Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie. z zakresu wiadomości i umiejętności z języka polskiego w klasie IV

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z zakresu wiadomości i umiejętności z języka polskiego w klasie IV mgr Beata Fortuna mgr Sylwia Biernat Krawczyk OCENA CELUJĄCA Wiedza ucznia znacznie wykracza poza obowiązujący program nauczania. Twórczo i samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania; proponuje rozwiązania wykraczające poza materiał programowy; wypowiedzi ustne i pisemne są bezbłędne; nie powiela cudzych słów i poglądów. Osiąga sukcesy w konkursach literackich, ortograficznych i teatralnych itp. w szkole i poza szkołą. Podejmuje działalność literacką lub kulturalną i prezentuje wysoki poziom merytoryczny oraz artystyczny (udział w akademiach, współpraca z gazetką szkolną, udział w imprezach artystycznych itp.). Wykazuje się umiejętnościami z zakresu kształcenia kulturowo-literackiego i językowego wykraczającymi poza program nauczania klasy IV. OCENA BARDZO DOBRA formułuje i zapisuje wypowiedź skierowaną do konkretnego odbiorcy w imieniu różnych nadawców; dokonuje przedstawienia innych osób; podtrzymuje kontakt z rozmówcą za pomocą środków językowych o funkcji kontaktowej; planuje własna wypowiedź; czyta nowy tekst płynnie, wyraźnie, biegle z uwzględnieniem intencji nadawcy i akcentów logicznych; buduje przewidziane programem nauczania poprawne pod względem merytorycznym, logicznym, ortograficznym oraz stylistyczno-językowym formy wypowiedzi, uwzględniając właściwe dla tych form środki językowe (np. dialog, życzenia, przepis, instrukcja, rozmowa telefoniczna, opis przedmiotu, osoby, list prywatny, opowiadanie ustne); rozróżnia rodzaje wypowiedzeń; formułuje różne rodzaje wypowiedzeń, biorąc pod uwagę ich funkcję; przekształca zdania ze względu na zmianę nadawcy lub odbiorcy; rozpoznaje w zdaniu podmiot i orzeczenie (za pomocą pytań); ustala związki składniowe w zdaniu, wskazuje wyrazy określane i określające; rozróżnia i nazywa części mowy (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, przy-imek, spójnik w zdaniu pojedynczym oraz kategorie fleksyjne części mowy odmiennych - zgodnie z przyjętym programem nauczania); wskazuje różnicę między osobową, a nieosobową formą czasownika; odczytuje informacje o nadawcy i o sytuacji mówienia na podstawie formy czasownika; wyróżnia wyrazy bliskoznaczne; rozpoznaje i tworzy rodzinę wyrazów; rozróżnia zwroty od wyrażeń; rozróżnia temat i końcówkę wyrazu jako powtarzającą się i zmienną cząstkę wyrazu; rozróżnia samogłoski i spółgłoski; poprawnie artykułuje głoski w wypowiedzi ustnej, w czasie czytania i recytacji; wykazuje się bardzo dobrą znajomością przeczytanego tekstu; dokonuje selekcji informacji według stopnia ich ważności; na podstawie lektury ustnie opisuje postać literacką, ocenia postępowanie bohatera, stosuje słownictwo związane z określoną tematyką, np. baśnią, formułuje prawdy baśniowe jako pouczenia wypływające z treści, odróżnia bajkę od baśni i legendy, lirykę od prozy na podstawie wyróżników gatunkowych; odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości; wskazuje elementy świata przedstawionego utworu literackiego (bohaterowie, czas, przestrzeń, wydarzenia): wskazuje rymy w wierszu, epitety, porównania; dobiera epitety do wskazanych rzeczowników;

2 dostrzega funkcję poetycką środków artystycznych; dostrzega różnicę miedzy uosobieniem a ożywieniem; dostrzega i rozpoznaje charakterystyczne elementy języka potocznego i gwarowego w tekstach literackich; wskazuje różnice w sposobie przekazu między radiem, filmem, teatrem, literaturą; rozróżnia rodzaje audycji radiowych i telewizyjnych oraz niektóre gatunki filmu zgodnie z przyjętym programem nauczania; odróżnia reklamę od innych informacji, pisze tekst reklamowy. OCENA DOBRA recytuje wiersz lub fragment prozy, wykazując przy tym bardzo dobre opanowanie pamięciowe tekstu, z właściwą ekspresją, tempem i artykulacją; podejmuje rozmowę w określonym celu, używa zwrotów grzecznościowych; czyta głośno płynnie, wyraźnie wcześniej poznany tekst literacki, stosując znaki prawidłowego przestankowania; czyta cicho w celu wyszukania najważniejszych informacji; buduje poprawne pod wzglądem logicznym, merytorycznym, ortograficznym, stylistyczno-językowym formy wypowiedzi ustnych i pisemnych przewidziane programem nauczania; stosuje akapit w wypowiedzi pisemnej; dokonuje przekładu intersemiotycznego; zapisuje prosty dialog na podstawie tekstu; ustnie opowiada o zdarzeniach z lektury; rozumie relację autor - czytelnik na podstawie baśni, legendy, opowiadania; dostrzega w tekście osobę opowiadającą; wskazuje realistyczne i fantastyczne elementy świata przedstawionego baśni; porządkuje wydarzenia zgodnie z chronologią; wyodrębnia cechy gatunkowe baśni; zapisuje poprawnie formy grzecznościowe w liście, prawidłowo pisze datę i miejscowość; rozróżnia rodzaje wypowiedzeń; formułuje różne rodzaje wypowiedzeń, biorąc pod uwagę ich funkcję; przekształca zdania ze względu na zmianę nadawcy lub odbiorcy; rozpoznaje w zdaniu podmiot i orzeczenie (za pomocą pytań); ustala związki składniowe w zdaniu, wskazuje wyrazy określane i określające; określa formy czasu, liczby, osoby czasownika; przypadek, liczbę, i rodzaj rzeczownika; poprawnie stosuje przyimki przy określaniu stosunków przestrzennych; tworzy wyrazy bliskoznaczne; wyjaśnia znaczenie związków wyrazowych; wyjaśnia znaczenie wyrazu na podstawie kontekstu; rozpoznaje w tekście wyrazy pokrewne; wskazuje podobieństwa i różnice między wyrazami; rozróżnia samogłoski i spółgłoski; poprawnie artykułuje głoski; wykazuje się dobrą znajomością przeczytanego tekstu; wskazuje zdarzenia tworzące akcję; na podstawie lektury ustnie opisuje postać literacką, omawia postępowanie bohatera, stosuje słownictwo związane z określoną tematyką, np. baśnią, formułuje prawdy baśniowe jako pouczenia wypływające z treści, odróżnia bajkę od baśni i legendy, lirykę od prozy na podstawie wyróżników gatunkowych; odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości; wskazuje elementy świata przedstawionego utworu literackiego; rozpoznaje linijkę wiersza jako wers; posługuje się terminami: zwrotka, refren, rym; oznacza literowo wersy rymujące się; rozumie refren jako powtarzającą się część piosenki, wiersza; potrafi wskazać w wierszu epitet, postrzega go jako środek poetyckiego wyrazu; dostrzega różnice między językiem literackim a potocznym; zauważa różnice w sposobie przekazu między radiem, filmem, teatrem, literaturą; korzysta z pism dziecięcych; odczytuje ilustracje w piśmie; tworzy komiks; ocenia krytycznie reklamą;

3 OCENA DOSTATECZNA recytuje wiersz lub fragment prozy ze zrozumieniem; w wypowiedziach ustnych na ogół przestrzega zasad poprawnościowych w zakresie budowy zdań, precyzyjnego stosowania poznanego słownictwa i ortografii; wchodzi w rolę rozmówcy, skupiając uwagę na temacie rozmowy; uczestniczy w rozmowach, w których raz jest nadawcą, raz odbiorcą; rozpoznaje zamierzony przez nadawcę cel wypowiedzi; czyta głośno poprawnie poznany wcześniej tekst; czyta cicho w celu wyszukania najistotniejszych informacji; własnymi słowami przekazuje przebieg wydarzeń w utworze; w opowiadaniu ustnym wykorzystuje środki językowe właściwe tej formie (czasowniki wyrażające dzianie się, określenia nazywające okoliczności, wyrazy sygnalizujące relacje czasowe); ustnie formułuje proste formy użytkowe: podziękowanie, życzenia, zapytania, przeprosiny (zgodnie z przyjętym programem nauczania); wykonuje projekt graficzny, np. życzeń lub instrukcji; rozpoznaje zdanie pojedyncze i zdanie złożone po ilości orzeczeń; dostrzega związki między wyrazami w zdaniu; rozpoznaje czasownik w funkcji orzeczenia; rozpoznaje rzeczownik w funkcji podmiotu; rozpoznaje formy czasu, osoby, liczby; rozumie kategorie gramatyczne przypadków, liczby i rodzaju rzeczownika; wyróżnia przyimek jako nieodmienną część mowy, wskazującą na relacje przestrzenne i czasowe; rozpoznaje w tekście stałe związki frazeologiczne; wyodrębnia część wspólną powtarzającą się oraz część nową tworzącą wyraz; rozumie różnice między głoską a literą (rozróżnienie akustyczne i graficzne); rozpoznaje intonację, barwę, siłę głosu (bez operowania terminami); rozpoznaje porównanie na podstawie połączenia jak"; na podstawie baśni rozpoznaje uosobienie i ożywienie; rozpoznaje cechy gatunkowe baśni: fantastyka, motywy wędrowne, ludzkie cechy przyrody; rozumie sytuacje, w których można się posłużyć językiem gwarowym, środowiskowym; zauważa różnice między baśnią literacką a jej konkretyzacją sceniczną (teatr: słowo, autor, scenografia, rekwizyt, efekty muzyczno-świetlne); rozumie, że radio jest swoistym sposobem użycia słowa; wskazuje elementy tworzywa dźwiękowego; OCENA DOPUSZCZAJĄCA ustnie formułuje prośbę, zapytanie, przeprosiny; ustnie opowiada o zdarzeniach, których sam był uczestnikiem; rozróżnia funkcje zdań wyrażających prośbę i rozkaz; poprawnie przedstawia się; przeprowadza rozmowę telefoniczną; czyta głośno poznany wcześniej tekst, nie zachowuje właściwego tempa, logicznego przestankowania, technika czytania pozwala mu jednak na rozumienie tekstu; w wypowiedziach pisemnych popełnia błędy językowe, stylistyczne, logiczne i ortograficzne, które jednak nie przekreślają wartości pracy i wysiłku, jaki uczeń włożył w ich napisanie; ustnie formułuje niektóre formy wypowiedzi przewidziane programem, z pomocą nauczyciela potrafi je zapisać; redaguje list prywatny do rzeczywistego odbiorcy; stosuje różne typy zdań, uwzględnia nagłówek i podpis; stosuje różne rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi; zna i stosuje kropkę, znak zapytania, wykrzyknik na końcu zdania; rozpoznaje zdanie pojedyncze; rozwija zdanie pojedyncze nierozwinięte; wydziela zdania z tekstu (w piśmie i mowie); wyróżnia przymiotnik jako określenie rzeczownika; wyróżnia przysłówek utworzony od przymiotnika jako określenie czasownika (czynności); dostosowuje formę orzeczenia do formy podmiotu we własnych wypowiedziach; wskazuje, kto jest wykonawcą czynności, kto lub co jej podlega;

4 odróżnia czasownik i rzeczownik od innych części mowy; stosuje w zdaniu wskazaną formą rzeczownika; używa spójników w zdaniu zna wyrazy związane z tematyką tekstów, rozumie ich znaczenie (np. używa w zdaniu), wyjaśnia ich sensy; dzieli wyraz na sylaby, określa ilość sylab w wyrazie; prawidłowo dzieli wyraz na sylaby przy przenoszeniu; porządkuje wyrazy według kolejności alfabetycznej: odszukuje w słowniku ortograficznym potrzebne wyrazy; prawidłowo akcentuje wyrazy; wypowiada się na temat lektury; rozumie pojęcie autora jako twórcy dzieła; rozpoznaje utwór prozatorski na podstawie znanych elementów, np. opowiadający, bohater, zdarzenia; dostrzega różnice między utworem prozatorskim a poetyckim; dostrzega motywy wędrowne w baśni; rozumie pojęcia wydarzenia, postać zmyślona; wskazuje bohaterów literackich baśni, wyodrębnia z tekstu główne wydarzenia; postrzega zwrotkę jako graficznie wydzieloną część wiersza; dostrzega niektóre wyróżniki wiersza, np. zwrotka, wers, rym; posługuje się językiem ogólnym w wypowiedziach na lekcji; rozróżnia rodzaje teatru - lalkowy, aktorski; OCENĘ NIEDOSTATECZNĄ OTRZYMUJE UCZEŃ, KTÓRY: nie opanował podstawowych wiadomości w zakresie fleksji i składni, słownictwa, frazeologii i redagowania wypowiedzi oraz elementarnych wiadomości z zakresu budowy i analizy utworu literackiego, przewidzianych podstawą programową, nie opanował techniki głośnego i cichego czytania, nie potrafi sformułować poprawnej pod wzglądem językowym i rzeczowym wypowiedzi, w wypowiedziach pisemnych nie przestrzega reguł ortograficznych, nawet z pomocą nauczyciela nie jest w stanie rozwiązać zagadnienia o elementarnym stopniu trudności.

5 Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z zakresu wiadomości i umiejętności z języka polskiego w klasie V mgr Beata Fortuna mgr Sylwia Biernat Krawczyk OCENA CELUJĄCA Ocenę celującą otrzymuje uczeń, którego wiedza znacznie wykracza poza obowiązujący program nauczania, a ponadto: twórczo i samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, proponuje oryginalne rozwiązania, wykraczające poza materiał programowy, jego wypowiedzi ustne i pisemne są bezbłędne i dojrzałe, nie powiela poglądów innych, potrafi krytycznie ustosunkować się do językowej, literackiej i kulturalnej rzeczywistości, bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach szkolnych lub międzyszkolnych, podejmuje działalność literacką lub kulturalną, np. własna twórczość literacka, współpraca z gazetką szkolną, udział w akademiach, inscenizacje teatralne, itp. OCENA BARDZO DOBRA odczytuje relacje nadawczo-odbiorcze w związku z poznawaniem różnych tekstów kultury; interpretuje wiersz - barwa i siła głosu, intonacja; czyta płynnie z uwzględnieniem znaków interpunkcyjnych, intonacji zdaniowej; buduje przewidziane programem formy wypowiedzi (ustne i pisemne), uwzględniając właściwe dla tych form środki językowe (plan, tytuł, opis postaci rzeczywistej i literackiej, opowiadanie, relacja z wycieczki, zaproszenie, ogłoszenie, zawiadomienie) oraz te, które poznał w klasie IV (dialog jako zapis rozmowy, życzenia, przepis, instrukcja, rozmowa telefoniczna, opis przedmiotu, list prywatny, opowiadanie); wypowiedzi ustne i pisemne są całkowicie poprawne pod względem stylistyczno-językowym, ortograficznym, merytorycznym i logicznym; wyszukuje potrzebne informacje z kilku tekstów o charakterze informacyjnym; zmienia dialog na opowiadanie i odwrotnie; dokonuje oceny postaci; uzasadnia własne sądy; ustala zakres treści, wybiera formę i styl wypowiedzi, np. opowiadanie wesołe, smutne; redaguje notatkę jako krótki wniosek wypływający z przebiegu lekcji i prezentuje jej zapis na lekcji; dostrzega symboliczne sensy w micie i opowieści biblijnej; rozpoznaje i tworzy różne rodzaje zdań pojedynczych i złożonych; rozumie funkcję równoważników w różnych formach użytkowych; porządkuje składniki zdania ze względu na ich kolejność; tworzy zdania synonimiczne (to samo - inaczej); rozróżnia zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; wskazuje i tworzy zdania, uwzględniając stosunki między wyrazami (związek główny, związki nadrzędno-podrzędne); wyróżnia antonimy; rozpoznaje tematy oboczne czasownika; poprawnie pisze często używane wyrażenia przyimkowe, rozróżnia liczebniki główne i porządkowe (zbiorowe w zależności od potrzeby), w tworzonych wypowiedziach ustnych i pisemnych poprawnie stosuje znane związki frazeologiczne; posługuje się frazeologizmami odnoszącymi się do wybranych opowieści biblijnych, np. manna z nieba, słup soli, egipskie ciemności oraz do treści mitów, np. pięta Achillesa, Ikarowy lot; wyjaśnia znaczenie zaimków w tekście czytanym i w wypowiedzi; wskazuje i tworzy wyraz podstawowy i pochodny, wyróżnia ich część wspólną i różniącą się;

6 rozumie funkcje głoski i"; dostrzega zależność między doborem i nagromadzeniem określonych głosek a naśladowaniem dźwięków; poprawnie akcentuje formy trybu; poprawnie akcentuje formy liczebników; rozumie pojęcie akcji; rozumie rytm jako powtarzalność elementów, podejmuje próby tworzenia własnych wierszy rytmicznych; rozumie przenośny sens opowieści biblijnej; omawia funkcje uosobienia w tekście, dostrzega funkcję wyrazów dźwiękonaśladowczych w tekście; odszukuje w tekstach cechy charakterystyczne dla języka potocznego, literackiego i gwarowego; wskazuje różnice między utworem literackim a jego wersją filmową; zna terminy związane z filmem (aktor, gra aktorska, reżyser, scenarzysta, scenograf, scena, kompozytor, kostium); rozróżnia film animowany, aktorski, dokumentalny; opisuje dzieło filmowe ze względu na jego środki wyrazu i elementy świata przedstawionego; opisuje tekst prasowy ze względu na jego funkcję i charakter (notatka, artykuł). OCENA DOBRA ustala o kim lub o czym mówi nadawca; formułuje pytania ogólne i szczegółowe dotyczące tekstu; czyta poprawnie, stosując zasady prawidłowej intonacji i akcentowania, czyta teksty prasowe ze zrozumieniem ich treści i funkcji; buduje przewidziane programem wypowiedzi (ustne i pisemne), uwzględniając właściwe dla tych form środki językowe (plan, tytuł, opis postaci, opowiadanie, relacja z wycieczki, zaproszenie, ogłoszenie, zawiadomienie) oraz te, które poznał w klasie IV (dialog jako zapis rozmowy, życzenia, przepis, instrukcja, rozmowa telefoniczna, opis przedmiotu, list prywatny, opowiadanie ustne); wykonuje projekty graficzne zaproszenia, zawiadomienia, ogłoszenia; zapisuje dialog, stosując właściwą interpunkcję; zestawia cechy przeciwstawne, tworząc opisy kontrastowe; w określaniu cech przeciwstawnych wykorzystuje przymiotniki i przysłówki zaprzeczone; redaguje odtwórczy plan wydarzeń (ramowy); planuje własną wypowiedź ustną i pisemną; dzieli tekst na części w porządku logicznym (akapity), nadaje tytuły akapitom, rozumie sens tytułu, akapitu; odtwarza skrótowo zdarzenia przedstawione w cudzym tekście (pośrednie relacjonowanie informacji); rozróżnia formy wypowiedzi w tekście; dialog, opis, opowiadanie; ocenia zachowanie bohaterów; tworzy proste teksty informacyjne (np. do gazetki szkolnej); przekształca zdanie na równoważnik i odwrotnie; oddziela przecinkiem jednorodne człony zdania; wskazuje w zdaniu grupę podmiotu i orzeczenia; odmienia poprawnie czasowniki o nieregularnej odmianie tematu (np. być -jest); rozumie różnice między bezokolicznikiem a osobową formą czasownika; wyróżnia przysłówek, liczebnik główny i porządkowy, wykrzyknik, spójnik, przyimek, zaimek wskazujący; tworzy czasowniki dokonane i niedokonane; poprawnie pisze cząstki: -bym, -byś, -by w czasownikach; stopniuje przymiotniki, poprawnie pisze nie" z przymiotnikami w stopniu równym; poprawnie pisze zmiękczenia w liczebnikach; wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne w tworzonych tekstach; rozumie budowę słowotwórczą wyrazów; poprawnie zapisuje spółgłoski dźwięczne w wyrazach, poprawnie oznacza miękkość spółgłosek; rozumie pojęcie akcentu wyrazowego i zdaniowego; wskazuje głoski ustne i nosowe, spółgłoski twarde i miękkie; rozróżnia pojęcia pisarz-poeta;

7 łączy poznanych autorów z utworami; odróżnia autora od narratora; określa czas, przestrzeń i sytuację mówienia w tekście, dostrzega przyczynowo-skutkową strukturę utworu, zauważa różnice między prawdą w życiu a prawdą sztuki; wskazuje w legendzie elementy prawdziwe i fantastyczne; rozpoznaje cechy opowiadania; rozpoznaje powieść na podstawie elementów świata przedstawionego: narrator, bohater, akcja, czas i przestrzeń; wskazuje cechy utworu poetyckiego (budowa, podmiot mówiący, środki artystyczne); odczytuje wiersz jako całość treściową, rozpoznaje uosobienie w wierszu; tworzy wypowiedź na ten sam temat w różnych odmianach językowych; odróżnia film dokumentalny od filmu fabularnego; zna podstawowe środki wyrazu dzieła filmowego, teatralnego, audycji radiowej. OCENA DOSTATECZNA formułuje pytania i odpowiedzi, przeprasza, prosi, rozkazuje, odmawia; wskazuje kto do kogo mówi; czyta głośno poznany wcześniej tekst, błędnie odczytuje niektóre wyrazy, nie zachowuje odpowiedniego tempa i intonacji, technika czytania pozwala mu jednak na rozumienie tekstu; redaguje zaproszenie, ogłoszenie i zawiadomienie, uwzględniając charakterystyczne dla danej formy środki językowe; opisuje postać literacką, opisuje elementy świata przedstawionego; tworzy lub odtwarza dialogi rzeczywiste i wyobrażone, przekształca dialog w wypowiedź ciągłą; tworzy opowiadanie (ustne i pisemne), uwzględniając: chronologię wydarzeń, związki przyczynowo skutkowe między elementami wypowiedzi, wyrazy i wyrażenia sygnalizujące następstwo w czasie; ustnie i pisemnie opisuje wygląd zewnętrzny postaci rzeczywistej i literackiej; redaguje list do wybranego fikcyjnego bohatera literackiego; dba o estetykę i układ graficzny; swobodnie redaguje notatkę z obserwacji, sporządza notatkę z lektury (wspólnie z nauczycielem lub w zespole), samodzielnie redaguje zdania do wspólnego zapisu notatki; odnajduje w tekście fragment potrzebny do argumentacji; dzieli się z innymi opiniami na temat przeczytanego fragmentu; poszukuje w tekście odpowiedzi na postawione pytania; tworzy zdania złożone ukazując różne zależności między faktami; dostrzega potrzebę używania znaków interpunkcyjnych w zdaniu złożonym; tworzy szeregi wyrazowe; rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, wskazuje wyrazy określane i określające; odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych; rozpoznaje formy trybu oznajmującego, rozkazującego, przypuszczającego; posługuje się kategoriami rzeczowników: własne i pospolite, osobowe i nieosobowe, żywotne i nieżywotne; określa przypadek, rodzaj i liczbę przymiotnika; poprawnie stosuje spójniki w zdaniu pojedynczym; rozumie znaczenie zaimków i ich funkcje; dostrzega rolę wyrazów określających w uszczegółowianiu i uplastycznianiu opisów; dzieli wyraz na sylaby; określa liczbę sylab; wskazuje wyraz podstawowy i pochodny na prostych przykładach; rozróżnia spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie, głoski ustne i nosowe; poprawnie artykułuje głoski i akcentuje wyrazy na 2. i 3. sylabie od końca; określa układ rymów w zwrotkach, wystukuje rytm; dostrzega powtarzalność: układu zwrotek, liczby wersów w zwrotkach, liczy sylab w wersie; wygłasza tekst ze świadomością budowy wiersza (rym, rytm); rozpoznaje legendę jako utwór łączący treści historyczne lub religijne z fantastycznymi; rozumie słowo poezja jako utwory wierszowane mówiące o uczuciach, przeżyciach, doznaniach;

8 zna budowę Biblii (Stary, Nowy Testament); zna wybrane opowieści biblijne; dostrzega związek mitów z baśniami; dostrzega charakterystyczne elementy języka potocznego i gwarowego; dostrzega podstawowe środki wyrazu sztuki filmowej; dostrzega swoistość przekazu ikonicznego i utworu muzycznego; gromadzi i notuje informacje z tekstu prasowego; tworzy prosty komiks (tekst, rysunek); OCENA DOPUSZCZAJĄCA pracując w zespole prowadzi rozmowę na określony temat; czyta głośno w sposób ułatwiający zrozumienie tekstu; czyta cicho pod kątem określonego problemu; podejmuje próby redagowania pisemnie zaproszenia, ogłoszenia, zawiadomienia, opowiadania, opisu postaci, relacji z wycieczki, redaguje te formy wypowiedzi ustnie; poprawnie zapisuje dialog; opowiada treść przeczytanych tekstów; relacjonuj wydarzenia z wycieczki; uczestniczy we wspólnej (zespołowej lub grupowej) redakcji planu wydarzeń; porządkuje wydarzenia w tekście; nadaje tekstowi tytuł; zwraca uwagę na pisownię zwrotów grzecznościowych; wskazuje dialogi w tekście; rozpoznaje mit jako opowieść o wierzeniach starożytnych Greków i Rzymian; zna wybrane mity; rozpoznaje opowieść biblijną i dostrzega jej religijny charakter; poprawnie stosuje przecinki przy wyliczeniu; poprawnie używa form czasu, osoby, liczby; odróżnia zdanie i równoważnik zdania; rozpoznaje zdanie złożone na podstawie liczby orzeczeń; rozpoznaje w zdaniu czynność i wykonawcę czynności; wskazuje temat i końcówkę; stopniuje regularnie przymiotniki i przysłówki; rozpoznaje podstawowe spójniki w zdaniu; wyróżnia liczebnik spośród innych części mowy; wyjaśnia znaczenie niektórych związków frazeologicznych związanych z mitami i Biblią; wyjaśnia znaczenie wyrazu na podstawie słownika; dostrzega różnice między pisownią a wymową spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych; poprawnie wymawia głoski nosowe; poprawnie artykułuje wyrazy; rozumie pojęcia nadawca odbiorca; odnajduje w tekście fragmenty wskazujące na czas i miejsce wydarzeń; wskazuje bohaterów pierwszoplanowych i drugorzędnych; opowiada o zdarzeniach tworzących akcję; zauważa wyrazy języka codziennego, które naśladują dźwięki; rozpoznaje wyrazy dźwiękonaśladowcze w poezji; rozpoznaje uosobienie w bajce; dostrzega związek budowy piosenki z wierszem; odróżnia język potoczny i gwarę od języka literackiego; orientuje się w programach telewizyjnych dla młodzieży.

9 OCENĘ NIEDOSTATECZNĄ OTRZYMUJE UCZEŃ, KTÓRY: nie opanował podstawowych wiadomości w zakresie fleksji i składni, słownictwa, frazeologii i redagowania wypowiedzi oraz elementarnych wiadomości z zakresu budowy i analizy utworu literackiego, przewidzianych podstawą programową, nie opanował techniki głośnego i cichego czytania, nie potrafi sformułować poprawnej pod względem językowym i rzeczowym wypowiedzi, w wypowiedziach pisemnych nie przestrzega reguł ortograficznych, nawet z pomocą nauczyciela nie jest w stanie rozwiązać zagadnienia o elementarnym stopniu trudności.

10 Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z zakresu wiadomości i umiejętności z języka polskiego w klasie VI mgr Beata Fortuna mgr Sylwia Biernat Krawczyk OCENA CELUJĄCA Wiedza ucznia znacznie wykracza poza obowiązujący program nauczania. Stosuje różne typy notatek, np. wykres, tabela w celu uporządkowania elementów. Samodzielnie redaguje notatki w różnych okolicznościach i w różnych formach. Tworzy proste teksty dziennikarskie (np. wywiad, sprawozdanie z wycieczki) do gazetki szkolnej. Tworzy proste scenariusze filmowe i teatralne. Twórczo oraz samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania. Proponuje oryginalne rozwiązania, wykraczające poza materiał programowy. Jego wypowiedzi ustne i pisemne są bezbłędne, cechują się dojrzałością myślenia. Nie powiela cudzych poglądów, potrafi krytycznie ustosunkować się do językowej, literackiej i kulturalnej rzeczywistości, Bierze udział działalność konkursach literackich działalność ortograficznych, osiąga działalność nich sukcesy. Podejmuje działalność literacką lub kulturalną w różnych formach szkolnych, prezentuje wysoki poziom merytoryczny oraz artystyczny. OCENA BARDZO DOBRA świadomie posługuje się w rozmowie środkami komunikacji niewerbalnej; świadomie posługuje się mową zależną i niezależną w mowie i piśmie; czyta biegle nowy tekst ze zwróceniem uwagi na sensy przenośne; redaguje ustnie i pisemnie wszystkie przewidziane w Podstawie programowej i Standardach wymagań formy wypowiedzi (opowiadanie, opis przedmiotu, krajobrazu, postaci rzeczywistej i literackiej, dzieła sztuki, sprawozdanie z uroczystości szkolnej, wycieczki, notatka w formie planu, tabeli, wykresu, streszczenia, kartka pocztowa, list prywatny i oficjalny, telegram, zaproszenie, zawiadomienie, ogłoszenie, instrukcja, przepis); wypowiedzi ustne i pisemne są całkowicie poprawne pod względem stylistyczno-językowym, ortograficznym, merytorycznym i logicznym; rozróżnia opis rzeczowy i artystyczny; samodzielnie tworzy plan opisu krajobrazu lub dzieła sztuki; w liście oficjalnym dobiera stosowny styl ze względu na treść i adresata; redaguje opowiadanie twórcze z pozycji różnych narratorów; rozumie rolę dialogu, monologu i opisu w utworze; dostrzega i komentuje wybrany problem w utworze literackim; formułuje pytania, na które tekst nie daje odpowiedzi; rozpoznaje w tekście i buduje wszystkie typy wypowiedzeń; rozpoznaje różne rodzaje podmiotu; opisuje stosunki między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym i przedstawia je graficznie (proste przykłady); poprawnie pisze przyimki złożone; poprawnie łączy liczebnik złożony z rzeczownikiem; rozróżnia formy przypadków liczebnika zbiorowego; zna wzory odmiany zaimków; świadomie stosuje i poprawnie zapisuje przyimki złożone; świadomie stosuje zaimki w celu uzyskania jednoznaczności zdań i spójności tekstu;

11 rozróżnia realne, przenośne i symboliczne znaczenie związku wyrazów; poprawnie stosuje skróty i zapisuje skrótowce; wyjaśnia znaczenie wyrazów na podstawie prostej etymologii lub analizy słowotwórczej; poprawnie zapisuje wyrazy z przedrostkami; poprawnie pisze wyrazy obcego pochodzenia; zna i stosuje różne rodzaje formantów; wskazuje głoski dźwięczne i bezdźwięczne; we wszystkich wypowiedziach ustnych poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, uwzględnia intonację zdania; typuje role bohaterów, narratora, milczącego adresata; wyróżnia wątki w utworze literackim; dostrzega różnicę między wierszem sylabicznym, a wierszem wolnym; interpretuje wiersz ze świadomością roli i charakteru podmiotu mówiącego; dostrzega swoiste cechy języka literatury w poszczególnych utworach (funkcja poetycka); rozróżnia rodzaje powieści ze względu na czas prezentowanych zdarzeń; podejmuje próby tworzenia wypowiedzi na ten sam temat w języku literackim, potocznym i regionalnym; wskazuje różnice między językiem literackim a gwarą w zakresie słownictwa i fonetyki; ustnie i pisemnie redaguje teksty reklamowe o funkcji informatywnej i perswazyjnej ze zwróceniem uwagi na etyczny wymiar składanych obietnic; opisuje tekst prasowy uwzględniając jego zawartość informacyjną i prawdziwość; rozumie rolę twórców działa radiowego, filmowego i teatralnego; zna tworzywo filmu, teatru, radia; OCENA DOBRA poprawnie posługuje się mową zależną i niezależną; dostrzega różnice między językiem mówionym a pisanym; rozumie punkty widzenia innych ludzi; w większości samodzielnie redaguje ustnie i pisemnie następujące formy wypowiedzi: telegram, reklama, notatka, próby streszczenia, opis postaci, przedmiotu, krajobrazu i dzieła sztuki, opowiadanie z dialogiem, list oficjalny, list prywatny; zaproszenie, zawiadomienie, ogłoszenie; tworzy opowiadanie zawierające opisy i dialog; redaguje szczegółowy plan opowiadania; samodzielnie redaguje proste notatki; podejmuje próbę streszczenia łatwego tekstu; relacjonuje dialog w mowie zależnej i niezależnej; czyta teksty prasowe ze zrozumieniem ich treści; dostrzega wybrany problem w utworze literackim; ocenia postawy bohaterów, potwierdzając to właściwym cytatem; podejmuje próby porównania różnych form przekazu treści; rozumie rolę Biblii i mitów w tradycji europejskiej oraz współcześnie; posługuje się sprawnie wszystkimi typami wypowiedzeń w wypowiedziach ustnych i pisemnych; z szyku wyrazów oraz form strony czasownika wnioskuje, na jakie pytanie zdanie odpowiada; wskazuje i nazywa oboczności w temacie rzeczowników; zna zasady i poprawnie pisze nie" z różnymi częściami mowy; stosuje różne formy zaimków, by uniknąć powtórzeń; poprawnie odmienia zaimki; analizuje związki znaczeniowe między wyrazami; rozumie realne i przenośne znaczenie wyrazu; wyodrębnia podstawę słowotwórczą w wyrazach pochodnych i część tworzącą nowy formant; rozpoznaje formant przedrostkowy i przyrostkowy; wskazuje różnice między głoską a literą; określa ilość głosek w wyrazie; poprawnie akcentuje wyrazy na 3. i 4, sylabie od końca; określa adresata utworu;

12 określa i nazywa narratora oraz rodzaj narracji; odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości; omawia funkcję środków artystycznych w tekście; rozpoznaje komedię jako utwór dramatyczny; rozróżnia tekst główny i poboczny; odróżnia nowelę od powieści; rozróżnia utwory należące do epiki, liryki, dramatu; dostosowuje słownictwo do tworzonej wypowiedzi w zależności od sytuacji komunikacyjnej; zna podstawowe pojęcia różnych sztuk; ocenia programy dla młodzieży pod kątem ich przydatności; rozróżnia czasopisma ze względu na częstotliwość ich ukazywania się oraz ze względu na funkcje tekstów (informacyjne, rozrywkowe); OCENA DOSTATECZNA odczytuje z tekstu sytuację komunikacyjną; w tekstach literackich rozpoznaje intencje; wygłasza tekst ze świadomością roli języka poetyckiego; czyta głośno, wyraźnie teksty o różnym zabarwieniu uczuciowym; odczytuje informacje z różnych przystępnych źródeł i zestawia je; różnorodnie przetwarza tekst ustnie i pisemnie; redaguje formy wypowiedzi przewidziane programem klas IV - VI oraz telegramy do różnych adresatów; poprawnie stosuje zwroty grzecznościowe w telegramach okolicznościowych; próbuje włączyć dialog w tok opowiadania; ustnie i pisemnie opisuje wygląd krajobrazu lub dzieła sztuki; tworzy plan własnego opowiadania z zastosowaniem różnych struktur językowych (zdanie, równoważnik zdania, grupa rzeczownikowa); redaguje list prywatny i oficjalny wykorzystując właściwe słownictwo; stosuje różne typy notatek, np. schemat, tabela w celu uporządkowania elementów; skraca wypowiedź i eliminuje jej drugorzędne elementy; orientuje się w biografiach sławnych ludzi (np. Mickiewicz, Matejko, Chopin, Andersen); stosuje różne rodzaje zdań współrzędnie i podrzędnie złożonych w wypowiedziach ustnych i pisemnych; posługuje się szykiem wyrazów w zdaniu w celu uniknięcia dwuznaczności oraz uzyskania spójności tekstu; stosuje różne rodzaje orzeczenia; rozpoznaje i tworzy formy czasowników zakończonych na,,-no", -to"; zna zasady i poprawnie pisze nie" z różnymi częściami mowy; rozpoznaje rzeczowniki nazywające czynności, pojęcia, cechy; rozpoznaje przymiotniki nie podlegające stopniowaniu; używa zaimków we własnych tekstach; wyróżnia wyrazy pokrewne i wieloznaczne; tworzy wyrazy pochodne za pomocą znanych formantów; tworzy rodzinę wyrazów; rozróżnia samogłoski i spółgłoski; dzieli wyraz na sylaby; określa liczbę liter i głosek w wyrazie; poprawnie akcentuje wyrazy przy wymawianiu; wyodrębnia i wskazuje cechy opowiadania i powieści; dostrzega różnice między światem przedstawionym, a rzeczywistym; rozumie pojęcia: fikcja literacka, wątek, fabuła; z dialogu odczytuje informacje o bohaterach; wskazuje podmiot mówiący w wierszu; dostrzega związek liczby sylab z wierszem sylabicznym; rozpoznaje przenośnię jako niezwykłe, zaskakujące połączenie wyrazów; dostrzega różnice między językiem potocznym a literackim (przede wszystkim w zakresie słownictwa);

13 zauważa różnice między językiem literackim a gwarą; próbuje odczytać wartości zawarte w dziełach sztuki; dostrzega walory estetyczne dzieła teatralnego, filmowego, muzycznego; opisuje dzieło filmowe lub teatralne, uwzględniając jego elementy, swoistość tworzywa i funkcje; OCENA DOPUSZCZAJĄCA pracując w zespole prowadzi rozmowę na określony temat; czyta tekst z podziałem na role; odczytuje ilustracje i schematy; podejmuje próby tworzenia form wypowiedzi określonych w Standardach egzaminacyjnych; redaguje telegramy do różnych adresatów; tworzy opowiadanie (ustne i pisemne) jak w klasie V, ale bardziej rozbudowane; redaguje odtwórczy plan ramowy opowiadania; rozumie pojęcie akapitu; rozumie funkcje notatki w uczeniu się i w życiu; rozumie, że Biblia jest wyrazem wiary monoteistycznej chrześcijan; rozumie, że mity są wyrazem wiary politeistycznej Greków, Rzymian, Słowian i innych ludów; stosuje spójniki w zdaniu złożonym współrzędnie; stosuje różne rodzaje zdań w zależności od celu wypowiedzi; wskazuje wyraz nazywający czynność i wykonawcę czynności; rozpoznaje i podaje przykłady rzeczowników, czasowników, przymiotników, przysłówków; rozumie realne i przenośne znaczenie wyrazów; dzieli wyraz na litery i sylaby; rozpoznaje samogłoski i spółgłoski; w większości poprawnie artykułuje wyrazy; wskazuje w tekście osobę narratora; odróżnia podmiot mówiący od autora; liczy sylaby w wierszu; wskazuje w utworze postacie i wydarzenia komiczne; odróżnia odmiany powieści ze względu na tematykę; odróżnia poezję od prozy; rozumie zależności sytuacyjne i osobowe stosowania różnych odmian języka; dokonuje wyboru propozycji z programu telewizyjnego; rozumie, że prasa jest jednym ze środków przekazu; OCENĘ NIEDOSTATECZNĄ OTRZYMUJE UCZEŃ, KTÓRY: nie opanował podstawowych wiadomości w zakresie fleksji i składni, słownictwa, frazeologii i redagowania wypowiedzi oraz elementarnych wiadomości z zakresu budowy i analizy utworu literackiego, przewidzianych podstawą programową, nie opanował techniki głośnego i cichego czytania, nie potrafi sformułować poprawnej pod względem językowym i rzeczowym wypowiedzi, w wypowiedziach pisemnych nie przestrzega reguł ortograficznych, nawet z pomocą nauczyciela nie jest w stanie rozwiązać zagadnienia o elementarnym stopniu trudności.

14 WYMAGANIA EDUKACYJNE i PSO Z JĘZYKA POLSKIEGO PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA W RAJBROCIE KLASY IV VI OPRACOWANIE: mgr Beata Fortuna mgr Sylwia Biernat Krawczyk