PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII W ZESPOLE SZKÓŁ W WAGANOWICACH

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII W ZESPOLE SZKÓŁ W WAGANOWICACH opracowała: Jolanta Gicala

2 Spis treści: I. Podstawa prawna PZO. II. Cele oceniania osiągnięć uczniów. III. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów. IV. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie. V. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie. VI. Zasady wystawiania oceny śródrocznej i rocznej. VII. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej. VIII. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach edukacyjnych uczniów. IX. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej. X. Dostosowanie wymagań edukacyjnych ze względu na orzeczenia SPPP o specyficznych trudnościach w uczeniu się.

3 I. Podstawa prawna PZO. Przedmiotowe zasady oceniania z matematyki są zgodne z: Podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum; Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U poz. 997); Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U poz. 843); Programem nauczania Program nauczania geografii w gimnazjum Planeta Nowa Ewa Maria Tuz, Dawid Szczypiński. II. Cele oceniania osiągnięć uczniów. Wspieranie ucznia w jego rozwoju. Określanie stopnia efektywności procesu kształcenia. Gromadzenie informacji o uczniu i formułowanie na ich podstawie opinii o jego osiągnięciach w nauce i rozwoju. Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie, pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju. Motywowanie ucznia do dalszej pracy. Dostarczanie rodzicom (prawnym opiekunom) i wychowawcom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. III. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów. 1. Odpowiedź ustna - 1ocena w okresie Obowiązuje tematyka z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowej z całego działu. Uczeń ma czas na zastanowienie się. Nauczyciel dokonuje ostatecznej oceny i ją uzasadnia. Ocena z odpowiedzi ustnej nie podlega poprawie.

4 2. Prace pisemne Praca klasowa (co najmniej 2 oceny w okresie) - jest obowiązkowa i obejmuje materiał programowy jednego działu tematycznego. Zapowiadana jest z tygodniowym wyprzedzeniem, poprzedzona lekcją powtórzeniową. Praca klasowa zostaje sprawdzona i oddana w ciągu dwóch tygodni. Uczniowie, którzy są nieobecni podczas pracy klasowej zobowiązani są do napisania jej w terminie do dwóch tygodni po powrocie. Oceny niedostateczne z pracy klasowej można poprawić w terminie do siedmiu dni po oddaniu pracy klasowej przez nauczyciela. Uczeń poprawia pracę klasową raz i do dziennika wpisywane są obie oceny. Kartkówka ( co najmniej 2 oceny w okresie) - krótka forma pisemna sprawdzająca bieżące wiadomości z maksymalnie trzech ostatnich lekcji. Może być niezapowiedziana, sprawdzona w ciągu tygodnia. Oceny z kartkówek nie podlegają poprawie. Diagnozy i próbne sprawdziany i egzaminy - oceniane według procentów. 3. Aktywność na lekcji Ocena obejmuje: Częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi. Prawidłowe rozwiązywanie zadań. 4. Prace domowe Praca ucznia wykonywana jest w domu. Uczeń nie otrzymuje oceny niedostatecznej, gdy przed lekcją zgłosi nauczycielowi, iż nie potrafił w domu sam wykonać zadanej pracy, powinien jednak wówczas pokazać pisemne próby rozwiązania. Brak zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń jest równoznaczne z brakiem zadania domowego. Prace domowe nie muszą być zawsze oceniane. Prace domowe mogą być sprawdzane również w sposób wybiórczy na ocenę podczas lekcji. 5. Prace dodatkowe - wg ustaleń z nauczycielem 6. Praca w grupach na lekcji 7. Udział w konkursach geograficznych

5 Osiągnięcia w konkursach zewnątrzszkolnych i wewnątrzszkolnych nagradzane są cząstkową oceną celującą. Uczeń ma prawo zgłosić w ciągu okresu dwa razy nieprzygotowanie do lekcji bez podania przyczyny. Prace klasowe, diagnozy, próbne sprawdziany i próbne egzaminy oceniane w systemie punktowym przeliczane są w skali: Punkty w % Oceny celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Kartkówki oceniane w systemie punktowym przeliczane są w skali: Punkty w % Oceny bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny IV. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który : samodzielnie rozwija własne uzdolnienia, wykorzystują zdobytą wiedzę podczas zajęć osiąga sukcesy w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, reprezentuje szkołę na zewnątrz lub posiada inne znaczące osiągnięcia Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania

6 potrafi efektywnie zaplanować pracę w zespole, umiejętnie podejmować decyzje, interpretować wyniki, odnajdywać i porządkować informacje potrafi zastosować umiejętności w rożnych sytuacjach, samodzielne rozwiązuje zadania i problemy w sposób twórczy w sytuacjach trudnych, nietypowych Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: posiada wiedzę określoną kryteriami oceny dobrej w przedmiotowych zasadach oceniania potrafi współpracować w grupie, wyciągnąć wnioski, różnicować ważność informacji, dzielić się wiedzą z innymi, wybrać własny sposób uczenia wykazuje aktywną postawę wobec trudnych i nietypowych zagadnień Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: opanował wiadomości i umiejętności określone kryteriami oceny dostatecznej współpracuje w grupie, umie objaśnić niektóre wyniki pracy, logicznie je uporządkować, podjąć decyzję, jaką postawę przyjąć rozwiązuje proste zadania teoretyczne i praktyczne. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: opanował wiedzę określoną kryteriami oceny dopuszczającej potrafi dostosować się do decyzji grupy i współpracować w niej rozwiązuje najprostsze zagadnienia z pomocy kolegi lub nauczyciela rozumie podstawowe zagadnienia wyrażane w sposób prosty i jednoznaczny Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą V. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie. Załącznik 1

7 VI. Zasady wystawiania oceny śródrocznej i rocznej. Wystawianie oceny śródrocznej i rocznej dokonuje się na podstawie wszystkich ocen cząstkowych z uwzględnieniem preferencji ocen z prac klasowych. W drugiej kolejności brane są pod uwagę oceny z kartkówek i odpowiedzi. Ocenę śródroczną i roczną nauczyciel wystawia najpóźniej na 10 dni przed klasyfikacją. Przy wystawianiu oceny śródrocznej i rocznej pod uwagę będą brane również: postępy ucznia aktywność systematyczność i pilność samodzielność pracy O zagrożeniu oceną niedostateczną, nauczyciel informuje wychowawcę ucznia na miesiąc przed klasyfikacją. Wychowawca przekazuje pisemną informację rodzicom. Ocena śródroczna i roczna nie jest średnią arytmetyczną. Oceny ustala nauczyciel na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych. VII. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej. Uczeń lub jego rodzice (opiekun prawny) składają pisemny wniosek do Dyrektora Zespołu o ustalenie wyższej, niż przewidywana roczna ocena klasyfikacyjna w terminie do dwóch dni roboczych od uzyskania informacji. Nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne jest obowiązany dokonać analizy zasadności wniosku wg następujących kryteriów: uczeń był obecny na 90% zajęć edukacyjnych z danego przedmiotu, w całorocznym ocenianiu bieżącym występuje przynajmniej 50% ocen równych lub wyższych od oceny, o którą ubiega się uczeń. W oparciu o tę analizę nauczyciel może ocenę podwyższyć lub utrzymać. Nauczyciel może dokonać sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia w formie ustnej lub pisemnej w obszarze uznanym przez niego za konieczny. Uczeń otrzymuje informację od nauczyciela o ustalonej ocenie klasyfikacyjnej. Nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę poprzez krótką informację ustną lub uzasadnienie punktacji. W przypadku wniosku pisemnego nauczyciel uzasadnia ocenę na piśmie.

8 VIII. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach edukacyjnych uczniów. Uczeń jest na bieżąco informowany o otrzymywanych ocenach. Każda ocena jest jawna. Uczeń ma prawo wiedzieć za co i jaką ocenę otrzymał. Informację o planowanej ocenie klasyfikacyjnej podaje się uczniowi co najmniej 10 dni przed klasyfikacją. Informację o planowanej ocenie niedostatecznej śródrocznej lub rocznej otrzymuje uczeń i jego rodzice miesiąc przed końcem okresu. Rodzice są informowani o osiągnięciach swoich dzieci podczas zebrań ogólnych, które odbywają się w terminach ustalonych przez Dyrektora Szkoły. Sprawdzone i ocenione prace ucznia są udostępniane uczniowi i jego rodzicom (opiekunom) na terenie szkoły przez wychowawcę klasy po wcześniejszym umówieniu spotkania lub w czasie zebrań z rodzicami przez uczącego nauczyciela lub wychowawcę. Nie dopuszcza się kopiowania dokumentów, robienia zdjęć czy notatek. W zależności od potrzeb przeprowadzane są: rozmowy indywidualne, rozmowy telefoniczne, wpisywanie uwag do zeszytu przedmiotowego ucznia informujące rodziców o postępach i trudnościach w nauce dzieci. IX. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej. Załącznik 2 X. Dostosowanie wymagań edukacyjnych ze względu na orzeczenia SPPP o specyficznych trudnościach w uczeniu się. Uczeń nie będzie wyrywany do natychmiastowej odpowiedzi, Uczeń będzie mógł wybrać dogodny dla siebie sposób odpowiedzi ustnej lub pisemnej, Materiał sprawiający mu trudność uczeń będzie miał podzielony na mniejsze partie, Można też dać uczniowi do rozwiązania w domu podobne zadania jakie będą na sprawdzianie, Uczeń w czasie sprawdzianów będzie miał zwiększoną ilość czasu na rozwiązanie zadań, W czasie sprawdzianów i odpowiedzi należy oceniać tok rozumowania.

9 Załącznik 1 SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGEAFII KLASA I Mapy. Ziemia we Wszechświecie dopuszczający - wymienia źródła informacji geograficznej - wskazuje na mapie i globusie półkule Ziemi - potrafi wskazać sposoby wykorzystania różnych map -podaje przykłady ciał niebieskich -wyjaśnia pojęcia północ, południe, doba - opisuje pory roku dostateczny - podaje główne cechy Ziemi jako planety - posługuje się elementami mapy, dokonuje podziału map - odczytuje wysokość bezwzględną -wymienia kolejno nazwy planet Układu Słonecznego - wymienia cechy i następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dobry - określa położenie geograficzne na mapie i globusie - przekształca różne rodzaje skali - oblicza wysokość względną z rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej - posługuje się różnymi mapami - rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie - charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi bardzo dobry - omawia historię poznawania kształtów i wymiaru Ziemi - charakteryzuje sposoby przedstawiania zjawisk na mapach -lokalizuje na mapie główne obiekty w Polsce i na świecie - oblicza czas strefowy i słoneczny oraz wysokość śłońca nad widnokręgiem Atmosfera dopuszczający - podaje skład powietrza oraz czynniki wpływające na temperaturę powietrza -wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych

10 -wymienia elementy pogody dostateczny - czyta mapy klimatyczne -wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru, podaje przykłady wiatrów stałych i zmiennych -wymienia strefy klimatyczne na Ziemi dobry - wymienia i opisuje czynniki klimatotwórcze -charakteryzuje rodzaje wiatrów, posługuje się terminami niż i wyż baryczny - opisuje proces powstawanie chmur, opadów i osadów atmosferycznych - wskazuje różnice między klimatem a pogodą bardzo dobry - opisuje działalność człowieka w poszczególnych strefach klimatycznych - charakteryzuje skale służące do pomiaru temperatury Wody podziemne dopuszczający - wymienia nazwy oceanów i wskazuje je na mapie i globusie -wskazuje na mapie rzeki główne i dopływy oraz jeziora - wskazuje na mapie elementy linii brzegowej dostateczny - omawia obieg wody w przyrodzie, stany skupienia wody - wymienia i wskazuje na mapie wybrane prądy morskie dobry - zaznacza na mapie zlewisko, dorzecze, dział wodny - omawia warunki powstawania bagien i gejzerów - charakteryzuje wody podziemne - podaje sposoby gospodarczego wykorzystania rzek bardzo dobry - charakteryzuje różne typy jezior, podaje przykłady -wskazuje przyczyny i skutki zanieczyszczenia wód podziemnych Wnętrze Ziemi dopuszczający - wskazuje na mapie Polski i świata przykłady nizin, wyżyn i gór - zna pojęcie wulkan, wskazuje je na mapie dostateczny - wymienia nazwy wybranych skał i minerałów, wskazuje różnice

11 - wymienia nazwy er oraz metody badań skorupy Ziemi - wyjaśnia terminy lawa i magma - podaje przykłady gór fałdowych, zrębowych i wulkanicznych dobry - rozpoznaje skały i określa ich rodzaj - wymienia nazwy okresów geologicznych - opisuje budowę wulkanu, wskazuje obszary występowania trzęsień Ziemi - charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi bardzo dobry -omawia najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi -zna i stosuje pojęcia epicentrum, hipocentrum, orogeneza - charakteryzuje mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych Rzeźbiarze powierzchni Ziemi dopuszczający - podaje przyczyny niszczenia skał - wskazuje na mapie obszary występowania lądolodów i pustyń - wie co wpływa na żyzność gleby dostateczny - podaje przykłady form krasowych -podaje przykłady form erozyjnych i akumulacyjnych - opisuje lodowce górskie i lądolody -wymienia typy wybrzeży morskich - wymienia przykłady gleb strefowych i astrefowych dobry - rozpoznaje i opisuje różne rodzaje rzeźby terenu powstałe na skutek działalności rzeki, lodowców i lądolodów, wiatru, morza - charakteryzuje poziomy glebowe, wykazuje wpływ klimatu na gleby i roślinność bardzo dobry -omawia wpływ zmian klimatycznych na pokrywę lodową - uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami KLASA II Kontynenty na kuli ziemskiej dopuszczający -nazywa i wskazuje na mapie świata oceany i kontynenty

12 -wskazuje wybrane formy ukształtowania powierzchni poszczególnych kontynentów - wskazuje przykładowe rzeki i jeziora -wskazuje na mapie omawiane kraje - podaje charakterystyczne cechy klimatu poszczególnych kontynentów dostateczny - określa położenie geograficzne kontynentów -wymienia i wskazuje elementy linii brzegowej -opisuje występowanie wód powierzchniowych - charakteryzuje i opisuje położenie i środowisko geograficzne omawianych krajów -wymienia charakterystyczne cechy gospodarki państw -omawia najważniejsze problemy demograficzne - opisuje warunki klimatyczne kontynentów i państw dobry - omawia wpływ czynników klimatotwórczych na warunki klimatyczne - charakteryzuje formacje roślinne i gleby -odczytuje i interpretuje dane z diagramów i map tematycznych - analizuje strukturę użytkowania ziemi -wiąże warunki przyrodnicze z działalnością człowieka - opisuje walory turystyczne wybranych regionów, wskazuje negatywny wpływ na środowisko -wskazuje przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego - analizuje i interpretuje wartość PKB bardzo dobry - porównuje linię brzegową kontynentów oraz ukształtowanie powierzchni i sieć rzeczną -analizuje dane statystyczne - ocenia warunki środowiska naturalnego -opisuje rozmieszczenie ludności, wykazuje zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe -wymienia i charakteryzuje bariery osadnicze -wykazuje wpływ czynników poza przyrodniczych na rozwój rolnictwa KLASA III POLSKA- POŁOŻENIE, ŚRODOWISKO, LUDNOŚĆ, GOSPODARKA, REGIONY dopuszczający - wskazuje Polskę na mapie, wymienia sąsiadów Polski - wymienia cechy rzeźby terenu, krainy geograficzne

13 -wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych -wymienia nazwy rzek i jezior, wskazuje je na mapie -podaje znaczenie gospodarcze gleb -wymienia nazwy województw oraz główne miasta w Polsce -wymienia główne rośliny uprawiane w Polsce oraz zwierzęta hodowlane -wymienia nazwy źródeł energii - wymienia regiony atrakcyjne turystycznie - wymienia przyczyny zanieczyszczenia środowiska dostateczny - opisuje położenie Polski w Europie i na świecie oraz przebieg granic - wymienia pasy ukształtowania powierzchni -odczytuje dane z map tematycznych, wykresów i diagramów -wymienia i wskazuje wody powierzchniowe, opisuje linię brzegową Bałtyku - opisuje rozmieszczenie i funkcje lasów - opisuje podział administracyjny Polski -opisuje na podstawie danych cechy ludności Polski -charakteryzuje przyrodnicze i poza przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa, wskazuje kierunki rozwoju -wymienia nazwy obszarów przemysłowych, podaje ich funkcje - wyjaśnia znaczenie różnego rodzaju transportu -podaje sposoby ochrony przyrody - wymienia charakterystyczne cechy regionów geograficznych dobry -wiąże najważniejsze wydarzenia z dziejów Ziemi z obszarem Polski -charakteryzuje cechy rzeźby obszaru Polski - oblicza różnice wysokości z map hipsometrycznych -wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na klimat Polski, analizuje mapy pogody -opisuje cechy sieci rzecznej i Morza Bałtyckiego -wykazuje zmiany demograficzne w Polsce - porównuje wskaźnik urbanizacji -charakteryzuje czynniki rozwoju rolnictwa, wyróżnia podstawowe cechy rolnictwa w Polsce -wiąże występowanie surowców mineralnych z rozwojem przemysłu - podaje funkcje miast z odpowiednimi przykładami - analizuje ruch turystyczny w Polsce - opisuje przyczyny i skutki zanieczyszczenia środowiska

14 - charakteryzuje metody i formy ochrony przyrody - opisuje cechy własnego regionu bardzo dobry -oblicza różnice w czasie słonecznym -charakteryzuje główne jednostki tektoniczne -wyjaśnia przyczyny różnic klimatycznych - wyjaśnia przyczyny zasolenia i temperatury Bałtyku -wyjaśnia przyczyny degradacji środowiska -korzysta z map tematycznych i danych statystycznych -porównuje strukturę użytkowania ziemi w Polsce z innymi krajami Europy -ocenia strukturę produkcji energii elektrycznej - uzasadnia konieczność ochrony przyrody - charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze regionów geograficznych Polski -projektuje i opisuje trasę turystyczną Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - osiąga sukcesy w konkursach geograficznych -systematycznie i samodzielnie poszerza swoją wiedzę geograficzną - swoje wiadomości i umiejętności wykorzystuje podczas lekcji wyróżniając się dużą aktywnością

15 Załącznik 2 CELE EDUKACYJNE ZWARTE W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ GEOGRAFIA 1. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie, potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. 2. Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym, identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych ( lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej), rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek, wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi. 3. Stosowanie wiedzy i umiejętności w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca, stosuje wiadomości i umiejętności w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska. 4. Kształtowanie postaw Uczeń rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską Europą i światem; świadomość wartości i poczucia odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i kulturowe własnego regionu i Polski; patriotyzm i poczucie tożsamości przy jednoczesnym poszanowaniu innych narodów i społeczności ich systemów wartości i sposobów życia.

16 Treści nauczania wymagania szczegółowe - geografia 1. Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń: 1. wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie; 2. odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych; 3. posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie); 4. identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych; 5. dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych; 6. określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie; 7. lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.); 8. analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych; 9. projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych. 2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń: 1. podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie; 2. posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi; 3. podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku; 4. podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi. 3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 1. charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat; 2. charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza; 3. wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi; 4. podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi; 5. podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi; 6. posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich; 7. rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych. 4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń: 1. charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce oraz położenie Polski na świecie i w Europie; opisuje podział administracyjny Polski; podaje nazwy i wskazuje na mapie województwa oraz ich stolice;

17 2. opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski: powstanie węgla kamiennego, powstawanie gór, zalewy mórz, zlodowacenia; wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi; 3. rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce; wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania; podaje przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka; 4. podaje główne cechy klimatu Polski; wykazuje ich związek z czynnikami je kształtującymi; wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy morskiej; 5. wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych; korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie i określa znaczenie gospodarcze. 5. Ludność Polski. Uczeń: 1. wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia; 2. odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego oraz piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce; odczytuje wielkość i główne kierunki migracji z Polski i do Polski; 3. charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi; 4. wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie; 5. podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie; 6. analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie; wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce. 6. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń: 1. wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, wielkości i własności gospodarstw rolnych, zasiewów i hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych; 2. podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce; 3. przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego; 4. wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej; 5. rozróżnia rodzaje usług; wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i we własnym regionie; 6. wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości; 7. opisuje na podstawie map i wyjaśnia zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w Polsce i wykazuje jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej; 8. wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce; wymienia formy jego ochrony, proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie. 7. Regiony geograficzne Polski. Uczeń: 1. wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski; 2. charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych); 3. opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi; 4. przedstawia, np. w formie prezentacji multimedialnej, walory turystyczne wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych;

18 5. projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeograficznych i własnych obserwacji terenowych, podróż wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe; 6. przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego; wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód. 8. Sąsiedzi Polski - zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń: 1. charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie społeczne i gospodarcze; 2. wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec; 3. przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy; 4. wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji; 5. przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka. 9. Europa. Relacje przyroda - człowiek - gospodarka. Uczeń: 1. wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy; 2. określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych; 3. opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania; 4. wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego; 5. wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub innego kraju europejskiego, związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego; 6. przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej; 7. przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii; 8. wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich; 9. wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej; 10. prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części. 10. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek - przyroda - gospodarka. Uczeń: 1. wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów; 2. przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje; 3. analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej; 4. wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego; 5. wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i "kulturą ryżu" a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej; 6. opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii;

19 7. charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych; 8. charakteryzuje na podstawie map tematycznych i wyjaśnia występowanie stref klimatycznoroślinno-glebowych w Afryce; 9. wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody; 10. określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary; 11. wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej; 12. identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii; 13. wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej; 14. przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle warunków środowiska przyrodniczego; 15. przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych.