Telematyka w zarządzaniu w transporcie miejskim

Transkrypt

1 PERZYŃSKI Tomasz 1 Telematyka w zarządzaniu w transporcie miejskim WSTĘP Coraz większe oczekiwania rynku wymuszają stosowanie nowych technologii. W nowe technologie wpisują się systemy telematyki transportu. Telematyka transportu to zbiór wszelkich telekomunikacyjnych, informatycznych i technicznych rozwiązań integrujących sprzęt i oprogramowanie w celu realizacji zadań związanych z zarządzaniem, logistyką i bezpieczeństwem w transporcie [1], [7]. Rozwiązania te odnoszą się do transportu drogowego [2], kolejowego [3], lotniczego czy wodnego [4]. Dodatkowo na uwagę zasługują zintegrowane systemy telematyczne uwzględniające zarządzanie, bezpieczeństwo oraz przepływ informacji, towarów i usług pomiędzy poszczególnymi gałęziami transportu (transportem lądowym, morskim i powietrznym). Wszelkie innowacje, w tym rozwiązania telematyczne, mają za zadanie zwiększenie dostępności do środków transportu, lepsze nimi zarządzanie czy poprawę bezpieczeństwa w celu osiągnięcia korzyści społecznych i finansowych. Telematyka, której podstawę stanowi rozwój technologii telekomunikacyjnych, dostęp do Internetu, szybki transfer danych, umożliwiła powstanie nowych produktów usługowych, które pozwalają zaspokoić różne potrzeby społeczne [5]. Współczesne systemy telematyki transportu działają w oparciu o sieci przewodowe i bezprzewodowe. Do realizacji poszczególnych zadań niezbędne są informacje, które pozyskiwane są z różnego rodzaju czujników, kamer czy radarów. Na rysunku 1 przedstawiono uproszczoną strukturę systemu telematycznego. Inne... GPS Pojazdy mech. kamery SYSTEM TELEMATYCZNY detektory Server GSM/SMS Smartfony Komputery Rys. 1. Uproszczona struktura systemu telematycznego (oprac. własne) 1. TECHNOLOGIE MOBILNE Korzystając z odpowiedniej aplikacji i telefonu komórkowego możliwe jest kupowanie usług (np. kupienie biletu) świadczonych przez komunikację miejską w Radomiu oraz związanych z usługami 1 Wydział Transportu i Elektrotechniki, Uniwersytet Technologiczno Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, ul. Malczewskiego 29, Radom, t.perzynski@uthrad.pl 5030

2 skierowanymi do kierowców pojazdów. W tym celu można posłużyć się aplikacją mobilet. Aplikacja dostępna jest na stronie [6]. Zainstalowana i skonfigurowana aplikacja może być użyta do płacenia za miejsce postojowe w strefie płatnego parkowania. Można również dokonać, poza wspomnianym zakupem biletu autobusowego, zakupu biletu kolejowego. Zasilenie konta, z którego pobierane są opłaty, przebiega w podobny sposób jak zasilenie telefonicznej karty pre-paid. Na rysunku 2 przedstawiono okno takiej aplikacji zainstalowanej na telefonie z systemem Android. a) b) c) Rys. 2. Okno aplikacji mobilet, a) strona startowa, b) parkowanie, c) kupno biletu autobusowego mobilet (oprac. własne) Przejrzysty i intuicyjny interfejs pozwala na łatwe używanie aplikacji. W przypadku korzystania z miejsca w strefie płatnego parkowania ważne jest, żeby umieścić na przedniej szybie samochodu odpowiednia naklejkę, co pokazano na rysunku 3. Rys. 3. Oznaczenie użytkownika samochodu korzystającego z mobilet (oprac. własne) Odpowiednie oznaczenie samochodu powoduje, iż pracownik strefy sprawdzając czy został wykupiony bilet wpisuje numer rejestracyjny pojazdu do przenośnego modułu działającego w sieci bezprzewodowej i otrzymuje informacje, czy pojazd ma wykupiony bilet i do której godziny. Taka forma płacenia za parking ma wiele korzyści, ale największą jest ta, że kierowca nie musi wracać do samochodu w celu przedłużenia czasu parkowania. Wystarczy tylko kilka sekund, żeby zapłacić za 5031

3 dalszy postój. Możliwe jest też wykupienie postoju na dłuższy okres czasu a w sytuacji nie wykorzystania go wystarczy zatrzymać aplikację. W tej samej chwili zostaje pobrana kwota tylko za faktyczny czas postoju. Za pomocą aplikacji można kupić bilet w 112 miastach w Polsce a zapłacić za parkowanie w 35 miastach [6], co może świadczyć o wzrastającej popularności tego typu rozwiązań. 2. ZARZĄDZANIE TRANSPORTEM PUBLICZNYM MZDIK W RADOMIU Od wielu lat działa w Radomiu Lokalny Automatyczny System Obsługi i Nadzoru (LASON). Schemat działania systemu LASON pokazano na rysunku 4. Dodatkowo na rysunku 5 pokazano okno programu. Dzięki wprowadzeniu systemu możliwe jest lepsze zarządzanie komunikacja miejską w Radomiu. Pracownik MZDiK w czasie rzeczywistym ma podgląd sytuacji na linii oraz aktualną różnicę zaplanowanego czasu przejazdu autobusu w stosunku aktualnych odczytów. Na podstawie otrzymanych danych przygotowywane są raporty o ilości i jakości świadczonych przez przewoźników usług. Obecnie przyjmuje się maksymalną tolerancję odstępstwa od zaplanowanego czasu na poziomie 5 minut (od +1 minuty do -4 minut). Wadą systemu jest to, iż dane o czasie przejazdu autobusów pobierane są z kilku punktów kontrolnych zainstalowanych w wybranych miejscach w Radomiu. Rys. 4. Schemat działania systemu LASON (oprac. własne) System LASON w tym roku zakończy swoją procę a w jego miejsce wdrażany jest obecnie nowoczesny System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej. Praca systemu opiera się na technologii GPS. Obecnie większość autobusów w Radomiu już jest wyposażonych w moduły GPS. Dzięki temu w każdej chwili możliwy jest podgląd aktualnych danych o dowolnym autobusie. 5032

4 Rys. 5. Okno programu LASON (oprac. własne, MZDiK w Radomiu) Na rysunku 6 pokazano stanowisko operatora systemu (MZDiK w Radomiu) oraz okno programu do nadzorowania zadań przewozowych. Na chwilę obecną stanowisko operatorskie składa się z jednego komputera, monitora oraz TV 50. W celu ułatwienia odczytu danych w interfejsie użytkownika programu wprowadzono odpowiednie kolory. W dowolnej chwili operator ma dostęp do m.in. takich informacji jak: czy autobus stoi, czy ma opóźnienie, z jaką prędkością się porusza. W razie wystąpienia ograniczeń w ruchu pojazdów na danym odcinku trasy, operator może wysłać poprzez sms wiadomość dla kierowcy oraz wskazać mu możliwy objazd. System ma w pełni zacząć działać do końca 2014 roku. Rys. 6. Panel operatorski systemu oraz okno programu (oprac. własne, MZDiK w Radomiu) W skład systemu wchodzą również panele informacyjne umieszczone na przystankach. Docelowo w Radomiu ma zostać zainstalowanych 40 paneli. Rysunek poniżej (rys. 7) przedstawia informacyjny panel przystankowy zainstalowany w Radomiu u zbiegu ulic Malczewskiego - Wernera. 5033

5 Rys. 7. Panel informacyjny (oprac. własne) Panel informacyjny posiada wgrane dane dotyczące rozkładu jazdy autobusów. W pełni uruchomiony system będzie aktualizował informacje na wyświetlaczu w oparciu o dane GPS z poszczególnych autobusów. W przypadku utraty łączności panel przechodzi w trym pracy off-line i korzysta z danych z pamięci. W autobusach również zainstalowane zostały monitory informacyjne, co pokazano na rysunku 8. Rys. 8. Monitor informacyjny zainstalowany w autobusie komunikacji miejskiej w Radomiu (oprac. własne) WNIOSKI Przedstawione w artykule rozwiązania telematyczne stanowią tylko część obecnie stosowanych systemów. Technologie telematyczne dają możliwość lepszego i sprawniejszego zarządzania usługami, w tym związanymi z transportem miejskim. W dobie telefonii mobilnej za pomocą jednej aplikacji możliwe jest kupienie wielu usług (zakup biletu, dokonać opłaty za miejsce parkingowe). We wdrażanym przez MZDiK w Radomiu systemie zastosowano sprawdzony od lat systemu GPS i systemy telekomunikacyjne oparte na infrastrukturze telefonii komórkowej. Pozwala to na dowolną modyfikację systemu, a dzięki zastosowaniu odpowiednich aplikacji daje również możliwość pozyskania bieżących informacji o autobusie czy wybranej linii autobusowej (podgląd na mapie wybranego autobusu, podgląd trasy, ograniczenia bądź utrudnienia na linii). 5034

6 Streszczenie Artykuł przedstawia rozwiązania telematyczne stosowane miedzy innymi przez MZDiK w Radomiu. Przedstawiona uniwersalna aplikacja mobilna mobilet daje możliwość zakupu usług na terenie wielu miast w Polsce (opłata za parking, bilet autobusowy, bilet kolejowy). W przyszłości aplikacja może zostać rozszerzona o możliwość zakupu nowych usług. W przypadku transportu miejskiego zaprezentowano aktualnie wdrażany przez MZDiK w Radomiu system, który pozwala na sprawniejszą kontrolę i zarządzanie realizacją usług w transporcie publicznym oraz pozwala pasażerom na dostęp do danych zwianych z tym transportem. Telematics in management of city transport Abstract The paper presents telematics solutions used among other things by MZDiK in Radom (City Road and Communication Authority). Presented in the paper universal mobile application mobilet gives opportunity of purchasing services in many cities in Poland (parking, bus or train tickets). In the future the application can be extend about new services. In the paper there is presented the system currently implemented by MZDiK in Radom,, which allows for efficient control and management of service in public transport and allows passengers to access the data related to that transport. BIBLIOGRAFIA 1. Bartczak K.: Technologie informatyczne i telekomunikacyjne jako podstawa tworzenia systemów telematycznych w transporcie. Praca zbiorowa, Uniwersytet Szczeciński - Współczesne procesy i zjawiska w transporcie. Szczecin Gavulova A., Pirnik R, Hudec R.: Technical Support of Traffic Control System of Slovak Aglomerations in NaTIS Project. Communications in Computer and Information Science (239), Springer-Verlag Berlin Heidelberg Str Lewiński A., Perzyński T.: The Reliability and Safety of Railway Control Systems Based on New Information Technologies. Communications in Computer and Information Science (104), Springer-Verlag Berlin Heidelberg Łukasik Z., Perzyński T. Telematics systems to aid of safety in water inland turists. Communications in Computer and Information Science (395), Springer-Verlag Berlin Heidelberg Str Stępień G.: Usługi telekomunikacyjne jako czynnik wspomagający rozwój transportu. Praca zbiorowa, Uniwersytet Szczeciński - Współczesne procesy i zjawiska w transporcie. Szczecin data wejścia Wydro K.: Telematyka znaczenie i definicje terminu. Czasopismo Telekomunikacja i techniki informacyjne, nr 1-2,