczycy protestujący przeciw reżimowi trzymali w rękach rysunki Alego Farzata. Po opublikowaniu rysunku przedstawiającego prezydenta al-assada jako autostopowicza próbującego zatrzymać rozpędzony samochód libijskiego dyktatora Muammara Kaddafiego, rysownik został zaatakowany na placu Umajjadów w Damaszku i brutalnie pobity przez zamaskowanych napastników, którzy celowo połamali mu ręce, krzycząc, aby szanował prezydenta al-assada i był posłuszny swoim władzom. Pobito go do nieprzytomności, po czym ciągnięto po drodze za samochodem, do którego go wciągnięto, by po chwili wyrzucić i pozostawić na ulicy bez oznak życia. Ali Farzat zdołał nie tylko odzyskać sprawność w rękach, lecz również przełamać barierę strachu, stając się jednym z najbardziej zagorzałych krytyków reżimu zarówno w sztuce, jak i w bezpośrednich wypowiedziach. Jest laureatem wielu nagród oraz przewodniczy Stowarzyszeniu Rysowników Arabskich. Ali Farzat nie mógł uczestniczyć w ceremonii wręczenia Nagrody im. Sacharowa w 2011 r., ponieważ w tym czasie przebywał na leczeniu w Kuwejcie. Nagrodę ostatecznie odebrał w trakcie publicznej debaty Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa, która odbyła się w Parlamencie Europejskim w 2012 r. W trakcie debaty rozmawiał z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego oraz z innymi laureatami o rewolucji w Syrii i przyszłości demokracji w kontekście arabskiego przebudzenia. Jako laureat Nagrody im. Sacharowa przemawiał w trakcie pierwszej edycji Światowego Forum Demokracji, zorganizowanego w 2012 r. przez Radę Europy. W 2015 r. Farzat był głównym prelegentem podczas debaty Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa w Parlamencie Europejskim poświęconej Syrii. Zwracał uwagę na rolę regionalnych sponsorów zwalczających się frakcji w Syrii oraz podkreślał potrzebę wywierania międzynarodowych nacisków na zaprzestanie walk. Jest autorem ilustracji przedstawiających pozostałych laureatów Nagrody im. Sacharowa w niniejszej księdze, wzbogaciwszy ją o niepowtarzalny walor artystyczny i humanistyczny za pomocą pociągnięcia pióra, stanowiącego niebagatelny wkład w całokształt praw człowieka.

14 2011 ASMAA MAHFUZ ASMAA MAHFUZ jest egipską działaczką na rzecz praw człowieka i jedną z założycielek Młodzieżowego Ruchu 6 Kwietnia. Kiedy arabska wiosna dotarła do Egiptu w 2011 r., odważnie stawiła czoło atakom reżimu Hosniego Mubaraka na aktywistów, a na portalach społecznościowych wzywała Egipcjan do pokojowego protestu o należną im wolność, godność i prawa człowieka. Jej filmik w internecie został obejrzany około 80 mln razy i zainspirował falę podobnych filmów, w wyniku czego od dnia 25 stycznia 2011 r. setki tysięcy osób zajęły plac Tahrir, domagając się końca 30-letnich rządów Hosniego Mubaraka, do czego doszło 11 lutego 2011 r. Odbierając Nagrodę im. Sacharowa, Asmaa Mahfuz powiedziała, że jest to hołd złożony bohaterom rewolucji, nagroda dla wszystkich młodych Egipcjan ludzi, którzy poświęcili swoje życie, i dodała: nie zdradzimy ich, będziemy kroczyć drogą, którą oni obrali, i dopilnujemy, by to marzenie się ziściło. W październiku 2011 r. Asmaa Mahfuz została aresztowana pod zarzutem zniesławienia dowództwa egipskiej armii, które przejęło władzę po abdykacji prezydenta Mubaraka. W marcu 2012 r. została zaocznie skazana, ale w maju 2012 r. sąd apelacyjny uchylił ten wyrok. Kiedy po odsunięciu od władzy islamistycznego prezydenta Mohammeda Mursiego w 2013 r. i okresie sprawowania władzy przez rząd tymczasowy wpierany przez armię, w 2014 r. na prezydenta Egiptu wybrano byłego przywódcę armii Abdela Fattaha al-sisiego, nasiliły się represje, groźby i inwigilacja wobec Asmay Mahfuz. Władze, zamierzające początkowo brutalnie zlikwidować Stowarzyszenie Braci Muzułmanów, rozszerzyły atak na osoby krytykujące reżim i znane postacie przewrotu z 25 stycznia, w szczególności działaczy Ruchu 6 Kwietnia, do którego należała Mahfuz. W kwietniu 2014 r. jeden z egipskich sądów zakazał Młodzieżowemu Ruchowi 6 Kwietnia działalności, a trzej lewicowi przywódcy ruchu: Ahmed Maher, Mohamed Adel i Ahmed Duma zostali skazani na kary trzyletniego pozbawienia wolności m.in. za nielegalne protesty. W 2015 r. Asmaa Mahfuz zaangażowała się w nowy ruch pod nazwą Bidayya (Początek). W maju 2015 r. przeciwko Mahfuz oraz założycielom ruchu Bidayya wszczęto postępowanie pod zarzutem podburzania do obalenia władzy państwowej. Nałożono na nią zakaz opuszczania kraju.

15 Urodzony w 1934 r. AHMED AL-SANUSI to najdłużej więziony libijski więzień sumienia, a obecnie gorący orędownik libijskiego pojednania. W 1970 r. został skazany na karę śmierci za udział w rzekomym spisku mającym na celu zamach stanu przeciw reżimowi Muammara Kaddafiego, który w 1969 r. obalił Idrisa pierwszego i jedynego króla Libii. Ahmed al-sanusi spędził 31 lat w więzieniu. Był tam poddawany torturom, a 9 lat spędził w całkowitym odizolowaniu w celi tak małej, że nie mógł w niej stanąć wyprostowany. W 1988 r. karę śmierci zamieniono mu na karę dożywocia, a w 2001 r. zwolniono go z cieszącego się złą sławą więzienia Abu Salim razem z dziesiątkami innych więźniów politycznych. Al-Sanusi opisuje reżim Kaddafiego jako 42 lata cierpienia, prześladowań i korupcji, które zatarły libijską tożsamość. Jego motywacją w dążeniu do obalenia Kaddafiego było umożliwienie ludziom wyboru pomiędzy monarchią a republiką konstytucyjną, jako że był świadkiem rozkładu państw pod rządami wojskowymi Syrii i Iraku. Uważa, że naruszanie praw człowieka i prześladowania ludności to nieodłączne cechy wojskowej dyktatury. Kiedy powszechne powstanie, wsparte siłami NATO, doprowadziło do obalenia libijskiego dyktatora w 2011 r., a rządy nad krajem do czasu wyborów w 2012 r. przejęła Narodowa Rada Tymczasowa, al-sanusi został jej członkiem odpowiedzialnym za sprawy dotyczące więźniów politycznych. Al-Sanusi, jako poważany przywódca plemienny, stał się głównym orędownikiem ruchu federalistycznego w Libii, pogrążonej w bezprawiu i niestabilności oraz zbrojnej rywalizacji różnych ugrupowań o przejęcie kontroli nad państwem. W 2012 r. został wybrany przez trzy tysiące delegatów z regionu na przewodniczącego Tymczasowej Rady Cyrenajki. Rada ta, pomimo braku legitymacji prawnej oraz siły militarnej, opowiedziała się za dużym stopniem autonomii regionu. Jako że na skutek wewnętrznych walk Libia zboczyła z początkowo obranej drogi ku demokracji i obecnie istnieją tam dwa rządy: w Trypolisie oraz w Tobruku, a na wschodzie kraju wpływy rozprzestrzenia Państwo Islamskie al-sanusi opowiada się za kompleksowym pojednaniem, które jego zdaniem jest jedyną drogą do pokoju. Sprzeciwia się dalszym interwencjom wojskowym i popiera zwołanie powszechnego referendum mającego zdecydować o przyszłym kształcie libijskiego państwa. Według jego wizji powinien istnieć rząd centralny oraz autonomiczne rządy trzech prowincji: Trypolitanii, Barqui (Cyrenajki) i Fezzanu. Stanowczo opowiada się za przywróceniem konstytucji z 1951 r., według której ustrojową podstawą monarchii konstytucyjnej króla Idrisa był federalizm. Mimo że jest bratankiem króla, nie dąży do przywrócenia monarchii. Al-Sanusi angażował się w działalność Parlamentu Europejskiego, Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa oraz innych organizacji międzynarodowych, nawołując społeczność międzynarodową do udzielenia pomocy Libii w budowaniu instytucji mających gwarantować rządy prawa oraz przestrzeganie praw człowieka wszystkim jej obywatelom AHMED AL SANUSI

16 2011 RAZAN ZAJTUNA RAZAN ZAJTUNA to syryjska dziennikarka i prawniczka specjalizująca się w dziedzinie praw człowieka, która została uprowadzona na objętych walkami przedmieściach Damaszku 9 grudnia 2013 r. Wciąż jej nie odnaleziono, nikt nie przyznał się do jej porwania i nadal nie wiadomo, gdzie przebywa. Pomimo gróźb Razan Zajtuna z wielką odwagą potępiała przypadki naruszania praw człowieka zarówno przez władze w Damaszku, jak i przez rebeliantów. Została uprowadzona razem z mężem Waelem Hamadą, który też jest działaczem na rzecz praw człowieka, oraz z dwójką współpracowników: poetą i prawnikiem Nazemem Hamadim oraz byłą więźniarką polityczną Samirą Khalil, z biura obsługującego dwie grupy, które założyła: Centrum Dokumentacji Przypadków Naruszenia Praw Człowieka i Biura Wsparcia na rzecz Lokalnego Rozwoju i Małych Projektów, na przedmieściach Duma. W czasie przyznania jej nagrody w 2011 r. Razan Zajtuna żyła w ukryciu, zdoławszy uciec przed obławą agentów służb bezpieczeństwa narodowego na jej dom. Odmówiła jednak opuszczenia terytorium Syrii. Swoją część Nagrody im. Sacharowa przeznaczyła na ratowanie życia współpracownika, który ucierpiał w ostrzale artyleryjskim. Razan Zajtuna należy do najważniejszych i najbardziej wiarygodnych cywilnych działaczy syryjskiej rewolucji. Jej uprowadzenie jest postrzegane przez komentatorów w Syrii jako przełomowy epizod w mającym obecnie miejsce w Syrii podziale między siłami cywilnymi i ekstremistami oraz jako zdarzenie, które zadało śmiertelny cios syryjskiej rewolucji. Rodzina działaczki zwróciła się do społeczności międzynarodowej o pomoc w poszukiwaniach zaginionych. W kwietniu 2014 r. rodzina wydała oświadczenie: My, rodzina Razan Zajtuny, działaczki na rzecz praw człowieka, prawniczki, pisarki i przede wszystkim człowieka, wydajemy niniejsze oświadczenie przeszło trzy miesiące po jej celowym uprowadzeniu, do którego nikt się nie przyznał ani nie wydał na jego temat żadnego oświadczenia ani żądania, co jest ewidentną próbą zyskania na czasie i stłumienia wolnego głosu naszej córki i jej współpracowników w celu uniemożliwienia im pisania i korzystania z prawa do wolności słowa. O ich uwolnienie apelowali działacze i politycy z całego świata, w tym przewodniczący Martin Schulz. W imieniu Parlamentu Europejskiego wzywam do ich niezwłocznego uwolnienia. [ ] Na jej życie czyhał i reżim, i grupy bojowników. Stało się tak tylko dlatego, że była tym, kim była: odważną młodą kobietą, która się nie poddaje i dalej prowadzi pokojową walkę o demokrację i wolną Syrię. W 2014 r. Parlament Europejski wespół z organizacjami pozarządowymi, społeczeństwem europejskim i pozostałymi laureatami Nagrody im. Sacharowa, rozpoczęli kampanię wzywającą do jej uwolnienia pod nazwą #FreeRazan. Jej rodzina przypomniała o przekonaniach Zajtuny w dziedzinie praw człowieka na forum Parlamentu Europejskiego oraz Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa.

17 GUILLERMO FARIÑAS, kubański doktor psychologii, niezależny dziennikarz i dysydent, przeprowadził 23 strajki głodowe w celu osiągnięcia przez pokojowe działania zmian politycznych, wolności słowa oraz wolności wypowiedzi na Kubie GUILLERMO FARIÑAS Jego siedmiomiesięczny strajk głodowy w 2006 r. który przypłacił poważnymi problemami zdrowotnymi zwrócił uwagę społeczności międzynarodowej na cenzurę internetu na Kubie. Niezniechęcony, w lutym 2010 r., po kontrowersyjnej śmierci Orlanda Zapaty, Fariñas rozpoczął strajk głodowy, podczas którego przyjmował jedynie niewielkie ilości płynów. Strajk ten trwał 134 dni i miał na celu uwolnienie więźniów politycznych nękanych chorobami po wielu latach spędzonych w więzieniu. Fariñas zakończył strajk dopiero w lipcu 2010 r., po tym jak rząd kubański ogłosił, że rozpoczął procedurę uwalniania 52 więźniów politycznych. Guillermo Fariñas nie mógł wziąć udziału w ceremonii wręczenia Nagrody im. Sacharowa w 2010 r. w siedzibie Parlamentu Europejskiego, ponieważ nie pozwolono mu na wyjazd z Kuby. Ostatecznie Fariñas przybył na spóźnioną ceremonię wręczenia Nagrody im. Sacharowa w 2013 r. po złagodzeniu przez rząd kubański ograniczeń podróży oraz po powrocie Kobiet w Bieli na Kubę z wizyty w Parlamencie. Dzisiaj jestem w tym miejscu nie dlatego, że sytuacja uległa zasadniczej zmianie, lecz ze względu na realia współczesności, a przede wszystkim dzięki coraz silniejszemu obywatelskiemu oporowi samych Kubańczyków, który zmusił reżim jak to ujął legendarny książę Fabrizio, bohater powieści»gepard«:»do dokonania zmiany, która niczego nie zmienia«stwierdził Fariñas w wystąpieniu z okazji wręczenia nagrody. Odtąd Fariñas jest czynnym członkiem Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa. W 2015 r. Fariñas wznowił działalność koordynatora Foro Antitotalitario Unido oraz na krótko połączył swój ruch z opozycyjnym ugrupowaniem patronackim Unión Patriótica de Cuba. Reprezentował UNPACU w charakterze rzecznika. Wkrótce potem jednak Fariñas polubownie opuścił ugrupowanie patronackie z uwagi na rozbieżność poglądów z innymi liderami w kwestii przywrócenia stosunków dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi a Kubą, zapowiedzianego w 2014 r. i wprowadzonego w życie w 2015 r. Fariñas uważa ten stan rzeczy za zdradę wobec kubańskich demokratów i złamanie obietnicy złożonej w 2013 r. liderce Kobiet w Bieli Bercie Soler oraz jemu przez prezydenta USA Obamę, dotyczącej konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim oraz pokojowego sprzeciwiania się wszelkim działaniom wobec Kuby. W 2015 r. Fariñas rozpoczął akcję zbierania podpisów wymaganych na mocy kubańskiej konstytucji do umieszczenia w nowej ordynacji wyborczej zapowiedzianej przez rząd Raula Castro na wybory w 2018 r. zapisów o uznaniu i legalizacji istniejących ruchów politycznych, przyznaniu czynnego i biernego prawa wyborczego dla wszystkich obywateli kubańskich, w tym mieszkających za granicą, jak również o dopuszczeniu międzynarodowej misji obserwacyjnej. Za swoją działalność Fariñas był w ostatnich latach wielokrotnie aresztowany i zatrzymywany (m.in. podczas pogrzebu Oswaldo Payi, innego kubańskiego dysydenta i laureata Nagrody im. Sacharowa), grożono mu śmiercią i zamknięciem w szpitalu psychiatrycznym, był też pobity i hospitalizowany.

18 2009 MEMORIAŁ OLEG ORŁOW, SIERGIEJ KOWALIOW i LUDMIŁA ALEKSIEJEWA odebrali Nagrodę im. Sacharowa w roku 2009 w imieniu organizacji Memoriał i wszystkich innych obrońców praw człowieka w Rosji. Organizacja Memoriał powstała w 1988 r., a jej celem było nagłaśnianie przypadków masowych represji za czasów stalinizmu oraz pielęgnowanie pamięci jego ofiar. Misja ta pozostaje aktualna do dziś. Po upadku Związku Radzieckiego Memoriał stał się organizacją międzynarodową, z oddziałami i organizacjami partnerskimi w byłych republikach radzieckich. Od tamtej pory cele organizacji Memoriał rozszerzono o monitorowanie naruszeń praw człowieka w Rosji i byłych republikach radzieckich. Jednym z jej założycieli był Andriej Sacharow, który wraz z Ludmiłą Aleksiejewą założył też Moskiewską Grupę Helsińską. Od 1994 r. Oleg Orłow jest jednym z przywódców organizacji Memoriał i członkiem zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Memoriał. Zgromadził dowody na przypadki uprowadzeń na wschodzie Ukrainy, kiedy to prorosyjscy separatyści toczyli walki z siłami ukraińskimi. Memoriał przez lata dokumentował takie praktyki także w czasie obu wojen w Czeczenii, gdzie Orłow sam został porwany. Siergiej Kowaliow, długoletni przewodniczący rosyjskiej organizacji Memoriał, jest dobrze znany w związku z wynegocjowaniem w 1995 r. uwolnienia około 2 tysięcy osób przetrzymywanych w charakterze zakładników przez czeczeńskich bojowników w szpitalu w Budionnowsku, co było jedynym przypadkiem, kiedy atak terrorystyczny w Rosji nie zakończył się masową śmiercią zakładników. Siergiej Kowaliow zarzuca Rosji wtrącanie się w wewnętrzne sprawy Ukrainy i wywoływanie konfliktu na wschodzie. Przez lata wobec członków organizacji Memoriał i osób blisko z nią związanych stosowano różnego rodzaju represje: groźby, uprowadzenia i zamachy. W 2014 r. rosyjskie władze zarejestrowały Memoriał jako obcego agenta, po tym jak do ustawy z 2012 r. wprowadzono zmiany umożliwiające władzom rejestrowanie organizacji pozarządowych bez ich zgody jako obcych agentów, jeżeli otrzymują wsparcie finansowe z zewnątrz. W wystąpieniu do Podkomisji Praw Człowieka Parlamentu Europejskiego Kirył Korotiejew, główny prawnik organizacji Memoriał, wyjaśnił, że określenie obcy agent w Rosji oznacza po prostu szpiega. We wrześniu 2014 r. Ministerstwo Sprawiedliwości wytoczyło Memoriałowi sprawę, uznając, że statut organizacji i jej struktura są sprzeczne z ustawodawstwem krajowym. Proces mógł doprowadzić do likwidacji Memoriału. Jednak w styczniu 2015 r. sąd orzekł na korzyść organizacji i odrzucił skargę ministerstwa. Wiosną 2014 r. moskiewski oddział Memoriału (Centrum Praw Człowieka Memoriał) zakwestionował sklasyfikowanie go jako obcego agenta, ale przegrał sprawę. Natalia Sokołowa, dyrektor wykonawcza organizacji Memoriał, widzi przyszłość organizacji w ponurych barwach: niestety, obecna sytuacja nie pozostawia nam wielkiej nadziei na dalszą działalność jako osoba prawna, a nawet jeśli, to pytanie brzmi, jak długo. Jednakowoż wielu z nas wciąż nie poddaje się w walce o realną swobodę zrzeszania się, korzystając ze wszystkich dostępnych mechanizmów prawnych. Ludmiła Aleksiejewa zalicza się do dzielnych bojowników, którzy nie składają broni w walce o wolność w Rosji. Jako przewodnicząca Moskiewskiej Grupy Helsińskiej odmówiła zarejestrowania się jako obcy agent i zapowiedziała, że będzie dalej walczyć o prawa człowieka bez zagranicznych dotacji. Urodzona w 1927 r. Ludmiła Aleksiejewa jest jedną z nielicznych dysydentek z czasów Związku Radzieckiego nadal aktywnych w dzisiejszej Rosji, znaną z działalności na rzecz zapewnienia dysydentom uczciwych procesów sądowych. W 2012 r. Aleksiejewa wystąpiła z Prezydenckiej Rady na rzecz Społeczeństwa Obywatelskiego i Praw Człowieka w Rosji, rozczarowana faktem, że nie ma ona rzeczywistego wpływu na krajową sytuację w dziedzinie praw człowieka. Jednak w 2015 r. zasiadła w Radzie ponownie, aby zająć się badaniem przepisów ustawy o obcych agentach wykorzystywanej przeciwko coraz większej liczbie organizacji pozarządowych oraz monitorowaniem działalności sądów i licznych naruszeń praw człowieka w więzieniach. Przedstawiciele Memoriału oraz Ludmiła Aleksiejewa są czynnymi działaczami sieci laureatów oraz interlokutorami Parlamentu Europejskiego.