Demokracja deliberacyjna i co z niej wynika dla praktyki. Arkadiusz Peisert Warszawa 10 grudnia 2010 r.

Transkrypt

1 Demokracja deliberacyjna i co z niej wynika dla praktyki Arkadiusz Peisert Warszawa 10 grudnia 2010 r.

2 Upadek obywatelskiej sfery publicznej (Habermas 2007): Stosunek obywatel państwo = roszczenie do określonej agendy państwowej; Rezygnacja obywatela z kształtowania decyzji; Partie i organizacje skupują roszczenia partykularne a nie wytwarzają opinii publicznej; Rozrzedzenie XIX wiecznej obywatelskiej sfery publicznej; opinionleaders promocja poglądów własnych zamiast ich uzasadniania i konfrontowania;

3 Upadek obywatelskiej sfery publicznej (2): Rozpad powiązań między wyborcami w społ. ponowoczesnym (upadek klasy robotniczej, mobilność pionowa i pozioma, marginalizacja) Publiczność demokratyczna obywateli staje się masą autonomicznych (zatomizowanych) obywateli. Tematem debaty publicznej stają się te sprawy, które potrafią wywoływać bądź silne oburzenie, bądź silne uznanie. Natomiast nie te, które mają istotne znaczenie.

4 Fabrykowanie sztucznej sfery publicznej (Habermas 2007): Głównym celem partii współczesnych jest przekonanie tzw. wyborców niezdecydowanych. Podczas gdy w klasycznych demokracjach liberalnych celem było przekonanie najzagorzalszych adwersarzy, Oddziaływanie na wyborców niezdecydowanych = marketing polityczny; dawny agitator = specjalista od PR niepolitycznie sprzedający politykę Kategoria popularności polityków zajmuje miejsce dawnej kategorii racji. Badania opinii to badania prywatnych opinii konsumentów o niż publicznej opinii obywateli na temat.

5 Sposoby obywatelskiego uczestnictwa w sprawach publicznych (Toerell 2006) 1. Model reaktywny podejmowanie przez grupy obywateli działań zwrotnych wobec decyzji władz publicznych 2. Partycypacja pośrednia (demokracja wyborcza) 3. Otwarta partycypacja obywateli w debatach mających na celu wspólne określanie i rozpatrywanie kwestii problemowych wykorzystanie dyskursu, deliberacja

6 Istota deliberacji Deliberacja -publicznyproces komunikacji zorientowany na poszukiwanie odpowiednich argumentówprzemawiających za określonymi ocenami i rozwiązaniami omawianych kwestii (Cohen 1997) Deliberacja jest dyskusją dążącą do wypracowania konsensusu. Kluczowy postulat (Dryzek 2009): powrót do debaty, dialogu jako centralnego elementy demokracji.

7 Deliberacja -warunki Warunkiem koniecznym deliberacji jest istnienie publiczności o cechach zarysowanych przez Charles aw. Mills a(c. W. Mills, 1961): (1) niewiele mniej ludzi wytwarza opinie niż odbiera, (2) możliwa jest bieżąca odpowiedź na wygłaszane opinie, (3) ukształtowane opinie znajdują ujście w działaniu, (4) aparat władzy nie przenika do publiczności. Kluczowy postulat (Dryzek2009): powrót do debaty, dialogu jako centralnego elementy demokracji. Instrumentem deliberacji jest perswazja używanie otwartych argumentów. W opozycji do manipulacji -używającej niejawnych technik wywierania wpływu

8 Deliberacja c.d. Deliberacja jest formą interakcji -należy uwzględnić fakt, iż jej uczestnicy zmieniają opinie i preferencje w jej toku. Deliberacja to wymiana, ale i konfrontacja argumentów, w którym to procesie znaczenia nabierają argumenty mocniejsze, które same również podlegają modyfikacji. Demokracja deliberacyjnazatem to demokracja ucząca się, proces deliberacji pozwala na poszukiwanie nowych rozwiązań, samoedukację i zmianę postaw. Przykłady historyczne: greckie polis, republika rzymska, średniowieczne i nowożytne republiki miejskie, XIX wieczne obywatelskie państwa prawne; ustrój Rzeczpospolitej szlacheckiej w XVI w.

9 Między biurokracją a deliberacją Tradycyjne procedowanie biurokratyczne spraw publicznych: sekwencyjność; jednowątkowość; jednościeżkowość; ograniczona i stała liczba podmiotów (stakeholders). Rzeczywiste cechy spraw publicznych: ciągłość; wielowątkowość; wielościeżkowość; stale zmieniająca się grupa podmiotów określonej sprawy.

10 Proceduralne postulaty deliberacji (Dryzek 2002, Habermas 2005, Sroka 2009) 1. Debaty są wolne od przymusów zewnętrznych debatujących wiążą jedynie reguły komunikacji i argumentowania 2. Debaty mają charakter inkluzywny i upubliczniony 3. Debaty dążą do racjonalnie umotywowanej zgody i mogą być wznawiane w każdym momencie (uwzględniając fakt, że kiedyś muszą się konkluzywnie kończyć) 4. Debaty są wolne od przymusów wewnętrznych każdy ma równą szansę wnoszenia tematów, bycia wysłuchanym, krytykowania

11 Deliberacja a modele partycypacji Model partycypacji Wskaźnik modelu Spełnione postulaty deliberacji Model asymetryczny Model opiniodawczokonsultacyjny (a) Model opiniodawczokonsultacyjny (b) Władze publicznedziałają jednostronnie, informują opinię publiczną o działaniach Władze publiczne informują o swych planach, przyjmują do wiadomości pojawiające się opinie i w ograniczonym stopniu je uwzględniają Władze publiczne przed podjęciem decyzji pragną poznać całe spektrum opinii na dany temat brak (1) 1,2

12 Deliberacja a modele partycypacji (c.d.) Model partycypacji Wskaźnik modelu Spełnione postulaty deliberacji Model symetryczny Delegowanie Władze publiczne przed podjęciem decyzji współpracują z partnerami społecznymi i z nimi budują kompromisowe, wspólne plany Władze publiczne przekazują podejmowanie decyzji i działańgrupom społecznym, akceptują te decyzje i kontrolują jedynie ich poprawność proceduralną i zgodność z prawem 1,2,(3) 1,2,3,(4);

13 Badanie instytucji demokracji partycypacyjnej przez IPiSS(Sroka 2008) Badano: Wielostronne i trójstronne rady konsultacyjne działające przy jednostkach adm. centralnej Wojewódzkie i powiatowe rady zatrudnienia Wojewódzkie Komisje Dialogu Społecznego Wybrane instytucje lokalnej partycypacji

14 Konkluzje z badania IPiSS [działalność tych instytucji] polega na otwieraniu procesu podejmowania decyzji [ ] na wpływy rozmaitych grup interesu i szukaniu kompromisów zadowalających uczestników negocjacji nie zaś na[ ] deliberacyjnemuszukaniu rozwiązań słusznych (Frieske 2009) Istnieje obawa, że koncepcja demokracji deliberacyjnejjest na tyle osobliwa, że w żaden sposób nie da się wpisać w instytucjonalny ład demokracji partycypacyjnej zakorzeniony w instytucjach polityki grup interesu (tamże) nie jest wykluczone, że szanse demokracji deliberacyjnej ulokowane są poza instytucjonalną strukturą demokratycznych systemów politycznych, publicznych debatach, obywatelskich forach, itd. (tamże)

15 Metody inicjowania praktyk deliberacyjnych(sroka 2009) Metoda deliberatywnegoustalania preferencji opinii publicznej (sondaż deliberatywny) stosowana przez J. Fishkina Metoda paneli obywatelskich Metoda komórek planujących stosowana w think-tankach Konferencje konsensusu w sytuacjach napięć społecznych

16 Sondaż deliberatywnyw Poznaniu (listopad 2009) Sondaż dotyczył preferowanych sposobów finansowania i wykorzystywania stadionu miejskiego w Poznaniu. W sondażu brało udział 880 osób, 148 brało udział w deliberacjach. Przed sondażem sformułowano 4 najbardziej racjonalne opcje do wyboru, uwzględniające odpowiedzi na następujące pytania: - Kto ma zarządzać stadionem? - W jaki sposób stadion ma zarabiać na siebie i w jakim stopniu? - W jakim stopniu powinien być otwarty dla mieszkańców Poznania

17 Konkluzje z ewaluacji sondażu deliberatywnegow Poznaniu: Sama procedura spowodowała pobudzenie aktywności lokalnej i nieformalnych dyskusji na temat stadionu; Procedura sondażu sama w sobie była szkołą demokratycznej debaty i kształtowania opinii w sprawach publicznych Uczestnicy sondażu byli gotowi zmieniać swoje decyzje i postrzegać zagadnienie z perspektywy interesu wspólnoty a nie własnego, prywatnego. Preferencje dotyczące stadionu ewoluowały od stanowiska roszczeniowego w stronę troski o interesy (i finanse) wspólnoty Nie jest jednak jasne, czy było efektem świadomej decyzji, czy wpływ konformizmu grupowego i oczekiwań ankietera

18 Konkluzja Kryzys demokracji przedstawicielskiej podważa zdolność instytucjonalnej artykulacji woli ludu. Bez tego elementu demokracja przestaje być demokracją Innymi słowy nie jest wykluczone, że choć demokracja deliberacyjna w ograniczonym stopniu pozwala się instytucjonalizować, to jest jedynym lub jednym z niewielu dostępnych sposobów demokratyzacji demokracji (Giddens).

19 Dziękuję za uwagę!