Pomoc indywidualna dla pracowników zatrudnionych w zakładach dysponujących funduszem rehabilitacji - praktyczne wskazówki na co przeznaczyć środki

Transkrypt

1 Pomoc indywidualna dla pracowników zatrudnionych w zakładach dysponujących funduszem rehabilitacji - praktyczne wskazówki na co przeznaczyć środki Osoba niepełnosprawna może pracować zarówno na otwartym, jak i chronionym rynku pracy. Nawet jeśli w orzeczeniu ma wpisaną pracę w warunkach chronionych, może podejmować zatrudnienie u pracodawcy nieposiadającego statusu zakładu pracy chronionej. Tak stanowi przepis art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 ze zm, zgodnie z którym zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby z naruszoną sprawnością organizmu niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej nie wyklucza możliwości zatrudnienia takiej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku przystosowania stanowiska pracy do potrzeb takiej osoby niepełnosprawnej lub w przypadku zatrudnienia w formie telepracy. Uprawnienia osób niepełnosprawnych wynikające z rozdziału 4 ustawy o rehabilitacji w równym stopniu dotyczą osób zatrudnionych na otwartym i chronionym rynku pracy. Szczególnym uprawnieniem, które zostało uwarunkowane zatrudnieniem w zakładzie pracy chronionej lub zakładzie, który spełnia warunki określone w art. 33 ust. 7b (utracił status zakładu pracy chronionej, ale zachował fundusz rehabilitacji z uwagi na osiąganie stanu zatrudnienia ogółem w wysokości co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 25%), jest natomiast prawo do korzystania ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). Pracodawcy ci są zobligowani do przeznaczenia co najmniej 10% z całej puli środków przekazywanych na ZFRON na pomoc indywidualną, której beneficjentami mogą być: 1. osoby niepełnosprawne: - zatrudnione w zakładzie na podstawie umowy o pracę lub umowy o pracę nakładczą, w tym przebywające na urlopach wychowawczych, - będące uczniami odbywającymi praktyczną naukę zawodu w tym zakładzie, - niepracujące będące byłymi pracownikami tego zakładu; 2. rodzice lub prawni opiekunowie dzieci w przypadku wniosków o pomoc na odpłatność za pobyt na koloniach, obozach oraz turnusach rehabilitacyjnych niepełnosprawnych dzieci pracowników, a także dzieci osób niepełnosprawnych. Zasady przyznawania pomocy indywidualnej Zakres, warunki i formy udzielania pomocy indywidualnej określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (t.j.dz.u. z 2013 r., poz ze zm.). Uszczegółowienie tych zasad powinno się znaleźć w zakładowym regulaminie wykorzystania tych środków, który należy podać do wiadomości pracowników zakładu, co jest gwarantem ich równego dostępu do środków funduszu. Prawo do pomocy indywidualnej ze środków ZFRON nie może być uzależnione od wyników pracy czy miejsca zajmowanego przez wnioskodawcę w hierarchii zawodowej. Przy udzielaniu pomocy dysponent funduszu powinien się natomiast kierować sytuacją materialną czy losową osoby ubiegającej się o wsparcie. Pomoc jest udzielana na wniosek uprawnionego podmiotu i może przybrać postać pomocy bezzwrotnej lub nieoprocentowanej pożyczki, która może być częściowo lub całkowicie umorzona w przypadku jej wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem. Obligatoryjnymi elementami wniosku są:

2 - imię i nazwisko wnioskodawcy; - numer PESEL, a w przypadku jego braku numer dokumentu potwierdzającego tożsamość; - cel zgodny z katalogiem określonym w rozporządzeniu; - forma pomocy (pomoc bezzwrotna lub nieoprocentowana pożyczka); - uzasadnienie udzielenia pomocy; - oświadczenie o dochodzie i liczbie członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Dla poprawności wydatkowania środków funduszu rehabilitacji na pomoc indywidualną nie ma znaczenia fakt, czy stanowią one refundację kosztów poniesionych przez pracownika niepełnosprawnego, czy też zapłatę za towar lub usługę na rzecz osoby niepełnosprawnej, dokonaną na konto sprzedawcy lub dostawcy, co potwierdza stanowisko Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (znak: BON-I /09). Możemy w nim przeczytać, że: ( ) wydatków ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych dokonuje pracodawca, a nie osoba niepełnosprawna, a zatem bez znaczenia dla prawidłowości wydatkowania tych środków jest fakt, czy stanowią one refundację kosztów poniesionych przez pracownika niepełnosprawnego, czy też zapłatę za towar lub usługę na rzecz osoby niepełnosprawnej, dokonaną na konto sprzedawcy lub dostawcy. Należy jednak pamiętać, że warunkiem udzielenia pomocy indywidualnej jest wcześniejsze złożenie wniosku przez osobę uprawnioną do występowania o nią. Wykaz wydatków finansowanych uprawnionym do pomocy indywidualnej Katalog wydatków, które pracodawca może sfinansować w ramach pomocy indywidualnej, ma charakter zamknięty i nie można go traktować rozszerzająco. Wśród nich znajdują się wydatki na: 1. Adaptację i wyposażenie: - mieszkań, - budynków mieszkalnych, - obiektów zamieszkałych lub przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności. Osoby uprawnione mogą wnioskować o wsparcie na adaptację i wyposażenie mieszkań, budynków mieszkalnych oraz obiektów zamieszkałych lub przeznaczonych dla nich, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności. Finansowaniu ze środków funduszu nie będą jednak podlegały koszty prac remontowych, a jedynie prace adaptacyjne, które umożliwią osobie niepełnosprawnej np. samodzielne funkcjonowanie w mieszkaniu. Przykładowo: - przy trudnościach w poruszaniu się przeszkodą mogą być małe i bardzo niefunkcjonalne pomieszczenia (wąskie przejścia, wysokie progi, nierówna podłoga, odpadające płytki podłogowe), problemem może być śliska powierzchnia schodów, konieczne może się okazać poszerzenie otworów drzwiowych, wymiana wanny na prysznic, montaż specjalnych uchwytów w łazience; - osoba z cukrzycą może się ubiegać o zakup lodówki, - osoba z reumatoidalnym zapaleniem stawów, z niesprawnymi kończynami górnymi, ze zwyrodnieniem kręgosłupa może się ubiegać o zakup pralki, - osoba z chorobą układu oddechowego może wnioskować o odkurzacz dla alergików.

3 2. Zakup leków i innych niezbędnych środków medycznych - leki /nie muszą być związane z niepełnosprawnością/, witaminy, zioła, kompresy gazowe, plastry, opaski elastyczne, itp.; 3. Zakup i naprawę indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego (m.in. piłki rehabilitacyjne, rower rehabilitacyjny, trener dłoni, sprzęt do ćwiczeń manualnych, rotor, itp.), wyrobów medycznych (m.in. okulary korekcyjne, soczewki kontaktowe, protezy zębowe, ciśnieniomierze, pościel wełniana, proteza oka, proteza piersi, materac przeciwodleżynowy, aparat słuchowy, inhalatory itp.) w tym przedmiotów ortopedycznych (m.in. protezy kończyn dolnych, indywidualne przedmioty pionizujące, wózek inwalidzki, obuwie ortopedyczne, gorsety i kołnierze ortopedyczne, aparaty ortopedyczne na kończyny górne, pas biodrowy z szyną, itp.), oraz środków pomocniczych (m.in. strzykawki, cewniki, pas brzuszny, itp.) urządzeń i narzędzi technicznych (m.in. laptop przykładowo dla osoby, która z uwagi na niepełnosprawność nie może uczestniczyć w szkoleniach stacjonarnych i chce korzystać ze szkoleń w formie e-learningu, a dodatkowo dzięki dostępowi do Internetu może dokonywać płatności przez Internet czy umawiać się na wizyty lekarskie) oraz środków pomocniczych, urządzeń i narzędzi technicznych oraz środków transportu (m.in. samochód, skuter, itp.) niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych. 4. Usprawnianie fizyczne Czynny wypoczynek może mieć pozytywny wpływ na osiągnięcie celów związanych z rehabilitacją osoby niepełnosprawnej dlatego też w ramach usprawnienia fizycznego pracodawca może przyznać pracownikowi środki np. na zakup karnetu na basen czy na siłownię, a także zakupić rower czy też sprzęt sportowy. 5. Przejazd w obie strony i pobyt na: a) turnusach rehabilitacyjnych wraz z opiekunem jeśli lekarz zaleci uczestnictwo opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym; b) wczasach lub wypoczynku zorganizowanym w innych formach (każdy rodzaj wypoczynku: wczasy, wyjazd turystyczny, wycieczka jak i wypoczynek indywidualnie zorganizowany przez pracownika); 6. Przejazd w obie strony, pobyt i leczenie w szpitalach, sanatoriach, placówkach rehabilitacyjno szkoleniowych, zakładach opiekuńczo- leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych Uwaga: przepis ten nie stanowi podstawy prawnej do sfinansowania przejazdów w celu wykonania badań w przychodni. 7. Podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne Przykładowo w ramach tego przepisu można sfinansować świadczenia profilaktyczne, jak np. szczepienia, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne z zakresu medycyny ogólnej, rodzinnej, usługi dentystyczne, ortodontyczne, protetyczne, kinezyterapię, fizykoterapię, jonoforezę, magnetoterapię, laseroterapię, elektrostymulację mięśni. 8. Odpłatność za pobyt na koloniach, obozach (np. językowych w tym również zagranicznych) oraz turnusach rehabilitacyjnych dla niepełnosprawnych dzieci pracowników, a także dla dzieci osób niepełnosprawnych

4 Jest to jedyna forma bezpośredniej pomocy na niepełnosprawne dziecko, co wyklucza możliwość udzielania ze środków ZFRON pomocy np. na zakup leków dla chorych dzieci. 9. Przewóz osoby niepełnosprawnej na niezbędne zabiegi leczniczo rehabilitacyjne 10. Zwrot kosztów ubezpieczeń komunikacyjnych oaz ryczałtu za używany własny pojazd mechaniczny do celów pozasłużbowych dla osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności z uszkodzeniem narządu ruchu. Pracownik zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (bez względu na rodzaj schorzenia), a w przypadku lekkiego stopnia niepełnosprawności, pracownik z uszkodzonym narządem ruchu, może stać się beneficjentem pomocy w formie zwrotu kosztów ubezpieczeń komunikacyjnych oraz ryczałtu za używany własny pojazd mechaniczny do celów pozasłużbowych. Z powyższego wynika, iż pojazd mechaniczny powinien stanowić własność osoby niepełnosprawnej, a z uwagi na fakt, iż zgodnie z definicją współwłasności zawartą w Kodeksie cywilnym Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność), również będąc jedynie współwłaścicielem pojazdu, ale spełniając pozostałe warunki, można się ubiegać o przedmiotową pomoc. Pojazd może być wykorzystywany do wszelkich celów pozasłużbowych takich jak dojazdy do pracy, na zabiegi rehabilitacyjne; itp. 11. Dojazdy do pracy i z pracy osób niepełnosprawnych mających trudności w korzystaniu z publicznych środków transportu Poniesiony koszt może być zwrócony na podstawie faktury za paliwo, przeliczenia kilometrów, rachunku za taksówkę. 12. Odpłatność za kształcenie lub dokształcanie, w tym również w szkołach średnich i wyższych Przykładowo finansowanie studiów, studiów podyplomowych. 13. Odpłatność za kursy i szkolenia rozwijające pozazawodowe zainteresowania osób niepełnosprawnych Powyższy tytuł stanowi podstawę do finansowania wszelkich kursów i szkoleń niezwiązanych z zawodem wykonywanym u obecnego pracodawcy, przykładowo można tu wskazać na kurs komputerowy czy językowy dla pracownika fizycznego, czy kurs pływania, tańca, szkolenie z zakresu technik relaksacyjnych w zależności od zainteresowań osoby niepełnosprawnej. 14. Zakup wydawnictw i pomocy dydaktycznych stosownie do potrzeb osób niepełnosprawnych Przykładowo podręczników, leksykonów, przewodników, słowników, multimedialnych zestawów do nauki języków obcych. 15. Opiekę pielęgnacyjną w domu nad pracownikiem niepełnosprawnym w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się, w tym opiekę socjalno- bytowa 16. Utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika

5 17. Opłacanie przewodników towarzyszących: - osobom niewidomym zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, - osobom z niesprawnością narządu ruchu zaliczonym do znacznego stopnia niepełnosprawności 18. Opłacanie tłumaczy języka migowego 19. Opłacanie składki na indywidualne ubezpieczenia osób niepełnosprawnych Uwaga: Znajomość zasad wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji jest szczególnie ważna w obliczu dotkliwości kary za ich naruszenie. Pracodawca, który przeznaczy środki zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych niezgodnie z ustawą o rehabilitacji (...) oraz rozporządzeniem wykonawczym, jest zobowiązany do zwrotu 100% kwoty tych środków na fundusz rehabilitacji oraz wpłaty w wysokości 30% tych środków na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przy czym przedmiotowa kara nie może obciążać funduszu rehabilitacji. Pomoc indywidualna a podatek dochodowy Świadczenia na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków zakładowych funduszy rehabilitacji osób niepełnosprawnych w myśl art. 21 ust. 1 pkt 27 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) są wolne od podatku dochodowego. Bez znaczenia jest fakt, czy przedmiotowe świadczenia zostały wypłacone przez pracodawcę, który posiada status zakładu pracy chronionej, czy pracodawcę, który utracił status, ale zachował ZFRON. Pomoc indywidualna a składki ZUS Na mocy przepisu 2 ust. 1 pkt 23 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz ze zm.) środki otrzymywane na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych, na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) albo zakładowego funduszu aktywności (ZFA), z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy bez względu na status dysponentów tych funduszy - są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przygotowała: Małgorzata Tylewicz-Piwnik